Trường THCS Võ Thị Sáu Sáng kiến kinh nghiệm môn Mĩ Thuật
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tìm hiểu một số nét đặc trưng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS thông
qua phân môn vẽ tranh

I. Lí do chọn đề tài:
Với mong muốn trở thành người giáo viên dạy tốt, dạy giỏi, hoàn thành tốt công tác
nhiệm vụ cần có rất nhiều yếu tố. Đó là chuyên môn nghiệp vụ, kiến thức kinh nghiệm, và
lòng say mê yêu nghề mến trẻ.
Đáp ứng nhu cầu phát của xã hội, nhằm đào tạo con người phát triển toàn diện. Những
năm vừa qua Đảng và nhà nước ta luôn quan tâm đến sự phát triển của giáo dục, đặc biệt là
chất lượng của nó, cùng với nhu cầu phát triển ngày càng cao của con người về đức dục, trí
dục và thể dục, thì mỹ dục cũng không ngừng được phát triển và dần có vai trò quan trọng
trong đời sống của mỗi con người và nhất là thế hệ trẻ, mà đối tượng nghiên cứu ở đây là
học sinh THCS.
Với bộ môn mỹ thuật hiện nay nói riêng, giáo viên giảng dạy mỹ thuật còn ít kinh
nghiệm. không có cơ hội thảo luận và nghiên cứu sâu vấn đề. Bởi thời lượng tiết còn ít, mỗi
trường chỉ có khoảng một đến hai giáo viên. việc trao đổi và thảo lụân gặp nhiều khó khăn.
Đồng thời đây cũng là bộ môn mới được đưa vào gần đây nhằm đáp ứng nhu cầu thị hiếu
của con người, luôn luôn hướng tới cái đẹp, tìm kiếm và sáng tạo cái đẹp. Nhu cầu thị hiếu
thẩm mỹ của con người ngày càng cao cùng với sự phát triển kinh tế xã hội, cho nên việc
nhìn nhận và thưởng thức cái đẹp của đại bộ phận nhân dân là vấn đề tất yếu khách quan,
không chỉ là đối với người lớn, mà tất cả các đối tượng, từng lớp, lứa tuổi trong xã hội.
Giảng dạy mỹ thuật ở trường THCS cũng nhằm mục tiêu trên. trong quá trình giảng
dạy người giáo viên cần chú ý đặc điểm lứa tuổi học sinh, mỗi lứa tuổi sẽ có cách cảm nhận
suy nghĩ và lý giải về cái đẹp khác nhau. Người lớn có cách cảm nhận lôgic và khoa học tạo
nên một cái đẹp hoàn thiện, còn trẻ em thì có cách cảm nhận ngây thơ, nhìn sự vật qua lăng
kính màu hồng, không vướng bận những nguyên tắc, trăn trở mà chủ yếu tập trung tình cảm
sự yêu thích của mình vào bài vẽ. Cho nên bài vẽ học sinh thường đem lại cho ta nhiều cảm
xúc và tình cảm mới lạ. Nói là vậy nhưng mỗi lứa tuổi, mỗi mức độ cách cảm nhận của con
người mỗi đổi thay. Là người giáo viên dạy mỹ thuật cần nắm bắt được đặc điểm này của

học sinh đễ có phương pháp giảng dạy tốt nhất, phát huy được năng lực sự đam mê của các
em. Đây cũng là lý do tôi chọn đễ viết sáng kiến này”Tìm hiểu một số nét đặc trưng , ngôn
ngữ tạo hình ở học sinh THCS thông qua phân môn vẽ tranh”.
Dạy mỹ thuật cũng như dạy các bộ môn khác đối tượng chủ yếu là học sinh, dạy cho
học sinh theo những nội dung yêu cầu chương trình đã quy định. Nhưng dù dạy bất cứ cái gì
Giáo viên: Vöông Dueä Vuõ - Tổ Tiếng Anh-Mĩ Thuật-Nhạc-Thể Dục
1
Trường THCS Võ Thị Sáu Sáng kiến kinh nghiệm môn Mĩ Thuật
thì cần phải tìm hiểu rõ đối tượng cần truyền đạt là ai, đối tượng nào, truyền đạt ở mức độ
nào.
