Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

BÀI 3

CHỨNG TỪ TÀI CHÍNH TRONG
THANH TỐN QUỐC TẾ

Hướng dẫn học
Để học tốt bài này, sinh viên cần tham khảo các phương pháp học sau:





Học đúng lịch trình của mơn học theo tuần, làm các bài luyện tập đầy đủ và tham gia
thảo luận trên diễn đàn.
Đọc tài liệu: Giáo trình thanh tốn quốc tế và tài trợ ngoại thương của GS.TS. Nguyễn
Văn Tiến và TS. Nguyễn Thị Hồng Hải, ấn bản 2013.
Sinh viên làm việc theo nhóm và trao đổi với giảng viên trực tiếp tại lớp học hoặc qua email.
Trang Web môn học.

Nội dung




Hối phiếu.
Kỳ phiếu.
Séc.

Mục tiêu

Kết thúc bài 3, sinh viên cần nắm rõ những nội dung sau:
 Hiểu về các phương tiện được sử dụng trong hoạt động thanh tốn quốc tế.
 Phân tích một Hối phiếu, Kỳ phiếu, Séc có hiệu lực thanh tốn hay không.
 Lập, sửa và tư vấn các vấn đề liên quan tới Hối phiếu, Kỳ phiếu, Séc.
 Phân tích các vấn đề liên quan tới việc thanh toán Hối phiếu, Kỳ phiếu và Séc.

34

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230-b2


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

Tình huống dẫn nhập
Cơng ty Sanfo Việt Nam ký hợp đồng bán hạt Macca sơ chế cho công ty NiceEast Hoa Kỳ với
giá 30 USD/kg FOB cảng Hải Phòng theo Incoterm 2010, với số lượng 10MT dung sai 10% giao
hàng trong tháng 10/2015. Ngày 20/12/2015 NiceEast đã mở một L/C không hủy ngang số
001303800VNUS1198, trả ngay từ ngân hàng Citibank NewYork tới Techcombank cho Sanfo
Việt Nam hưởng số tiền là 300.000 USD. Thời hạn giao hàng chậm nhất là 15/01/2016. L/C có
hiệu lực trong vịng 90 ngày kể từ ngày mở. Công ty Sanfo Việt Nam đã giao hàng đúng hạn quy
định trong L/C với giá trị hàng 280.000 USD.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.


Ai là người xuất khẩu?
Ai là người nhập khẩu?
Ai là người yêu cầu mở L/C?
Ai là người lập ra hối phiếu?
Ai là người có quyền chuyển nhượng hối phiếu?
Ngân hàng nào là ngân hàng mở L/C?
Ai là người hưởng lợi hiện hành Hối phiếu?
Ai là người có nghĩa vụ phải ký chấp nhận Hối phiếu?

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230 -b2

35


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

Trong mua bán hàng hóa, người bán trao hàng, cịn người mua trả tiền. Do vậy, tiền được xem là
phương tiện thanh tốn đương nhiên theo luật định, hay nói cách khác, tiền được chấp nhận là
phương tiện thanh toán một cách vơ điều kiện.
Trong thực tiễn thương mại, có hai vấn đề đặt ra là:
 Thứ nhất, người mua khơng phải lúc nào cũng có sẵn tiền để thanh toán tiền hàng.
 Thứ hai, việc thanh toán giữa người mua và người bán thường không được tiến hành trực tiếp
bằng tiền, nhất là trong thương mại quốc tế.
Vậy, người bán làm thế nào để bán được hàng, trong khi người mua khơng có sẵn tiền hoặc
khơng thể thanh tốn trực tiếp bằng tiền. Đối với người mua: làm thế nào mua được hàng, trong
khi khơng có sẵn tiền hoặc khơng thể thanh tốn trực tiếp bằng tiền.
Để giải quyết mâu thuẫn này và thúc đẩy thương mại phát triển, các phương tiện thanh tốn thích
hợp được tạo ra để thay thế cho thanh toán trực tiếp bằng tiền. Các phương tiện thanh toán này
thực chất là các tài sản tài chính được dùng để chi trả, thanh tốn lẫn nhau trong thương mại nội

địa và quốc tế.
Để trở thành phương tiện thay thế tiền được chấp nhận trong thanh tốn, thì các tài sản tài chính
phải được luật định. Nhìn chung, các luật ở cấp độ quốc gia cũng như quốc tế là tương đối thống
nhất trong việc quy định tài sản tài chính nào là phương tiện thanh tốn. Đó là:
 Hối phiếu
 Kỳ phiếu
 Séc
Các tài sản tài chính có chức năng là các phương tiện thanh toán được thể hiện dưới dạng chứng
từ, nên người ta gọi chúng là chứng từ tài chính.
3.1.

Hối phiếu

3.1.1.

