ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH

KIM CHANE THA

KINH LÁ BUÔNG (SATRA) TRONG ĐỜI SỐNG
TINH THẦN CỦA NGƯỜI KHMER Ở TỈNH TRÀ VINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HÓA HỌC

TRÀ VINH, NĂM 2020

TÀI LIỆU SỐ HÓA PHỤC VỤ TRUY CẬP NỘI BỘ

ISO 9001:2015


ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH

KIM CHANE THA

KINH LÁ BUÔNG (SATRA) TRONG ĐỜI SỐNG
TINH THẦN CỦA NGƯỜI KHMER Ở TỈNH TRÀ VINH

Ngành: Văn hóa học
Mã ngành: 8229040
LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HÓA HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHAN AN

TRÀ VINH, NĂM 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình do tôi nghiên cứu.
Tất cả các số liệu, kết quả được nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng ai
cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Trà Vinh, ngày…… tháng …… năm ………
Tác giả luận văn

TÀI LIỆU SỐ HÓA PHỤC VỤ TRUY CẬP NỘI BỘ

Kim Chane Tha

i


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập và hoàn thành đề tài nghiên cứu luận văn, tôi được
sự hướng dẫn tận tình và sự giúp đỡ của giáo viên hướng dẫn nghiên cứu khoa học
PGS.TS. Phan An. Tôi xin kính gửi lời tri ân chân thành nhất đến Thầy!
Kính gửi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Trà Vinh cùng với các
thầy cô Khoa Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật Khmer Nam Bộ đã tạo điều kiện cho
chúng tôi học tập, tra cứu, tham khảo tài liệu phục vụ trong quá trình nghiên cứu đề
tài.
Xin gửi lời cảm ơn đến người thân, các anh, chị, bạn bè đã luôn quan tâm, giúp
đỡ, động viên để tơi hồn thành q trình học tập trong suốt thời gian qua và nghiên
cứu đề tài luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn đến lãnh đạo Hội Đoàn Kết Sư Sãi Yêu Nước tỉnh Trà
Vinh, Ban giám hiệu Trường Trung cấp Pali – Khmer Trà Vinh, các vị trụ trì, phó trụ

trì, các vị sư là tăng sinh tại các chùa trong tỉnh, các vị Achar, giáo viên các điểm
chùa, các bạn sinh viên chuyên ngành Văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam thuộc
trường Đại học Trà Vinh đã nhiệt tình cung cấp tư liệu, số liệu cho quá trình nghiên
cứu luận văn.
Xin chân thành cảm ơn!

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. ii
MỤC LỤC ...................................................................................................................... iii
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................... vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU .......................................................................................... vii
TÓM TẮT .................................................................................................................... viii
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................... 2

2.2. Mục tiêu cụ thể ......................................................................................................... 2
3. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan đến đề tài ..................................................... 3
4. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................. 6
5. Phạm vi, giới hạn đề tài ............................................................................................... 6
6. Đối tượng nghiên cứu và đối tượng khảo sát .............................................................. 7
7. Kết cấu luận văn .......................................................................................................... 7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ....................................................... 8
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN .................................................................................................... 8
1.1.1. Khái niệm văn hóa ................................................................................................ 8
1..1.2. Chức năng của văn hóa ...................................................................................... 10

1.1.3. Văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần ................................................................ 11
1.1.4. Khái niệm đời sống tinh thần .............................................................................. 12
1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN .............................................................................................. 13
1.2.1. Khái quát tỉnh Trà Vinh ...................................................................................... 13
1.2.2. Người Khmer Trà Vinh ....................................................................................... 15
1.2.3. Các chính sách dân tộc tại địa bàn tỉnh Trà Vinh ............................................... 19
1.2.4. Kinh lá buông của người Khmer ......................................................................... 25
1.2.5. Nơi lưu giữ kinh lá buông của người Khmer Trà Vinh ...................................... 26
Tiểu kết chương 1.......................................................................................................... 28

iii

TÀI LIỆU SỐ HÓA PHỤC VỤ TRUY CẬP NỘI BỘ

2.1. Mục tiêu chung ......................................................................................................... 2