Ở đây đối tượng tìm hiểu là học sinh THCS, mà cụ thể là học sinh THCS tuổi từ 11
đến 15 với những đặc điểm tính cách nhận thức riêng. Bộ môn mỹ thuật là môn học mà kiến
thức của nó vừa cụ thể, rõ ràng vừa chung chung trừu tượng , khó thấy khó nhìn, là loại kiến
thức có ở xung quanh ta, lấy những sự vật hiện tượng quanh ta để biểu đạt. Điều đó đòi hỏi
giáo viên ngoài việc phải nắm vững kiến thức chuyên môn thì cần phải nắm vững kiến thức
ở các bộ môn liên quan như “ tâm lý học lứa tuổi, xã hội khoa học tự nhiên,...” Trong đó cái
cốt lỏi cần phải nắm là đặc trưng ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS mà cụ thể ở đề tài
nghiên cứu này nó nằm trong phạm vi phân môn vẽ tranh.
Đặc trưng ngôn ngữ tạo hình của hội hoạ nói chung bao gồm nhiều yếu tố, như tính
không gian tính tạo hình trực tiếp trong đó bao gồm đường nét hình khối, màu sắc...Và ngôn
ngữ tạo hình của học sinh THCS cũng không nằm ngoài những yếu tố đó.
Học sinh THCS có cách nhìn cách cảm nhận lý giải như thế nào về những sự vật hiện
tượng xung quanh, về hình khối , màu sắc sự cảm nhận đó có khác gì so với sự cảm nhận
của người lớn, của từng lứa tuổi khác nhau. Nó có những điểm thuận lợi khó khăn gì và
những điểm mạnh điểm yếu trong cách nhìn nhận, cảm thụ của học sinh THCS. Đó là những
điều cần phải nghiên cứu tìm hiểu đễ bổ sung vào lượng kiến thức chuyên môn của người
giáo viên giảng dạy bộ môn mỹ thuật.
II. Một vài đặc điểm của phân môn Vẽ tranh
1. Sự hình thành và phát triển ngôn ngữ tạo hình.
1.1. Những nét chung.

Qua lịch sử chúng ta thấy rằng con người bắt đầu vẽ từ rất sớm, trước khi có cả chữ
viết và tiếng nói. Trong các hang động ta bắt gặp những hình vẽ hết sức sống động, nhưng
những tác phẩm lúc bấy giờ chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu cuộc sống , là trao đổi thông tin với
nhau thay thế cho tiếng nói. Ví dụ: “ hình vẽ một quả và mũi tên chỉ vào miệng là quả ăn
được” và những hình ảnh chỉ cái không ăn được cái đễ làm công cụ vv...Nói như vậy tức là
vẽ xuất hiện từ rất sớm nhưng con người chưa ý thức được vẽ đẹp ý nghĩa hình khối màu
sắc và tác dụng của nó đối với đời sống tinh thần, chỉ đơn thuần vẽ đễ đáp ứng nhu cầu trao
đổi thông tin.
Cũng tương tự như thế, với trẻ em những nét vẽ ngoằn nghèo và những màu sắc trắng
đỏ xanh được trẻ đặt cạnh nhau làm cho trẻ có vẽ thích thú, nhưng chúng ta cũng không thể
coi đó là vẽ mà đúng hơn là trẻ đang hoạt động đễ tự hoàn thiện và phát triển cơ bắp, hoạt
động này chỉ dược xem là hoạt động bản năng. Nó chỉ có thể coi là hoạt động vẽ khi bắt đầu
ý thức được vẽ đẹp màu sắc hình khối đường nét... và hình vẽ của trẻ ngày càng được hoàn
thiện hơn, nhiều chi tiết hơn, là phương tiện đễ diễn tả thế giới xung quanh đầy màu sắc theo
suy nghĩ sự cảm nhận và lý giải của bản thân.
1.2 . Cách nhìn và cách cảm nhận.
Giáo viên: Vöông Dueä Vuõ - Tổ Tiếng Anh-Mĩ Thuật-Nhạc-Thể Dục
2
Trường THCS Võ Thị Sáu Sáng kiến kinh nghiệm môn Mĩ Thuật
Ở từng lứa tuổi thì sẻ có những cách nhìn và cách cảm nhận khác nhau, tạo nên những
nét đặc trưng ngôn ngữ tạo hình riêng của từng lứa tuổi, nó khác với những nhà hoạ sỉ người
nghiên cứu, khác với người lớn, thầy cô giáo. Cùng với thời gian và sự phát triển trí tuệ, nét
vẽ bài vẽ của trẻ ngày một khác hơn gần giống với thật hơn, vẽ như thế nào cho đẹp cho
đúng đẫ được trẻ quan tâm và tìm hiểu.
