ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

PHẠM THỊHỒNG HÀ

HỆTHỐNG NGÂN HÀNG ỞMIỀN NAM VIỆT NAM (19541975)

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

HÀ NỘI -2017


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

PHẠM THỊHỒNG HÀ

HỆTHỐNG NGÂN HÀNG ỞMIỀN NAM VIỆT NAM (1954-1975)

Chuyên ngành: Lịch sửViệt Nam
Mã số:

62220313

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Trần Đức Cường

Hà Nội -2017
iLỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là của cá nhân tôi, chưa được công bố
dưới hình thức nào. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong luận ánđều
được khai thác từ các nguồn tư liệu, tài liệu lưu trữ và tham khảo từ các công trình
nghiên cứu trước. Những trích dẫn trong luận án đều đã được chú thích nguồn
tham khảo./.
Tác giả luận án Phạm
Thị Hồng Hà

iiLỜI CẢM ƠN


Với lòng biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Trần Đức Cường
– người thầy hướng dẫn luôn tận tình chỉ dẫn, định hướng và động viên tôi trong
quá trình thực hiện Luận án.Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các cán bộ nhân
viên công tác tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia II, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III,
Thư viện Viện Sử học, Thưviện Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh, Thư viện Quân
đội, Thư viện Quốc gia, Thưviện Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp (EFEO),Thư viện
Harold Washington (Chicago –Hoa Kỳ), Thư viện của Đại học
Massachussetts, Boston (Hoa Kỳ), đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong việc
tiếp cận và khai thác nguồn tài liệu quý giá liên quan đến Luận án.Tôicũng xin
chân thành cảm ơn các cán bộ giảng viên thầy cô Khoa Lịch sửđã đào tạo và giúp
đỡ tôi từ bậc Đại học, Thạc sĩ và Tiến sĩ.Để hoàn thành Luận án này, tôi đã nhận
được sự giúp đỡ từ phía Lãnh đạo Viện Sử học, Phòng Nghiên cứu Lịch sử Việt
Nam hiện đại, cùng các đồng nghiệp đã ủng hộ, giúp đỡ và động viên tôi trong thời
gian học tập và nghiên cứu. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới những nhân
chứng lịch sử- những người đã từng tham giavà có nhiều hiểu biết về hệ thống
ngân hàng ở miền Nam Việt Nam thời kỳ 1954-1975: ông Phạm Kim Ngọc –
Tổng trưởng Kinh tế (1969-1972), ông Nguyễn Đức Cường – Tổng trưởng Công
nghiệp và Thương nghiệp (1973-1975), ông Huỳnh Bửu Sơn – nhân viên Viện Phát

hành của Ngân hàng Quốc gia, ông John Bennet – Phó Giám đốc Cơ quan Phát
triển Quốc tế Hoa Kỳở miền Nam Việt Nam (1973), đã cho tôi điều kiện gặp
gỡ, trao đổi và tiếp cận với những nhận định, những nguồn tư liệu quan trọng giúp
ích cho tôi trong quá trình hoàn thiện Luận án.Tôi cũng muốn dành cơ hội này để
gửi lời cảm ơn tới GS Hồ Tài Huệ Tâm (Đạihọc Harvard – Hoa Kỳ), GS Pierre
Asselin (Đại học Hawaii Pacific), GS Andrew Hardy (Viện Viễn Đông Bác
cổ Pháp) vì những chỉ bảo, góp ý và giúp đỡ quý báu trong thời gian tôi thực
hiện luận án và giúp tôi tìm kiếm được những nguồn tư liệu vô cùng bổ ích.Cuối
cùng, tôi muốn dành lời tri ân tới gia đình –những người luônủng hộ và động viên
tôi trong công việc và cuộc sống./.
Tác giả luận án
Phạm Thị Hồng Hà

iiiMỤC LỤC


MỞĐẦU..........................................................................................1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN ÁN..........................................................................9
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu.........................................................9
1.1.1. Những công trình lý luận chung về ngân hàng....................................9
1.1.2. Những nghiên cứuvềkinh tế miền Nam Việt Nam (1954-1975).............11
1.1.3. Những công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp tới hoạt động tài chính –
ngân hàng ở miền Nam Việt Nam.........................................................17
1.2. Kết quả nghiên cứu và một số vấn đề cần giải quyết.................................25
1.2.1. Về kết quả nghiên cứu...............................................................25
1.2.2. Những vấn đề luận án cần tiếp tục giải quyết....................................26
Chương 2: HỆ THỐNG NGÂN HÀNG Ở MIỀN NAM VIỆT NAM TỪ NĂM
1954 ĐẾN NĂM 1964...........................................................................27
2.1. Những nhân tố tác động tới sự hình thành và hoạt động của hệ thống ngân

hàng..................................................................................................27
2.1.1. Các tổ chức ngân hàng ở miền Nam Việt Nam trước năm 1954...............27
2.1.2. Tình hình chính trị,kinh tếở miền Nam Việt Nam và chính sách viện trợcủa
Hoa Kỳ....................................................................................33
2.1.3. Chính sách kinh tế của chính quyền Sài Gòn.....................................38
2.2. Cơ cấu tổ chức của hệ thống ngân hàng 40
2.2.1. Ngân hàng thuộc sở hữu của chính phủ ...........................................41
2.2.2. Ngân hàng tư nhân....................................................................45
2.3. Hoạt động của hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam giai đoạn
1954-1964.................................................................................................47
2.3.1. Hoạt động của Ngân hàng Quốc gia Việt Nam.................................47
2.3.2. Hoạt động của các ngân hàng thương mại.......................................57
Tiểu kết chương 2................................................................................65


Chương 3: HỆ THỐNG NGÂN HÀNG Ở MIỀN NAM VIỆT NAM TỪ NĂM
1965 ĐẾN NĂM 1975...........................................................................67
3.1. Bối cảnh lịch sử mới và những tác động tới hệ thống ngân hàng67
3.1.1.Tình hình kinh tế, chính trịở miền Nam Việt Nam.............................67
3.1.2. Chính sách viện trợ của Hoa Kỳ..................................................70
3.1.3. Chính sách kinh tế của chính quyền Việt Nam Cộng hòa.....................72
3.2. Những thay đổi về cơ cấu tổ chức của hệ thống ngân hàng 73
3.2.1. Ngân hàngthuộc sở hữu của chính phủ.........................................74
3.2.2. Ngân hàng tưnhân........................................................................78
iv3.3. Hoạt động của hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Namgiai đoạn
1965-1975.................................................................................................84
3.3.1. Hoạt động của Ngân hàng Quốc gia Việt Nam.................................84
3.3.2. Hoạt động của các ngân hàng thương mại........................................
kết chương 3...............................................................................118
Chương 4: NHẬN XÉT VỀ HỆ THỐNG NGÂN HÀNG Ở MIỀN NAM

VIỆT NAM TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM
1975......................................................120
4.1. Đặc điểmcủa hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam thời kỳ 19541975..................................................................................................120
4.1.1. Hệ thống ngân hàng là sản phẩm của nền kinh tế thị trường trong bối cảnh
chiến tranh và viện trợ Mỹ.......................................................................120
4.1.2. Hệ thống ngân hàng miền Nam Việt Nam được xây dựng theo các
tiêu chuẩn của hệ thống ngân hàng Âu -Mỹ hiện
đại...............................................121
4.1.3. Hệ thống ngân hàng được vận động và phát triển theo hướng ngày càng
mởrộng về quy mô, phạm vi ảnh hưởng và chuyên môn hóa chức
năng........................125
4.1.4. Ngân hàng ngoại quốc có tầm ảnh hưởng lớn trong hệ thống tài chính ngân
hàng ở miền Nam Việt Nam.........................................................125


4.1.5. Quá trình hình thành hệ thống ngân hàng có sựđóng góp quan trọng
của đội ngũ giai cấp tư sản tài chính thương
nghiệp................................................127
4.1.6. Hệ thống ngân hàng có mức độ hội nhập sâu trong hệ thống tài chính ngân
hàng tiền tệ thế giới.................................................................................129
4.2. Hiệu quả và vai trò của hệ thống ngân hàng đối vớikinh tếmiền Nam Việt
Nam................................................................................................13
24.2.1. Hiệu quả của hệ thống ngân hàng ..................................................132
4.2.2.Vai trò của hệ thống ngân hàng đối với nền kinh tếở miền Nam Việt
Nam..135
4.3. Một số hạn chế của hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam...................141
4.3.1. Tình trạng gian lận, lừa đảo trong hoạt động ngân hàng.........................141
4.3.2. Tình trạng bất bình đẳng trong phân phối tín dụng ngân hàng..................142
Tiểu kết chương 4.................................................................................145
KẾT LUẬN.........................................................................................146

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN...........................................................................................151
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................152
PHỤ LỤC...........................................................................................173

