113
Chỉång IX. CẠC THIÃÚT BË CÅ ÂIÃÛN CHÊNH CA TRẢM BÅM
A. THNH PHÁƯN THIÃÚT BË CHÊNH V U CÁƯU ÂÄÚI VÅÏI MẠY BÅM.
Cạc thiãút bë chênh trong trảm båm gäưm cọ : cạc thiãút bë cå khê thy lỉûc chênh v cạc
thiãút bë vãư nàng lỉåüng chênh:
Cạc thiãút bë cå khê thy lỉûc chênh ca trảm båm âm bo cung cáúp â nỉåïc cho cạc
häü dng nỉåïc ( hồûc tiãu nỉåïc ) tỉång ỉïng våïi biãøu âäư lỉu lỉåüng u cáưu. Thnh pháưn
ca thiãút bë ny gäưm cọ : cạc täø mạy hồûc cạc củm thiãút bë tham gia trỉûc tiãúp vo qụa
trçnh cäng nghãû båm nỉåïc theo biãøu âäư lỉu lỉåüng â âënh nhỉ : cạc mạy båm chênh, cạc
thiãút bë trãn âỉåìng äúng ạp lỉûc ( van, thiãút bë an ton, van ngỉåüc ).
Cạc thiãút bë nàng lỉåüng chênh ca trảm båm nhàòm âm bo lm viãûc ca cạc mạy
båm chênh, gäưm cọ : âäüng cå âãø kẹo mạy båm chênh v cạc thiãút bë âãø truưn cäng sút
tỉì trủc âäüng cå cho trủc båm chênh.
Kiãøu v nhn hiãûu ca mạy båm chênh âỉåüc chn dỉûa vo kãút qu tênh toạn kinh tãú -
k thût, lûn chỉïng âỉåüc tênh håüp l ca viãûc sỉí dủng nọ trong trảm båm. Viãûc tênh
toạn khäng chè riãng vãư giạ thnh ca trảm m cn phi tênh c âãún chi phê váûn hnh
nàm ca trảm. Âäúi våïi trảm båm tỉåïi v tiãu cng nhỉ trảm båm cáúp nỉåïc näng thän
thäng thỉåìng sỉí dủng mạy båm cạnh quảt.
Cạc mạy båm chênh âỉåüc chn cáưn phi tha mn cạc u cáưu sau:
- Âm bo cáúp â lỉu lỉåüng nỉåïc theo biãøu âäư â âënh trong sút ma våïi mỉïc
an ton v kinh tãú cao;
- Lm viãûc våïi hiãûu sút cao trong mi chãú âäü lm viãûc;
- Cọ kêch thỉåïc v khäúi lỉåüng nh nháút;
- Cọ kh nàng phng chäúng khê thỉûc täút nháút âãø cao trçnh âàût mạy båm cho phẹp
viãûc xáy dỉûng trảm båm våïi chi phê nh nháút;
- Tiãûn låüi trong làõp âàût v váûn hnh, dãù sỉỵa chỉỵa;
- Cọ kh nàng chäúng âỉåüc nỉåïc xám thỉûc;
- Mạy båm â âỉåüc sn xút hng loảt nhàõm giạ r v tiãún âäü làõp rạp nhanh.
Táút nhiãn chn âỉåüc mäüt mạy båm âäưng thåìi tha mn cạc u cáưu nãu trãn thỉåìng
l khọ, båíi váûy trong mäùi trỉåìng håüp củ thãø cáưn dỉûa vo nhỉỵng u cáưu quan trng nháút
cho hiãûu qu täút nháút vãư kinh tãú - k thût cho xáy dỉûng v váûn hnh trảm. Cạc mạy

båm chênh âỉåüc chia ra thnh: mạy båm chênh, mạy båm dỉû trỉỵ v "mạy båm bäø sung".

B. TÊNH TOẠN CẠC THÄNG SÄÚ V CHN MẠY BÅM CHÊNH.
Cạc thäng säú cå bn âãø chn mạy båm l cäüt nỉåïc tênh toạn ( H
tt
) v lỉu lỉåüng tênh
toạn ( Q
tt
) ca mäùi mạy båm.
I. Tênh toạn cạc cäüt nỉåïc.
1. Cäüt nỉåïc thiãút kãú H
tk
Cäüt nỉåïc thiãút kãú ca mạy båm cng chênh l cäüt nỉåïc ca trảm båm, nọ âỉåüc xạc
âënh bàòng täøng ca chiãưu cao båm nỉåïc âëa hçnh bçnh qn (
bqdh
H
) v täøn tháút cäüt