Q trình hình thành và phát triển

Quá trình phát triển
Hối phiếu được coi là phương tiện tín dụng và thanh
tốn trong quan hệ thương mại quốc tế đã có từ lâu.
Thế kỷ 12, hối phiếu chỉ có hối phiếu tự nhận nợ hay
là lệnh phiếu (Promissory note), do người mắc nợ lập
và trao cho chủ nợ như một sự cam kết bằng văn bản
giữa người mắc nợ và chủ nợ, loại hối phiếu này có
ảnh hưởng mạnh tại Pháp vào thế kỷ 14. Từ thế kỷ thứ
16, xuất hiện hối phiếu đòi nợ (Bill of exchange) do
chủ nợ lập yêu cầu người mắc nợ trả tiền. Từ đó tới nay, thơng qua phương thức
chuyển nhượng (Endorsement), việc sử dụng hối phiếu như phương tiện thanh toán
trong hoạt động thương mại quốc tế ngày càng trở nên phổ biến, và nhiều quốc gia đã
có luật hối phiếu riêng. Tuy nhiên, tại Anh 1882 đã thống nhất lập luật hối phiếu (Bill

of exchange act - BEA), và đây được coi là luật hối phiếu thành văn sớm nhất, được
dẫn chiếu và áp dụng cho tới ngày nay.

36

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230-b2


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

Năm 1912, hội nghị quốc tế đầu tiên về hối phiếu tổ chức tại Den Hagg, trong đó các
thành viên không bao gồm Mỹ và Anh cam kết sẽ soạn thảo và thi hành pháp lệnh hối
phiếu của quốc gia mình. Tuy nhiên do cuộc chiến tranh thế giới thứ 1 nổ ra nên các
nước dự hội nghị không thể đi tới việc ký kết hiệp định về luật hối phiếu.
Năm 1930, hội nghị về luật hối phiếu được tổ chức tại Geneva, các nước thành viên đã
phê chuẩn Công ước về Luật hối phiếu – gọi là Công ước Geneve 1930 về Luật hối
phiếu thống nhất (Uniform Law for Bills of Exchange – Geneve Convention 1930,
ULB 1930).
Ngày nay, Luật hối phiếu thống nhất ULB 1930 có hiệu lực tại tất cả các nước Châu
Âu ngoại trừ Anh. Nhiều quốc gia mặc dù không tham gia Công ước Geneve, nhưng
vẫn xây dựng Luật hối phiếu của quốc gia mình tương thích với ULB 1930, chính điều
đó càng làm cho tính hiệu lực quốc tế của ULB ngày càng được thừa nhận rộng rãi
trong hoạt động thương mại quốc tế giữa các nước.
Có thể nói, cơ sở kinh tế đầu tiên của hối phiếu chính là hình thức tín dụng thương
mại nhằm đáp ứng nhu cầu mua bán chịu hàng hóa giữa các bên tham gia mua bán.
Ngày nay, hối phiếu được hình thành chủ yếu vẫn trên cơ sở tín dụng thương mại, tuy
nhiên, hối phiếu còn được sử dụng trong quan hệ vay mượn, cho tặng và thanh toán.
3.1.2.

Khái niệm và các bên tham gia


3.1.2.1.

Khái niệm

Có nhiều khái niệm liên quan tới Hối phiếu
Theo Điều 4, khoản 2, Luật các công cụ chuyển nhượng
Việt Nam, hối phiếu được định nghĩa như sau: “Hối
phiếu địi nợ là giấy tờ có giá do người ký phát lập, yêu
cầu người bị ký phát thanh tốn khơng điều kiện một số
tiền xác định khi có yêu cầu hoặc vào một thời điểm
nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng.”
Các nước tham gia ký kết công ước Geneve năm 1930
cũng đã đi đến sự thỏa thuận dùng định nghĩa hối phiếu của Luật hối phiếu 1882 của
Anh làm dẫn chiếu trong khái niệm hối phiếu của luật ULB.
Luật hối phiếu 1882 của Anh định nghĩa như sau:
“Hối phiếu là một tờ mệnh lệnh địi tiền vơ điều kiện do một người ký phát cho người
khác, yêu cầu người này khi đến một thời hạn nhất định hoặc một thời hạn có thể xác
định trong tương lai phải trả một số tiền nhất định cho một người nào đó, hoặc theo
lệnh của người này trả cho người khác, hoặc trả cho người cầm hối phiếu”.
3.1.2.2.

