ĐÁNH GIÁ TỔ HỢP PHÒNG KHÔNG CÓ ĐIỀU KHIỂN
“Chiến tranh”, vâng đó là hai từ mà tất cả con người trong thế giới này đều
không muốn nhắc tới. Nhưng nó gần như không thể không xuất hiện trong cuộc
sống hàng ngày của con người. Có những cuộc chiến vì lý do sắc tộc, vì lý do
dân tộc, vì lợi ích của chính bản thân của các nước tham chiến. Tựu chung lại là
chiến tranh có thể xảy ra trên khắp mọi nơi trên thế giới. Chính vì thế mà mỗi
quốc gia đều tự trang bị cho mình những vũ khí mà có thể đảm bảo được an
ninh, chủ quyền của mình. Các quốc gia đều nhận thức được rằng “Tác chiến
phòng không” là một chiến thuật vô cùng quan trọng, quyết định thế chủ động
trong một cuộc chiến đấu, góp phần không nhỏ vào chiến thắng chung.
Mọi thành tựu khoa học công nghệ được ứng dụng triệt để vào khoa học kĩ
thuật quân sự. Theo dòng phát triển chung, hàng loạt các loại vũ khí huỷ diệt lớn
lần lượt ra đời với tốc độ chóng mặt. Đặc biệt là các phương tiện tiến công
đường không ngày càng được trang bị thông minh hơn. Các ứng dụng điện tử và
tin học được có mặt hầu hết trong các loại vũ khí hiện đại. Do đặc điểm tác
chiến trên không nên một yêu cầu quan trọng là độ tin cậy và độ an toàn cao
phải được đặt lên hàng đầu.
Một ví dụ điển hình về tầm quan trọng của “Tác chiến phòng không” đó là
cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam. Một sai lầm trong cách đánh giá về tiềm
lực quân sự về Việt Nam làm cho Mỹ trả một giá quá đắt về của và người đã
làm cho Mỹ phải suy nghĩ về các cuộc tiến công trong tương lai. Với những
pháo đài bay B52 bất bại trong cuộc chiến Ixaren với Arập, nhưng tới Việt Nam
thì đó là nơi chôn vùi niềm tự hào của không lực của Mỹ. Với những quả bom
thông minh nhưng lại bị vô hiệu hoá. Từ một nửa bán cầu, người Mỹ đã tới Việt
Nam bằng đường không và vùi xác ở đó. Bằng những phương tiện đường không
Mỹ đã luôn chuyển được người, vũ khí và lương thực nhanh chóng hiệu quả. Cái
mà Mỹ không nhận được ra đó là truyền thống đánh giặc và nghệ thuật đánh
giặc của người Việt Nam có từ ngày xưa. Ta đánh Mỹ bằng những vũ khí phòng
không phải nói là thô sơ so với Mỹ, người Mỹ còn tính toán được khả năng tác
chiến phòng không của ta trên lý thuyết là không có.
Rút kinh nghiệm qua cuộc chiến tranh ở Việt Nam, đến với cuộc chiến vùng