114
nổồùc tổỡ bóứ huùt õóỳn bóứ thaùo ( gọửm tọứn thỏỳt cuỷc bọỹ
cb
h
vaỡ tọứn thỏỳt doỹc õổồỡng h
d
):
tk
H
bqdh
H
cb

h
d
h
=
+
+ ( 9 - 1 )
Trong cọng thổùc ( 9 - 1 ), caùc thaỡnh phỏửn cọỹt nổồùc tờnh nhổ sau:
Trong giai õoaỷn õang tióỳn haỡnh choỹn maùy chuùng ta chổa coù õổồỡng ọỳng cuỷ thóứ,do vỏỷy
caùc trở sọỳ caùc cọỹt nổồùc tọứn thỏỳt chố lỏỳy sồ bọỹ theo kinh nghióỷm : Tọứn thỏỳt doỹc õổồỡng lỏỳy
2 3 m trón 1000 m daỡi õổồỡng ọỳng, coỡn tọứn thỏỳt cuỷc bọỹ lỏỳy 0,7 2 m.
Maùy bồm chờnh duỡng trong traỷm phaới choỹn theo cọỹt nổồùc thióỳt kóỳ coù tờnh õóỳn sổỷ giao
õọỹng cuớa mổỷc nổồùc ồớ bóứ huùt vaỡ bóứ thaùo sao cho traỷm bồm laỡm vióỷc vồùi hióỷu suỏỳt cao
trong moỹi thồỡi kyỡ laỡm vióỷc, do vỏỷy phaới duỡng cọỹt nổồùc bỗnh quỏn coù kóứ tồùi duy trỗ thồỡi
gian tổồng ổùng ( bỗnh quỏn gia quyóửn ). Cọỹt nổồùc naỡy tờnh theo lyù luỏỷn sau : Cọng tióu
hao õóứ bồm lổồỹng nổồùc lón vồùi cọỹt nổồùc bỗnh quỏn gia quyóửn bũng cọng cỏửn tióu hao õóứ
bồm lổồỹng nổồùc ỏỳy vồùi caùc cọỹt nổồùc thay õọứi theo caùc thồỡi kyỡ, nghộa laỡ:
. .(.) .( )
bqdh
H
i
n
i
Q
i
t
i
n
i
Q
i

H
i
t
=
=
=11


tổỡ õỏy ruùt ra cọỹt nổồùc bỗnh quỏn gia quyóửn õởa hỗnh:

bqdh
H
i
n
i
Q
i
H
i
t
i
n
i
Q
i
t
=
=
=
1

1


( )
(.)
( 9 - 2 )
trong õoù : Qi, Hi laỡ lổu lổồỹng vaỡ cọỹt nổồùc õởa hỗnh tổồng ổùng vồùi thồỡi kyỡ ti.
Caùc trở sọỳ cọỹt nổồùc õởa hỗnh Hi laỡ hióỷu sọỳ mổỷc nổồùc ồớ bóứ thaùo vaỡ mổỷc nổồùc bóứ huùt, do
vỏỷy noù phuỷ thuọỹc vaỡo chóỳ õọỹ mổỷc nổồùc trong hai bóứ. Cuỷ thóứ:
* ọỳi vồùi traỷm bồm lỏỳy nổồùc tổỡ sọng, mổỷc nổồùc bóứ huùt phuỷ thuọỹc vaỡo chóỳ õọỹ thuớy
vn cuớa sọng. óứ xaùc õởnh cọỹt nổồùc bỗnh quỏn õởa hỗnh ta duỡng giao õọỹng mổỷc nổồùc
sọng cuớa nm thuớy vn trung bỗnh ( tỏửn suỏỳt p = 50 % ) õóứ tờnh toaùn, coỡn mổỷc nổồùc ồớ bóứ
thaùo phuỷ thuọỹc vaỡo mổỷc nổồùc trong kónh tổồùi nọỳi bóứ thaùo . Nóỳu trón kónh tổồùi nỏửy
khọng coù cọng trỗnh õióửu tióỳt õỷc bióỷt thỗ mổỷc nổồùc trong kónh phuỷ thuọỹc lổu lổồỹng vaỡ
theo traỷng thaùi chaớy õóửu trong kónh. Mổỷc nổồùc sau traỷm bồm tióu phuỷ thuọỹc chóỳ õọỹ thuớy
vn cuớa khu nhỏỷn nổồùc tióu:
- Khi khu nhỏỷn nổồùc tióu laỡ sọng thỗ mổỷc nổồùc phuỷ thuọỹc vaỡo hỗnh thổùc cọng trỗnh
chuyóứn nổồùc ra sọng, nóỳu duỡng kónh hồớ chuyóứn nổồùc ra sọng thỗ lỏỳy quaù trỗnh mổỷc nổồùc
sọng theo nm thuớy vn trung bỗnh trong thồỡi kyỡ tióu nổồùc.
- Nóỳu khu nhỏỷn nổồùc tióu laỡ ao, họử chổùa thỗ phaới qua tờnh toaùn õióửu tióỳt họử õóứ xaùc
õởnh quaù trỗnh thay õọứi mổỷc nổồùc theo thồỡi gian tióu.
* Mổỷc nổồùc ồớ bóứ huùt cuớa traỷm bồm tióu phuỷ thuọỹc vaỡo õỷc tờnh thióỳt kóỳ vaỡ chóỳ õọỹ
laỡm vióỷc cuớa traỷm bồm tióu. Cuỷ thóứ nhổ sau:
- Nóỳu traỷm bồm tióu trióỷt õóứ, nghộa laỡ tióu hóỳt toaỡn bọỹ nổồùc trong khu tióu, thỗ
mổỷc nổồùc lồùn nhỏỳt trong kónh tióu õóỳn nhaỡ maùy phaới õổồỹc ỏỳn õởnh õóứ tióu hóỳt khu tióu,
mổỷc nổồùc thay õọứi phuỷ thuọỹc vaỡo trở sọỳ lổu lổồỹng õổồỹc taới trong kónh . Nóỳu trổồùc traỷm