CHƯƠNG 2: KINH LÁ BUÔNG: KỸ THUẬT CHẾ TÁC, PHÂN LOẠI VÀ ĐẶC
ĐIỂM ............................................................................................................................. 29
2.1. KỸ THUẬT CHẾ TÁC ......................................................................................... 29
2.1.1. Cây lá buông và cách chọn lá .............................................................................. 29
2.1.1.1. Giới thiệu về cây lá buông ............................................................................... 29
2.1.1.2. Cách lựa chọn lá .............................................................................................. 30
2.1.2. Cách chế biến lá để khắc ..................................................................................... 30
2.1.3. Cách khắc chữ trên lá buông ............................................................................... 31
2.2. CÁC LOẠI SATRA ............................................................................................... 33
2.2.1. Satra kinh Phật và Phật tích ................................................................................ 34
2.2.1.1. Satra Tray-bi-đok (Kinh tam tạng) .................................................................. 34
2.2.1.2. Satra Thom-ma-bot-that-thă-ka-tha (Kinh pháp cú) ....................................... 35
2.2.1.3. Satra Chea-đok (Phật tích) .............................................................................. 36

2.2.2. Satra Pa-vê-ney ................................................................................................... 38
2.2.2.1. Satra rương (truyện) ........................................................................................ 38
2.2.2.2. Satra Cha-bắp (lời giáo huấn) ......................................................................... 39
2.2.2.3. Satra Khă-tês-lôk ............................................................................................. 39
2.2.2.4. Satra Lbơk ........................................................................................................ 40
2.2.2.5. Satra lbeng ....................................................................................................... 40
2.2.2.6. Satra tha-nam (thuốc chữa bệnh) .................................................................... 40
2.2.2.7. Satra tục thờ niệm khác .................................................................................... 41
2.2.2.8. Satra Chmuos-sat (Kinh lá buông tên các động vật) ....................................... 42
2.2.3. Satra Sêch-sa (Kinh lá buông dùng để dạy và học chữ) ..................................... 42
2.2.3.1. Satra Vai-dia-ko-Pa-li (Ngữ pháp Pali) .......................................................... 43
2.2.3.2. Satra Theat-tu-sang-kros (Ngữ căn Pali) ........................................................ 43
2.3. ĐẶC ĐIỂM KINH LÁ BUÔNG ........................................................................... 43
2.3.1. Đặc điểm vật chất ................................................................................................ 43
2.3.2. Đặc điểm tinh thần .......................................................................................................... 45

Tiểu kết chương 2.......................................................................................................... 47
CHƯƠNG 3: NHỮNG GIÁ TRỊ CỦA KINH LÁ BNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN
HĨA TINH THẦN CỦA NGƯỜI KHMER TRÀ VINH ............................................ 48
3.1. GIÁ TRỊ CỦA KINH LÁ BUÔNG ....................................................................... 48
iv


3.1.1. Giá trị lịch sử ....................................................................................................... 48
3.1.2. Giá trị văn hóa ..................................................................................................... 49
3.1.2.1. Giá trị văn hóa vật thể ..................................................................................... 49
3.1.2.2. Giá trị văn hóa phi vật thể ............................................................................... 50
3.2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG KINH LÁ BUÔNG .................................................. 52
3.2.1. Việc sử dụng kinh lá buông trong thời kỳ trước khi có sách .............................. 52
3.2.2. Khả năng đọc và hiểu văn bản trên lá buông hiện nay ....................................... 54

3.2.3. Thực trạng lưu giữ và viết kinh trên lá buông hiện nay ...................................... 55
3.2.4. Thực trạng sử dụng kinh lá buông hiện nay ........................................................ 56
3.2.4.1. Trong việc thuyết pháp ..................................................................................... 56
3.2.4.2. Trong việc giáo huấn đạo đức, lối sống........................................................... 58
SLẤT RỊT (KINH LÁ BUÔNG) .................................................................................. 59
3.3.1. Sự cần thiết của việc bảo tồn và phát huy giá trị kinh lá buông ......................... 59
3.3.1.1. Là di sản văn hóa vật thể và phi vật thể........................................................... 59
3.3.1.2. Tài liệu cổ dần bị hủy hoại ............................................................................... 60
3.3.1.3. Nguồn nghệ nhân khắc chữ trên lá buông dần khan hiếm............................... 60
3.3.2. Các giải pháp cụ thể ............................................................................................ 61
3.3.2.1. Số hóa dữ liệu kinh lá bng............................................................................ 61
3.3.2.2. Mở lớp đào tạo nghệ nhân khắc chữ và dạy đọc chữ lá buông ....................... 62
3.3.3. Khuyến nghị ........................................................................................................ 64
3.3.3.1. Đối với nhà chùa .............................................................................................. 64
3.3.3.2. Đối với các ngành chủ quản về quản lý văn hóa ............................................. 64
Tiểu kết chương 3.......................................................................................................... 66
KẾT LUẬN ................................................................................................................... 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 70
PHỤ LỤC ........................................................................................................................ 1
PHỤ LỤC 1: BIÊN BẢN PHỎNG VẤN ....................................................................... 1
PHIẾU KHẢO SÁT ...................................................................................................... 11
PHỤ LỤC 3: HÌNH ẢNH ............................................................................................. 14

v

TÀI LIỆU SỐ HÓA PHỤC VỤ TRUY CẬP NỘI BỘ

3.3. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA SATRA



DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BTVH:

Bổ túc văn hóa

HĐKSSYN:

Hội Đồn kết sư sãi yêu nước

MTTQ:

Mặt trận Tổ quốc

Nxb:

Nhà xuất bản

PGS.TS:

Phó Giáo sư, Tiến sĩ

vi


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: Thành phần dân cư – dân tộc tỉnh Trà Vinh……………………………….14
Bảng 2.1. Bảng thống kê Chea-đok trong kinh Thă-să-cheat………………………...36
Bảng 2.2. Bảng thống kê số lượng Satra của một số chùa Khmer tại tỉnh Trà Vinh


TÀI LIỆU SỐ HÓA PHỤC VỤ TRUY CẬP NỘI BỘ

(năm 2020) …………………………………………………………………………...44

vii


TĨM TẮT
Kinh lá bng (Satra) trong đời sống tinh thần của người Khmer ở tỉnh Trà Vinh
Người Khmer Trà Vinh đang lưu giữ một di sản văn hóa độc đáo có ý nghĩa
quan trọng trong đời sống tinh thần. Di sản đó là kinh lá bng hay trong tiếng Khmer
được gọi tắt là Satra, gọi hết từ ngữ là Satra Slất Rịt. Trong q khứ, Satra có vai trị
quan trọng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, hơn thế nữa những nội dung trong Satra
là những lời dạy, lời giáo huấn mang nhiều ý nghĩa giáo dục con người hướng thiện,
tránh xa những điều ác, điều sai trái. Tuy hiện tại, sách xuất bản bằng giấy đã dần thay
thế Satra này nhưng vốn tri thức trong Satra vẫn còn ẩn chứa rất nhiều, cần được khai
thác tìm hiểu. Mặt khác, nó cũng dần trở thành một hiện vật tâm linh trong tâm thức
của người Khmer Nam Bộ nói chung và người Khmer Trà Vinh nói riêng.
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn, luận văn nêu lên các khái niệm liên quan
đến đề tài, khái niệm về đời sống tinh thần.
Luận văn tổng quan về tỉnh Trà Vinh (Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên, Dân số
và sự phân bố dân cư). Ngoài ra, luận văn cịn khái qt về nơi lưu trữ kinh lá bng là
các chùa Phật giáo Nam tông Khmer trên địa bàn tỉnh Trà Vinh.
Chương 2: Kinh lá buông: Kỹ thuật chế tác và phân loại
Nội dung trong chương này được trình bày về các đặc điểm của kinh lá buông
gồm: Cách lựa chọn và chế biến lá buông, cách khắc chữ trên lá buông, thực trạng sử
dụng kinh lá buông.
Trong phần cách lựa chọn và chế biến lá bng trình bày về các nội dung: giới
thiệu sơ lược về cây lá buông, cách lựa chọn lá để khắc chép, cách chế biến lá bng
để có thể dùng để khắc chép, cách khắc chữ lên lá buông, phân loại kinh lá buông, việc

sử dụng kinh lá bng trong văn hóa Khmer. Trong việc phân loại kinh lá bng, luận
văn có cách phân loại theo chức năng của kinh lá buông chỉ gồm ba loại: Satra thuộc
về kinh Phật, Satra thuộc về văn hóa truyền thống Khmer, Satra sêch-sa (kinh lá bng
dùng trong học tập). Satra kinh Phật bao gồm kinh Tam Tạng, kinh pháp cú, Phật tích;
Satra Pa-vê-ney bao gồm Satra rương (truyện), Satra Cha-bắp (lời giáo huấn), Satra
Khă-tês-lok, Satra Lbơk, Satra lbeng, Satra tha-nam (thuốc chữa bệnh), Satra tục thờ
niệm khác, Satra Chhmuos-sat (viết tên gọi con vật); Satra sêch-sa bao gồm tất cả
những cuốn Satra được người Khmer sử dụng trong cơng tác giảng dạy và học tập, nó
viii