Vịnh(1991) là hàng loạt các loại PTTC ĐK hiện đại như : máy bay tàng hình F-
117A, bom đạn tự dẫn bằng lade, rađa, hồng ngoại, vô tuyến truyền hình(còn gọi
là vũ khí tinh thần) và đăc biệt có một loại tên lửa lần đầu tiên được thử nghiệm
trên chiến trường đó là Tomahawk, niềm tự hào của giới quân sự Mĩ. Còn kênh
kiệu hơn khi người Mĩ nói rằng họ có thể ngồi “tại gia” và bắn chính xác vào bất
cứ mục tiêu nào trên trái đất chỉ bằng một động tác bấm nút. Đã trở thành
phương tiện chiến đấu nổi bật tạo nên một chiến thắng nhanh chóng với thương
vong ít đến kinh ngạc. Qua đó ta thấy rằng ứng dụng công nghệ cao trong quân
sự, vũ khí có xu hướng nhẹ hơn, cơ động hơn nhưngđược điều khiển chính xác
hơn, tầm bắn xa hơn, toạ độ chính xác và bay với tốc độ nhanh.
Trong Thế chiến I phương tiện phòng không chưa xuất hiện, đến Thế chiến II
đã được đưa vào và sau đó hệ thống phòng không được coi trọng và phát triển.
Nó được coi là hệ thống không thể thiếu được trong phòng không quốc gia.
Trong những ngay đầu kháng chiến chống thực dân Pháp phòng không được coi
trọng từ những ngày đầu kháng chiến. Đến năm 1951 thì thành lập phòng không
chiến đấu của bộ đội binh chủng, góp phần làm nên chiến thắng lịch sử Điện
Biên Phủ(1954). Các trận địa pháo đã mở đầu cuộc tiến công và là nỗi kinh
hoàng của chiến binh Pháp, đập tan được các cứ điểm hoả lực của đối phương
mở đường cho bộ đội tiến vào và “cắm cờ” chiến thắng trên nóc hầm của tướng
Đờ Cát. Một chiến thắng trong đó vị trí của trận địa pháo được giới quân sự Việt
Nam nghiên cứu kĩ và coi là phương tiện chủ yếu để uy hiếp và tiêu diệt địch.
Trong tương lai thì phòng không còn phải đối phó với các phương tiện tiến
công đường không từ vũ trụ và từ trên không bằng các phương tiện vũ khí hiện
đại, được cải tiến và phát triển với những tính năng hiện đại, tấn công trên qui
mô rộng, tính bất ngờ cao và đặc biệt là độ chính xác cực kì cao bởi được hướng
dẫn định vị bằng các vệ tinh quân sự, được coi là “mắt thần” trong cuộc chiến.
Một loại vũ khí không thể thiếu được trong “Tác chiến phòng không” đó là
“Tên lửa”. Một loại vũ khí thông minh, có khả năng huỷ diệt, là một sản phẩm
công nghệ cao của thế kỷ 21. Từ khi đưa vào tác chiến qua một số cuộc chiến
tranh Việt Nam,Vùng Vịnh, Irac, và gần đây nhất là cuộc chiến tranh ở Nam Tư

ta thấy gần như không có sự có mặt của con người. Giảm tối đa sự thiệt hại về
người, đó là một tiêu chí quan trọng trong chiến tranh hiện đại. Điều này có thể
đáp ứng được nếu ngày càng có mặt nhiều hơn những tên lửa thông minh mà
con đang vươn tới, những hệ thống tên lửa “trong mơ” mà các cường quốc vũ
trang như Nga, Mỹ.. đang còn nằm trong dự án, chờ kinh phí. Ta có thể hình
dung ra được rằng chiến tranh trong tương lai, con người chỉ việc ngồi ở một nơi
nào đó, bấm nút phóng tên bắn vào một mục tiêu đã được định trước. Đặc tính
nổi bật của tên lửa là cơ động, tức là ta có thể bắn từ mặt đất, dưới nước và trên
không cùng với khả năng bay xa là một trong những mối đe doạ đối với các
mục tiêu ở dưới đất và trên không. Các phát minh khoa học dần hướng thu gọn
trong một quả tên lửa và nó là một mối đe doạ lớn đối với các mục tiêu quan
trọng. Chính vì vậy tên lửa dần trở thành “quả pháo” khai mào cho một bất cứ
một “bữa tiệc” chiến tranh nào trong tương lai.
Tên lửa là vật thể bay không người lái có hình dạng khí động, nhờ phản lực
(động cơ Laval) và sức bền tốt, đạt vận tốc lớn hơn rất nhiều lần tốc độ âm
thanh, mang vác các đầu đạn để phá huỷ các mục tiêu khác nhau.
Tên lửa có tầm bắn xa, độ chính xác cao, có uy lực mạnh mẽ. Với sự xuất hiện
của vũ khí tên lửa đặc biệt là tên lửa đường đạn chiến lược thí máy bay ném
bom chiến lược dần mất đi vị trí độc tôn, nó không còn là phương tiện mang vũ
khí hạt nhân nữa. Nếu dùng tên lửa làm vũ khí để tiến công vừa có tác dụng tấn
công hiệu quả các mục tiêu quan trọng nằm sâu trong lãnh thổ đối phương vừa
có tác dụng răn đe. Vì vậy trong điều kiện kỹ thuật cao thì tác chiến tên lửa trở
thành cuộc giao chiến đầu tiên, có ảnh hưởng tới toàn bộ cuộc chiến.
Tên lửa được phân theo những dấu hiệu: theo công dụng, theo số tần, theo tính
chất và hệ điều khiển, theo qui mô và nhiệm vụ, theo loại đầu đạn, theo tầm hoạt
động, theo đối tượng tác chiến, theo đặc tính đường bay và đặc điểm cấu tạo,
theo tác dụng vai trò và theo vị trí phóng tên lửa. Tên lửa phóng ở trên mặt đất
tiêu diệt được các mục tiêu trên mặt đất gọi là tên lửa đất đối đất. Tên lửa phóng
trên không từ máy bay, vệ tinh diệt các mục tiêu trên không gọi là tên lửa không
đối không. Tên lửa có nhiều tầm bắn khác nhau người ta đặt nó ở các qui mô