115
båm cọ xáy bãø âiãưu tiãút thç mỉûc nỉåïc trong bãø hụt s do kh nàng âiãưu tiãút ca bãø quút
âënh. Tuy nhiãn viãûc xáy bãø âiãưu tiãút phi thäng qua tênh toạn kinh tãú m quút âënh.

- Nãúu trảm båm chè u cáưu tiãu âãún mäüt cao trçnh no âọ, cn lải mäüt säú diãûn
têch váùn âãø ngáûp. Trong trỉåìng håüp ny giao âäüng mỉûc nỉåïc åí bãø hụt s phủ thüc vo
diãûn têch v âëa hçnh khu ngáûp nỉåïc, thåìi gian cho phẹp ngáûp v lỉu lỉåüng âãún trảm.
* Nãúu trảm båm láúy nỉåïc tỉåïi tỉì kãnh chênh hồûc båm tỉåïi riãng biãût åí cạc hãû thäúng
tỉåïi tỉû chy thỉåìng thiãút kãú kãnh dáùn v kãnh thạo cọ cng màût càõt khi âëa cháút tuún
giäúng nhau. Trỉåìng håüp ny mi cäüt nỉåïc âëa hçnh âãưu bàòng nhau. Cn nãúu màût càõt
kãnh dáùn v kãnh thạo khạc nhau thç cäüt nỉåïc âëa hçnh bçnh qn s láúy trung bçnh giỉỵa
cäüt nỉåïc âëa hçnh låïn nháút ( H
âhmax
) v cäüt nỉåïc âëa hçnh nh nháút ( H
âhmin
):
H
bqdh
= (H
âhmax
+ H
âhmin
) / 2 ( 9 -3 )
Cäng thỉïc ( 9 - 3 ) cng cn âỉåüc dng khi giao âäüng mỉûc nỉåïc hai bãø nh hån 2 m.
2. Cäüt nỉåïc låïn nháút v nh nháút
Trong váûn hnh thỉûc tãú ca trảm båm, ngoi cäüt nỉåïc thiãút kãú mạy båm cn lm viãûc
cäüt nỉåïc thay âäøi tỉì tháúp nháút ( H
min
) âãún cao nháút ( H
max
), âãø bo âm mạy båm lm
viãûc hiãûu sút cao v an ton chụng ta cáưn pi biãút cạc trë säú cäüt nỉåïc giåïi hản ny âãø
tiãún hnh kiãøm tra nhỉỵng thäng säú k thût ca mạy båm.
Cäüt nỉåïc låïn nháút âỉåüc tênh theo cäng thỉïc:


max .max
H
dh
H
cb
h
d
h
=++
( 9 - 4 )
Cäüt nỉåïc nh nháút âỉåüc tênh theo cäng thỉïc:

min .min
H
dh
H
cb
h
d
h
=++
( 9 - 5 )
Trong âọ cạc cäüt nỉåïc täøn tháút củc bäü v dc âỉåìng xạc âënh nhỉ trỉåìng håüp thiãút
kãú, cn cạc cäüt nỉåïc âëa hçnh låïn nháút v nh nháút xạc âënh theo mỉûc nỉåïc låïn nháút hay
nh nháút åí bãø thạo ( Zbt ) v åí bãø hụt ( Zbh ) trong cạc trỉåìng håüp thiãút kãú v kiãøm tra
theo dảng cäng thỉïc chung sau âáy:

dh
H

bt
Z
bh
Z
.max .max .min
=−


dh
H
bt
Z
bh
Z
.min .min .ma x
=−

Cạc cäüt nỉåïc ny chụng ta dng kiãøm tra vng hiãûu sút ca mạy båm, kiãøm tra kh
nàng phạt sinh khê thỉûc v váún âãư quạ ti ca âäüng cå, nhỉ â â trçnh by åí chỉång III
v chỉång V. Cạc cäüt nỉåïc låïn nháút v nh nháút cng tãn cng cọ giạ trë khạc nhau khi
chụng ta tênh cho trỉåìng håüp thiãút kãú hay trỉåìng håüp kiãøm ta, nhỉ åí dng chy thiãút kãú
cọ cäüt nỉåïc låïn nháút, nh nháút thiãút kãú cn khi dng dng chy kiãøm tra s cọ cäüt nỉåïc
låïn nháút v nh nháút kiãøm tra. Viãûc tênh toạn cạc trỉåìng håüp ny s âỉåüc dng âãø âạnh
giạ ton diãûn cạc trỉåìng håüp váûn hnh cọ thãø xy ra âäúi våïi mạy båm v trảm båm.
Ngoi ra trong mäüt säú trỉåìng håüp củ thãø nhỉ thiãút kãú trảm båm tỉåïi åí vng cao, viãûc xạc
âënh trảm båm mäüt cáúp chung cho ton bäü khu tỉåïi khäng låüi vãư kinh tãú bàòng viãûc thay
nọ bàòng hãû thäúng gäưm 2, 3 cáúp Cọ cạch tênh toạn riãng chn vë trê âàût cạc bãø thạo ca
cạc cáúp trảm. Gàûp trỉåìng håüp ny chụng ta cọ thãø tham kho cạch tênh åí ti liãûu (2 )
hồûc so sạnh kinh tãú cạc phỉång ạn cáúp trảm m chn, theo phỉång phạp tênh chung .


116
II. Tờnh toaùn choỹn sọỳ maùy bồm vaỡ lổu lổồỹng thióỳt kóỳ cuớa maùy bồm
Vióỷc choỹn sọỳ maùy bồm vaỡ lổu lổồỹng thióỳt kóỳ cuớa mọỹt maùy bồm xuỏỳt phaùt tổỡ yóu cỏửu
thoớa maợn bióứu õọử yóu cỏửu duỡng nổồùc ( vóử lổu lổồỹng vaỡ lổồỹng nổồùc yóu cỏửu, Hỗnh 9 -1 )
maỡ traỷm bồm õaớm nhỏỷn sao cho hióỷu quaớ kinh tóỳ laỡ cao nhỏỳt. Muọỳn vỏỷy phaới qua so
saùnh kinh tóỳ - kyợ thuỏỷt vóử caùc phổồng aùn sọỳ maùy bồm vóử caớ õỏửu tổ cồ baớn lỏựn chi phờ vỏỷn
haỡnh haỡng nm maỡ quyóỳt õởnh sọỳ tọứ maùy vaỡ loaỷi maùy bồm. Caùc maùy bồm õổồỹc choỹn
phaới thoớa maợn nhổợng yóu cỏửu õỷt ra õọỳi vồùi maùy bồm nhổ õaợ õóử cỏỷp ồớ muỷc A cuớa
chổồng naỡy.
















Hỗnh 9 - 1. Caùc daỷng bióứu õọử yóu cỏửu nổồùc Q - t.
a) Bióứu õọử yóu cỏửu lổu lổồỹng vaỡ sổỷ thay õọứi mổỷc nổồùc õởa hỗnh theo thồỡi gian.
b) Bióứu õọử lổu lổồỹng yóu cỏửu (1) vaỡ bióứu õọử lổu lổồỹng do traỷm bồm cung cỏỳp (2).

Lổu lổồng thióỳt kóỳ cuớa mọỹt maùy bồm

tk
Q
phuỷ thuọỹc vaỡo sọỳ lổồỹng maùy bồm a, nhaợn
hióỷu cuớa maùy bồm õổồỹc choỹn vaỡ bióứu õọử nhu cỏửu nổồùc. Lổu lổồỹng thổỷc tóỳ cuớa maùy bồm
giao õọỹng tổỡ trở sọỳ lổu lổồỹng nhoớ nhỏỳt
min
Q
õóỳn trở sọỳ lổu lổồỹng lồùn nhỏỳt
max
Q
vaỡ õổồỹc
xaùc õởnh trón õổồỡng õỷc tờnh cọỹt nổồùc H - Q cuớa maùy bồm õổồỹc choỹn ổùng vồùi cọỹt nổồùc
thióỳt kóỳ lồùn nhỏỳt nhỏỳt
tk
H
max
vaỡ nhoớ nhỏỳt
tk
H
min
. Vióỷc choỹn
tk
Q
coù thóứ dổỷa caùc trổồỡng
hồỹp sau:
Nóỳu bióứu õọử lổu lổồỹng yóu cỏửu coù daỷng bỏỷc thang vaỡ lổu lổồỹng cuớa caùc bỏỷc õóửu laỡ
bọỹi (sọỳ nguyón ) cuớa lổu lổồỹng
min
Q
naỡo õoù ( nhổ Hỗnh 9 -1,a ) thỗ

tk
Q
lỏỳy bũng
min
Q

(
tk
Q
=
min
Q
). Trổồỡng hồỹp
min
Q
naỡy quaù lồùn, vổồỹt quaù lổu lổồỹng cuớa maùy bồm õaợ saớn