Và ở mỗi người thì sự cảm nhận cách lý giải sự vật hiện tượng cũng khác nhau. ở mỗi
thời điểm khác nhau trẻ 1-2 tuổi sẻ nhìn sự vật khác với trẻ 5-6 tuổi cũng như 10-11 tuổi . Sự
thay đổi đi cùng với sự phát triển trí tuệ và đối tượng. Có trẻ thích vẽ và tiếp tục phát triển
với khả năng của mình nhưng có trẻ lại không, đến một giai đoạn nào đó lại chuyển hoạt
dộng, không còn thích thú với hoạt động vẽ nữa. Điều đó cho thấy rất nhiều yếu tố ảnh
hưởng đến cách nhìn cách cảm nhận của trẻ trong đó sự phát triển, là yếu tố để hình thành

ngôn ngữ tạo hình của trẻ trong tường giai đoạn nói chung
2. Ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS qua phân môn vẽ tranh.
2.1 Khả năng cảm nhận của học sinh THCS.
2.1.1. Đặc điểm tâm lý
Lứa tuổi học sinh THCS tuổi từ 11-15 đang theo học từ lớp 6-9, là lứa tuổi bướng
bỉnh khó bảo với sự mậnh mẽ về tâm sinh lý, biểu hiện tình cảm rõ ràng, sự yêu, sự ghét
đồng thời có biểu hiện của sự e thẹn ngại ngùng, ảnh hưởng đến kết quả bài vẽ của các em.
Trong quá trình làm bài các em thương che bài vẽ của mình không để thây cô giáo thấy,
đồng thời cảm giác mình đã lớn nên các em muốn độc lập trong bài vẽ cua mình muốn thể
hiện bản lĩnh của bản thân rằng mình sẽ làm được, sẽ vẽ được nhưng khi bắt tay vào bài vẽ
thì đa số các em không thể hiện được ý tưởng của mình, vì sao?
Sự phát triển thể chất tâm lý, trí tuệ mạn mẽ nhưng không đồng đều. Đa phần các em
còn bỡ ngỡ vụng về trong khi vẽ, điều chỉnh hình vẽ nét bút không theo suy nghĩ cua bản
thân. và lứa tuổi này còn ở tuổi ăn tuổi ngũ ham thích vui chơi hoạt động, do đó trong bài vẽ
đặc biệt là các bức tranh đề tài thể hiện rõ dấu ấn của sự trẻ trung hồn nhiên ngây thơ, ngộ
nghĩnh và hết sức chân thành.
Ở học sinh THCS đa số các em thích vẽ theo suy nghĩ, ý thích của mình hơn là vẽ
theo sự hướng dẫn của giáo viên. Nghĩ gì và vẽ nấy, đặt bút vào là vẽ không theo trình tự
khuôn khổ các bước vẽ. Chính vì vậy người giáo viên cần hiểu và hướng dẫn các em dần
dần, để các em nắm bắt và thấy được tác dụng của việc vẽ tranh đúng đem lại cho bài vẽ của
mình có một kết quả tốt.
2.1.2. Khả năng cảm nhận trong phân môn vẽ tranh của học sinh THCS.
Học sinh THCS có ngôn ngữ tạo hình có gì đó rất đơn giản nhưng cũng rất sáng tạo
phong phú. các em thường vẽ tranh theo nhiều nội dung đề tài khác nhau, một số em cũng
tìm cho mình được nội dung và cách thể hiện rất dí dỏm, có nhiều bố cục lạ, đẹp mắt nhưng
cũng không ít bố cục thể hiện sự lõng lẽo vụng về, lúng túng của các em trong khi xây dựng
bố cục. Về hình tượng thì đa phần các em chưa có suy nghĩ tìm tòi về dáng, hình, động tác
và nhất là những đặc điểm điển hình tong từng loại đề tài hay nội dung mà các em chọn. Bởi
hình tượng các em chọn để vẽ còn chung chung, thiếu cái động, tĩnh, thiếu chiều sâu bức
Giáo viên: Vöông Dueä Vuõ - Tổ Tiếng Anh-Mĩ Thuật-Nhạc-Thể Dục

3
Trường THCS Võ Thị Sáu Sáng kiến kinh nghiệm môn Mĩ Thuật
tranh. Các em vẽ tranh đơn giản chỉ là kể, tả lại những hoạt động, động tác của nhân vật,
nguời hay vật hay một quang cảnh nào đó. Đa số học sinh thể hiện màu sắc trong tranh
thường rực rỡ đôi khi trở nên đối lập về màu sắc khiến cho tranh trở nên khô cứng ngay cả
tranh về đề tài thơ mộng. Những đề tài được các em ưa thích nhất là thường là tranh phong
cảnh, bởi vì đó là những thứ gần gũi được các em quan sát thu nhận một cách thường xuyên
thể hiện trí tưởng tượng ghi nhớ của các em hết sức phong phú đa dạng. nghệ thuật ngôn ngữ
tạo hình cũng từ đó mà được hình thành. Bộc lộ với những đặc trưng riêng của từng lứa tuổi.