khác nhau về chiến lược. Tên lửa thường ở các cự ly 1000 – 10.000 (km) thường
mang đầu đạn hạt nhân. Ngoài ra một đặc điểm quan trọng hơn của tên lửa là có
cánh hay không có cánh.
Hệ thống điều khiển tên lửa là tổ hợp tất cả các phương tiện và các thiết bị đảm
bảo cho việc điều khiển tên lửa tới mục tiêu theo một xác suất đã cho trước.
Tổ hợp tên lửa được hiểu là toàn bộ các phương tiện liên quan về mặt chức
năng để điều khiển tên lửa bay có mục đích.
Tổ hợp tên lửa bap gồm : - thiết bị nhận dạng và chỉ thị mục tiêu thường ở chế
độ rađa xung, camera
- thiết bị xác định tọa độ : các hệ thống máy tính, máy tính liên tục, máy tính
số
- thiết bị phóng và đầu đạn để sát thương mục tiêu
Hệ thống điều khiển :

Hệ thống tự dẫn : lệnh điều khiển do đầu tự dẫn tạo ra, có hệ thống dẫn
chủ động, hệ thống bán chủ động, hệ thống tự dẫn bằng ra đa, hồng ngoại,
lade..Đối với hệ thống tự dẫn, việc xác đinh vị trí tương đối giữa tên lửa và, tạo
lệnh và hiệu chỉnh quĩ đạo bayđược thực hiện khó nhưng đặt ngay trên tên lửa .
các hệ thống tự dấn có thể phân chia ra làm 3 loại
*Hệ tự dẫn chủ động hoàn toàn: là hệ có nguồn năng luợng chiếu xã mục tiêu
và máy bay và thu tín hiêu này qua năng lượng phản xạ
Mục tiêu
1` 2

Tên lửa
Các hệ thống điều khiển
Điều Khiển
từ xa
Dk = lệnh Dk từ xa
Tự dẫn

Tự dẫn
chủ động
Tự dẫn
thụ động
Tự dẫn
chủ động
trong đó : đường 1 : Năng lượng chiếu xạ
đường 2 : Thu năng lượng phản xạ
Thông thường khi tự dẫn chủ động, năng lượng vô tuyến được sử dụng để nhận
thông tin. Do đó tên lửa cần đặt 1 ra đa chiếu xạ mục tiêu, 1 máy thu tín hiệu
phản xạ từ mục tiêu. Nó hoạt động độc lập theo nguồn thông tin mà nó tìm thấy.
* Hệ thống tự dấn hoàn toàn thụ động: Là hệ thống ở đó mà mục tiêu được chiếu
xạ bằng 1 nguồn năng lượng đặt ngoài tên lửa , còn năng lượng phản xã từ mục
tiêu được thu bằng máy thu đặt trên mục tiêu.
Mục tiêu
Tên lửa
Ra đa
Máy phát trên mặt đất liên tục chiếu xạ mục tiêu. Máy thu đặt trên tên lửa thu tín
hiệu phản xạ từ mục tiêu làm nguồn điều khiển cho máy.
Hệ thống này so với hệ thống tự dẫn có ưu việt hơn là nguồn phát đặt tách ra
khỏi tên lửa làm giảm đáng kể trọng lượng của tên lửa.
*Hệ thống dẫn thụ động: Là hệ thống mà ở đó để nhận thông tin từ mục tiêu,
người ta sử dụng năng lượng do mục tiêu bức xạvà thu năng lượng này bằng
một máy thu đặt trên tên lửa.
Mục tiêu
Tên lửa
* Hệ thống điều khiển từ xa : Theo tia sử dụng các trạng thái khác nhau, sử
dụng các nguồn năng lượng cánh sóng của máy phát.
Các cánh tạo ra các điện áp sai số, để đảm bảo xác suất tiêu diệt =1, điều
khiển theo lệnh. Theo các chu kỳ khác nhau, khối điều khiển đặt ở mặt đất và