117
xút, ta cọ thãø chia
min
Q
cho 2, 3 cho ph håüp v lục ny
tk
Q
=
min
Q
2
,
min

Q
3
, v
säú lỉåüng mạy båm trỉåìng håüp ny l a =
max
Q
tk
Q
. Våïi säú lỉåüng mạy båm chn âỉåüc thç
biãøu âäư lỉu lỉåüng v täøng lỉåüng u cáưu ln âỉåüc tha mn våïi mi giai âoản båm v
âỉåüc âiãưu chènh bàòng viãûc tàng hay gim säú mạy giäúng nhau cng tham gia váûn hnh
song song cho ph håüp våïi u cáưu ca tỉìng thåìi âoản.Mạy båm âỉåüc chn theo trỉåìng
håüp ny cọ nhiãưu ỉu âiãøm: vỉìa âm bo tênh lỉu chuøn ca cạc täø mạy v nhỉỵng củm
chi tiãút mạy cng kêch cåí trong sỉỵa chỉỵa làõp âàût, vỉìa náng cao tinh an ton cho c trảm.
Tuy nhiãn trong thỉûc tã,ú biãøu âäư u cáưu nỉåïc phỉïc tảp hån biãøu âäư a), chụng cọ
dảng báûc nhỉng cạc báûc ny khäng phi l bäüi ca
min
Q
( xem biãøu âäư Hçnh 9 -1,b ),
nãúu láúy lỉu lỉåüng ca tỉìng báûc chia cho
min
Q
s l nhỉỵng säú khäng ngun. Trỉåìng
håüp ny lỉu lỉåüng thiãút kãú ca mạy båm âỉåüc xạc âënh xút phạt tỉì u cáưu tha mn
lỉu lỉåüng låïn nháút
max
Q
v nh nháút
min
Q

. Säú täø mạy âỉåüc chn theo kinh nghiãûm,
thỉåìng a = 2 8 mạy, täúi thiãøu l 2 3 mạy, täút nháút l a = 4 5 mạy. ( Theo kinh
nghiãûm Liãn Xä c: khi lỉu lỉåüng trảm Q
trảm
≤ 1 m
3
/s thç a = 2 4 mạy; khi Q
trảm
≤ 5
m
3
/s thç a = 3 5; khi Q
trảm
≤ 30 m
3
/s thç a = 4 6, cn khi Q
trảm
> 30 m
3
/s thç a = 5
9 mạy ). Nhỉ váûy lỉu lỉåüng thiãút kãú s l:
tk
Q
Q
a
=
max
( 9 - 6 )
Biãøu âäư u cáưu dng nỉåïc ( hồûc tiãu nỉåïc ) â cho tỉång ỉïng våïi lỉu lỉåüng
tk

Q
âỉåüc
tênh theo cäng thỉïc ( 9 - 6 ) âỉåüc xáy dỉûng lải thnh så âäư báûc sao cho giỉỵ âỉåüc dung
têch täøng ca lỉåüng nỉåïc cáưn ( ỉïng våïi âỉåìng 1 ) bàòng dung têch täøng m båm cung cáúp
âỉåüc ( ỉïng våïi âỉåìng 2 ), nghéa l
Σ
∆
Σ
∆
yeucau
Q
t
bom
Q
t
=
. Cạch chn lỉu lỉåüng
thiãút kãú v säú mạy theo ( 9 - 6 ) måïi tha mn âỉåüc u cáưu vãư lỉu lỉåüng låïn nháút v
u cáưu vãư täøng lỉåüng nỉåïc u cáưu m chỉa bo âm vãư màût lỉu lỉåüng ca tỉìng giai
âoản ( tỉìng báûc ) tỉåïi. Do váûy cáưn dỉûa vo biãøu âäư u cáưu, so sạnh giỉỵa u cáưu lỉu
lỉåüng v kh nàng båm ca tỉìng giai âoản âãø âiãưu chènh mạy båm lm viãûc sau ny,
chụ âãún viãûc chảy mạy bo âm hiãûu sút cao v âm bo nàng sút cáy träưng.
Âäi khi âãø båm ph khêt biãøu âäư u cáưu lỉu lỉåüng ngỉåìi ta làõp thãm nhỉỵng " täø mạy
båm bäø sung ". Loải mạy båm ny âọng vai tr båm bäø sung tung âäü lỉu lỉåüng nỉåïc
cn thiãúu åí tỉìng báûc m mạy båm chênh âỉåüc chn chỉa â nàng lỉûc âãø ph báûc. Khạc
våïi cạc mạy båm chênh, cạc mạy båm bäø sung cọ täøng lỉu lỉåüng khäng vỉåüt quạ lỉu
lỉåüng ca mäüt mạy båm chênh, ngoi chỉïc nàng bäø sung, mạy båm ny cn âỉåüc dng
mäưi nỉåïc cho mạy båm chênh trỉåïc khi khåíi âäüng hồûc tham gia båm tiãu nỉåïc trong
nh mạy Viãûc cọ sỉí dủng mạy båm bäø sung hay khäng cáưn phi qua tênh toạn so sạnh
kinh tãú - k thût âãø quút âënh.