bao gồm các loại kiến thức liên quan đến ngữ pháp Pali, ngữ căn Pali. Ngoài ra, trong
phần này luận văn cũng đề cập đến một số đặc điểm của Satra Slất Rịt của người
Khmer nhằm nhấn mạnh Satra là một loại tài liệu quý của người Khmer.
Chương 3: Những giá trị của kinh lá buông trong đời sống văn hóa tinh thần
của người Khmer Trà Vinh
Trong phần này, luận văn trình bày các giá trị của kinh lá bng bao gồm: giá
trị lịch sử, giá trị văn hóa. Trong giá trị văn hóa có đề cập đến giá trị văn hóa vật thể và
giá trị văn hóa phi vật thể. Trước khi đề xuất các giải pháp bảo tồn, luận văn còn đề
cập đến việc sử dụng kinh lá buông trong thời kỳ trước đây và hiện tại, thực trạng của
việc đọc và hiểu văn bản lá bng, tình hình lưu trữ kinh lá bng. Từ đó nêu một số
giải pháp bảo tồn kinh lá bng, trong đó cũng đã trình bày rõ sự cần thiết của việc
lưu trữ bằng dữ liệu máy tính, mở các lớp đào tạo nghệ nhân khắc chữ trên lá buông,
mở lớp dạy đọc chữ trong văn bản kinh lá bng. Ngồi ra, cũng đề xuất cho một số
cơ quan liên quan trực tiếp đến việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị của kinh lá
buông.
Phần kết luận: Luận văn tập trung đánh giá lại giá trị của kinh lá buông trong
đời sống tinh thần của người Khmer tại Trà Vinh, sự cần thiết của công tác lưu trữ,
phát huy tối đa giá trị của kinh lá buông trong thời kỳ hiện tại.


ix

TÀI LIỆU SỐ HÓA PHỤC VỤ TRUY CẬP NỘI BỘ

bảo tồn loại di sản này. Qua đó có một số giải pháp bảo tồn cụ thể như: chụp hình để


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Mỗi tộc người đều trải qua các thời kỳ phát triển khác nhau về tất cả các lĩnh
vực như văn hóa, xã hội, khoa học - kỹ thuật, … Ở mỗi thời điểm của sự phát triển sẽ
đánh dấu một hoặc nhiều bước ngoặt làm thay đổi các phương diện trong đời sống tinh
thần và xã hội của tộc người đó. Quan trọng nhất có thể nói đến là sự xuất hiện của lời
nói, điều này đã làm thay đổi rất nhiều trong giao tiếp, sinh hoạt của con người. Lời
nói được thịnh hành hay nói cách khác hơn là được con người sử dụng phổ biến rộng
rãi, dần nhu cầu ghi chép lại lời nói cũng xuất hiện, do vậy cần phải có chữ viết để lưu
lại lời nói của con người, vì thế mà chữ viết cũng được con người sáng tạo. Về loại
hình lưu trữ tài liệu, từ thời cổ xưa đến nay ln có sự thay đổi trong cách lựa chọn
hình thức lưu trữ, trong số đó có cách lưu trữ trên da thú, trên tre, trúc, trên đá, trên lá
cây, trên giấy và hiện đại hơn nữa là việc lưu trữ dữ liệu, tài liệu bằng chữ viết, hình
ảnh, âm thanh trên máy tính, mạng online.
Đối với người Khmer, các ký tự chữ viết được ghi lại trên các bia đá trước khi
có giấy. Đặc biệt trong chiều dài phát triển của lịch sử, người Khmer đã tìm ra một loại
lá cây có thể viết và lưu lại chữ viết, đó chính là lá bng, tiếng Khmer gọi là lá T’răn.
Lá T’răn được sử dụng để ghi chép tài liệu do có nhiều tiện lợi so với các loại lá khác.
Lá T’răn có trọng lượng nhẹ, mỗi lá không quá dày, lại dễ dàng trong việc cất giữ.
Trong một phóng sự truyền hình, có một nhà nghiên cứu văn hóa Khmer tại tỉnh An
Giang đã trình bày rằng tài liệu lá buông được xác định xuất hiện vào khoảng năm
1200 sau cơng ngun. Lá bng có hình dạng khá giống với lá thốt nốt, người Khmer
dùng lá đã phơi khô để khắc chữ bằng cái bút sắt nhọn. Các tập tài liệu như kinh Phật,

tri thức dân gian, ca dao tục ngữ, kinh sách thuộc lĩnh vực tu thiền viết trên lá buông
được người Khmer gọi là “Satra Slất Rịt”, trong đó “Satra” có nghĩa là “kinh sách” và
“Slất Rịt” có nghĩa là “lá bng”, có ý nghĩa chung là kinh sách được khắc trên lá
buông, nhưng người Khmer thường gọi ngắn gọn là “Satra”.
Lá bng có hình dạng lá dài như lá cây thốt nốt nhưng trong thời gian hiện tại
người Khmer không sử dụng lá buông để ghi chép tài liệu nữa mà chuyển sang dùng
giấy để ghi chép, lưu lại tài liệu. Tuy nó không được phổ biến trong việc sử dụng trong
hiện tại nhưng đó là một bước ngoặt phát triển trong lịch sử văn hóa của người Khmer.
Tuy các sách hiện nay đã sao chép, xuất bản thành những tài liệu hiện hành nhưng
1