MỞĐẦU


1. Lý do chọn đề tàiNgân hàng được coi là một trong những phát minh vĩđại
nhất trong các hoạt động kinh tế của loài người, là trung tâm của đời sống kinh tế
hiện đại, đặc biệt là trong nền kinh tế thị trường khi các ngân hàng đóng vai trò vừa
là trái tim, vừa là huyết mạch của nền kinh tế. Trong những năm 1954 – 1975,
dưới ảnh hưởng của chủ nghĩa thực dân kiểu mới, nền kinh tế miền Nam Việt Nam
là một nền kinh tế năng động, phát triển theo mô hình kinh tế thị trường nhưng lại
chịu tác động của các yếu tố phi thị trường là chiến tranh và nguồn viện trợ khổng
lồ từ bên ngoài. Chính vì thế, qua việc nghiên cứu về hệ thống ngân hàng ở
miền Nam Việt Nam thời kỳ 1954-1975 sẽ góp phần nhận diện, đánh giá về
nền kinh tế miền Nam Việt Nam cụ thể, thực chứng và sâu sắc hơn.Trong thời gian
gần đây, chủđề kinh tế miền Nam Việt Nam đã nhận được sựquan tâm của một số
nhà nghiên cứu trong và ngoài nước dưới nhiều chiều cạnh khác nhau, nhưng
trong những nghiên cứu này phần lớn mới chỉđề cập tới hệ thống ngân hàng
trong một số nghiệp vụ cụ thể, hoặc một số ngân hàng riêng rẽ, chứ chưa coi
hệthống ngân hàng như là đối tượng chính của nghiên cứu và đặt hệ thống
ngân hàng trong tổng thể nền kinh tế. Thực tế chưa có một công trình sử học nào
nghiên cứu một cách toàn diện, đánh giá khách quan, có hệ thống về quá trình hình
thành, đặc điểm và vai trò của các ngân hàng ở miền Nam Việt Nam thời kỳ 19541975. Điều này đặt ra yêu cầu cần phải có những nghiên cứu mang tính
chuyên sâu nhằm lý giải nhiều câu hỏi còn đang để ngỏ như: hệ thống ngân
hàng ở miền Nam thời kỳ này đã được tổ chức và vận hành như thế nào? Hệ thống
ấy có vai trò và tác động ra sao đến sự phát triển của kinh tếVNCH, một nền kinh
tế chịu sự tác động to lớn của chiến tranh và viện trợMỹ? Chính vì thế, việc nghiên

cứu hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam (1954-1975) sẽ không chỉ góp phần
bổ sung những hiểu biết về mô hình, cơ cấu tổ chức, cách thức điều hành, quản lý,
đặc điểm và vai trò của hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam, mà còn góp
phần cung cấp những nhận thức về nền kinh tế thị trường tư bản chủnghĩa ở miền
Nam Việt Nam thời kỳ 1954-1975. Về mặt thực tiễn, việc nghiên cứu hệ thống
ngân hàng ở miền Nam Việt Nam thời kỳ 1954-1975 có ý nghĩa lớn vì nó được
xây dựng trong bối cảnh nền kinh tế có sựhội nhập cao, xây dựng theo những
tiêu chuẩn của các ngân hàng hiện đại Âu -Mỹ. Thông tin từ luận án này có
thể là nguồn tư liệu có giá trị cho nhà hoạch định chính sách trong việc quản lý
hệ thống ngân hàng trong thời kỳ hội nhập hiện nay.
Bên cạnh đó, sựđa dạng về nguồn tài liệu, bao gồm: thứ nhất là tài liệu từ các trung
tâm lưu trữ quốc gia ở Việt Nam, nguồn tài liệu gốc quan trọng mà đa số các nhà
nghiên cứu nước ngoài vẫn chưa có điều kiện tiếp cận; Thứ hai là tài liệu từ các
trung tâm lưu trữ và thư viện nước ngoài, đặc biệt là tại Hoa Kỳ, một nguồn


tư liệu quýnhưng hiện vẫn chưa có nhiều nhà nghiên cứu Việt Nam quan tâm và
sử dụng; Thứ ba là các cuộc phỏng vấn và trao đổi (cả trực tiếp và gián tiếp)
với một số nhà quản lýkinh tế và chuyên gia ngân hàng của VNCH và Hoa Kỳ,
những người từng trực tiếp tham gia vào quá trình hoạch định, xây dựng và điều
hành hoạt động ngân hàng ở miền Nam Việt Nam 1954 – 1975, là một yếu tố
quan trọng để chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu. Với lí do trên, tôi chọn đề
tài “Hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam (1954-1975)” làm đề tài luận án
Tiến sĩ sử học.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu2.1. Mục đích nghiên cứuLuận ánphục dựng
và làm rõ quá trình hình thành và phát triển của hệ thống ngân hàng ở miền
Nam Việt Nam nhằm làm rõ các đặc điểm và vai trò, vị trí của hệthống ngân
hàng này trong nền kinh tếmiền Nam Việt Nam thời kỳ 1954-1975. 2.2. Nhiệm vụ
nghiên cứuĐể thực hiện mục tiêu trên, luận án đặt ra và giải quyết các nhiệm vụ cơ
bản sau đây:- Làm rõ những điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội ở miền Nam Việt

Nam trong thời kỳ 1954-1975 và những tác động của nó tới sự ra đời và tồn tại của
hệ thống ngân hàng. -Phân tích cơ cấu tổ chức và hoạt động của hệ thống
ngân hàng ở miền Nam Việt Nam bao gồm ngân hàng quốc gia và các ngân
hàng thương mại; ngân hàng tưnhân và ngân hàng sở hữu của chính phủ.-Đưa
ra những nhận xét bước đầu vềđặc điểm, vai trò, vị trí của hệthống ngân hàng trong
nền kinh tế, xã hội miền Nam thời kỳ 1954-1975.3. Đối tượng và phạm vi nghiên
cứu3.1. Đối tượng nghiên cứuĐối tượng nghiên cứu của đề tài là: Hệ thống ngân
hàng ở miền Nam Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975Luận án sử dụng thuật ngữ
“Ngân hàng Quốc gia Việt Nam” (từđây viết tắt là NHQG) để chỉ ngân hàng trung
ương của chính quyền Sài Gòn được thành lập vào ngày 31/12/1954. Thuật
ngữ “ngân hàng” được quy định trong Sắc luật số 018-CT/LĐQGQL/SL ngày
24/10/1964, để chỉ những tổ chức ngân hàng công hoặc tư, kểcả chi nhánh hay
phân cục ngân hàng ngoại quốc mà hoạt động thường xuyên, thi hành cho chính
mình các nghiệp vụ tín dụng, nghiệp vụ chiết khấu và nghiệp vụ tài chính với
tiền ký gửi của tư nhân, của xí nghiệp và của các đơn vị công quyền[54, tr.
169].Ngoài ra, luận án còn sử dụng khái niệm ngân hàng của người Việt
Namvà ngân hàng ngoại quốc. Theo quy định của chính quyền VNCH,
đểđược gọi là ngân hàng của người Việt Nam một ngân hàng phải có đa số quản
trị viên có quốc tịch Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Quản trị và Tổng giám đốc
phải là một người có quốc tịch Việt Nam; Ngân hàng ngoại quốc là những
ngân hàng được thành lập theo luật lệngoại quốc và đặt trụ sởở ngoại quốc.
Ngân hàng ngoại quốc chỉđược mở chi nhánh và phân cục tại Sài Gòn và hội đồng
quản trị Ngân hàng Quốc gia có quyền giới hạn sốchi nhánh và phân cục ấn


định một tỷ lệ tối thiểu nhân viên người Việt trong thành phần quản trị của
ngân hàng ngoại quốc [54, tr. 172].3.2. Phạm vi nghiên cứuVề nội dung nghiên
cứu: Luận án tập trung nghiên cứu về hệ thống ngân hàng ởmiền Nam Việt Nam
vùng do chính quyền Sài Gòn kiểm soát. Luận án làm rõ sựchuyển biến của
hệ thống ngân hàng dưới ảnh hưởng của viện trợ Hoa Kỳ và tác động của cuộc