118
Âäúi våïi trảm båm cọ cäüt nỉåïc thay âäøi nhiãưu s cọ nh hỉåíng låïn âäúi våïi lỉu lỉåüng
ca mạy båm, do âọ trỉåìng håüp ny cáưn láûp biãøu âäư cäng sút âãø âënh phỉång ạn säú täø
mạy. Cạch lm cng giäúng nhỉ dng biãøu âäư lỉu lỉåüng u cáưu.
Chn phỉång ạn säú täø mạy cúi cng phi thäng qua tênh toạn v so sạnh cạc chè tiãu
kinh tãú v k thût ca cạc phỉång ạn säú mạy. Khi tênh toạn kinh tãú thỉåìng cạc cäng
trçnh ngoi nh mạy êt thay âäøi nhỉ : bãø thạo, äúng âáøy, kãnh dáùn v.v nãn cọ thãø khäng
cáưn âỉa vo tênh âáưu tỉ phỉång ạn. Thỉåìng dng phỉång phạp hon väún chãnh lãûch âãø
so sạnh :
hv
T
KK
CC
=
−
−
21
12
≤ [
hv
T
]
= 8 10 nàm, m chụng ta â biãút. Trong cäng thỉïc
ny K
1
, K
2
l väún âáưu tỉ cọ bn ca phỉång I v phỉång ạn II. C
1

, C
2
l täøng chi phê
qun l hng nàm ca phỉång ạn I v II, bao gäưm: tiãưn trêch ra âãø sỉỵa chỉỵa cäng trçnh
v thiãút bë hng nàm, tiãưn chê phê nàng lỉåüng hng nàm, tiãưn lỉång hng nàm ca biãn
chãú cạn bäü qun l trảm, tiãưn chi phê váût liãûu bäi trån, lau chi mạy mọc, tiãưn chi phê
hnh chênh qun trë v cạc chi phê khạc.
III. Chn mạy båm chênh
Sau khi chụng ta â xạc âënh âỉåüc lỉu lỉåüng v cäüt nỉåïc thiãút kãú ca mạy båm
chụng ta s tiãún hnh chn mạy båm. Näüi dung ca chn mạy båm l xạc âënh nhn
hiãûu v cạc thäng säú củ thãø ca mạy båm v tiãún hnh kiãøm tra hiãûu sút lm viãûc, âiãưu
kiãûn khäng sinh khê thỉûc thäng qua âỉåìng âàûc tênh ca mạy båm âỉåüc chn ỉïng våïi cäüt
nỉåïc Hmax v Hmin Âãø chn mạy båm chụng ta dỉûa vo cạc bng tra mạy båm hồûc
cạc biãøu âäư sn pháøm mạy båm â cọ sn xút åí trong v ngoi nỉåïc âãø tra chn. Nhn
hiãûu mạy båm tn theo hng sn xút âàût. Hiãûn nay kinh tãú nỉåïc ta häüi nháûp våïi cạc
nỉåïc trãn thãú giåïi nãn ngoi thiãút bë trong nỉåïc chụng ta cọ thãø mua åí nỉåïc ngoi, cạch
âàût tãn thiãút bë mäùi nỉåïc mäüt khạc, do váûy tn theo hỉåïng dáùn củ thãø ca nåi sn xút.
Trong nỉåïc chụng ta cng â chãú tảo mäüt säú loải mạy båm, thỉåìng l loải nh v trung
bçnh nãn ngoi viãûc mua mạy trong nỉåïc chụng ta thỉåìng mua mạy ca Liãn Xä c
hồûc ca Trung Qúc vv Sau âáy giåïi thiãûu mäüt säú loải mạy båm nhn hiãûu Viãût
Nam v ca Liãn Xä c m chụng ta hay chn dng.
1. Mạy båm do Viãût Nam chãú tảo
- Mạy båm cäng xän trủc ngang, cọ k hiãûu nhỉ sau: hai chỉỵ âáưu tiãn LT biãøu
thë loải båm li tám, dy chỉỵ säú tiãúp theo biãøu thë lỉu lỉåüng ( m
3
/h ), dy chỉỵ säú cúi
cng biãøu thë cäüt nỉåïc ( m ).
Vê dủ 1: LT 450 - 16, biãøu thë âáy l loải båm li tám, cọ lỉu lỉåüng Q = 450 m
3
/h, cäüt

nỉåïc båm l H = 16 m.
Vê dủ 2: LT 28 - 25 A, biãøu thë båm li tám, cọ lỉu lỉåüng Q = 28 m
3
/h, cäüt nỉåïc H =
25 m, â qua ci tiãún ( chỉỵ A ).
- Mạy båm li tám song hỉåïng ( hai cỉía vo ). K hiãûu cng tỉång tỉû nhỉ båm
cäng xän chè khạc l thãm chỉỵ säú 2 sau LT âãø biãøu thë båm song hỉåïng.

