TIẾT 88:
Tập làm văn
Phương pháp tả cảnh

a) Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố
lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt
cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cắp mắt nảy lửa
ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh
hùng vĩ. ( Võ Quảng )
b) Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa
Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm
đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp
xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giưã
dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng
lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo
bãi, theo từng lứa trái dụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp
kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc mầu xanh lá mạ, mầu xanh rêu, mầu
xanh trai lọ, … loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.
( Đoàn Giỏi )

Văn
bản
Cảnh được
tả
Đối
tượng tả
Hình ảnh
chọn tả
Thứ tự tả Nhận xét
a

Cảnh
lao động
của con
người
Hình ảnh
DHT chèo
thuyền
vượt thác
- Ngoại hình:
Tả theo
trình tự các
đặc điểm
của đối
tượng
 Nhờ miêu tả ngoại hình,
động tác của nhân vật DHT,
ta hình dung, cảm nhận được
cảnh sắc là một khúc sông có
nhiều thác dữ, hiểm trở
- Động tác
Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn
lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt
cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cắp mắt nảy lửa
ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng
vĩ. (Võ Quảng)


Gợi hình ảnh người lao động khoẻ mạnh, vững chắc, dũng mãnh, đang dồn hết sức
lực, tinh thần để chiến đấu cùng thác dữ.


Lựa chọn được các hình ảnh, chi tiết đặc sắc, tiêu biểu, nổi bật của đối tượng.

Văn
bản
Cảnh
được tả
Đối
tuượng tả
Hình ảnh
chọn tả
Thứ tự tả Nhận xét

b

Cảnh
thiên
nhiên
Quang
cảnh dòng
sông Năm
Căn
- Cảnh dưới
mặt sông
- Cảnh rừng
đước ở 2
bên bờ
Tả theo trình tự
không gian ( từ
dưới sông lên
trên bờ, cũng là

từ gần tới xa)
Có thể đảo ngược
được thứ tự này tuy
nhiên thứ tự như văn
bản hợp lý hơn
Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm
Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác,
cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu
sóng trắng. Thuyền xuôi giưã dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ,
rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài
theo bãi, theo từng lứa trái dụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm
lấy dòng sông, đắp từng bậc mầu xanh lá mạ, mầu xanh rêu, mầu xanh trai lọ, … loà
nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.
 Nghệ thuật so sánh, sử dụng nhiều các từ ngữ miêu tả là các động từ, tính từ, các
từ láy cã gi¸ trÞ gîi t¶.

Vn
bn
Cnh
c t
i tng
t
Hỡnh nh
chn t
Th t t Nhn xột

a)
b)
Cnh
lao ng

ca con
ngi
hỡnh nh
DHT chốo
thuyn
vt thỏc
- Ngoi hỡnh:
- ng tỏc
T theo trỡnh
t ca cỏc c
im ca i
tng
Nh miờu t ngoi hỡnh,
ng tỏc ca nhõn vt DHT,
ta hỡnh dung, cm nhn c
cnh sc l mt khỳc sụng cú
nhiu thỏc d, him tr
Cnh
thiờn
nhiờn
Quang cnh
dũng sụng
Nm Cn
- Cnh di
mt sụng
- Cnh rng
c 2
bờn b
T theo trỡnh t
khụng gian ( t

di sụng lờn
trờn b, cng l
t gn ti xa)
Cú th o ngc c
th t ny tuy nhiờn th t
nh vn bn hp lý hn
* Muốn tả cảnh cần:
- Xác định đối tợng miêu tả;
- Quan sát, lựa chọn đợc những hình ảnh tiêu biểu;
- Trình bày những điều quan sát đợc theo một thứ tự.
* Tả cảnh gồm: cảnh thiên nhiên, cảnh lao động sinh hoạt của con ngời.

Văn
bản
Cảnh
được tả
Đối tượng
tả
Hình ảnh
chọn tả
Thứ tự tả Nhận xét

a)

b)
Cảnh
lao động
của con
người
hình ảnh

DHT chèo
thuyền
vượt thác
- Ngoại hình:
- Động tác
Tả theo trình
tự của các đặc
điểm của đối
tượng
 Nhờ miêu tả ngoại hình,
động tác của nhân vật DHT,
ta hình dung, cảm nhận được
cảnh sắc là một khúc sông có
nhiều thác dữ, hiểm trở
Cảnh
thiên
nhiên
Quang cảnh
dòng sông
Năm Căn
- Cảnh dưới
mặt sông
- Cảnh rừng
đước ở 2
bên bờ
Tả theo trình tự
không gian ( từ
dưới sông lên
trên bờ, cũng là
từ gần tới xa)

Có thể đảo ngược được
thứ tự này tuy nhiên thứ tự
như văn bản hợp lý hơn
Dàn ý
Giới thiệu khái quát về luỹ tre làng.
Miêu tả cụ thể ba vòng của luỹ làng theo một trình tự.
Tả hình ảnh măng, từ đó phát biểu cảm nghĩ và nhận xét về luỹ tre.
Trình tự miêu tả:
Tả theo thứ tự không gian: (Từ ngoài vào trong, từ khái quát đến
cụ thể ).
c)
- T¶ c¶nh thiªn nhiªn ( luü tre lµng )





•
Bố cụ của bài văn tả cảnh gồm có ba phần-
•
Mở bài: giới thiệu cảnh được tả.
•
Thân bài: tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự:
+trình bày không gian:từ bao quát đến cụ thể, từ xa đến gần, từ cao
xuống thấp,từ trái xang phải,( hoặc ngược lại ),…
+trình tự thời gian:thời gian trong buổi, trong ngày, trong năm.
+hoặc tả theo trình tự của các đặc điểm
-thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó.