chiến tranh với cấu trúc gồm hai cấp: ngân hàng trung ương và ngân hàng
thương mại. Trong các ngân hàng thương mại, luận án tìm hiểu về các ngân
hàng tưnhân của người Việt Nam và ngân hàng tư nhân ngoại quốc đặt chi nhánh ở
miền Nam,từ số lượng đến các hoạt động nghiệp vụ cụ thể. Trên cơ sởđó, luận án
đưa ra một sốđánh giá nhận xét từ việc nghiên cứu hệ thống ngân hàng ở miền
Nam Việt Nam.Về thời gian nghiên cứu: Luận án xác định khung thời gian
nghiên cứu là từnăm 1954 đến năm 1975 với những lý do sau:Mốc mởđầu được
xác định là năm 1954 bởi vì lịch sử ngân hàng và tiền tệ của chính quyền Sài Gòn
bắt đầu từ ngày 31/12/1954. Đó là ngày chấm dứt hệ thống phát hành của Viện
Phát hành Liên quốc Việt – Miên – Lào do Pháp quản lý. Cơ quan này phải bàn
giao lại cho chính quyền Sài Gòn các cơ sở tại Huế, Sài Gòn và Hải Phòng. Sau
đó, khi quân Pháp rút hết khỏi Hải Phòng, cơ sở của Ngân hàng Hải
Phòng một phần được chuyển về Sài Gòn, một phần phải bàn giao lại cho chính
quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngoài Bắc. Đến ngày 31 tháng 12 năm 1954,
Thủ tướng Ngô Đình Diệm của Quốc gia Việt Nam đã ký Sắc lệnh thành lập
Ngân hàng Quốc gia Việt Nam– ngân hàng trung ương của chính thể Quốc gia
Việt Nam. Sau đó ngân hàng này bắt đầu phát hành một loại giấy bạc mới, gọi là
giấy bạc Ngân hàng Quốc gia.Mốc kết thúc là ngày 30/4/1975, thời điểm đánh
dấu sự sụp đổ của chính thểViệt Nam Cộng hòa cùng bộ máy kinh tế tài chính
của chính thểđó.Về các mốc phân kỳ của hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt
Nam, tác giảluận án sử dụng cách phân chia như sau:Từ năm 1954 đến năm 1964:
hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam tồn tại và phát triển chủ yếu dưới sự
quản lý của chính quyền Ngô Đình Diệm (nền Đệ Nhất Cộng hòa) và một năm sau
sự kiện đảo chính lật đổ chính quyền Ngô Đình Diệm. Hệthống ngân hàng giai
đoạn này chủ yếu thực hiện nhiệm vụ tiếp nhận nguồn viện trợcủa Hoa Kỳ
cho chính phủ Việt Nam Cộng hòa thay vì phải thông qua ngân hàng của Pháp như
trước đây. Tuy nhiên, các ngân hàng ngoại quốc vẫn chiếm thị phần lớn
trong hệ thống ngân hàng thương mại ở miền Nam.Từ năm 1965 đến năm 1975
hệ thống ngân hàng có sự chuyển biến căn bản. Quân đội Hoa Kỳ và đồng
minh tham chiến trực tiếp ở chiến trường miền Nam từ năm 1965 đến năm 1973;

nền Đệ nhị Cộng hòa (1967-1975) được thiết lập. Hoa Kỳ viện trợồạt cho miền
Nam Việt Nam. Lượng viện trợ quân sự giai đoạn này đạt mức 15.486,6 triệu đôla


(so với 1.311,7 triệu đôla giai đoạn 1955-1964) và viện trợ kinh tế là 6.412,6 triệu
đôla (so với 1.804,9 triệu đôla giai đoạn 1955-1964) [253, tr. 202]. Viện trợ kinh tế
cho chính quyền Việt Nam Cộng hòa chủ yếu được thực hiện thông qua các
kênh ngân hàng ở Mỹ và ở miền Nam Việt Nam, chính vì thếđã tạo ra sự phát triển
vượt bậc của hệ thống ngân hàng ở miền Nam. Giai đoạn này cũng chứng kiến sự
tham gia tích cực của hệ thống ngân hàng người Việt cạnh tranh gay gắt với ngân
hàng ngoại quốc, điều ít thấy trong giai đoạn trước.Về không gian nghiên cứu:
Luận án tập trung nghiên cứu hệ thống ngân hàng ởở miền Nam Việt Nam trong
phạm vi từ vĩ tuyến 17 trở vào Nam theo giới hạn của Hiệp định Genève 1954,
vùng do chính quyền Sài Gòn kiểm soát, không bao gồm vùng do Mặt trận Dân tộc
Giải phóng miền Nam Việt Nam làm chủ.
4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu
4.1. Nguồn tư liệuLuận án được thực hiện trên cơ sở tư liệu chính sau:1. Trước hết,
nguồn tài liệu chủđạo và quan trọng nhất mà luận án sử dụng là tài liệu gốc được
khai thác trực tiếp từ các phông lưu trữđược bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ Quốc
gia II gồm: Phông Phủ Tổng thống Đệ nhất cộng hòa (1954-1963), Phông
Phủ Tổng thống Đệ nhị cộng hòa (1967-1975), Phông Phủ Thủ tướng Việt Nam
Cộng hòa (1954-1975), Phông Cơ quan Viện trợ quốc tế Hoa Kỳ (USAID);
Phông Ngân hàng Quốc gia Việt Nam (1955-1975); Phông Bộ Tài chính;
Phông Hội đồng Kinh tế xã hội. Trong đó, có nhiều tài liệu được chính quyền
VNCH xếp vào loại “Mật”, “Tối mật”, “Khẩn”, “Thượng khẩn”. Nguồn tư liệu
này đa phần chưa được đềcập đến trong các nghiên cứu trong và ngoài nước
về hệ thống ngân hàng miền Nam Việt Nam thời kỳ 1954-1975.Nguồn tài liệu
lưu trữ tại các phông nói trên có liên quan trực tiếp tới đề tài vềhệ thống ngân hàng
ở miền Nam Việt Nam dưới với các dạng thức chính sau:-Các Dụ, Sắc lệnh,
Nghịđịnh của Quốc trưởng, Tổng thống, Tổng trưởng BộKinh tế, Tổng trưởng

Bộ Tài chánh, Thống đốc Ngân hàng quốc gia liên quan tới các vấn đề tiền tệ, hối
đoái, hối suất, tỉ giá, ngoại tệ...-Các hồ sơ dự thảo, dự luật, hồ sơ về việc thành lập,
tổ chức, hoạt động của hệthống ngân hàng dưới chính thể Việt Nam Cộng hòa từ
năm 1954 đến năm 1975 như: Ngân hàng Quốc gia Việt Nam, Ngân hàng Việt
Nam Thương tín, Ngân hàng Phát triển nông nghiệp, ngân hàng nông thôn,
Ngân hàng Phát triển kỹ nghệ và các ngân hàng thương mại của tư bản nước
ngoài.-Các phiếu trình, bản phúc trình của NHQG gửi Phủ Thủ tướng, Tổng thống
vềcác vấn đề hoạt động của ngân hàng qua các năm từ năm 1954 đến năm 1975.Tập bản tin của Việt Tấn xã về các vấn đề kinh tế tài chính của VNCH.-Bản báo
cáo của Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển


Á châu (ADB) về các vấn đề kinh tế, tài chính, ngân hàng của VNCH.-Các bản
phúc trình của các chuyên viên Cơ quan phát triển Quốc tế Hoa Kỳởmiền Nam
Việt Nam về vấn đề kinh tế tài chính của miền Nam Việt Nam; các bản
Hiệp định thư, hợp đồng, thư từ... được thực hiện và trao đổi giữa Cơ quan phát
triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID)- Cơ quan phụ trách vấn đề viện trợ của Hoa Kỳ
và chính quyền VNCH trong giai đoạn tiến hành nghiên cứu.- Các báo cáo tình
hình kinh tế, tài chính của chính quyền VNCH;- Một nguồn tài liệu khác dùng để
nghiên cứu đề tài luận án được khai thác từcác phông lưu trữ thuộc Trung tâm Lưu
trữ Quốc gia III gồm: Phông Ngân hàng Nhân dân Nam Bộ, Phông Phủ Thủ
tướng (1945-1985), Phông Ủy ban Kháng chiến Hành chính Nam Bộ (19451955), Phông Bộ Nội vụ (1945-1970), Phông Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
(1951-1995).Cho đến nay, những tài liệu gốc ở các trung tâm lưu trữ của Việt Nam
vẫn chưa được các học giả nước ngoài quan tâm nghiên cứu, trong khi các tài liệu
ở nước ngoài cũng chưa được các nhà nghiên cứu về ngân hàng ở Việt Nam khai
thác, sử dụng
. Luận án cũng sử dụng các nguồn tài liệu từ những cuộc phỏng vấn những
chuyên gia kinh tế từng sống và làm việc trong bộ máy kinh tế, tài chính
của chính quyền Việt Nam Cộng hòa như ông Phạm Kim Ngọc Tổng
trưởng Kinh tếVNCH(1969-1973), ông Nguyễn Đức Cường Tổng trưởng
Công thương (1973-1975); Ông Huỳnh Bửu Sơn từng làm việc trong ban

lãnh đạo của Nha Phát hành của NHQG; Ngoài ra luận án cũng sử dụng một số
thông tin từ cuộc trao đổi với ông John Bennet Phó trưởng Đại diện Cơ quan Phát
triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) cơ quan phụ trách vấn đề viện trợ Hoa Kỳ cho
VNCH. Nguồn tài liệu này có giá trị so sánh và đảm bảo độ xác thực của các tài
liệu lưu trữ và các công trình nghiên cứu về ngân hàng miền Nam Việt Nam.3.
Về nguồn tài liệu báo chí miền Nam từ năm 1955 đến năm 1975 bao gồm:- Công
báo VNCH: đây là nguồn tài liệu chủ yếu được luận án sử dụng để tìm hiểu về
những đường lối, chính sách kinh tế của chính quyền VNCH bao gồm các Sắc
lệnh, Nghịđịnh, Thông tư của Chính phủ, NHQG, Bộ Kinh tế, Bộ Tài chính..-Các
tạp chí, tập san về kinh tế và ngân hàng của miền Nam Việt Nam thời kỳ1956-1975
nhưKinh tế tập san, Tạp chí Chấn hưng kinh tế, Tuần san Phòng Thương mại công
kỹ nghệ Sài Gòn, Tạp chí Điện Tín, Tạp chí Quê hương, Báo Chính luận... Các tạp
chí và tập san trên không chỉ cung cấp những số liệu thống kê về tình hình kinh tế
trên các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, thương nghiệp và ngân hàng,
mà còn giới thiệu những bài phân tích, bình luận của giới công thương kỹ nghệ gia
Sài Gòn vềcác chính sách của chính quyền lúc bấy giờ.4. Ngoài ra, luận án cũng
sử dụng và kế thừa các công trình nghiên cứu về tài chính ngân hàng, viện trợ


và kinh tếVNCH của các học giả trong và ngoài nước; các luận văn nghiên cứu về
ngân hàng do các học viên dưới thời VNCH thực hiện, các bài báo, tạp chí trong
nước và quốc tế. Những nguồn tài liệu trên được tác giả nghiên cứu tại các thư
viện: Harold Washington Liberary Center của Chicago, Hoa Kỳ; thư viện của
Đại học University of Boston, Massachussets, Hoa Kỳ, Thư viện Tổng hợp Thành
phố Hồ Chí Minh, thư viện của Viện Nghiên cứu Phát triển vùng Nam Bộ,
Thư viện Viện Kinh Tế, Thư viện Viện Sử học, Thư viện Quân đội, Thư viện Quốc
gia.Luận án cũng sử dụng một cách chọn lọc một số hồi ký của các nhân vật từng
làm việc trong chếđộ Việt Nam Cộng hòa để có góc nhìn đa chiều về các vấn đề
chính trị, kinh tế, tài chính, ngân hàng trong thời kỳ này. Hồi ký “Câu
chuyện đời tôi: làm việc với các nhân vật danh tiếng thế giới” (nguyên tác

