Lờigiớithiệu
MấylầngặpthầyViênNgộtơihoanhỷthấythầyquantâmthamvấn
pháphọc,pháphànhmộtcáchcặnkẽ,vàhoanhỷhơnnữakhiđọccuốn
Hạnhphúctùycáchnhìndothầybiênsoạnđểchiasẻsựthấybiếtđạolý
nhàPhậtcủamìnhvớinhữngngườiđồngđạo.
Nhữngđiềuthầyviếtxuấtpháttừtưduyvàtrảinghiệmcủachính
mìnhtrongđờisốngthựctiễnhơnlàchỉ“ykinhdiễnnghĩa”nhưnhững
vịTăngcóhọcthứckhác.ChânlýkhơngdànhriêngchochưTăngNi
trongcáctuviệnhaythiềnviện,cũngkhơngphảiđộcquyềncủamộtsố
vịđạosưnổitiếngnào.Chânlýlnthiếtthựchiệntại(sanditthiko)
chonhữngaiítbụitrongmắtcóthểthấyrabấtcứởđâuvàlúcnào.
Chânlýcũngkhơngbịđóngkhungtrongnhữngquanniệm,cơngthức,
phươngpháphaytơngmơnnào,chonênĐứcPhậtchỉlàmmộtviệc
duynhấtđểcốnghiếnchonhânloạilàkhaithịsựthật(Svàkhàto
BhagavatàDhammo),cịngiácngộhaykhơngthìmỗingườiphảitự
mìnhtrảinghiệm,chiêmnghiệm,thểnghiệmđểkhámphávàchứng
nghiệmsựthậtngaynơithựctạiđờisốngcủachínhmình.Chânlýlàsự
thậttuyệtđốihồnhảotrongchínhnó,cịnsựvậndụngthànhphương
phápchỉlàphươngtiệntươngđốivàbấttồn,chonêncáikhólàngười
vậndụngchânlýphảitựmìnhchứngnghiệmvàsuốtthơngchânlýđể
cóthểtùycơứngbiếnmàkhơngrơivàocơngthức,khnđịnhhay
mẫumựclỗithời.Chânlýthìmnđờivẫnthế,nhưngsựvậndụngthì
lnbiếnhóavơcùng,nênkhơngbaogiờdừnglạiởkếtluậnhaykhẳng
địnhnàomớicóthểtùydunthuậnphápgiữacuộcđờiđầyvơthường
biếnđổi.
Mỗingườixửlýtìnhhuốngmộtcáchkhácnhautùytheotrìnhđộ
căncơ,hồncảnhvànghiệpmệnhcủahọ,ngườigiácngộchỉchiasẻ
bằngcáchgợiýgiúphọthấyrahướngđúngđểhọtựhọcbàihọcđiều
chỉnhnhậnthứcvàhànhviquatìnhhuốngđặcthùcủahọchứkhơng
đưaramộtgiảiphápnàonhấtđịnhđểhọphảitheo.Giốngnhưemhọc

sinhlớpnàothìgiảibàitốncủamìnhtheotrìnhđộlớpđóchứthầy
giáokhơnggiảigiúpembàitốntheokinhnghiệmvàhọclựccủariêng
thầy.Tấtnhiênkhihọclêncaohơnemsẽcócáchgiảibàitốnấytốt
hơn,cũngnhưtrênđườngtuhọcmỗihànhgiảsẽđiềuchỉnhnhậnthức
vàhànhvicủamìnhngàycàngđúngtốthơnchứkhơngcầnphảiáp
dụngmộtmẫulýtưởngnàochocáiđúng,bởivìcáiđúnglýtưởngđơi


khivẫnlàcáisaisovớicáiđúngthựctếtrongvịtrívàthờigiannhất
địnhcủanó.
TơimongrằngnhữnggợiýchânthànhcủathầyViênNgộsẽlà
nhữngthídụđiểnhìnhcóthểgiúpchonhiềuPhậttửnhậnracáchxửlý
tìnhhuốngriêngcủamìnhtrongcuộcsốngchânkhơngdiệuhữunày.
SàiGịn,ngày20-04-2012
TổĐìnhBửuLong,Quận9,TP.HồChíMinh
HịaThượngViênMinh