Các bên tham gia

Các bên tham gia có quyền và nghĩa vụ về hối phiếu bao gồm:
 Người ký phát hối phiếu (drawer): là người bán hàng, người xuất khẩu hàng hóa,
người cung ứng dịch vụ.
 Người trả tiền hối phiếu (hay người bị ký phát) (drawee): là người có trách nhiệm
thanh toán số tiền ghi trên hối phiếu. Là người mà hối phiếu gửi đến cho họ và đòi
TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230 -b2


37


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

tiền họ, đó là người mua, người nhập khẩu, hoặc một người thứ ba do sự chỉ định
của người trả tiền hối phiếu. Người thứ ba này thường là ngân hàng (ngân hàng
xác nhận – confirming bank hoặc ngân hàng mở thư tín dụng – issuing bank…).
 Người hưởng lợi hối phiếu (beneficiary): là người sở hữu hợp pháp hối phiếu, do
đó có quyền được nhận thanh tốn số tiền ghi trên hối phiếu. Tùy theo trường hợp,
người thụ hưởng có thể là: người ký phát hối phiếu, hoặc là một người nào đó do
người ký phát chỉ định. Theo luật quản chế ngoại hối ở nước ta, người hưởng lợi
của hối phiếu trong kinh doanh ngoại thương thường là các ngân hàng kinh doanh
ngoại hối được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép.
3.1.3.

Nội dung bắt buộc của hối phiếu

Để nắm được những nội dung của hối phiếu, trước hết hãy nghiên cứu mẫu hối phiếu sau:

Theo quy định của Luật thống nhất về Hối phiếu (ULB), hối phiếu có giá trị pháp lý là
hối phiếu được lập ra với đầy đủ các nội dung:
1. Tiêu đề hối phiếu: phải ghi chữ “Hối phiếu” (Bill of Exchange, có khi được viết tắt
là Exchange hoặc là Draft). Tiêu đề viết bằng tiếng Anh thì tồn bộ nội dung trong
hối phiếu phải viết bằng tiếng Anh.
Lưu ý: Nếu một quốc gia nào đó khơng tham gia ULB 1930, thì có thể luật quốc
gia đó khơng bắt buộc Hối phiếu phải có tiêu đề, ví dụ Luật Anh Quốc, thì hối
phiếu thanh tốn tại quốc gia đó sẽ vẫn có giá trị pháp lý nếu khơng có tiêu đề.
2. Số tiền và loại tiền: Số tiền nhất định này được ghi một cách rõ ràng, đơn giản,

đúng tập quán quốc tế, được ghi cả bằng số và bằng chữ. Chú ý: Số tiền trên hối
phiếu không được vượt quá số tiền ghi trên hóa đơn và số tiền ghi trong thư tín
dụng (L/C).
3. Người trả tiền hối phiếu:
Họ tên và địa chỉ người trả tiền của hối phiếu phải được ghi rõ chi tiết, được ghi
vào góc dưới bên trái của hối phiếu, tức là ghi vào chỗ chữ “To……………..”
Trong phương thức thanh toán nhờ thu: người trả tiền hối phiếu là người nhập khẩu.
Trong phương thức thanh tốn tín dụng chứng từ: người trả tiền hối phiếu là ngân
hàng mở L/C.
38

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230-b2


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

4. Kỳ hạn trả tiền của hối phiếu: có 2 dạng:
o

o

Trả tiền ngay: thì trên hối phiếu sẽ ghi là “trả ngay khi nhìn thấy bản thứ nhất (hai)
của hối phiếu này” (at ……. Sight of this FIRST (SECOND) Bill of Exchange).
Trả tiền sau: có nhiều cách thỏa thuận
Các hình thức trả tiền sau:
 Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau khi nhìn thấy hối phiếu
 (At...X.days….after sight of this……….)
 Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau ngày ký phát hối phiếu
 (At ….X days…after signed of this……..)
 Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau ngày ký vận đơn

 (At…..X days….after bill of lading date of this…..)
 Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau ngày giao hàng
 (At…..X days…..after shipment date of this…….)
 Thanh toán tại 1 ngày cụ thể trong tương lai
 (On……(date)…..of this……..)

5. Địa điểm trả tiền của hối phiếu:
Nếu khơng có quy định khác, thì địa chỉ của người bị ký phát (người trả tiền) được
xem là địa điểm thanh toán hối phiếu. Tuy nhiên, nếu trên hối phiếu quy định một địa
điểm thanh tốn khác, thì địa điểm này được xem là địa điểm thanh toán hối phiếu.
6. Người được hưởng lợi hối phiếu:
Người hưởng lợi có thể là: Bản thân người ký phát hối phiếu, hoặc một người khác
được người ký phát chỉ định, hoặc bất cứ ai được người hưởng lợi chuyển nhượng
hối phiếu bằng thủ tục ký hậu hay trao tay.
Trong ngoại thương, các hối phiếu thường được ký phát cho người hưởng là ngân
hàng phục vụ nhà xuất khẩu.
7. Nơi và ngày lập hối phiếu:
o
o

Nơi lập hối phiếu: ở nước người phát hành hối phiếu (người xuất khẩu).
Ngày lập hối phiếu: khơng được sớm hơn ngày lập hóa đơn, không sớm hơn
ngày mở L/C và nằm trong thời gian hiệu lực của L/C.