cũng còn rất nhiều tri thức, hiểu biết của người Khmer xưa để lại chưa được giới thiệu
ra công chúng. Việc nghiên cứu, khám phá các giá trị được lưu giữ lại trong các cuốn
kinh lá buông là một việc cần và nên làm, trách nhiệm này thuộc về nhà nghiên cứu
văn hóa, các vị sư trụ trì của các chùa Khmer. Lợi ích của việc nghiên cứu nhằm đưa
ra được các giá trị của kinh lá buông trong văn hóa người Khmer, một phần giá trị
thuộc về lịch sử quá khứ, phần còn lại phải xét trên thực tế của hiện tại, để đưa ra sự so
sánh giá trị xưa và nay. Xét thấy, các cách tiếp cận nghiên cứu vấn đề liên quan đến
kinh lá buông chưa được thực hiện theo qui mô của việc nghiên cứu văn hóa mà chỉ
dừng lại ở mức độ phóng sự ngắn, do đó các thơng tin cũng chưa thật sự đầy đủ và
chưa giải quyết được những vấn đề liên quan đến giá trị của kinh lá buông trong đời
sống thinh thần của người Nam Bộ. Vì thế, rất cần thiết cho việc nghiên cứu, làm sáng
buông để vẽ lên bức họa mới cho loại hình lưu trữ độc đáo này của người Khmer Nam
Bộ nói chung và người Khmer Trà Vinh nói riêng. Mặt khác, cần có cách nhìn nhận
mới mẻ hơn về kinh lá bng, vì đây là loại tài liệu quý giá của người Khmer Trà Vinh
nói riêng và của người Khmer Nam Bộ nói chung. Có thể xem đây là một di sản văn
hóa Khmer và đưa ra các hướng bảo tồn và phát huy giá trị của nó, ở đây cần cần xem
xét cả giá trị vật thể và giá trị phi vật thể.
Từ những lẽ trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài “Kinh lá buông (Satra)

trong đời sống tinh thần của người Khmer ở tỉnh Trà Vinh” để nghiên cứu, làm rõ
một số vấn đề liên quan đến kinh lá buông của người Khmer. Hơn thế nữa, các vấn đề
sẽ được giải quyết trong cơng trình này chỉ nằm trong cấp độ của một Luận văn Thạc
sĩ.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Nghiên cứu chuyên sâu về kinh lá buông của người Khmer Nam Bộ, trong đó
tập trung thu thập và phân loại kinh lá bng, đưa ra giá trị của nó trong đời sống tinh
thần của người Khmer tỉnh Trà Vinh nhưng đặt trong chỉnh thể thống nhất đó là trên
địa bàn Nam Bộ.
2.2. Mục tiêu cụ thể
Khảo sát và phân loại nhóm tài liệu được ghi chép trên kinh lá bng của người
Khmer, từ đó đưa ra nhận định và đánh giá sự phổ biến trong việc sử dụng của nó.
2

TÀI LIỆU SỐ HÓA PHỤC VỤ TRUY CẬP NỘI BỘ

tỏ vấn đề này và cần có những cơng trình nghiên cứu văn hóa liên quan đến kinh lá


Làm rõ vấn đề theo chiều lịch đại, xét và phân tích giá trị của kinh lá bng đối
với văn hóa tinh thần của người Khmer Nam Bộ trong chiều dài của lịch sử, xưa và
nay.
Làm sáng tỏ giá trị của kinh lá buông trong thời kỳ phát triển của khoa học kỹ
thuật, đặc biệt là công nghệ thông tin, truyền thơng.
Từ những vấn đề trên, phân tích và làm rõ nguyên nhân của sự thay đổi. Qua
đó, hướng cách bảo tồn và phát huy giá trị kinh lá buông của người Khmer Trà Vinh
nói riêng và của người Khmer Nam Bộ nói chung.
3. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Vấn đề nghiên cứu về văn hóa tộc người Khmer ở Nam Bộ Việt Nam được rất