Lờinóiđầu
Hạnhphúctùycáchnhìnlàtậpsáchđượckếttậptừnhữngbàiviết
đãđăngtảitrongchunmụcPhậthọccủatuầnbáoGiácNgộ.Cácbài
viếtnàyphầnnhiềuđềucótríchdẫnmộtsốđoạnkinhtrongkinhtạng
NikàyavàA-hàm.
Nộidungtậpsáchnày,ngườiviếttrìnhbàydựatrêngiáolícănbản
cùngvớisựtuniệmcủatựthân,ngõhầugiúpchonhữngngườibước
đầuhọcđạodễdàngtiếpnhậnhànhtrì,nhằmchuyểnhóaphầnnào
nhữngbếtắckhổđauvốndĩxảyratrongđờisốngthườngnhật.Tuycái
nhìnvềChánhphápchưađượcsâurộng,nhưngvớitâmnguyện“hoằng
dươngPhậtpháp,lợilạcquầnsinh”,ngườiviếtvậndụnghếtkhảnăng
tutậpqnchiếucủachínhmình,nhằmđónggópphầnnàovàosự

nghiệphoằngphápmàchưTổvàcácbậcthầyđãvàđangthựchiện.
Thiếtnghĩ,sốngtrongcuộcđờinàydùbấtcứhạngngườinàocũng
đềucóthểgặpphảinhữngkhókhăntrắctrởxảyra,dùíthaynhiều.Tuy
nhiên,hạnhphúchaykhổđaucũngcịntùythuộcvàocáchnhìncủa
mỗiconngười.Nếutrongmỗigiâyphúthiệntạichúngtasốngcó
chánhniệmtỉnhthức,thìkhitiếpxúcvớimọihồncảnhdùngangtrái
đếnmấychăngnữa,tavẫngiữđượctháiđộanbìnhvàtựtại.
Dùđãlưutâm,suynghiệmđểtácphẩmnàyrađờiđemlạilợiíchan
vuichongườiđọc,nhưngvớikhảnănghạnchếcủatựthân,ngườiviết
chỉchiasẻmộtsốkhíacạnhtrongđờisốngthườngnhật,chưatrìnhbày
hếtnhữngýnghĩathâmsâutrongcácđoạnkinhđãđượctríchdẫn.
Ngưỡngmongchưtơnđứcvàqbạnđọchoanhỷbổkhuyếtthêm.
NammơBổnsưThíchCaMâuNiPhật.
ChùaPhướcViên,BiênHịa,ĐồngNai
Ngày01-04-2012
ViênNgộ


Thấyrõkhổđểbớtkhổ!
Sốngởcuộcđờinày,bấtcứngườinàocũngcónhữngnỗikhổniềm
đau,dùíthaynhiều.Bởithânthểtađaunhứclàkhổ,giậnhờnlàkhổ,
tiếcthươngcũngkhổ…Córấtnhiềuyếutốđemlạichotađaukhổ,
nhưngchungquyđềuxuấtpháttừchínhbảnthâncủamình.
Khổlàmộtsựthậthiểnnhiên,khơngmộtaicóthểphủnhậnlẽthật
ấy(Khổđế).Bấtcứởnơinàotrênthếgiớinày,chodùởđótacónhiều
tiềnbạc,bằngcấp,địavịhayuyquyềnthìvẫnbịphiềnnãovàkhổđau
chiphối.Bởimỗikhitachưanhậndiệnvàchuyểnhóađượcnhữnghạt
giốnggiậnhờn,thamlam,buồntủi,lolắng,sợhãi,ghentị,tráchmóc…
ởtrongmảnhđấttâmcủamìnhthìsẽdễdàngbịsợidâyphiềnnãotrói
buộcvàsaisử.Tuynhiên,hạnhphúchayvắngmặtkhổđaulạilàmột

sựthậtkhác(Diệtđế).Nếunhưngaytạiđây,tathấyrõràngtừngdiễn
biếnxảyraởthântâmmìnhvàhồncảnhxungquanhtrongtrạngthái
sángsuốt,kháchquanvàtrungthựcthìkhổđaukhơngcócơhộiđể
biểuhiện.TrongKinhTứniệmxứ,ĐứcThếTơndạyrằng:
NàycácTỷ-kheo,ởđâyTỷ-kheosốngqnthântrênthân,nhiệt
tâm,tỉnhgiác,chánhniệmđểchếngựthamưuởđời;sốngqn
thọtrêncácthọ,nhiệttâm,tỉnhgiác,chánhniệmđểchếngựtham
ưuởđời;sốngqntâmtrêntâm,nhiệttâm,tỉnhgiác,chánhniệm
đểchếngựthamưuởđời;sốngqnpháptrêncácpháp,nhiệt
tâm,tỉnhgiác,chánhniệmđểchếngựthamưuởđời.(KinhTrung
BộI,HT.ThíchMinhChâu,tr.132)
Nhiệttâmhaytinhcầnởđây,khơngphảilàsựcốgắng,nỗlựccủa
cáitathamvọng,màchỉcầnkhơnggiãiđãihoặckhơnghờihợttrong
việcchútâmquansátđốitượngđanglà.Chánhniệm,nghĩalàtakhơng
bỏqnthựctạihaybịdaođộngtheotrầncảnh,màlntrựcdiệnvới
chínhmình.Tỉnhgiác,tứclàcáithấybiếttrongsáng,kháchquan,
trungthựckhơngbịchemờbởidosựđiềuđộngcủaýthứchayquan
điểm,tưtưởngchủquan.
Vậythì,nhiệttâm,tỉnhgiác,chánhniệm,đểchếngựthamưuởđời,
cónghĩalà:tachỉcầnthấurõmọidiễnbiếnởthântâmmìnhcũngnhư
hồncảnhđươngtại,vàcómặttrọnvẹnvớichínhnó.Hiệncảnhấynhư


