BÀI 44. SỰ NHÂN LÊN CỦA VIRUT TRONG TẾ BÀO CHỦ
Ngày soạn: 12/03/2017
Ngày dạy: 13/03/2017
Người dạy: Nguyễn Thị Giang
GVHD: Cô Đỗ Mai Hiên

I.
Mục tiêu
1. Về kiến thức
 Phân tích được quá trình xâm nhập và phát triển của virut vào tế bào vật chủ.
 Trình bày được các khái niệm: virut ơn hịa, virut độc và tế bào tiềm tan; nêu
được mối quan hệ giữa chúng.
 Nêu được những con đường lây nhiễm, biện pháp phòng tránh và các giai đoạn
của hội chứng AIDS.
 Giải thích được tính đặc hiệu của virut.
 Phân tích được giai đoạn phát triển của bệnh HIV/AIDS.
 Giải thích cơ sở khoa học của các biện pháp phòng ngừa bệnh HIV/AIDS.
2. Về kĩ năng
 Rèn luyện kĩ năng quan sát tìm tịi, liên hệ thực tế, hoạt động nhóm.
 Vận dụng kiến thức về sự nhân lên của virut để giải thích được cơ sở khoa học
của các loại thuốc phòng chống các bệnh do virut gây ra.
 Đánh giá được mối nguy hiểm của căn bệnh HIV/AIDS.
3. Về thái độ
 Có ý thức bảo vệ mơi trường sống, bảo vệ sức khỏe để phịng chống các bệnh
virut.
 Vận dụng kiến thức vào thực tế để phịng tránh lây nhiễm HIV/AIDS.
 Có thái độ đúng đắn, khơng kì thị người nhiễm HIV/AIDS.
II.
Phương pháp và hình thức dạy học
 Thuyết giảng
 Vấn đáp

 Quan sát tìm tịi
 Hoạt động nhóm
 Nêu và giải quyết vấn đề
III. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. Chuẩn bị của giáo viên
 Máy tính, bài giảng điện tử
 SGK Sinh học 10
2. Chuẩn bị của học sinh
 SGK Sinh học 10


IV. Nội dung và tiến trình dạy học
1. Ổn định lớp (kiểm tra sĩ số, ổn định trật tự…)
2. Bài mới
Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nội dung bài học

Hoạt động 1. Tìm hiểu về chu trình nhân lên của virut (18 phút)
Chiếu video về sự nhân lên
của virut trong tế bào chủ,
yêu cầu HS quan sát kết
hợp nghiên cứu SGK trả
lời câu hỏi:
? Quá trình xâm nhiễm và
phát triển của phagơ trải
qua mấy giai đoạn?


Chú ý quan sát.

Dự kiến HS trả lời được
gồm 5 giai đoạn: hấp phụ,
xâm nhập, sinh tổng hợp,
lắp ráp, phóng thích.

Nhận xét, chốt kiến thức
gồm 5 giai đoạn.
Chiếu slide về các giai Thực hiện theo yêu cầu
đoạn xâm nhiễm và phát của giáo viên.
triển của phagơ, u cầu
các nhóm quan sát và mơ
tả về từng giai đoạn trong
thời gian 2 phút.
Yêu cầu đại diện các nhóm
trình bày.
Nhận xét, chốt kiến thức.
? Phagơ bám lên tất cả mọi
loại tế bào?
Nhận xét, chốt kiến thức:
Pha gơ chỉ bám lên bề mặt
tế bào chủ nhờ thụ thể
thích hợp với thụ thể tế
bào chủ.
Virut có vỏ ngồi bám
được vào tế bào chủ nhờ
gai glicôprôtêin, phagơ
bám được vào tế bào chủ
nhờ các thụ thể nằm trên 6


Dự kiến HS trả lời được là
phagơ chỉ bám lên một số
tế bào chủ.

Chú ý lắng nghe.

5 giai đoạn xâm nhiễm và
phát triển của phagơ:
Các
giai
đoạn
Hấp
phụ

Phagơ

Phagơ bám lên
bề mặt tế bào
chủ nhờ thụ thể
thích hợp với
thụ thể của tế
bào chủ.
Xâm Bao đi của
nhập phagơ co lại
đẩy bộ gen của
phagơ chui vào
trong tế bào
chủ.
Sinh Bộ gen của

tổng phagơ
điều
hợp khiển bộ máy di
truyền của tế
bào chủ tổng
hợp ADN, vỏ
capsit và các
thành phần khác
cho mình.
Lắp Vỏ capsit bao
ráp lấy lõi ADN,
các bộ phận
như đĩa gốc,
đuôi gắn lại với
nhau tạo thành
phagơ mới.
Phóng Các pha gơ mới


lông đuôi.
? Sự bám đặc hiệu của
virut lên tế bào vật chủ có
ý nghĩa gì?
Nhận xét, chốt kiến thức.

thích
Dự kiến HS trả lời được:
Mỗi loại virut chỉ kí sinh
trên một loại tế bào nhất
định.