nhiều tác giả quan tâm và tìm hiểu. Những nét đặc trưng về văn hóa như tơn giáo, tín
ngưỡng, phong tục tập quán, mối quan hệ xã hội, giáo dục,… của tộc người nêu trên
đã được đề cập trong các cuốn sách chun ngành văn hóa học. Ngồi ra, cũng có rất
nhiều bài nghiên cứu về đời sống văn hóa vật chất và tinh thần của người Khmer để
tìm ra những mặt tích cực và hạn chế nhằm đưa ra các quyết sách phát triển đời sống
kinh tế, văn hóa. Riêng đối với vấn đề nghiên cứu về kinh lá bng của người Khmer
thì cũng có một vài tác giả nêu lên trong cơng trình nghiên cứu của mình. Song chưa
từng có một cơng trình hồn chỉnh nào tập trung nói về vấn đề này, một số ít tài liệu
chỉ có nêu lên một số điểm liên quan về loại tài liệu được người Khmer sử dụng ghi
chép trong quá khứ của lịch sử. Nhưng để có một tài liệu tập trung giải quyết các
nhóm vấn đề liên quan đến kinh lá bng thì lại khơng tìm thấy. Đó cũng là một khó
khăn khơng hề nhỏ trong q trình nghiên cứu của tác giả đề tài này. Tuy vậy, chúng
tôi cũng tìm thấy một số tài liệu đề cập một số điểm liên quan đến đề này như:
Ở những năm trước ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, vào năm
1969 có một nhà nghiên cứu văn hóa đã viết cơng trình nghiên cứu văn hóa Khmer của
mình, đó cũng là một trong những cơng trình phác thảo cho việc nghiên cứu văn hóa
học của Việt Nam, nhất là nghiên cứu vấn đề tộc người Khmer ở Nam Bộ. Tác giả ấy
là Lê Hương với cơng trình “Người Việt gốc Miên”, cơng trình nghiên cứu này đã
khắc họa một chân dung văn hóa của người Khmer mà lúc ấy được chính quyền sở tại
(Chính quyền Ngơ Đình Diệm) gọi bằng cụm từ “Người Việt gốc Miên”. Miên ở đây
chính là người Khmer ở vùng Nam Bộ, không mang ý nghĩa miệt thị dân tộc và tên gọi
này được sử dụng trong hành chính chính quyền Việt Nam Cộng hịa. Tác giả đã nêu
3


lên bức tranh tồn cảnh của văn hóa Khmer lúc bấy giờ về các đặc điểm của người
Khmer tại Nam Bộ lúc bấy giờ với các nội dung chính là dân số, sinh hoạt, địa hình.
Riêng phần nói về sinh hoạt, tác giả Lê Hương đã nêu lên các lĩnh vực tơn giáo, tín
ngưỡng, phong tục, lễ hội, giáo dục. Trong lĩnh vực giáo dục tác giả có đề cập đến việc
học tập của học sinh Khmer thời ấy vẫn sử dụng tài liệu lá buông để học kinh sách, tuy

nhiên tác giả chỉ sơ bộ khái quát qua kinh lá buông, chưa tập trung vào vấn đề này làm
trọng tâm của việc nghiên cứu, một phần do việc nghiên cứu của tác giả Lê Hương là
các đặc điểm trong văn hóa của người Khmer tại vùng Nam Bộ thời bấy giờ nên việc
tập trung nghiên cứu sâu đối với kinh lá buông chưa được thực hiện sâu sắc.
Trong cuốn “Vấn đề giáo dục vùng đồng bào Khmer Đồng bằng sông Cửu
Long” do Đinh Lê Thư chủ biên, xuất bản năm 2005 tại Nhà xuất bản Đại học Quốc
lá buông được thực hiện tại khuôn viên chùa và phân chia tài liệu lá buông thành bốn
loại: Satra rương (kinh lá buông viết truyện), Satra lbeng (kinh lá buông viết về hội hè,
trị chơi dân gian), Satra chbăp (kinh lá bng viết về lời giáo huấn), Satra the (kinh lá
buông viết về Phật thoại, kinh Phật). Xét chung, tuy tác giả có đề cập đến Satra tức
kinh lá bng nhưng chỉ điểm qua thể loại và hình thức trình bày của loại hình nghệ
thuật văn học viết của người Khmer xưa.
Nhóm tác giả Phạm Thị Phương Hạnh (chủ biên), Lương Minh Hinh, Vũ
Thống Nhất, Huỳnh Cơng Tín đã biên soạn quyển sách “Văn hóa Khmer Nam Bộ Nét đẹp trong bản sắc văn hóa Việt Nam”. Sách do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia sự
thật vừa ấn hành vào tháng 3/2011. Nội dung sách gồm 6 phần: Một số nét khái qt
về người Khmer Nam Bộ; Tín ngưỡng – Tơn giáo; Lễ hội; Văn hóa – Nghệ thuật;
Phong tục – Tập quán; ngành – nghề truyền thống. Tuy nhiên do lĩnh vực nghiên cứu
không tập trung một vấn đề nên tác giả chỉ đề cập một phần nhỏ về kinh lá bng của
người Khmer Nam Bộ một cách khái qt.
Ngồi những nguồn tài liệu trên, chúng tơi cịn tìm thấy một số bài phóng sự
truyền hình, bài báo có đề cập đến kinh lá buông của người Khmer, chủ yếu thuộc tỉnh
An Giang như sau:
Bài báo “Kinh lá Buông là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia” của tác giả
Vương Thoại Trung được đăng trên trang website vào lúc 17 giờ
11 phút ngày thứ ba, 21/02/2017, tác giả đã giới thiệu sơ lược về kinh lá buông của
4