Brushing the world famous), Universe Publisher, năm 2004, của Nguyễn Hữu
Hanh, người đã từng giữ nhiều chức vụ Tổng Giám đốc Ngân hàng Quốc gia Việt
Nam, Thống đốc Ngân hàng Quốc gia và là đại diện của Việt Nam Cộng hòa tại
Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF). Hồi ký “Thời đại của tôi” của Vũ Quốc Thúc – người
đã từng có thời gian giữ chức Thống đốc NHQG (1955-1956). Hồi kýViệt
Nam máu lửa của Đỗ Mậu...
4.2. Phương pháp nghiên cứu- Tìm hiểu vềhệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt
Nam(1954-1975), luận án dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng
và chủ nghĩa duy vật lịch sửđược vận dụng vào việc nghiên cứu lịch sử.- Phương
pháp lịch sử và phương pháp logic là hai phương pháp chủ yếu được sử dụng trong
quá trình nghiên cứu.- Bên cạnh đó,đề tài còn kết hợp sử dụng một số phương
pháp khác nhưphương pháp kinh tế học, phương pháp định lượng, định tính, điều
tra, khảo sát, lấy ýkiến chuyên gia... để làm rõ những chuyển biến cơ bản của trong
hoạt động của ngân hàng giữa hai giai đoạn phát triển, vai trò cũng như
những tồn tại, hạn chế về ngân hàng trong thời kỳ này.
5. Đóng góp của luận án+ Luận án cung cấp những nhận thức về một mô hình ngân
hàngđược xây dựng theo những chuẩn mực của hệ thống ngân hàng hiện
đại,đặt trong nền kinh tế thịtrường và có sự hội nhập lớn với kinh tế quốc tế như:
viện trợ nước ngoài, tác động của chiến tranh hay quan hệ kinh tế của VNCH
với các nước khác. Trong những chừng mực nhất định, luận án là nguồn tư liệu
tham chiếu cho các nhà quản lý trong giai đoạn xây dựng kinh tế thị trường và cải
cách hệ thống ngân hàng hiện nay.+ Luận án đem đến cái nhìn tương đối toàn
diện và có hệ thống về hệ thống ngân hàng miền Nam Việt Nam từ quá trình
hình thành, cơ cấu tổ chức, nội dung hoạt động đến vai trò, vị trí của hệ thống ngân
hàng đặt trong bức tranh toàn cảnh về nền tài chính, ngân hàng ở Sài Gòn trước


năm 1975 với tư cách là một bộ phận quan trọng trong lịch sử kinh tế Việt
Nam. + Luận án chỉ rõ những đặc trưng nổi bật, ý nghĩa quan trọng của hệ thống
ngân hàng và các chức năng tài chính của nó đối với nền kinh tế thị trường

và với sự phát triển kinh tế của miền Nam Việt Nam cũng như những hạn chế của
nó.+ Luận án góp phần bổ sung và làm phong phú thêm nguồn tài liệu từ
nhiều phía trong việc giảng dạy, nghiên cứu và tổng kết lịch sử Việt Nam nói
chung và lịch sử kinh tế Việt Nam giai đoạn 1954-1975 nói riêng.
6. Bố cục luận ánNgoài phần Mởđầu và Kết luận, chúng tôi trình bày nội dung của
luận án trong 4 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và các vấn đề liên quan đến luận án
Chương 2: Hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1964
Chương 3: Hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam từ năm 1965 đến năm 1975
Chương 4: Nhận xét về hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam từ năm 1954
đến năm 1975

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CÁC VẤN ĐỀLIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu


1.1.1. Những công trình lý luận chung về ngân hàngĐể hiểu rõ về những đặc điểm
của ngân hàng, vai trò và vị trí của nó trong nền kinh tế quốc gia cũng như mối
quan hệ của nó với các thành tố trong nền kinh tế, cần phải nắm được những lý
luận và nguyên tắc cơ bản về ngân hàng.Trong cuốn Bàn về tiền tệ, tín dụng và
ngân hàng, của C.Mác, F. Ănghen, V.I Lê nin, NXB Sự thật, Hà Nội xuất bản
năm 1963, vấn đề ngân hàng được luận giải dưới quan điểm của chủ nghĩa
Mác-Lênin. Công trình là tập hợp những đoạn, phần và bài trích đề cập về nguồn
gốc và bản chất của tiền tệ, qui luật lưu thông, tính chất của tín dụng, ngân hàng và
những nguyên lý chung của việc lưu thông tín dụng và tác dụng của nó. Công trình
là kim chỉ nam cho những nghiên cứu theo phương pháp luận Mác-xít trong việc
phân tích về các vấn đề kinh tế tài chính tư bản chủ nghĩa.Luận văn kinh tế “Chính
sách tiền tệ và tín dụng: Lý luận về lãi suất”, của tác giả Lê Khoa bảo vệ năm 1971
được lưu tại Thư viện Viện Thông tin Khoa học Xã hội là nghiên cứu mang tính lý

thuyết về các vấn đề tiền tệ và tín dụng trong nền kinh tế tưbản chủ nghĩa. Tác
giảđã trình bày những trường phái và học thuyết kinh tế về chính sách kinh tế, tiền
tệ, lãi suất và tín dụng. Đây là một trong những công trình phân tích sâu về các vấn
đề liên quan đến tài chính ngân hàng trong nền kinh tế thị trường trong mối tương
quan với nền kinh tế miền Nam Việt Nam đặt trong bối cảnh chiến tranh và viện
trợ Mỹ. Công trình có tính chất tham khảo khi phân tích về hoạt động của
ngân hàng dưới góc độ kinh tế học.Năm 1994, tác phẩm Tiền tệ, ngân hàng và thị
trường tài chính, NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, của Mishkin, Frederic. S
(bản dịch của Nguyễn Quang Cư và Nguyễn Đức Dủ) đã bàn về những tri thức
cơ bản của kinh tế tài chính như: tiền tệ, tài chính, những cơ sở của lãi suất, các
tổ chức tài chính, quá trình cung ứng tiền tệ, hệthống dự trữ Liên bang và tài
chính Quốc tế. Công trình là tài liệu tham khảo có giá trịcho những nghiên cứu về
kinh tế thị trường, tư bản chủ nghĩa.Cũng năm 1994, công trình Các mô hình kinh
tế thị trường trên thế giới, NXB Thống kê, Hà Nội của Lê Văn Sang đã cung cấp
nhận thức về các mô hình kinh tế thịtrường ở một số quốc gia trên thế giới. Công
trình đã giải thích về các mô hình, cơ cấu và phương thức hoạt động của thị trường
tài chính, các định chế tài chính, ngân hàng trung ương và quá trình thực thi chính
sách tiền tệ, tài chính quốc tế. Tác giả của công trình ủng hộ quan điểm của các
học giả phương Tây lúc bấy giờ cho rằng muốn cho nền kinh tế thị trường xuất
hiện cần thiết phải có các chính sách khuyến khích tăng cường tích lũy
nguyên thủy, đặc biệt là buôn bán với nước ngoài, đảm bảo có xuất siêu và tiến
hành các biện pháp nhằm tạo ra thị trường sức lao động. Công trình cũng nêu lên
đặc trưng của nền kinh tế thị trường hiện đại là nhà nước can thiệp vào kinh tế
thịtrường và mở rộng giao lưu kinh tế với nước ngoài. Bên cạnh đó, công trình


phân tích con đường phát triển của Hoa Kỳ từ những năm 30 cuối thế kỷ XX
đến nay là “kinh doanh vì tiêu dùng”. Kinh doanh tiêu dùng là một hệ quả
tất nhiên của công nghiệp hóa. Bởi vậy, thị trường tiêu dùng được coi là một tất
yếu logic, gắn với sự phát triển của nền công nghiệp sản xuất hàng loạt. Đây