119
Vê dủ LT2 - 280 - 60, biãøu thë båm li tám song hỉåïng, cọ lỉu lỉåüng Q = 280 m
3
/h v
cäüt nỉåïc H = 60 m.
- Mạy båm âa cáúp trủc ngang. K hiãûu: ba chỉỵ âáưu LTC biãøu thë båm li tám âa
cáúp, chỉỵ säú tiãúp theo chè lỉu lỉåüng ( m
3
/h ), chỉỵ säú tiãúp theo nỉỵa chè cäüt nỉåïc ( m ), chỉỵ
säú sau dáúu nhán chè säú bạnh xe cäng tạc ( säú cáúp ).
Vê dủ: LTC 5 - 9 x 13, biãøu thë båm li tám âa cáúp, cọ Q = 5 m
3
/h, H = 9 m, 13 cáúp.
- Mạy båm xoạy. Kê hiãûu: hai chỉỵ âáưu BX biãøu thë mạy båm xoạy, dy chỉỵ säú
tiãúp theo biãøu thë lỉu lỉåüng ( m
3
/h ) v dy chỉỵ säú cúi cng biãøu thë cäüt nỉåïc ( m ).
Vê dủ : BX 3,6 - 16, biãøu thë mạy båm xoạy, cọ Q = 3,6 m
3
/h v cäüt nỉåïc H = 16 m.
- Mạy båm chán khäng. Kê hiãûu cng tỉång tỉû mạy båm cäng xän chè khạc chỉỵ
âáưu l BCK l båm chán khäng.

Vê dủ: BCK 29-510, biãøu thë mạy båm chán khäng, Q = 29 m
3
/h v H = 510 mmHg
- Mạy båm hỉåïng trủc trủc âỉïng v trủc nghiãng. Kê hiãûu ba chỉỵ âáưu HTÂ hồûc
(HTN ) biãøu thë båm hỉåïng trủc trủc âỉïng ( trủc nghiãng ), dy chỉỵ säú tiãúp theo biãøu thë
lỉu lỉåüng ( m
3
/h ) v dy chỉỵ säú sau dáúu gảch ngang l cäüt nỉåïc ( m ).
Vê dủ HTÂ 3600 - 4,5 biãøu thë mạy båm hỉåïng trủc trủc âỉïng, cọ Q = 3600 m
3
/h v
cäüt nỉåïc H = 4,5 m.
- Mạy båm li tám âa cáúp trủc âỉïng, Kê hiãûu LTCÂ l båm li tám âa cáúp trủc
âỉïng, dy chỉỵ säú tiãúp theo l lỉu lỉåüng ( m
3
/h ), chỉỵ säú tiãúp theo l cäüt nỉåïc ca mäüt
cáúp ( m ) v chỉỵ säú sau dáúu nhán l säú cáúp.
Vê dủ : LTCÂ 30 - 4x3, biãøu thë mạy båm li tám âa cáúp trủc âỉïng, cọ Q = 30 m
3
/h,
cäüt nỉåïc mäüt cáúp l 4 m v cọ 3 cáúp ( H = 4 x 3 = 12 m ).
- Mạy båm häùn lỉu ( båm hỉåïng chẹo ). Kê hiãûu HL l häùn lỉu, tiãúp theo l lỉu
lỉåüng ( m
3
/h ), räưi cäüt nỉåïc.Vê dủ HL 230 - 6 l båm häùn lỉu cọ Q = 230 m
3
/h,H = 6 m.
2. Mạy båm chãú tảo tải Liãn Xä c:
- Mạy båm cäng xän. Chỉỵ säú âáưu l âỉåìng kênh cỉía vo BXCT tênh bàòng inch
(25 mm ), chỉỵ tiãúp theo K ( hồûc KM ) l båm cäng xän ( hồûc båm cäng xän khäúi ),

chỉỵ säú tiãúp theo nỉỵa l t täúc n
s
â chia 10.
Vê dủ : 3 K - 6 , biãøu thë mạy båm cäng xän cọ âỉåìng kênh cỉía vo BXCT D
1
= 3x
25 = 75 mm, t täúc n
S
= 6 x 10 = 60 v/ph.
Kê hiãûu khạc ca båm cäng xän. Chỉỵ âáưu biãøu thë loải båm cäng xän, t säú tiãúp theo:
tỉí säú biãøu thë Q ( m3/h ) máùu säú biãøu thë H ( m ).
Vê dủ: K 8/18 l båm cäng xän, cọ lỉu lỉåüng Q = 8 m
3
/h, cäüt nỉåïc H = 18 m.
- Mạy båm li tám trủc âỉïng. Dy säú âáưu biãøu thë âỉåìng kênh cỉía vo BXCT tênh
bàòng ( inch ), chỉỵ B chè trủc âỉïng, dy säú tiãúp theo chè t täúc â chia 10.
Vê dủ : 40 B 24, biãøu thë mạy båm li tám trủc âỉïng, D
1
= 40 x 25 = 100 mm, v t
täúc n
S
= 24 x 10 = 240 v/ph.