TÀI LIỆU SỐ HÓA PHỤC VỤ TRUY CẬP NỘI BỘ

gia Thành phố Hồ Chí Minh, có đề cập đến Satra. Tác giả đã nêu lên việc lưu trữ kinh



người Khmer, việc lưu giữ, phân loại kinh lá buông, qui trình làm ra một cuốn kinh lá
bng như thế nào, vài nét về những nghệ nhân cịn sót lại trong lĩnh vực chạm khắc
chữ trên lá buông, một phần vấn đề được nêu lên là công tác bảo tồn, đào tạo nghệ
nhân tại tỉnh An Giang. Nhưng tác giả vẫn chưa đi sâu để viết lên bức tranh toàn cảnh
về giá trị kinh lá buông trong đời sống văn của người Khmer.
Trên trang Báo ảnh Dân tộc và Miền núi có một bài viết “Kinh lá bng - Thư
tịch cổ độc đáo vùng Bảy Núi” của Vương Thoại Trung và Công Mạo, tác giả đã nhắc
đến cách phân loại kinh lá bng và giới thiệu một số hình ảnh về kinh lá buông của
người Khmer vùng Bảy Núi, An Giang. Đây là một bài viết ngắn được đăng trên báo
ảnh nên nội dung chuyên sâu về kinh lá buông cũng chưa thật sự nhiều.
Trong chương trình “Nẻo về nguồn cội” của Đài truyền hình Việt Nam có một
phóng sự “Sách kinh lá buông của người Khmer” cũng đã khắc họa hình ảnh kinh lá
bng của người Khmer vùng đất An Giang với những tư liệu hình ảnh lưu trữ kinh lá
buông tại chùa, nghệ nhân khắc chữ trên lá buông, sự điêu luyện trong việc khắc chữ,
các loại kinh lá bng. Ngồi ra, bài phóng sự cũng nêu lên một số giải pháp cấp thiết
để giữ gìn loại tài liệu này, cũng như cần quan tâm đến công tác đào tạo nghệ nhân
khắc. Phóng sự với thời gian dài 12 phút 12 giây đã một phần nào giúp khán giả biết
đến kinh sách độc đáo này, nhưng vẫn chưa giải quyết rõ ràng vấn đề liên quan đến giá
trị của kinh lá buông trong đời sống tinh thần của người Khmer Nam Bộ.
Một nghiên cứu khá chuyên sâu về kinh lá buông với chủ đề: “Văn bản Khơ-me
trên lá buông (Qua khảo sát tại huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang), là khóa luận tốt nghiệp
chuyên ngành Văn hóa dân tộc thiểu số Việt Nam của Trịnh Thị Như Trang tại trường
Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh được thực hiện vào năm 2011. Tác giả khóa
luận đã trình bày các chi tiết liên quan đến thuật ngữ “lá buông” để xác định lại một số
nhận định sai lệch trước đây do một số nhà nghiên cứu cho rằng kinh lá bng được
viết trên lá thốt nốt. Ngồi ra, tác giả cũng đã trình bày một cách cơ bản về các loại
hình văn bản được viết trên lá buông để hiểu được khái quát ý nghĩa văn bản trên lá
buông, đồng thời tác giả cũng đề ra hướng bảo tồn kinh lá bng. Tuy vậy, khóa luận

tốt nghiệp này được thực hiện tại huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang.
Tóm lại, các cơng trình nghiên cứu nêu trên là những tư liệu quý, giúp tác giả
luận văn kế thừa, tổng hợp và tìm hiểu thêm về nét đặc sắc của kinh lá bng trong
văn hóa Khmer Nam Bộ. Tuy nhiên, đi sâu vào vấn đề nghiên cứu về kinh lá buông
5