8. Người ký phát hối phiếu:
Tên, địa chỉ và chữ ký của người ký phát là yếu tố bắt buộc phải thể hiện trên hối phiếu.
o

o


TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230 -b2

Chữ ký của người ký phát muốn có hiệu lực phải là chữ ký của người có đủ
năng lực hành vi và năng lực pháp lý. Chữ ký phải được ghi ở góc dưới bên
phải của tờ hối phiếu và người ký phát hối phiếu phải ký tên bằng chữ ký thông
dụng trong giao dịch. Các chữ ký.
Dưới dạng in, photocopy và đóng dấu… mà khơng phải viết tay đều khơng có
giá trị pháp lý.

39


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

3.1.4.

Đặc điểm của hối phiếu

 Tính trừu tượng của hối phiếu: Đặc điểm này thể hiện ở chỗ trên hối phiếu không
cần phải ghi nội dung quan hệ kinh tế, mà chỉ cần ghi rõ số tiền phải trả là bao
nhiêu và trả cho ai, người nào sẽ thanh toán, thời gian thanh tốn là khi nào…
khơng cần phải nói lên nguyên nhân việc phải trả tiền trên hối phiếu.
 Tính bắt buộc trả tiền của hối phiếu: Người trả tiền phải trả tiền đầy đủ đúng theo
yêu cầu của tờ hối phiếu. Người trả tiền không được viện lý do riêng của bản thân
đối với người ký phát hối phiếu, trừ trường hợp hối phiếu không phù hợp với đạo
luật chi phối nó.
 Đồng thời, người ký phát phải chịu trách nhiệm thanh tốn cho người thụ hưởng
vơ điều kiện nếu hối phiếu đã được chuyển nhượng mà không được thanh tốn.
 Tính lưu thơng của hối phiếu: Hối phiếu có tính lưu thơng vì hối phiếu có thể được
dùng một hay nhiều lần trong thời hạn của nó. Hối phiếu có thể chuyển nhượng từ

người này sang người khác trong thời hạn của nó, hoặc có thể dùng hối phiếu để
cầm cố, thế chấp để vay vốn tại ngân hàng thương mại hoặc dùng để chiết khấu tại
ngân hàng thương mại...
3.1.5.

Phân loại hối phiếu

 Căn cứ vào thời hạn thanh toán
o

o

Hối phiếu trả tiền ngay (At sight Bill): là loại hối
phiếu quy định người bị ký phát phải thanh tốn
cho người cầm phiếu ngay khi nhìn thấy hối
phiếu. Những hối phiếu khơng quy định thời hạn
thanh tốn được xem là hối phiếu trả ngay.
Hối phiếu có kỳ hạn (Usance Bill): Người ký
phát hối phiếu có thể quy định thời hạn thanh
toán hối phiếu theo các cách sau: trả sau 1 thời hạn nhất định kể từ ngày ký
phát hối phiếu, hay trả sau 1 thời hạn nhất định kể từ ngày giao hàng, hay trả
tại 1 ngày cụ thể trong tương lai… Các hối phiếu có kỳ hạn phải được xuất
trình để ký chấp nhận nếu cần.

 Căn cứ vào chứng từ kèm theo
o

o

Hối phiếu trơn (Clean Bill of Exchange): là loại hối phiếu mà việc trả tiền

không kèm theo chứng từ thương mại (chứng từ về hàng hóa).
Hối phiếu kèm chứng từ (Documentary Bill of Exchange): là loại hối phiếu có
kèm theo chứng từ thương mại. Người trả tiền phải trả tiền hối phiếu hoặc ký
chấp nhận trả tiền vào hối phiếu rồi mới được nhận chứng từ thương mại.

 Căn cứ vào tính chất chuyển nhượng
o

o

40

Hối phiếu đích danh (Nominal Bill). Là loại hối phiếu ghi rõ tên người
hưởng lợi.
Hối phiếu vô danh (Bearer Bill hay Nameless Bill). Là loại hối phiếu không ghi
tên người hưởng lợi ở mặt trước hối phiếu mà chỉ ghi trả cho người cầm phiếu.
TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230-b2


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

Đối với loại hối phiếu này thì ai giữ nó sẽ là người hưởng lợi. Loại này được
chuyển nhượng tự do.
o

Hối phiếu theo lệnh (Order Bill): là hối phiếu có ghi “pay to the order of…”
(trả theo lệnh của…), hối phiếu này được chuyển nhượng dưới hình thức ký
hậu nên được sử dụng phổ biến trong thanh toán quốc tế.