Chất liệu mà các em thẻ hiện chủ yếu là bút dạ là màu nước ngoài ra còn có bút sáp và
màu bột chính vì thế mà tranh các em thường là nhưng gam màu rất sống động, tươi vui. Vì
vậy đa phần những bài vẽ của các em có sự chênh lệch về gam màu đậm nhạt rất lớn. nhưng
nhìn chung các em đã thể hiện được đâu là hình ảnh chính, là phụ để tô màu.
3. Hứng thú học tập trong phân môn vẽ tranh ở học sinh THCS
Nhìn chung phân môn này được đông đảo học sinh ưa thích bởi tính tự do ít gò bó, nói
như vậy nhưng dù ít dù nhiều thì vẽ tranh cũng phải tiến hành theo các bước,và cũng có
những cách thức riêng mà tuỳ vào đặc điểm ngôn ngữ tạo hình của từng lứa tuổi giai đoạn
mà có cách thể hiện và sử dụng khác nhau, tuy nhiên ở đây chúng ta tìm hiểu lứa tuổi học
sinh THCS trong phạm vi phân môn vẽ tranh và với những nội dung cụ thể sau.
3.1. Về bố cục
Bài vẽ tranh đề tài của các em học sinh trường tôi chủ yếu khối 6,7,8 . Điểm chung
nổi bật của các em khi tiến hành bài vẽ là không tuân theo trình tự các bước vẽ, nhiều em vẽ
thẳng hình vào giấy nghĩ gì là thể hiện ra mà không chú ý đến bố cục sắp xếp chính phụ, dẫn
đến bố cục bị to, bị lệch, có em thì bố cục lỏng lẻo, có em lại chật chội vv... dẫn đến kết quả
bài vẽ không cao. Ý thức về bố cục của các em chưa được rõ ràng. Bố cục như thế nào là
đẹp ? Và như thế nào là bố cục? có nhiều em hiểu rằng bố cục là sự sắp xếp các mảng chính
phụ sao cho hợp lý , các mảng không đều nhau, mảng chính trước, mảng phụ sau, nhưng khi
làm bài lại bỏ qua một bên không cần biết chính phụ là gì. Điều đó cho thấy giữa thực hành
và lý thuyết còn cả một khoảng cách lớn đối với các em có lẽ thực hành là một chuyện, lý
thuyết lại là một chuyện khác cái cốt yếu là mình thích mình vẽ, nói thế nhưng cũng có một

số em ý thức được bố cục đẹp và hợp lý đưa lại kết quả cao cho bài vẽ.
3.2. Về đường nét.
Đa số các em đã biết kết hợp giữa nét cong mềm mại để vẽ người và nét thẳng để vẽ
nhà cửa, và một số cảnh vật, kết hợp những nét cong mềm mại và những nét thẳng chắc
khoẻ. Tuy nhiên đễ bắt đầu bài vẽ các em thường đi ngay vào những nét vẽ chính không có
sự phác nét trước, nét vẽ thiếu sự dứt khoát linh hoạt và còn lưỡng lự, khô khan nét vẽ cứng.
Đặc biệt khi vẽ khuôn mặt hay chân tay của người thì đa phần các em chỉ vẽ mô phổng
tượng trưng là chủ yếu. Nhưng đó cũng là cái riêng ở lứa tuổi các em, làm cho bức tranh của
các em có vẽ gì đó ngộ nghĩnh, dí dỏm hồn nhiên.