? Quá trình xâm nhập của HS trả lời theo ý hiểu của
phagơ và virut có gì khác bản thân.
nhau?
Nhận xét, chốt kiến thức:
Chú ý lắng nghe.
Phagơ: Enzym Lizôzim
phá hủy thành tế bào để
bơm axit nuclêic vào tế
bào vật chủ cịn vỏ nằm lại
bên ngồi.
Virut động vật: đưa cả
nuclêơcapsit vào tế bào vật
chủ sau đó cởi vỏ để giải
phóng axit nuclêic.
? Trong giai đoạn sinh Dự kiến HS trả lời được:
tổng hợp, phagơ tổng hợp axit nuclêic, vỏ capsit, đĩa
nên những vật chất gì?
gốc, đi.
Nhận xét, chốt kiến thức.
? Những nguyên liệu mà Dự kiến HS trả lời được:
phagơ sử dụng có nguồn từ tế bào vật chủ.
gốc từ đâu?
? Quá trình lắp ráp diễn ra HS trả lời theo ý hiểu của
như thế nào?
bản thân.
Nhận xét, chốt kiến thức.
Giải thích giai đoạn giải Chú ý lắng nghe.
phóng của phagơ.
Chiếu slide tổng kết các

giai đoạn xâm nhiễm và
phát triển của phagơ
Hoạt động 2. Tìm hiểu về virut ôn hòa và virut độc (7 phút)

được tạo thành
phá vỡ vỏ tế
bào chủ chui ồ
ạt ra ngoài hoặc
tạo thành 1 lỗ
thủng trên vỏ tế
bào chủ và chui
từ từ ra ngoài.


Dựa vào sự phát triển và Chú ý lắng nghe và thực
 Virut độc:
nhân lên của virut trong tế hiện theo yêu cầu của GV. - Là virut chỉ thực hiện chu
bào chủ, ta chia virut thành
trình sinh tan.
virut độc và virut ơn hịa.
- Chu trình sinh tan: là chu
trình sinh sản của virut
Yêu cầu HS tìm hiểu SGK,
được kết thúc bằng sự chết
nêu khái niệm về virut độc
của tế bào vật chủ.
và virut ơn hịa.
 Tiền phagơ:
- Bộ gen gắn vào bộ gen
Chốt kiến thức về 2 chu

của tế bào, tế bào vẫn sinh
trình sinh tan và chu trình
trưởng bình thường. 
tiềm tan, hướng tới khái
chu trình tiềm tan.
niệm virut độc và virut ơn
 Một số tác động bên
hịa.
ngồi ( tia tử ngoại,
chất hóa học..) có
thể chuyển tiền
phagơ thành virut
độc.
 Virut thực hiện
được cả 2 chu trình
sinh tan và chu trình
tiềm tan được gọi là
virut ơn hịa.
Hoạt động 3. Tìm hiểu về HIV và hội chứng AIDS (15 phút)
Giới thiệu chung về HIV.
Chiếu slide về cấu tạo của
virut HIV.
? Những phương thức lây
truyền của HIV?
Cho HS xem video về sự
xâm nhập của virut HIV.
? HIV xâm nhập vào tế
bào qua những giai đoạn
nào?
? Các tế bào nào thường bị

virut HIV tấn công?
Nhận xét, chốt kiến thức:
đại thực bào, tế bào limphô
T

Chú ý lắng nghe.

 HIV
(Human
Immunodeficiency
Chú ý quan sát.
Virus) là virut gây
suy giảm miễn dịch
Trả lời dựa vào hiểu biết
ở người.
của bản thân.
 HIV do Robert
Gallo
và
Luc
Chú ý lắng nghe.
Montagnie phân lập
ở Pháp năm 1983
HS trả lời theo sự quan sát
 Có khả năng gây
của bản thân.
nhiễm và phá hủy
một số tế bào của hệ
thống miễn dịch ( tế
Dự kiến HS trả lời được là

bào lim phô T4 )
tế bào limphô T.
 Sự giảm số lượng các tế
bào này làm mất khả năng
miễn dịch của cơ thể.
 Các vi sinh vật lợi dụng


Nêu các giai đoạn phát Chú ý lắng nghe.
triển bệnh.
? Quá trình xâm nhiễm và
nhân lên của HIV khác
phagơ ở những điểm nào?
Nhận xét, chốt kiến thức:
Quá trình xâm nhiễm và
nhân lên của HIV còn
thêm giai đoạn phiên mã
ngược ARN thành ADN.
HIV có thêm giai đoạn cài
xen ADN với ADN tế bào
chủ.