 Căn cứ vào người ký phát hối phiếu

o Hối phiếu thương mại (trade bill): do người xuất khẩu, người cho vay ký phát
đòi tiền người nhập khẩu hoặc ngân hàng mở L/C.
o Hối phiếu ngân hàng (bank bill): là hối phiếu do ngân hàng phát hành ra lệnh
cho ngân hàng đại lý thanh toán một số tiền nhất định cho người hưởng lợi chỉ
định trên hối phiếu (loại này không chuyển nhượng).
 Căn cứ vào trạng thái chấp nhận
o Hối phiếu chưa được ký chấp nhận: đây là hối phiếu chưa được người bị ký
phát (người trả tiền) ký chấp nhận. Do chưa ký chấp nhận, nên người bị ký
phát chưa bị ràng buộc nghĩa vụ thanh toán hối phiếu, tuy nhiên việc từ chối
thanh toán hay từ chối ký chấp nhận nếu trái với pháp luật thì người bị ký phát
có thể bị kiện ra tịa. Khi hối phiếu chưa được ký chấp nhận, thì người ký phát
có nghĩa vụ thanh toán cho người cầm phiếu.
o Hối phiếu đã được ký chấp nhận: sau khi ký chấp nhận hối phiếu, người bị ký phát
ngay lập tức bị ràng buộc trách nhiệm phải thanh toán hối phiếu khi đến hạn.
3.1.6.

Các nghiệp vụ liên quan đến hối phiếu

 Chấp nhận hối phiếu
Chấp nhận hối phiếu là một hình thức xác nhận
việc đảm bảo thanh toán của người trả tiền hối
phiếu. Chấp nhận hối phiếu là hành vi của người
trả tiền cam kết thanh tốn vơ điều kiện khi hối
phiếu đến hạn.
Mục đích của việc chấp nhận hối phiếu:
o Giúp cho hối phiếu lưu thông như một dạng tiền
tệ đặc biệt.
o Ràng buộc trách nhiệm của người trả tiền
(người chấp nhận thanh toán) trước pháp luật
khi đến hạn thanh toán.

Cách thức thực hiện chấp nhận thanh toán hối phiếu:
Người trả tiền (ngân hàng hoặc nhà nhập khẩu) ghi vào góc dưới bên trái của mặt
phải tờ hối phiếu dòng chữ “Accepted to pay on…….(date)” và ký tên của người
trả tiền bên cạnh.
 Ký hậu hối phiếu
Ký hậu là một thủ tục chuyển nhượng hối phiếu từ người hưởng lợi hối phiếu sang
người hưởng lợi khác. Ký hậu là việc người thụ hưởng ký vào mặt sau (gọi là ký
hậu) của tờ hối phiếu, rồi chuyển giao hối phiếu cho người hưởng lợi kế tiếp
(người được chuyển nhượng)

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230 -b2

41


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

Có các hình thức ký hậu chủ yếu sau:
o Ký hậu để trống, hay còn gọi là ký hậu để trắng (blank endorsement):
Là loại ký hậu không chỉ định người hưởng lợi kế tiếp là ai. Người ký hậu chỉ
ký tên mà thôi. Với loại ký hậu này, việc chuyển nhượng hối phiếu chỉ được
thực hiện bằng cách trao tay, không cần ký hậu kế tiếp, người nào cầm hối
phiếu này sẽ là người có quyền hưởng lợi hối phiếu.
o Ký hậu theo lệnh, còn gọi là ký hậu đặc biệt (order endorsement – special
endorsement):
Là việc ký hậu chỉ định một cách suy đoán ra người hưởng lợi hối phiếu.
Người ký hậu ghi câu như sau: “Pay to the order of Mr………..” và ký tên.
Như vậy, người hưởng lợi hối phiếu trong trường hợp này còn chưa cụ thể, còn
phải suy đốn ý chí của người hưởng lợi đã chỉ định trong việc ký hậu trên.
Nếu người này ra lệnh trả cho người khác thì người đó sẽ trở thành người