thếnàotanhậnbiếtynhưthếđó,chứđừngthêudệthaythêmbớtgì
nữacảthìtakhơngbịbảnngãthamsânsitróibuộc.
Thựcra,khổchỉxuấtphátkhitâmývướngmắcvàođốitượng,hoặc
cóýniệmmuốnloạitrừđốitượngđó.Cịnngượclại,khitatiếpxúcvới
mọihồncảnh,nhưngchỉghinhậnđơnthuầnthơimàkhơngkhởitâm
muốnchiếmhữuhoặcloạitrừ,thìkhổđaukhơngcócơsởđểsinhkhởi.
Cănbệnhlớnnhấtcủachúngtalàmuốnchiếmhữucácđốitượngthích

thú,nhằmthỏamãncácgiácquan,vàchạytrốnhaychốngđốilại
nhữnggìthântâmkhơngưathích.Đâychínhlàngunnhântạora
phiềnnãovàkhổđau.Bởicốmongcầuđểđạtđượcmộtcáigìđóthìrơi
vàotâmthamlam,vàmìnhaoướcmongmuốncáiđó,nhưnggiấcmơ
ấykhơngthànhtựuthìchắcchắnkhổđausẽhiệnhữu(cầubấtđắckhổ).
Cịn,khitacốgắngđểloạitrừnhữnggìmìnhcảmthấykhóchịuthìđó
chínhlàcáitâmsânhận.Vànếu,tamuốndẹpbỏchúngnhưngkhơng
đượcthìlạikhổhơn(ốntănghộikhổ).Nhưvậy,trongcuộcsốnghàng
ngàykhinàotarơivàohaitrạnghuốngnàysẽtrởnênbếtắcvàbấtan.
Sởdĩconngườibịkhổđaugiamhãm,tróibuộclàdokhơngthấyrõ
đượcdịngsinhkhởivậnhànhcủatâmthức.Thựcra,khitrongtâm
khởilênmộtýniệmbuồnchán,tachỉcầnthấyrõvàgọiđúngtênnó
thơilàđủ.ChàobạnBuồn,dạonàybạncókhỏekhơng?Mờibạnngồi
xuốnguốngtràvớitơi.Hoặckhitrongtâmkhởilênýniệmgiậnhờnai
đóthìmìnhcũngthấyrõvàgọiđúngtênnó:ChàoanhGiận,anhtới
tìmtơiđóhả?Nếumìnhtiếpđónlịchsựvớikhổthìchẳngcógìphảilo
ngạicả.Vàkhitađãsốnghịabình,thânthiếtcũngnhưđốixửtốtđẹp
vớikhổrồithìcógìxalạnữađâumàsợhãihaychạytrốn?Giốngnhư
trongthờichiếntranh,ngườilínhđêmngàyleođồi,lộisuối,băngrừng
giannanvấtvả.Ăncơmnguội,uốngnướcsơng,ngủgiữarừngcây,chịu
nhiềumưagiólạnhbuốtvàhọkhơngbiếtmìnhsẽchếtlúcnàovìbom
đạnloạnlạc.Saukhihếtchiếntranh,ngườilínhấyđượctrởvềsốngn
bìnhvớilàngq,chodùđờisốngkinhtếcủahọgặpkhókhănbao
nhiêuchăngnữacũngkhơngănnhằmgìsovớilúccịnởngồichiến
trường,bởingườiấyđãtừngsốngchungvớikhổvàhọcđượcrấtnhiều
kinhnghiệmtừđaukhổ.Dovậy,nhiềukhikhổkhơnghẳnlàthứxấuxa
cầnphảiloạitrừ,mànólàbậcthầychỉdạychomìnhthấyrađượcgiátrị
đíchthựccủacuộcsống.Giốngnhưbơnghoasenkia,sởdĩnóđược
thơmngáttươiđẹpnhưthếcũngnhờcóbùnlầytanhhơi,bởikhơngcó
bùnthìlàmsaocósen?Chonênbùnlầynhơnhớprấtcầnthiếtđểtạo