cũng chính là luận điểm quan trọng mà luận án muốn đi sâu tìm hiểu về khía
cạnh kinh tế của chủ nghĩa thực dân mới mà luận án muốn đề cập đến. Với việc
phân tích các đặc trưng của các mô hình kinh tế thịtrường, công trình là
nguồn tài liệu tham khảo có ý nghĩa quan trọng để luận án đối chiếu và so
sánh mô hình kinh tế thị trường ở miền Nam Việt Nam thời kỳ 1954-1975.Năm
1996, tác giả Nguyễn Võ Ngoạn đã cho ra đời công trình “Hệ thống công cụ chính
sách tiền tệ quốc gia trong nền kinh tế thị trường”, NXB Tài chính, Hà Nội đã góp
thêm những nhận thức chung nhất về nền kinh tế thị trường hiện đại với vai trò của
ngân hàng – ngân hàng trung ương trong nền kinh tế thị trường, hệ thống công cụ
chính sách tiền tệ, các công cụ quản lý vĩ mô của nền kinh tế. Đặc biệt,
công trình này đã mang đến những vấn đề tổng quan nhất về hệ thống ngân
hàng một cấp ở miền Bắc Việt Nam trước khi có các Pháp lệnh ngân hàng.
Điều này cho phép Luận án có cái nhìn so sánh đối chiếu mô hình hệ thống
ngân hàng ở miền Nam với mô hình ngân hàng ở miền Bắc Việt Nam trong
cùng thời kỳ. Tác phẩm Lý thuyết chung về thị trường tài chính, ngân hàng và
chính sách tiền tệ, của Đại học Kinh tế Quốc dân, xuất bản năm 2008 của Nguyễn
Văn Ngọc đã cung cấp những tri thức về thị trường tài chính trong nền kinh tế hiện
đại như: phương thức vận hành của thị trường tài chính (như thị trường trái
phiếu, thị trường cổ phiếu, thịtrường hối đoái) và các trung gian tài chính
(như ngân hàng, công ty bảo hiểm, quỹtương hỗ), cũng như vai trò của tiền
trong nền kinh tế. Tác giả cho rằng các thị trường và các tổ chức trung gian tài
chính không những ảnh hưởng tới cuộc sống thường nhật, mà còn gắn với những
luồng vốn khổng lồ lan tỏa khắp nơi trong nền kinh tế. Những luồng vốn này đến
lượt chúng lại tác động mạnh mẽ tới doanh thu và lợi nhuận của từng doanh
nghiệp, cũng như thu nhập và chi tiêu của mỗi gia đình....Mặc dù những công trình
nghiên cứu trên chỉ mang tính bao quát chung, chưađi sâu cụ thể vào hoạt động
cũng như vai trò của hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam, nhưng đã
cung cấp những nhận thức, khái niệm chung về nền kinh tế thị trường, hệ thống tài
chính và tiền tệ, cũng như lý giải sự ra đời của hệ thống ngân hàng trên thếgiới và
miền Nam Việt Nam. Đây là cơ sở lý thuyết quan trọng để chúng tôi nghiên

cứu, đưa ra những đánh giá, nhận xét về hệ thống ngân hàng ở miền Nam trong
thời kỳ1954-1975.1.1.2. Những nghiên cứu về kinh tế miền Nam Việt Nam (19541975)


1.1.2.1. Các công trình của các học giả trong nướcNền kinh tế miền Nam Việt Nam
trong những năm 1954-1975 là chủđề nghiên cứu thu hút sự quan tâm của các học
giả trên cả hai miền Nam -Bắc ngay từ những năm kháng chiến chống Mỹđể phục
vụ cho cuộc chiến tranh. Đối với các học giải miền Bắc, ngay từ năm 1961,
Nguyễn Khánh với công trình Chủ nghĩa thực dân kiểu mới của Mỹ, NXB Sự
thật, Hà Nội đã phân tích những nét khái quát về chủ nghĩa thực dân của Mỹở miền
Nam Việt Nam trên các khía cạnh kinh tế như nông nghiệp, buôn bán và tài
chính. Tác giả cũng nhấn mạnh khía cạnh kinh tế của chủ nghĩa thực dân kiểu
mới của Mỹ sau chiến tranh thế giới thứ hai là tiếp tục xuất khẩu tư bản và xuất
khẩu hàng hóa, dùng biện pháp “viện trợ” để chiếm những vị trí mới ở các nước
chậm phát triển [51, tr. 15]. Công trình là luận cứ quan trọng cho luận án, cùng với
những nghiên cứu cập nhật hiện nay của các tác giả trong và ngoài nước trong việc
xác định bản chất của chủ nghĩa thực dân kiểu mới ở miền Nam Việt Nam. Năm
1966, Ban Kinh tếmiền Nam thuộc Viện Kinh tế cho ra đời tác phẩm Tài liệu tham
khảo về tình hình kinh tế miền Nam Việt Nam. Tình hình kinh tế miền Nam được
nhóm các tác giả làm rõ qua việc tổng hợp tin tức báo chí nước ngoài cho
đến giữa những năm 60 của thế kỷ XX trên các phương diện nông nghiệp,
công nghiệp, giao thông vận tải, thương mại, tài chính, tiền tệ và viện trợ
của Mỹ cùng các nước khác. Mặc dù công trình ít đề cập đến lĩnh vực ngân hàng,
song đã gián tiếp cung cấp những tư liệu liên quan đến các ngành kinh tế có
liên quan và gắn bó với hoạt động ngân hàng thời kỳ trước năm 1965.Một thời
gian sau đó, năm 1972, Tổ nghiên cứu kinh tế miền Nam của Bộ Ngoại thương
(Việt Nam Dân chủ Cộng hòa) cho xuất bản công trình Tình hình kinh tế ngoại
thương miền Nam Việt Nam dưới dạng Tài liệu tham khảo nội bộ. Công trình là
nghiên cứu chuyên sâu, phân tích những kế hoạch phát triển kinh tế của chính
quyền Sài Gòn, những yếu tố sẽ làm phá sản nền kinh tế thực dân mới của Mỹở

miền Nam Việt Nam trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến tầm quan trọng của viện trợ
Hoa Kỳđối với sự tồn tại của nền kinh tếđó. Trên cơ sởđó nhóm tác giảđã phân tích
các thành tố kinh tếở miền Nam Việt Nam gắn với sự lệ thuộc vào Hoa Kỳ, trong
đó tập trung vào các hoạt động xuất nhập khẩu và tài chính ngân hàng.Năm 1978,
Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam cho xuất bản công trình “Sưu tập chuyên đề về
Chủ nghĩa thực dân mới của Mỹở miền Nam Việt Nam”. Công trình đã tập hợp các
báo cáo phân tích quá trình xâm nhập chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ vào miền
Nam Việt Nam trên các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, văn hoá, đặc biệt để
từđó khẳng định bản chất của chủ nghĩa thực dân mới ở miền Nam Việt Nam là
“cây gậy và củ cà rốt”: dựng lên chính phủ bù nhìn, lập quân đội tay sai, tiến hành
viện trợ quân sựvà viện trợ kinh tế, kiểm soát chính quyền và bắt chính quyền


VNCH phải lệ thuộc vào Mỹ, thực hiện mục tiêu chống “cộng”. Tuy nhiên, công
trình này phân tích khía cạnh của chủ nghĩa thực dân mới chủ yếu về lĩnh vực
chính trị, khía cạnh kinh tếđược nói đến nhưng chưa sâu. Đây sẽ là phần mà luận
án cố gắng bổ khuyết và bổ sung thêm.Đối với các học giả miền Nam, việc
triển khai nghiên cứu chủ yếu được tiến hành thông qua các luận văn, luận
án của sinh viên trường Học viện Quốc gia Hành chánh, của những giáo sưtiến sỹ về kinh tế và của những nhóm nghiên cứu có sự phối hợp giữa Việt Nam và
Hoa Kỳ:Năm 1969, nhóm khảo sát của VNCH và Hoa Kỳ, đứng đầu là Vũ Quốc
Thúc và Lilienthal, sau khi thực hiện cuộc điều tra, khảo sát quy mô lớn
trên toàn bộ miền Nam Việt Nam đã biên soạn công trình Kế hoạch phát
triển kinh tế miền Nam Việt Nam mười năm sau chiến tranh. Công trình là
nghiên cứu chuyên sâu tổng kết về các ngành kinh tế và vùng kinh tế của miền
Nam Việt Nam. Những nghiên cứu đó là cơ sởđể nhóm nghiên cứu đưa ra những
luận giải và kiến nghị cho kế hoạch phát triển kinh tế thời kỳ hậu chiến ở miền
Nam Việt Nam.Năm 1972, Nguyễn Văn Ngôn - Giáo sư Trường Đại học Luật
khoa Sài Gòn, đồng thời là Giám đốc Trung tâm Huấn luyện chuyên môn ngân
hàng, dưới góc độ của nhà kinh tế và nhà quản lý của chính quyền Sài Gòn đã cho
ra đời công trình Kinh tếViệt Nam Cộng hòa. Công trình này đã phân tích cụ thể về