1.Nhãm 4: (bài tập 3)Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ

viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào ? Hãy suy
nghĩ và trả lời theo gợi ý sau:
a.Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể ,tiêu
biểu nào cho quang cảnh ấy?
b. Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?

Thảo luận nhóm
2. Nhóm 3: (bài tập 2) Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra
chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào?
a, theo thứ tự không gian: từ xa tới gần.
b, theo thứ tự thời gian: trước, trong, và sau khi ra chơi.
3. Nhóm 1,2: (bài tập 1) Hãy đọc kĩ bài văn
“Biển đẹp” và rút lại thành một dàn ý.

Nhóm 1,2: Bài tập 1
a) Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu
biểu nào cho quang cảnh giờ viết bài tập làm văn?
-
Cô giáo (thầy giáo), quang cảnh chung của phòng học(không
khí lớp, bảng, tường, bàn, ghế); các bạn (công việc chuẩn bị
bài viết, thái độ,…)cảnh viết bài, cảnh ngoài sân trường, tiếng
trống,…
b) Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế
nào?
- Có thể tả theo thứ tự không gian: < từ ngoài vào trong lớp, từ
phía trên bảng cô giáo (thầy giáo) xuống dưới lớp; từ không
khí chung của lớp học đến bản thân người viết >
- Có thể tả theo thứ tự thời gian: < Từ lúc trống vào đến hết
giờ học >


Nhóm 3: Bài tập 2
Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần
thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian: từ
xa đến gần hay theo thứ tự thời gian: trong, trước và sau khi ra
chơi)?
- Thứ tự không gian: từ xa đến gần (cảnh học sinh chơi đùa ở phía gần
cổng trường, ở giữa sân trường, gốc cây bàng, gần cửa lớp…); trò chơi
đặc sắc, mới lạ sôi động.
-
Thứ tự thời gian:
+ Trước giờ ra chơi: sân trường vắng vẻ,không khí, cảnh vật, âm thanh,
trong các lớp học.
+ Trong giờ ra chơi: sân trường ồn ào, náo động,
+ Sau giờ ra chơi: học sinh về lớp, sân trường trở lại vắng lặng
Có thể tả theo:

Nhóm 4: Bài tập 3
Nêu dàn ý cho bài “Biển đẹp”
1. Mở bài:
chính là tên văn bản “Biển đẹp”
2. Thân bài:
tả vẻ đẹp với những sắc mầu khác nhau của biển ở nhiều
thời điểm khác nhau theo trật tự thời gian.
-
Buổi sáng;
-
Buổi chiều: lại có buổi chiều gió mùa đông bắc; buổi chiều lạnh, nắng
tắt sớm; buổi chiều nắng tàn, mát dịu;
-
Ngày mưa rào;

-
Ngày nắng: lại có buổi nắng sớm mờ; buổi mặt trời xế trưa.
- Biển, trời đổi sắc mầu.
3. Kết bài (đoạn cuối):
Nhận xét, suy nghĩ về nguyên nhân sự đổi
thay cảnh sắc của biển


một cảnh nổi bật của sân trường giờ ra chơi:
Một nhóm bạn nam đang say sưa đá cầu ở giữa sân ồn
ào, náo nhiệt. Các bạn đứng thành vòng tròn, đôi chân
uyển chuyển khéo léo đỡ lấy quả cầu làm bằng cao su
đủ màu sắc, bên trên có cắm mấy chiếc lông ngỗng.
Quả cầu bay vèo từ chân bạn này sang chân bạn khác.
Mỗi lần chạm xuống mu bàn chân của các bạn là quả
cầu kêu lên “tanh tách” nghe thật vui tai.

Từ ngoài vào trong
Từ cao xuống thấp
A
Từ xa đến gần
C
B
D
Từ gần đến xa
“Từ chỗ vệt rừng đen xa tít đó, chim cất cánh tua tủa bay lên, giống
hệt đàn kiến từ lòng quả đất chui ra, bò li ti đen ngòm lên da trời.
Càng đến gần, khi bóng chim chưa hiện rõ hình đôi cánh, thì quang
cảnh đàn chim bay lên giống như đám gió bốc tro tiền, tàn bay liên
tri hồ điệp.”



(Đất rừng phương Nam- Đoàn Giỏi
(Đất rừng phương Nam- Đoàn Giỏi
)
)
Để cảnh sân chim hiện lên thật cụ thể và sinh động, tác giả đã miêu
tả cảnh theo trình tự nào?




Củng cố, dặn dò
- Đọc ghi nhớ (SGK trang 47).
- Soạn bài “ Buổi học cuối cùng”.