Cho HS xem video cách
phòng tránh và kiểm tra
HIV.
Từ video trên kết hợp với
hiểu biết của bản thân, nêu
các cách phịng tránh
HIV/AIDS?
Nhận xét, chốt kiến thức.

? Cần có thái độ như thế
nào đối với những người
nhiễm HIV/AIDS?

lúc cơ thể bị suy giảm
miễn dịch để tấn công. 
Vi sinh vật cơ hội  Bệnh
Trả lời dựa vào hiểu biết cơ hội: lao, viêm phổi,
của bản thân.
viêm màng não, ỉa chảy,
ung thư….làm cho người
Chú ý lắng nghe.
bệnh kiệt sức đến chết.
 Phương thức lây
nhiễm:
- Qua đường máu: truyền
máu, tiêm chích, xăm
mình, ghép tạng… đã bị
nhiễm HIV.
- Qua đường tình dục.
- Mẹ bị nhiễm HIV có thể
truyền qua thai nhi và
truyền cho con qua sữa
mẹ.
Chú ý quan sát.
 Các giai đoạn phát
triển
của
bệnh
AIDS:

- Sự lây nhiễm HIV:
Trả lời dựa vào hiểu biết + HIV hấp thụ lên thụ thể
của bản thân.
của tế bào limphô T.
+ ARN của virut chui ra
khỏi capsit phiên mã
ngược thành ADN của
virut và gắn vào ADN của
Trả lời theo ý hiểu bản tế bào T rồi chỉ huy bộ
thân.
máy di truyền và sinh tổng
hợp của tế bào.
+ Sao chép, sản sinh ra
một loạt HIV  Tế bào T
bị phá vỡ.
- Ba giai đoạn phát triển
của bệnh:
+ Giai đoạn sơ nhiễm (giai
đoạn cửa sổ): biểu hiện
bệnh chưa rõ, có thể sốt
nhẹ (kéo dài 2-3 tuần).
+ Giai đoạn không triệu
chứng: một số trường hợp


có thể sốt, ỉa chảy khơng
rõ ngun nhân… Số
lượng tế bào limphô T
giảm dần (kéo dài 1 – 10
năm).

+ Giai đoạn biểu hiện triệu
chứng AIDS: viêm niêm
mạc thực quản, phế quản,
phổi…viêm não, ung thư
da và máu.
Tế bào tiếp tục tấn cơng
các tế bào thần kinh, cơ 
cơ thể chết vì tê liệt và
điên dại.
 Phịng tránh:
- Hiện nay chưa có thuốc
chữa AIDS đặc hiệu, chỉ
có thuốc làm chậm q
trình tiến triển của bệnh.
- Một số loại thuốc ngăn
cản sự nhân lên của virut
nhưng mới đang ở giai
đoạn thử nghiệm.
 Sống lạc quan, chế
độ luyện tập, ăn
uống và sinh hoạt
điều độ.
 Sống lành mạnh,
thực hiện các biện
pháp vệ sinh y tế,
không tiêm chích
ma túy để tránh mắc
bệnh.

V.

Củng cố ( 5 phút)
 Yêu cầu HS sắp xếp lại các hình biểu hiện các giai đoạn xâm nhiễm và nhân lên
của phagơ.
 Trả lời nhanh các câu hỏi:
Câu 1. Giai đoạn hấp phụ của pha gơ vào tế bào chủ có đặc điểm gì?


A. Virut có thể bám tự do vào tế bào vật chủ.
B. Gai glicôprôtêin của virut bám trên bề mặt tế bào vật chủ theo ngun tắc ổ khóa –
chìa khóa.
C. Gai glicơprơtêin bám trên bề mặt tế bào vật chủ.
D. Cả A, B, C đều sai.
Câu 2. Thứ tự các giai đoạn phát triển của bệnh AIDS?
A. Giai đoạn sơ nhiễm, giai đoạn không triệu chứng, giai đoạn biểu hiện triệu chứng.
B. Giai đoạn không biểu hiện triệu chứng, giai đoạn sơ nhiễm, giai đoạn biểu hiện
triệu chứng.
C. Giai đoạn sơ nhiễm, giai đoạn biểu hiện triệu chứng, giai đoạn không biểu hiện
triệu chứng.
D. Giai đoạn biểu hiện triệu chứng, giai đoạn không biểu hiện triệu chứng, giai đoạn
sơ nhiễm.
VI. Dặn dị
 Tìm hiểu trước Bài 45. Virut gây bệnh, ứng dụng của virut; Bài 46. Khái niệm
về bệnh truyền nhiễm và miễn dịch.
VII. Rút kinh nghiệm
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………..


Xác nhận của GV hướng dẫn

Đỗ Mai Hiên

Hà Nội, ngày …..tháng ….năm 2017
Sinh viên KTSP

Nguyễn Thị Giang