hưởng lợi hối phiếu, còn nếu người này im lặng thì họ chính là người hưởng lợi
hối phiếu đó.
o Ký hậu hạn chế hay cịn gọi là ký hậu đích danh (restrictive endorsement):
Là việc ký hậu chỉ định đích danh tên người hưởng lợi kế tiếp và chỉ có người
đó mà thơi. Ví dụ như “Pay to Mr………only”. Với loại hối phiếu này, hối
phiếu không thể tiếp tục chuyển nhượng bằng hình thức ký hậu được nữa.
o Ký hậu miễn truy địi, cịn gọi là ký hậu có bảo lưu (without recourse
endorsement – qualified endorsement):
Là việc ký hậu mà sau đó, người hưởng lợi kế tiếp khơng được quyền địi lại
tiền ở người ký hậu cho mình khi người trả tiền (con nợ) từ chối thanh toán.
 Bảo lãnh hối phiếu (Aval)
Bảo lãnh là một sự cam kết của người thứ ba (sau
đây gọi là người bảo lãnh) về việc trả tiền cho
người hưởng lợi (người nhận bảo lãnh) khi hối
phiếu đến hạn trả tiền mà người trả tiền (người
được bảo lãnh) khơng thanh tốn hoặc thanh tốn
khơng đầy đủ.
Người bảo lãnh không phải là người trả tiền, không
phải là người ký phát hối phiếu mà thông thường là một ngân hàng lớn có uy tín.
Hình thức bảo lãnh được thực hiện bằng cách ghi chữ “bảo lãnh” (aval) vào mặt
trước hoặc mặt sau của hối phiếu, và người bảo lãnh sẽ ký tên lên hối phiếu.
 Kháng nghị việc không trả tiền hối phiếu (protect for non-payment):
Khi hối phiếu bị từ chối trả tiền, người hưởng lợi hiện hành trên hối phiếu có
quyền kháng nghị người trả tiền trước pháp luật. Người hưởng lợi phải lập đơn
kháng nghị trong thời hạn pháp luật cho phép (thường là trong vòng 2 ngày làm
việc kể từ ngày hối phiếu đến hạn thanh tốn).
Mục đích của kháng nghị là để đảm bảo quyền lợi của người hưởng lợi hối phiếu.
 Chiết khấu hối phiếu
Là nghiệp vụ cho vay của ngân hàng bằng cách mua lại các hối phiếu có kỳ hạn
trước khi đến hạn thanh toán để giúp các doanh nghiệp sớm có tiền ngay.


42

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230-b2


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

Trị giá tiền mà doanh nghiệp nhận được từ ngân hàng khi chiết khấu hối phiếu bao
giờ cũng nhỏ hơn trị giá thực của hối phiếu vì chênh lệch giá trị là lợi tức chiết
khấu của ngân hàng.
Ví dụ: Một số mẫu hối phiếu
1. Mẫu hối phiếu dùng trong phương thức nhờ thu:
HỐI PHIẾU
Hối phiếu số: 786/2010
Hà nội, 16/06/2010
Số tiền: 150.000 USD
Sau khi nhìn thấy bản thứ NHẤT của hối phiếu này (bản thứ HAI cùng nội dung
và ngày tháng không trả tiền), trả theo lệnh của Ngân hàng TNHH Tokyo số tiền là
một trăm năm mươi nghìn đơla Mỹ chẵn.
Gửi: Tổng công ty xuất nhập khẩu

Công ty TMDV Daichi

Hà Nội

TokyoDrawer
Đã ký

2.


Mẫu hối phiếu dùng trong phương thức tín dụng chứng từ (L/C)
HỐI PHIẾU

Hối phiếu số: 786/2010

Hà Nội,

16/06/2010
Số tiền: 150.000 USD
Sau khi nhìn thấy bản thứ HAI của hối phiếu này (bản thứ NHẤT cùng nội dung
và ngày tháng không trả tiền), trả theo lệnh của Ngân hàng TNHH Tokyo số tiền
là một trăm năm mươi nghìn đơla Mỹ chẵn.
Giá trị phải thanh tốn theo hóa đơn số: 89/2010/IEC-DAICHI ngày 16/04/2010.
Thuộc tài khoản của Tổng công ty XNK Hà Nội. Ký phát cho Ngân hàng TMCP
Ngoại Thương Việt Nam, theo L/C không hủy ngang số: 676987678 phát hành
ngày 12/02/2010.
Gửi: Ngân hàng TMCP Ngoại Thương

Công ty TMDV Daichi

Việt Nam

TokyoDrawer
Đã ký

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230 -b2

43



Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

3.2.

Kỳ phiếu (Hối phiếu nhận nợ)

3.2.1.

Khái niệm kỳ phiếu

Kỳ phiếu là giấy cam kết trả tiền vô điều kiện, do người lập phiếu phát hành ra để hứa
trả một số tiền nhất định cho người hưởng lợi hoặc theo lệnh của người này trả tiền
cho người khác theo quy định trong kỳ phiếu đó.
3.2.2.

Nội dung của kỳ phiếu.

Nội dung và mẫu kỳ phiếu
PROMISSORY NOTE
No:...........................
For:..........................

.......place ,date.......................

At ..........sight of this promissory note, we promise to pay to the order
of..................the sum of.................

Place of payment
..............................


(name and address of Issuer)

..............................

(Signature)

PROMISSORY NOTE

No: 876/2010
For:US$ 89,000

Hanoi,June 15th,2010

On the September 15th, 2010 fixed of this Promissory note, we promise to pay to
the order of. American Import Export Corporation, the sum of EIGHTY NINE
THOUSANDS UNITED STATED DOLLARS ONLY.

Place of payment

For and on behalf of Nhat Phat Corp.