những đặc tính của nền kinh tế Việt Nam Cộng hòa,những biện pháp kinh tế,
tài chính mà chính phủ Việt Nam Cộng hòa đã áp dụng cho đến năm 1972.
Công trình đã trình bày cố gắng của chính quyền Sài Gòn trong việc phát triển
kinh tế, mà một trong những biện pháp ấy là đã thiết lập hệ thống ngân hàng
thương mại và những định chế kinh tế tài chính có vai trò hỗ trợ cho nền kinh tế.
Tuy nhiên, lượng thông tin về hệ thống ngân hàng chỉở mức khái quát và tác
giả cũng không nói tới sự liên hệ của những định chế này với NHQG và vai trò của
NHQG trong nền kinh tế cũng như trong đời sống xã hội miền Nam Việt
Nam.Cũng với vai trò là chuyên gia kinh tế dưới thời Việt Nam Cộng hoà,
Giáo sưHồ Thới Sang – Phó Trưởng khoa, Đại học Luật Khoa Sài Gòn cho xuất
bản công trình “Kinh tế Việt Nam” vào năm 1972. Công trình được biết đến như
một giáo trình cho bộmôn Kinh tế Việt Nam tại một số trường Đại học Sài Gòn lúc
bấy giờ, viết dưới góc độkinh tế học. Trên cơ sở phân tích các vấn đề căn bản
của kinh tế VNCH như vấn đềviện trợ, lạm phát và phát triển, bình ổn giá, lợi
tức, tiền tệ.... công trình nêu lên các đặc điểm của các ngành kinh tế như nông
nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp, tài chính ngân hàng ở miền Nam Việt
Nam.Sau khi đất nước thống nhất, việc nghiên cứu về kinh tế miền Nam trong thời
kỳ1954-1975 vẫn tiếp tục được triển khai.Năm 1979, Ban Kinh tế học – Viện
Khoa học Xã hội tại Thành phố Hồ Chí Minh do Lê Khoa cùng các cộng


tác viên của ban Kinh tế học đã cho xuất bản công trình “Tình hình kinh tế
miền Nam 1955-1975 qua các chỉ tiêu thống kê”. Công trình đã cung cấp một số
dữ kiện thống kê về kinh tế của miền Nam Việt Nam từ năm 1955 đến năm 1975.
Những số liệu trong công trình được sưu tầm từ các cơ quan chính quyền Mỹ
(như Quốc hội Mỹ, Lầu Năm góc, Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳở Việt
Nam), từ Viện Thống kê Quốc gia và Ngân hàng Quốc gia của chính quyền Sài
Gòn, và từ một số báo chí cũng như sách nghiên cứu xuất bản ở miền Nam.
Chính vì thế, công trình không chỉ cung cấp sự phong phú về mặt tư liệu và còn
đưa ra những đánh giá, bình luận từ rất nhiều tổ chức, cơ quan, báo chí về

hoạt động kinh tế của miền Nam Việt Nam.Năm 1991, nhóm tác giảLâm
Quang Huyên, Trần Du Lịch, Trần Anh Tuấn xuất bản công trình “Một sốđặc
điểm kinh tế của miền Nam Việt Nam”. Công trình tập hợp nhiều bài viết đề cập
đến nhiều khía cạnh của nền kinh tế miền Nam như công nghiệp, nông
nghiệp, tài chính ngân hàng, từđó khái quát nên những đặc điểm cơ bản của nền
kinh tế tư bản chủ nghĩa ở miền Nam Việt Nam. Một trong những bài viết
được luận án sử dụng như nguồn tài liệu tham khảo có giá trị là “Vai trò các định
chếtiền tệ, ngân hàng, tín dụng trong sản xuất hàng hoá ở miền Nam Việt Nam”
của tác giảTrần Xuân Kiêm. Bài viết đã nêu lên một số vai trò cơ bản của
NHQG và các ngân hàng thương mại đối với nền kinh tế miền Nam Việt Nam và
những bài học liên hệ tới nền kinh tế Việt Nam trong thời kỳđổi mới.Luận án Tiến
sĩ với tiêu đềSản xuất và tiêu thụ hàng hóa ở miền Nam Việt Nam của Phạm Thành
Tâm bảo vệ năm 2003 tại Viện Khoa học Xã hội vùng Nam Bộđã tìm hiểu về hoạt
động sản xuất và tiêu thụ hàng hóa của miền Nam Việt Nam giai đoạn 19541975 dưới góc nhìn lịch sử. Công trình nêu lên thực trạng diễn biến kinh tế
thịtrường tư bản chủ nghĩa ở miền Nam Việt Nam trong bối cảnh thay đổi của chủ
nghĩa tư bản thế giới vào thập niên 50-70 của thế kỷ XX. Tác giảđã tham khảo luận
án trên vào việc vận dụng nghiên cứu đặc điểm kinh tế thị trường ở miền
Nam Việt Nam, trong đó hoạt động ngân hàng chịu sự tác động và chi phối.Năm
2005, tác giảĐặng Phong với công trình “Lịch sử kinh tế Việt Nam 1945-2000”
trong đó tập II của công trình dành riêng viết về Kinh tế miền Nam Việt Nam.
Dưới góc nhìn lịch sử kinh tế, tác giảđã phân tích bối cảnh quân sự và chính
trị của miền Nam Việt Nam thời kỳ 1955 – 1975, đồng thời phân tích tổng
hợp, so sánh đối chiếu những chỉ số kinh tế của Việt Nam Cộng hòa từ nhiều
nguồn khác nhau, đặc biệt từ niên giám thống kê của Việt Nam Cộng hòa và của
Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) đểđưa ra nhiều nhận định của
mình. Hơn nữa, bằng những tư liệu từnhững cuộc phỏng vấn trực tiếp với
hàng trăm nhân vật, những người đã từng sống, làm việc và thậm chí giữ


những chức vụ chủ chốt trong bộ máy chính quyền Việt Nam, Đặng Phong đã giải

thích thêm nhiều sự kiện liên quan đến viện trợ Hoa Kỳ và kinh tếmiền Nam. Tác
giảđánh giá cao những biện pháp nhạy bén của Chính phủ Việt Nam Cộng hòa
trong việc cứu vãn sựsụp đổ của nền kinh tế như phá giá đồng bạc, bán vàng và trữ
kim, mở rộng cơ chế nhập khẩu để giảm bớt sức ép của lạm phát, thu hút tiền
vềcho ngân sách, giảm bớt chênh lệch của cán cân thu chi. Tác giả cũng cho rằng
cơ chếkinh tế miền Nam cũng là một trong những ưu điểm, có đóng góp
tích cực vào quá trình đổi mới kinh tế sau này. Công trình này là một nghiên cứu
chuyên sâu về kinh tếmiền Nam, tuy nhiên, dung lượng dành cho nghiên cứu về
hoạt động ngân hàng ở miền Nam Việt Nam chỉ dừng lại ở mức tổng quan mà chưa
có điều kiện phân tích sâu.
Hoạt động kinh tế miền Nam Việt Nam cũng được Võ Văn Sen trình bày trong
Luận án Tiến sĩ và sau này được xuất bản thành sách với tiêu đề Sự phát triển của
chủnghĩa tư bản ở miền Nam Việt Nam (1954-1975), NXB Đại học Quốc
gia Thành phốHồ Chí Minh năm 2005. Công trình đã trình bày quá trình phát
triển chủ nghĩa tư bản ởmiền Nam Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 trên
các mặt công nghiệp, thương nghiệp, ngân hàng và nông nghiệp nông thôn. Đây
là một chuyên khảo dựa trên cơ sởcác tài liệu gốc từ các Trung tâm Lưu trữ, Viện
Quốc gia Thống kê và cơ quan Viện trợMỹ (USAID), vì vậy công trình là nguồn tài
liệu tham khảo có giá trị trong luận án.Công trình Lịch sử tiền tệ Việt Nam sơ
truy và lược khảo, NXB Văn hóa Sài Gòn của Nguyễn Anh Huy, xuất bản năm
2010 đã cho cái nhìn lịch sử về quá trình ra đời của hệ thống tiền tệ Việt Nam từ
thời Pháp thuộc, dưới chếđộ Ngô Đình Diệm và nền Đệ nhị Cộng hòa. Tác giảđã
đi sâu phân tích về những chính sách tiền tệ dưới từng thời kỳ vàảnh hưởng của
những chính sách đó đối với nền kinh tế miền Nam Việt Nam. Công trình là nguồn
tham khảo có giá trị cung cấp nhận thức tổng quan về chính sách tiền tệ của chính
quyền Sài Gòn và chính sách tín dụng mà NHQG đã áp dụng.Gần đây nhất, năm
2014, Viện Sử học đã cho xuất bản bộ “Lịch sử Việt Nam”gồm 15 tập, trong đó,
tập 12 do Trần Đức Cường chủ biên và tập 13 do Nguyễn Văn Nhật chủ biên, NXB
Khoa học Xã hội có những nội dung quan trọng liên quan tới các mặt kinh tế,
chính trị, văn hóa ở miền Nam Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975. Các công

trình đã cung cấp bối cảnh lịch sử và phân tích những tác động của cuộc
chiến tranh và viện trợ của Hoa Kỳ tới kinh tế, văn hóa, xã hội ở miền Nam Việt
Nam.1.1.2.2. Các công trình của các học giả nước ngoàiBên cạnh những công trình
xuất bản bằng tiếng Việt, các công trình do các học giả nước ngoài nghiên cứu