120
- Mạy båm li tám âa cáúp. Dy säú âáưu biãøu thë âỉåìng kênh D
1
( inch ), chỉỵ M biãøu
thë loải båm âa cáúp, con säú sau dáúu gảch ngang chè t täúc â chia 10, säú tiãúp theo sau
dáúu nhán chè säú BXCT ( säú cáúp ).
Vê dủ 10 M - 6 x 5 l båm li tám âa cáúp cọ D

1
= 10 x 25 = 250 mm, n
S
= 60 v/ph v
cọ 5 BXCT âàût trãn cng mäüt trủc ( båm âa cáúp 5 cáúp ).
- Mạy båm song hỉåïng trủc ngang. Kê hiãûu: säú âáưu l âỉåìng kênh D
1
( inch ),
chỉỵ tiãúp theo l båm song hỉåïng, säú tiãúp theo nỉỵa l t täúc â chia 10.
Vê dủ 10 6, biãøu thë D
1
= 10 x 25 = 250 mm, mạy båm hai cỉía, n
S
= 60 v/ph.
- Mạy båm song hỉåïng trủc âỉïng . Kê hiãûu dy säú âáưu v cúi theo cạch trãn cn
chỉỵ H CB l båm li tám song hỉåïng trủc âỉïng.
Vê dủ: 20 H CB l båm li tám song hỉåïng cọ âỉåìng kênh D
1
= 20 x 25 = 500 mm
- Mạy båm hỉåïng trủc trủc âỉïng. Säú âáưu l D
1
( inch ), chỉỵ Πp l båm hỉåïng
trủc cạnh cäú âënh, säú tiãúp theo l t täúc â chia 10.
Vê dủ: 20 Πp - 60, l mạy båm hỉåïng trủc cạnh cäú âënh cọ D
1
= 20 x 25 = 500 mm,
t täúc n
S
= 60 x 10 = 600 v/ph.
Cạch kê hiãûu khạc: Chỉỵ O l båm hỉåïng trủc trủc âỉïng cạnh cäú âënh, chỉỵ säú tiãúp theo

l säú hiãûu BXCT, dy säú tiãúp theo l âỉåìng kênh BXCT ( cm ).
Vê dủ: O 6 - 55, nghéa l båm hỉåïng trủc cạnh cäú âënh trủc âỉïng, cọ säú hiãûu BXCT
l 6, âỉåìng kênh BXCT l 55 cm.
- Mạy båm hỉåïng trủc cạnh quay trủc âỉïng. Dy chỉỵ OΠ l båm hỉåïng trủc trủc
âỉïng cạnh quay, säú tiãúp theo l säú hiãûu BXCT, dy säú tiãúp âãún l âỉåìng kênh BXCT (
cm ).
Vê dủ OΠ6 - 87, nghéa l mạy båm hỉåïng trủc cạnh quay trủc âỉïng , säú hiãûu BXCT
l 6 v âỉåìng kênh BXCT l 87 cm.
3. Ti liãûu tra cỉïu mạy båm v cạch chn mạy båm.
Nh mạy chãú tảo mạy båm cäng bäú sn pháøm mạy båm m h â chãú tảo bàòng bng
liãût kã hồûc bàòng cạc biãøu âäư sn pháøm. Dỉûa vo cäüt nỉåïc v lỉu lỉåüng thiãút kã,ú khạch
hng cọ thãø tra tçm mạy båm m mçnh mún dng. Sau âáy trçnh by ti liãûu åí dảng
bng v biãøu âäư sn pháøm â âỉåüc cäng bäú v cạch sỉí dủng chụng âãø chn mạy båm.
Bng tra mạy båm cäng xän v häùn lỉu.
Thäng säú k thût v kêch thỉåïc cå bn
Kê hiãûu båm Q ( m
3
/h ) H ( m ) n Nâ/cå Dhụt Dx
(v/ph) ( kW ) ( mm ) ( mm )
LT 400 - 16 300 - 400 20 - 16 960 30 250 200
LT 450 - 16 300 - 500 17,5 - 15 1460 33 200 200
LT 500 - 50 500 50 1450 100 250 200
HL 800 - 9 700 - 1000 9,5 - 7 960 30 300 300
HL 900 - 9 750 - 1000 9,5 - 7 980 33 300 300
HL 1000 - 12 800 - 1200 15 - 7,8 1450 55 300 300