Citi Bank, Hanoi Branch

167 Hai Ba Trung, Hanoi, Vietnam
Dr. (Signed)

44

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230-b2



Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

Chú ý: các điều luật dùng để điều chỉnh hối phiếu cũng được áp dụng để điều chỉnh
kỳ phiếu. Tuy nhiên, kỳ phiếu có một số quy định đặc thù sau :
 Kỳ hạn của kỳ phiếu sẽ được ghi định rõ ràng trên nó.
 Một kỳ phiếu có thể do một hay nhiều người ký phát để cam kết thanh toán cho
một hay nhiều người hưởng lợi.
 Kỳ phiếu cần có sự bảo lãnh của một tổ chức tín dụng để đảm bảo khả năng thanh
toán của tờ kỳ phiếu đó.
 Kỳ phiếu chỉ được lập thành 1 bản duy nhất và gửi tới chủ nợ hay người sẽ hưởng
lơi từ kỳ phiếu đó.
3.3.

Séc

3.3.1.

Khái niệm của Séc

Theo cơng ước Geneve, “Séc là một tờ mệnh lệnh vô điều kiện do một người (chủ tài
khoản tiền gửi), ra lệnh cho ngân hàng trích từ tài khoản của mình một số tiền nhất
định để trả cho người được chỉ định trên séc, hoặc trả theo lệnh của người này hoặc trả
cho người cầm séc”.
3.3.2.

Nội dung của Séc

Tờ séc muốn có hiệu lực, bắt buộc phải có những yếu

tố sau đây:
 Tiêu đề của Séc – Cần ghi rõ chữ Séc, Check,
Cheque trên tờ Séc.
 Địa điểm phát hành Séc – Thường là nước của
người ký phát Séc.
 Ngày tháng năm phát hành Séc – Quan trọng vì là
cơ sở xác định thời hạn hiệu lực của tờ Séc.
 Tên và địa chỉ người thụ hưởng (Tên người bán, người xuất khẩu, hoặc người thụ
hưởng Séc là bên thứ ba do người bán, người xuất khẩu chỉ định).
 Số tiền: số tiền phải được ghi rõ ràng bằng số và bằng chữ, và phải thống nhất nhau.
 Tên người phát hành Séc (Người mua, người nhập khẩu, người đại diện của bên mua).
 Tên, địa chỉ, chữ ký của người phát hành Séc.
 Tên ngân hàng thanh toán séc.
3.3.3.

Các bên liên quan đến Séc

 Người phát hành séc hay người ký phát (Drawer): là người có tài khoản phát hành
séc ở ngân hàng (là người chủ tài khoản tiền gửi tại ngân hàng). Thường thì người
ký phát séc là người mua hàng, phát hành séc để trả nợ.
 Ngân hàng thanh toán hay người trả tiền (Drawee): là người trích trả tiền tờ séc từ
tài khoản của người phát hành séc để trả cho người khác.
 Người thụ hưởng (Beneficiary): là người nhận tiền từ tờ séc do người ký phát chỉ
định đích danh hay thơng qua thủ tục chuyển nhượng.

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230 -b2

45



Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

3.3.4.

Thời hạn hiệu lực của Séc

Đặc điểm đáng chú ý của tờ séc là nó có tính chất thời hạn, tức là tờ séc chỉ có giá trị
thanh tốn nếu thời hạn hiệu lực của nó vẫn cịn. Q thời hạn, nếu séc khơng quay trở
lại ngân hàng thì tờ séc sẽ mất hiệu lực.
Thời hạn hiệu lực của tờ séc được tính từ ngày phát hành séc và được ghi rõ trên tờ
séc. Thời hạn của séc thông thường là tùy thuộc vào phạm vi không gian mà séc lưu
thơng và luật pháp các nước quy định. Nhưng nói chung, séc lưu hành trong nội địa
thì ngắn hơn séc lưu hành trong thanh tốn quốc tế.
Theo cơng ước Geneve, thời hạn hiệu lực của Séc được quy định như sau:
 8 ngày kể từ ngày phát hành Séc và tờ Séc được lưu thông trong phạm vi một quốc gia;
 20 ngày đối với séc lưu thông ở nước ngoài nhưng trong cùng một châu lục;
 70 ngày đối với séc được trả ở các châu lục khác nhau.
3.3.5.

Các loại Séc thơng dụng

 Séc đích danh (nominal cheque) là loại séc ghi rõ tên người hưởng lợi trên tờ séc.
 Séc vô danh (Bearer cheque) là loại séc không ghi rõ
tên người thụ hưởng, chỉ ghi câu “trả cho người cầm
séc” (Pay to the bearer). Đối với loại séc này có thể
chuyển qua tay nhiều người, ai là người cầm séc,
người đó có thể mang séc đến ngân hàng lĩnh tiền.
 Séc theo lệnh (Order cheque) là loại séc được dùng
phổ biến trong thanh toán quốc tế và là loại séc ghi
trả theo lệnh của người hưởng lợi trên tờ séc. Trên séc có ghi câu “trả theo lệnh