về kinh tế miền Nam Việt Nam trong thời kỳ 1954-1975 cũng khá phong phú.
Đề cập đến tình hình kinh tế miền Nam dưới thời chính quyền Ngô Đình
Diệm có các công trình nhưSeven years of the Ngo Dinh Diem
administration 1954- 1961 (Bảy năm dưới chính thể Ngô Đình Diệm 1954-1971)
xuất bản năm 1961, cuốn Area Handbook for South Vietnam (Tài liệu về miền
Nam Việt Nam) của tác giả Harvey H.Smith, của Donal W. Bernier, xuất bản năm
1967, Diem’s failure: prelude to America’s war in Vietnam (Sai lầm của
Diệm: khúc mởđầu của cuộc chiến tranh của Mỹở Việt Nam) của tác giả Catton
Phillip E và công Voices from the Second Republic of South Vietnam (19671975 (Hồi tưởng về nền Đệ nhị Cộng
16hòa của miền Nam Việt Nam (1967-1975) của tác giả Keith Taylor NXB
Southeast Asia Program Publications năm 2015.Trong cuốn Foreign aid, war and
economic development South Viet Nam 1955-1975 (Viện trợ nước ngoài, chiến
tranh và phát triển kinh tếở miền Nam Việt Nam 1955-1975),của Douglas C.
Dacy do Đại học Cambrigde xuất bản năm 1986 tập trung vào việc khảo sát mục
tiêu, chương trình viện trợ Mỹ cho miền Nam Việt Nam. Tác giảđã đưa ra những
phân tích về chỉ số thu nhập quốc dân, tỉ lệ lạm phát, các chỉ tiêu cơbản của tăng
trưởng kinh tế, chính sách tiền tệ và thuế khóa trong từ năm 1955 đến năm
1975. Đây là một chuyên khảo rất hữu ích cho những nhà nghiên cứu về kinh tếtài
chính miền Nam trong thời kỳ này. Ngoài ra cuốn South Vietnam trial and
experience- a challenge for development (Thách thức và trải nghiệm của miền
Nam Việt Nam: một trở ngại cho sự phát triển)của Nguyen Anh Tuan xuất bản
năm 1987 đã nói đến sự phát triển kinh tế của miền Nam Việt Nam từ năm
1954 đến năm 1975 qua các số liệu về phân phối thu nhập, thu nhập quốc dân, lạm
phát, các chỉ tiêu cơ bản, chính sách tiền tệ và thuế. Vấn đề ngân hàng được lồng

ghép, trình bày như một bộ phận của nền kinh tế.Năm 2015, Keith. W.Taylor –
Giáo sư Việt Nam học của Đại học Cornell đã xuất bản công trình Voices
from the Second Republic of South Vietnam (1967-1975 (Hồi tưởng về nền
Đệ nhị Cộng hòa của miền Nam Việt Nam (1967-1975), NXB Southeast Asia
Program Publications. Công trình đã cung cấp những nhận thức không chỉ về lịch
sử chính trị, quân sự, kinh tế mà còn phân tích những bối cảnh phức tạp và những
quan điểm của những người lãnh đạo cấp cao trong bộ máy chính quyền VNCH
trong thời kỳĐệ nhị Cộng hòa. Công trình phân tích những thành tựu quan
trọng vềkinh tế thời kỳ này như: sản xuất và phân phối lúa gạo, về quản lý thị
trường, về tìm kiếm dầu hỏa, và về chính sách tài chính đưa miền Nam Việt
Nam gần hơn với mục tiêu độc lập kinh tế khi viện trợ Mỹ chấm dứt. Trong giai
đoạn này xuất hiện một thếhệ lãnh đạo mới, trong đó nhiều người có tinh thần


dân tộc cao và tốt nghiệp từ các trường đại học của Mỹ. Những người này
đem chí hướng cải cách cũng như thái độtích cực và thực tế vào một nền
hành chánh vốn chịu nhiều ảnh hưởng của quá khứthực dân quan liêu. Mặc dù
phải đối đầu với những vấn đề nghiêm trọng về chính trị và kinh tế, chính phủĐệ
nhị Cộng hòa cho thấy có khả năng đưa ra những quyết định táo bạo.
17Nhìn chung, những công trình nghiên cứu trên đã cung cấp cho người đọc bức
tranh tổng quan về các hoạt động kinh tế miền Nam, trong đó bao gồm cả
vấn đề tài chính, ngân hàng. Một số công trình đề cập về vai trò của hệ thống
ngân hàng trong nền kinh tế VNCH trên các lĩnh vực tín dụng nhằm hỗ trợ cho
các ngành công nghiệp, nông nghiệp hay thương mại; vấn đề hối xuất hay tỉ giá.
Tuy nhiên, do là những công trình mang tính tổng quan nên việc đi sâu phân tích
về quá trình hình thành và cơ cấu của hệ thống ngân hàng nói chung và NHQG nói
riêng còn sơ lược. Đặc biệt, mặc dù những công trình này đã phân tích vấn đề
tiền tệ và lạm phát – một trong những đặc tính của nền kinh tế VNCH, nhưng
vẫn chưa làm rõ mối quan hệ của NHQG và Chính quyền Sài Gòn trong những
biện pháp kinh tế và ổn định tiền tệ của chính phủ. Đây chính là vấn đề mà

luận án sẽđi sâu tìm hiểu.1.1.3. Những công trình nghiên cứu liên quan trực
tiếp tới hoạt động tài chính – ngân hàng ở miền Nam Việt Nam1.1.3.1.Nhóm
công trình về tiền tệ và ngân hàng ở Việt Nam từ thời Pháp thuộcTác phẩm Sự
hiện diện tài chính và kinh tế của Pháp ởĐông Dương (1859-1939) của Jean
Pierre Aumiphin do Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam xuất bản năm 1994
(Bản dịch của: Đinh Xuân Lâm, Ngô Thị Chính, Hồ Song, Phạm Quang Trung) đã
nêu rõ những vấn đề cơ bản của Đông Dương dưới thời Pháp như sự lưu thông tiền
tệ; vai trò chúa tể của Ngân hàng Đông Dương trong đời sống kinh tế- tài chính
thuộc địa, sự phân bố và hoạt động của các vốn tư nhân và Chính phủ Pháp đầu tư
vào Đông Dương qua các thời kỳ. Tác giả Aumiphin một mặt ghi nhận sựđóng góp
của các nhà tư bản Pháp nhưng cũng đề cập tới mặt tiêu cực của sự hiện diện tài
chính của Pháp đó là tính chất cho vay nặng lãi (của Ngân hàng Đông Dương) như
một đặc điểm của chủnghĩa đế quốc Pháp. Đây là công trình tham khảo có giá trị
về ngân hàng Đông Dương trước cách mạng tháng Tám.Công trình “Lịch sử Tiền
tệĐông Dương và Ngân hàng Đông Dương từ cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ
XX” chưa xuất bản và còn ở dạng bản thảo lưu hành nội bộcủa Viện Nghiên cứu
kinh tế tiền tệ, tín dụng và ngân hàng (Thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam) năm 1978, hiện đang lưu tại Viện Kinh tế (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội
Việt Nam). Công trình đã phân tích về các loại hình tiền lưu hành ở Việt Nam
từcuối thế kỷ XIX giữa thế kỷ XX. Dưới quan điểm Mác-xít, công trình cũng phân
tích quá trình hình thành và các giai đoạn phát triển cũng nhưđặc tính của ngân


hàng Đông Dương, và phân tích các ngành kinh tế chịu ảnh hưởng của Ngân hàng
Đông Dương.
181.1.3.2.Nhóm công trình về cơ cấu, tổ chức ngân hàng của miền Nam Việt
NamCác công trình Vấn đề tiền tệ, ngân hàng và khuếch trương kinh tế tại Việt
Nam tự do của Richard W. Lindholm xuất bản năm 1957, NXB Công Đàn (song
ngữ), Sài Gòn là một trong những nghiên cứu sớm nhất về hệ thống tổ chức của
Ngân hàng Quốc gia Việt Nam. Tác giả của công trình này đã từng nghiên cứu