của người Khmer thì chưa có cơng trình nào ở góc độ van hóa học. Đây cũng là lý do
thơi thúc tác giả chọn đề tài này làm luận văn để đi vào việc tìm hiểu chuyên sâu. Hơn
thế nữa, tác giả mong muốn cơng trình nghiên cứu này sẽ mang lại những nội dung
thật hữu ích, tạo cơ sở cho những cơng trình nghiên cứu liên quan đến nét độc đáo của
văn hóa Khmer Nam Bộ.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để đảm bảo tính khoa học và thực tiễn của đề tài, trong q trình thực hiện đề
tài chúng tơi sử dụng các phương pháp nghiên cứu như sau:
Sử dụng phương pháp khảo sát điều tra mang tính định tính là chính, nhằm đưa
ra được các giá trị của kinh lá buông mang lại trong đời sống tinh thần của người
Khmer.
phương pháp phỏng vấn sâu, lấy ý kiến các chuyên gia, những người am hiểu lĩnh vực
lá buông, đặc biệt những người có thể đọc và hiểu ý nghĩa dịng chữ khắc trên kinh lá
buông.
Phương pháp thu thập tài liệu bao gồm tài liệu thứ cấp và tài liệu sơ cấp. Về tài
liệu thứ cấp, tác giả đề tài sẽ thu thập, nghiên cứu, tổng hợp các vấn đề có liên đến
cơng trình của những tác giả đi trước. Riêng tài liệu sơ cấp dựa trên kết quả của tư liệu
điền dã, trước hết là các kinh lá buông hiện đang lưu giữ trong các chùa Khmer ở tỉnh
Trà Vinh.
Khảo sát thực địa vùng địa bàn được nghiên cứu là tỉnh Trà Vinh, chủ yếu tại các
địa điểm lưu trữ kinh lá buông, quan trọng nhất là các chùa Phật giáo Nam tơng
Khmer.
Phương pháp so sánh văn hóa học, đối chiếu, để tìm hiểu, làm rõ thực trạng việc

sử dụng, giữ gìn và quản lý kinh lá bng hiện nay.
Phương pháp điều tra xã hội học nhằm đưa ra những mẫu câu hỏi liên quan và
nhận ý kiến từ chính chủ thể văn hóa Khmer Nam Bộ, từ đó có những giải pháp cụ thể
để góp phần giữ gìn nét độc đáo trong văn hóa người Khmer.
5. Phạm vi, giới hạn đề tài
Phạm vi nội dung: Chúng tôi tập trung nghiên cứu kinh lá buông và các vấn đề
liên quan đến kinh lá buông của người Khmer, chủ yếu là các tập tài liệu hiện có để
phân loại, đánh giá giá trị sử dụng, giá trị trong đời sống văn hóa tinh thần của người
6

TÀI LIỆU SỐ HĨA PHỤC VỤ TRUY CẬP NỘI BỘ

Ngoài ra, trong luận văn, tác giả còn sử dụng một số phương pháp khác như:


Khmer. Trong vấn đề này, chúng tôi không đề cập đến thời gian của tập tài liệu lá
buông được nghiên cứu với nhiều nguyên do khác nhau. Đối với loại tài liệu này, có
một khoảng thời gian bị tàn phá bởi chiến tranh, bởi không được quản lý chặt chẽ, bị
rách nát nên không thể tập hợp theo thời gian xuất hiện của nó được. Do vậy, trong
q trình nghiên cứu, tác giả sẽ tổng hợp các tài liệu còn sót lại qua q trình phát triển
của thời gian.
Phạm vi không gian: Nghiên cứu tại tỉnh Trà Vinh, một trong những tỉnh có
đơng đồng bào Khmer sinh sống với khoảng 30% dân số tồn tỉnh. Đặc biệt, tại đây có
hệ thống 143 ngôi chùa Khmer thuộc hệ phái Theravada, nơi lưu giữ kho tàng kinh
sách Phật giáo, trong đó có nhiều tài liệu được ghi chép trên lá buông.
Phạm vi thời gian: từ năm 1992 đến nay. Thời điểm năm 1992 cũng là mốc thời
gian của việc tái lập tỉnh Trà Vinh từ tỉnh Cửu Long cũ.
6. Đối tượng nghiên cứu và đối tượng khảo sát
Đối tượng nghiên cứu: Kinh lá buông trong đời sống tinh thần của Khmer tại
địa bàn tỉnh Trà Vinh, nhưng đặt vấn đề trong chỉnh thể của tộc người Khmer Nam

Bộ.
Đối tượng khảo sát: Tài liệu được ghi chép trên lá buông của người Khmer
được lưu trữ trong các chùa trong tỉnh Trà Vinh. Khảo sát, phỏng vấn sư sãi, những
người có thể đọc chữ lưu loát, hiểu được ý nghĩa và biết cách khắc (ghi chép) trên vật
liệu lá bng.
7. Kết cấu luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn
Chương 2: Kinh lá buông: Kỹ thuật chế tác và loại hình
Chương 3: Những giá trị của kinh lá bng trong đời sống văn hóa tinh
thần của người Khmer Trà Vinh

7