Vì vậy mà người giáo viên phải biết được đặc trưng đường nét ở lứa tuổi của các em
để có cách nhận xét đánh giá cho phù hợp, tuy nhiên cũng cần có phương pháp nắm bắt và
Giáo viên: Vöông Dueä Vuõ - Tổ Tiếng Anh-Mĩ Thuật-Nhạc-Thể Dục
4
Trường THCS Võ Thị Sáu Sáng kiến kinh nghiệm môn Mĩ Thuật
uốn nắn dần tỉ mĩ cho các em, để các em vẽ bài linh hoạt hơn nâng cao kỹ năng vẽ hình cho
các em.
3..3. Về hình khối
Đa số các em ở học sinh THCS khi vẽ tranh đề tài đều không chú ý đến hình khối, vẽ
chỉ là một mảng bẹt, thiếu chiều sâu cho không gian. Thực tế các em khi vẽ người hay cảnh
vật chỉ chú ý diễn tả chiều rộng và cao của nhân vật, chiều sâu do định luật xa gần tạo nên
các em không nắm bắt được.. Có chăng chỉ diễn tả được rất ít rằng người ở gần thì to người
ở xa thì nhỏ,còn lại đều ngang nhau cùng nằm trên một mặt phẳng, nó mang tình chất trang
trí là chủ yếu kết hợp với những đường viền đậm. Một điều đáng lưu ý nữa là khi các em vẽ
tranh đề tài thì từ bước 2 phác bố cục nhưng khi sang bước hai vẽ hình thì đa số các em nếu
thực hiện theo trình tự các bước thì hình vẽ thường vượt ra khỏi bố cục đã phác, hoặc nhỏ
hơn dẫn đến hình vẽ không cân đối, hợp lí.
3.4. Về màu sắc
Màu sắc là yếu tố đặc biệt tạo được hứng thú nhất cho học sinh. phần lớn do màu sắc
là yếu tố tác động mạnh đến thị giác của con người, nhất là lứa tuổi học sinh THCS đại đa số
các em thích vẽ màu, đặc biệt là ở phân môn vẽ tranh, phần vẽ hình vẽ đường nét được các

em vẽ nhanh, và các em dành phần lớn thời gian để vẽ màu. Vẽ màu kĩ , những màu sắc sặc
sở, bắt mắt thường là những màu được các em sử dụng nhiều nhất, một số học sinh có cách
nhìn màu rất tốt, sự cảm thụ màu hết sức nhạy cảm. Các em đã bắt đầu có sự suy nghĩ tìm
tòi, đầu tư về màu sắc trong bài vẽ của mình. Một số em đã biết cách pha màu, chồng màu
kéo màu từ mảng chính ra xung quanh một cách hợp lý, làm nổi bật trọng tâm bài vẽ nhưng
vẫn tạo được sự hài hoà về màu sắc.
Tuy nhiên nhiều em còn chư thể hiện được độ đậm nhạt ở trong bức tranh làm cho
bức tranh đều đều màu sắc dàn trãi, không tạo được chiều sâu của bức tranh là” gần thì tỏ ,
xa thì mờ”. Nên đa phần tranh của các em mang đậm tính chất trang trí.
Màu sắc nổi bật ở đay là gam màu tươi vui sống động, màu sắc trẻ trung, nhưng cũng
có những bài có gam màu hài hoà, nhẹ nhàng trong sáng...
III. Thực trạng và biện pháp khắc phục
Qua việc tìm hiểu đặc trưng ngôn ngữ tạo hình trên ta thấy rằng việc nắm bắt vấn đề
và tìm phương hướng giải quyết vấn đề đó là một điều hết sức quan tr?ng , đảm bảo cho tiết
dạy bài dạy hiệu quả hơn, đem lại sự thành công trông công tác giảng dạy.
1. Thực trạng học tập.
- Học sinh chưa nắm bắt được cách xây dựng hình tượng điển hình, bài vẽ còn chung
chung, mang nặng tính chất hình thức .
- Học sinh THCS có cách nhìn cách cảm nhận về màu hết sức trong sáng, lung linh
đầy màu sắc, là một sự kết hợp những màu sắc tươi sáng tạo sự trẻ trung cho bài vẽ.
- Trong khi tiến hành bài vẽ các em không theo trình tự tiến hành các bước làm bài ,
mà làm theo ngẫu hứng, thích vẽ cái gì thì vẽ cái nấy . ít chú trọng trước sau hay chính phụ
trong bài vẽ.
Giáo viên: Vöông Dueä Vuõ - Tổ Tiếng Anh-Mĩ Thuật-Nhạc-Thể Dục
5