những nghiệp vụ kinh tếvà cộng tác với nhiều nhóm Việt-Mỹ hỗn hợp ở miền Nam
Việt Nam. Trong công trình này, NHQG được đặt trong mối tương quan với
các vấn đề tiền tệ và các chính sách phát triển kinh tế của chính quyền, mối quan
hệ giữa NHQG với ngân khố và các định chế tài chính tại Việt Nam cũng như
so sánh mô hình tổ chức của NHQG với ngân hàng của Mỹ. Tuy nhiên do
mục tiêu của công trình là biên soạn để phục vục cho những bài giảng đại
cương về tiền tệ và ngân hàng trong suốt chiều dài lịch sử nên chưa đi sâu vào
các hoạt động và vài trò của ngân hàng trong nền kinh tế miền Nam Việt
Nam.Năm 1970, tác giả Nguyễn Thu đã công bố tập tài liệu vềHệ thống tổ chức tín
dụng ngân hàng miền Nam Việt Nam hiện nay và đối sách của ta trong
giai đoạn Chính phủ Liên hiệp dân tộc dân chủ sắp tới, Tập bản thảo lưu tại NXB
Sự Thật, Hà Nội. Công trình cũng là một trong những nghiên cứu sớm nhất
của các học giả miền Bắc về hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam.
Trong công trình này, tác giảđã phân tích một cách hệ thống về cơ cấu tổ chức
và một số mặt hoạt động của hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt Nam, trong đó
có NHQG và các ngân hàng thương mại. Đặc biệt, tác giảđã phân biệt hai loại
ngân hàng ở miền Nam Việt Nam là hệ thống ngân hàng thuộc chính phủ
(VNCH) và hệ thống ngân hàng tư bản tư nhân. Tuy nhiên, do xuất bản vào năm
1970 cho nên những hoạt động của hệ thống ngân hàng từ những năm 1970 đến
năm 1975 được cho là thời kỳ phát triển mạnh của hệ thống ngân hàng thì không
được đề cập đến.Khi nghiên cứu về hệ thống ngân hàng ở miền Nam Việt
Nam, Hoàng Ngọc Khiêm trong “Nguyên tắc điều hành và kế toán hệ thống
ngân hàng tại Việt Nam”, NXB Lửa thiêng, Sài Gòn (1973) đã bàn về những
nguyên tắc và quy chuẩn trong các nghiệp vụ ngân hàng ở miền Nam. Đây có thể
coi là một trong những công trình hiếm hoi được xuất bản dưới chính thể Việt Nam
Cộng hòa trình bày tổng quát các vấn đề lýthuyết chung, các nguyên tắc căn bản
mà các ngân hàng cần phải tuân thủ như: tỷ lệ kýgửi, trả tiền, cho vay và thể thức
kế toán ngân hàng. Công trình này cũng được sử dụng trong một số trường đại học
ở miền Nam trước năm 1975, phục vụ cho các sinh viên



19chuyên ban kinh doanh và kinh tế thương mại. Vì tính chất khát quát của
nó nên các vấn đề liên quan đến hoạt động cụ thể của hệ thống ngân hàng thì
không được đề cập đến.Bên cạnh đó còn một số công trình cũng đề cập đến
các khía cạnh khác nhau của cơ cấu tổ chức ngân hàng ở miền Nam Việt Nam
như: Tập bài giảng về tiền tệ và ngân hàng. Phần VIII, Hệ thống ngân hàng
Pháp, hệ thống ngân hàng Hoa Kỳ, hệthống tài chách Việt Nam, vấn đề an
ninh nội bộ ngân hàng, các chương mục ngân hàng của Học viện Hành chính
Quốc gia, xuất bản năm 1957; cuốn Chính sách tiền tệViệt Nam: Từ thời kỳ Pháp
thuộc đến đệ nhị cộng hoà của Nguyễn Anh Tuấn, xuất bản năm 1968; tác phẩm
Đồng đôla trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Hồi kýThăng Long
năm 1997, NXB Trẻ... Tuy nhiên, số lượng những công trình vẫn còn hạn chế.
Những thay đổi trong cơcấu tổ chức các cấp của hệ thống ngân hàng chưa được
phân tích sâu. Các công trình trên, đề cập đến ngân hàng như một bộ phận của nền
kinh tế, tài chính miền Nam Việt Nam, coi đây như một công cụ trong các chính
sách kinh tế. Một số tác phẩm đã phân tích nhiều chiều cạnh của ngân hàng
miền Nam Việt Nam như nghiệp vụ, quyền hạn ngân hàng, tuy nhiên chỉđược
giới thiệu khái quát trong tổng thể nền kinh tế, mà chưa thấy được sự phân tích
hoạt động của ngân hàng theo hướng chuyên sâu. 1.2.2.3. Nhóm công trình về hoạt
động của hệ thống ngân hàng miền Nam Việt NamVấn đề ngân hàng ở miền Nam
Việt Nam là chủđề nghiên cứu trong các luận văn, luận án của học giả dưới thời
VNCH, tiêu biểu như:Nhận xét về một số biện pháp kinh tế tài chính căn bản của
chính phủ từ năm 1966 đến nay, Luận văn tốt nghiệp đốc sự hành chính, năm 1970
của Lê Tấn Tài; Ngân hàng Nông thôn Việt Nam là phúc trình tập thể của
Nguyễn Tấn Dũng, Dương Hiệp Nghĩa, Phan Bá Phi, ĐỗĐình Tiến thuộc
Viện Đại học Đà Lạt, Trường Chánh trị kinh doanh, niên khóa 1970- 1971; Ngân
hàng phát triển kỹ nghệ Việt Nam, Luận văn tốt nghiệp Học viện Quốc gia hành
chánh, năm 1972 của Trịnh Nhạc Phi; Tài trợ tín dụng cho nông thôn Việt Nam,
Luận văn tốt nghiệp, Học viện Quốc gia Hành chánh của Trần Văn Chốn năm
1972; Một giải pháp cho vấn đề nông tín khảo kê về ngân hàng nông thôn, Luận

văn tốt nghiệp, Học viện Quốc gia Hành chánh của Nguyễn Khiết năm 1973;
Hệ thống ngân hàng nông thôn Việt Nam Luận văn tốt nghiệp, Học viện Quốc
gia Hành chánh của Ngô Thị Hiến; Sựphát triển của ngân hàng thương mại tại
Việt Nam, Luận văn tốt nghiệp, Học viện Quốc gia Hành chánh của Diệp Văn
Cấm..
20Trong công trình Central Banking in South and East Asia” (Ngân hàng trung
ương ở các nước Nam và Đông Á), của tác giả S. Gethyn Davies xuất bản năm
1960, NXB Oxford University, London đã trình bày những nét tổng quan về ngân


hàng trung ương ở các nước “không cộng sản” ở Nam và Đông Á, nhấn mạnh vào
vai trò của ngân hàng trung ương trong việc kiểm soát ngoại hối và tín dụng. Bằng
việc so sánh vai trò của ngân hàng trung ương ở nhiều quốc gia như Indonesia,
Nhật Bản, Đài Loan, Thái Lan, Philippines và Việt Nam Cộng hòa, công trình đã
cho thấy hoạt động ngân hàng trung ương các nước tập trung vào việc khuyến
khích tín dụng nông nghiệp và sử dụng hệ thống thanh tra ngân hàng đểđiều chỉnh
hệ thống ngân hàng địa phương. Công trình cũng phản ánh một số cuộc tranh luận
về các vấn đề tài chính của Việt Nam Cộng hòa và Pakistan, trong đó nhấn mạnh
Quỹđối giá mà Hoa Kỳđã áp dụng ở Hàn Quốc và Việt Nam Cộng hòa đã có ảnh
hưởng đáng kểđến lịch sử tiền tệ của các nước này.Đề cập đến vai trò của người
Hoa trong hoạt động tài chính thương mại thời kỳnày là hai luận văn “Vấn đề Hoa
Kiều tại Việt Nam” của tác giả Lưu Trường Khương, bảo vệ tại Học viện Quốc gia
Hành chánh năm 1968, và công trình “Vai trò của Hoa kiều trong nền kinh tế Việt
Nam” của Trương Hòa Tấn. Hai công trình này đều có cùng quan điểm là người
Hoa đã chi phối hoạt động kinh tếở miền Nam Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực
thương mại là trung gian phân phối các sản phẩm. Trong lĩnh vực tài chính ngân
hàng, người Hoa không chỉảnh hưởng tới các hoạt động tín dụng chính
thống mà còn có một hệ thống tín dụng ngầm thống trị thị trường tài chính miền
Nam. Chính quyền VNCH ngay từđầu đã có những chính sách để hạn chế sự lũng
đoạn và thao túng của người Hoa ở miền Nam, tuy nhiên những ảnh hưởng của

người Hoa vẫn là rất lớn đối với nền kinh tế miền Nam Việt Nam.Luận văn tốt
nghiệp Học viện Quốc gia Hành chánh của Diệp Văn Cẩm với tiêu đề “Sự phát
triển của ngân hàng thương mại tại Việt Nam” (1969) đã trình bày sơ lược về quá
trình hình thành của hệ thống ngân hàng thương mại ở miền Nam Việt Nam.
Luận văn cũng đềcập đến một sốđặc điểm của ngân hàng thương mại như tập
trung, cấp vốn chủ yếu cho ngoại thương và tham gia vào lĩnh vực kinh
doanh. Tuy nhiên, những lập luận trên được đưa ra mà chưa có sự phân tích
chuyên sâu với những số liệu thuyết phục. Bên cạnh chỉra những mặt tích cực
mà ngân hàng thương mại đã làm được cho nền kinh tế Sài Gòn như: gia tăng
giao dịch thương mại, gia tăng khối tư bản, góp phần giảm áp lực lạm phát, tác giả
còn nhấn mạnh tới mặt trái của hệ thống ngân hàng, sự thao túng của hệ thống
ngân hàng đối với thị trường tài chính VNCH.
21Trong Luận văn tốt nghiệp Học viện Quốc gia Hành chánh với tiêu đề
“Tín dụng thương mại tại Việt Nam” (niên khóa 1969-1972) của tác giả Bùi Minh
Nhựt đã khảo cứu một số hình thức tín dụng cổ truyền ở miền Nam Việt Nam
như hụi, nghềcầm đồ, cho vay nặng lãi; sự hình thành của Quỹ tiểu thương
tín dụng và một sốphương tiện thực hiện chính sách tín dụng. Đặc biệt, tác giả