thông tin về mục tiêu và tên lửa được đưa vào và được sử lý lại phù hợp với
phương pháp dẫn điều khiển đã chọn. Sai lệch điều khiển được truyền từ khối
điều khiển theo đường liên lạc đến tên lửa làm tín hiệu chủ động tên lửa. Định
hướng từ xa, tên lửa chuyển động theo một tia ra đa hẹp bám theo mục tiêu. tên
lửa được trang bị các dụng cụ xác địn vị trí của nó theo tia. Phụ thuộc vào vị trí
này trong khối điều khiển đặt trên tên lửa, tín hiệu điều khiển được tạo ra đảm
bảo cho tên lửa được chuyền động theo phân giác của tia ra đa.
Tên lửa bay trong không gian xung quanh trái đất. Không gian này là hỗn hợp
khí được đặc trưng bằng những qui luật của mìn. Trình tự vật lý điều khiển tên
lửa mặt phẳng không gian theo lệnh.
+ Hệ toạ đọ mặt đất (X,Y,Z)đất
Hệ toạ độ liên kết được ghép trên tên lửa , hệ toạ độ chấp hành (Y,X,Z)1
+ Hệ toạ độ liên kết (Y,X,Z)0
Toạ độ tốc độ được nghiên cứu trong qui trình bay:
ϕ = góc gật hay góc tà
ϕ = α + θ
Với θ : góc nghiêng tốc độ bay, góc nghiêng quĩ đạo
α : góc tấn công
γ : góc hướng hay phương vị
γ = β + ψ Với β : Góc trượt
ψ: Góc đảo lái
Toạ độ cực : nếu ta coi mục tiêu là chất điểm ta có thể có các mục tiêu tham số
tên lửa sau:
Giả sử có một lênh dưới dạng năng lượng sóng điện từ thoát ra khỏi không
gian. Người điều khiển làm lệch bộ lái đi một góc β’ nên xuất hiện hướng tiến
công làm góc α thay đổi, lực khí động học toàn phần thay đổi, năng lượng toàn
phần thay đổi. Phân tích về gia tốc có 2 thành phần tiếp tuyến và pháp tuyến để
tạo thành một vòng khép kín thì xuất hiện giá trị β qua 1 hệ thống K(P). tên lửa
thực hiện một vòng khép kín. Điểm đặt của các lực không tác động lên tên lửa
khi bay không trùng với trọng tâm O. Do đó xuất hiện các momen. Khi nghiên

cứu các qui luật bay của tên lửa, người ta xem xét sự dịch chuyển của trọng tâm
và sự quay quanh trọng tâm. vì vậy giả sử rằng lực khí động toàn phần R cũng
đặt vào trọng tâm.
Lực khí động toàn phần víêt dưới dạng: R = Q + Z +Y
Trong đó : Q lực cản với hệ số Q = C
x
.q.S
C
x
: Các hệ số lực cản
q=ρ.V
2
/2
S : Mặt cắt vuông góc với x
o
của tên lửa
Z: lực sườn Z = C
Z
.q.S Với S : Mặt cắt theo trục dọc tên lửa
Y: lực nâng y= C
α
y
.q.S