của ông (bà)………..”. Loại séc này có thể chuyển nhượng cho người khác bằng
thủ tục ký hậu giống như hối phiếu. Trong thời hạn hiệu lực, séc theo lệnh có thể
chuyển nhượng cho nhiều người liên tiếp bằng cách ký hậu.
 Séc gạch chéo (crossed check) là loại séc mà trên mặt trước của nó có 2 gạch chéo
song song với nhau. Mục đích của gạch chéo là để khơng rút được tiền mặt, dùng
để chuyển khoản qua ngân hàng.
 Séc du lịch (traveller’s cheque) là loại séc do ngân hàng phát hành và được trả tiền
tại bất cứ chi nhánh hay đại lý của ngân hàng đó ở trong hay ngoài nước. Ngân
hàng phát hành séc đồng thời là người trả tiền. Người hưởng lợi séc du lịch là
người có tiền gửi vào ngân hàng phát hành séc.
 Séc xác nhận (certified cheque) còn gọi là séc bảo chi, là loại séc được ngân hàng
đứng ra xác nhận việc trả tiền. Mục đích của việc xác nhận là nhằm đảm bảo khả năng
chi trả của tờ séc và ngăn chặn tình trạng phát hành séc quá số dư trên tài khoản.

46

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230-b2


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

Tóm lược cuối bài
 Hối phiếu là một tờ mệnh lệnh địi tiền vơ điều kiện.
 Người ký phát hối phiếu (drawer) là người bán hàng, người xuất khẩu hàng hóa, người cung
ứng dịch vụ.
 Người trả tiền hối phiếu (hay người bị ký phát) (drawee) là người có trách nhiệm thanh toán
số tiền ghi trên hối phiếu.
 Người hưởng lợi hối phiếu (beneficiary) luôn là người sở hữu hợp pháp hối phiếu, do đó có
quyền được nhận thanh tốn số tiền ghi trên hối phiếu. Tùy theo trường hợp.
 Hối phiếu muốn có giá trị pháp lý cần có đầy đủ các nội dung bao gồm tiêu đề, số tiền, loại

tiền, người trả tiền, kỳ hạn trả tiền, địa điểm trả tiền, người được hưởng lợi, nơi và ngày lập
hối phiếu, và người ký phát hối phiếu.
 Hối phiếu có ba đặc điểm tính trừu tượng, tính bắt buộc trả tiền, và tính lưu thơng.
 Chấp nhận hối phiếu là một hình thức xác nhận việc đảm bảo thanh toán của người trả tiền
hối phiếu.
 Ký hậu là một thủ tục chuyển nhượng hối phiếu từ người hưởng lợi hối phiếu sang người
hưởng lợi khác.
 Bảo lãnh là một sự cam kết của người thứ ba về việc trả tiền cho người hưởng lợi khi hối
phiếu đến hạn trả tiền mà người trả tiền khơng thanh tốn hoặc thanh tốn khơng đầy đủ.
 Kỳ phiếu là giấy cam kết trả tiền vơ điều kiện.
 Một kỳ phiếu có thể do một hay nhiều người ký phát để cam kết thanh toán cho một hay
nhiều người hưởng lợi.
 Kỳ phiếu cần có sự bảo lãnh của một tổ chức tín dụng để đảm bảo khả năng thanh toán của tờ
kỳ phiếu đó.
 Séc là một tờ mệnh lệnh vơ điều kiện do một người (chủ tài khoản tiền gửi), ra lệnh cho ngân
hàng trích từ tài khoản của mình một số tiền nhất định để trả cho người được chỉ định trên
séc, hoặc trả theo lệnh của người này hoặc trả cho người cầm séc.
 Séc là nó có tính chất thời hạn.
 Thời hạn hiệu lực của tờ séc được tính từ ngày phát hành séc.

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230 -b2

47


Bài 3: Chứng từ tài chính trong thanh tốn quốc tế

Câu hỏi ôn tập
1. Phân biệt hối phiếu và kỳ phiếu.
2. Phân biệt hối phiếu ngân hàng và hối phiếu thương mại.

3. Nội dung của các khái niệm chấp nhập, bảo lãnh, ký hậu hối phiếu.
4. Có những hình thức ký hậu nào và giải thích mức độ rủi ro tương ứng với từng hình hình ký
hậu đó?
5. Séc là gì? Phân biệt sự giống và khác nhau giữa séc cá nhân và séc ngân hàng.
6. Ý nghĩa kinh tế của Hối phiếu và Séc.
7. Phân biệt các phương tiện dùng trong thanh tốn quốc tế.
8. Nêu và phân tích ý nghĩa kinh tế của Hối phiếu và Séc.
9. Nêu và phân tích nội dung của một hối phiếu để có hiệu lực pháp lý.
10. Phân biệt hối phiếu địi nợ và hối phiếu nhận nợ.
11. Nội dung của các khái niệm chấp nhận, bảo lãnh, ký hậu thương phiếu.

48

TXNHQT03_Bai1_v1.0015108230-b2