thànhnhữngđóasentươimát,đẹpđẽmàhiếntặngchocuộcđời!
Thựcra,khángcựhayphảnứnglạiđốitượnglàdobảnngãcủata
xenvào,cịncácphápthìlnlnvậnhànhđúngtheotiếntrìnhnhân


quảcủanó.Sởdĩcóviệcgìđóxảyralàdonhiềungunnhânđãkếttạo
từtrongqkhứ,vàbâygiờnóđượchìnhthành.Vínhư,khitiếpxúc
vớimộtngười,nhưngkhơngbiếtlýdonàođómàhọvuoan,lamắngta.
Thơngthườngtasẽphảnứngtrởlạiđểbiệnminhsựthật,hoặclàchửi
họmộttrậnchohảdạ,vìcáitộivuoan.Thếnhưng,hànhđộngđó
khơngthểhóagiảivàđemlạisựhàihịachocảhaiphía,màđơilúcốn
thùlạicàngchồngchấtlênthêm.Trongtrườnghợpnày,bạnchỉcần
bìnhthảnvànhậndiệnrõràngnhữngcảmthọsinhkhởiởthântâm
mìnhlàđủ.Khitâmýđượclắngdịuthựcsự,bạnsẽthấyramọigốcrễ
củavấnđề.
Trướchết,họnóinhữnglờisaivớisựthậtvàkhơngđượcdễthương,
tứclàconngườiấyđangđaukhổ.Cịn,đốivớingườicóniềmanvui
hạnhphúcthìhọkhơngbaogiờnóiranhữnglờilẽtiêucựcđểgâyđau
khổchobấtcứmộtai.Thứđến,ngườikhơngbiếtsửdụngngơntừdễ
thươnglàngườithiếuhiểubiết;bởitâmtríkhơngđượcsángsuốt,nên
họhànhxửtheolốimịnphảnkhángcủabảnngã.Vàphầncịnlạilàdo
sựyếukémởnơimình.Bởivì,cónhiềukhihọnóivớitamộtvàicâu
khơngđượcdễthương,vàchỉxảyratrongvịngnămphútthơi,nhưng
mìnhơmấpcáigiậnhờnđósuốtcảngày,đểrồiănuốngchẳngđược
ngon,ngủcũngkhơngnổn.Tathậtdạikhờlnbịhồncảnhbên
ngồiđánhlừavàsaisử.Hầunhư,hạnhphúccủabảnthânmìnhnótùy
thuộcvàotừnghồncảnhbênngồi;nếunhưkhitagặpsựviệcdiễnra
snsẻ,tốtđẹpthìanvuihạnhphúc,cịnngượclạilàđaukhổ!
Chúngtathấyrằng,tấtcảnhữngvuibuồn,thươngnhớ,giậnhờn,
thơngminh,đạođức…đềuthuộccủamọingười,khơngdànhriênghay

ưutiênchobấtcứmộtai.Thếthì,tạisaokhihọgiậnhờn,mìnhlại
khơngđồngý?Tamuốnngườikiachỉđốixửtốtđẹp,dễthươngvớita
thơithìđâucóđược.Bởinhiềukhimìnhcũngsửdụnggiậnhờn,khó
chịuđểtiếpxửvớihọcơmà!Thựcra,trongtâmthứccủamỗiconngười
đềucóđầyđủnhữngýniệmtiêucựcvàtíchcực.Nhưng,đốivớingười
cótâmhồnbìnhthảnvàsángsuốtthìbiếtvậndụngđượccáihay,cái
đẹpđểtiếpxửvớinhau.Cịn,vớingườisốngtrongmêmờvàqnlãng
thựctạithìtùythuộcvàotừnghồncảnhbênngồimàcóvuihay
buồn.
Đểchuyểnhóakhổđautrởthànhanvuihạnhphúc,bạnchỉcần
thườngtrựcnhậndiệnnhữnggìđangxảyraởthântâmmìnhvàhồn
cảnhhiệntạimộtcáchrõràng,kháchquanvàtrungthựcvớichínhnó.
Khơngkhởitâmápđặtvàbópméohiệnthựcấytheoquanđiểmchủ
quancủamình.Bạnchỉlặnglẽquansátsựsinhdiệt,thayđổicủacác
phápđếnvàđinhưđangngắmnhìndịngsơnglữnglờtrơichảythìsự


bìnhyênvàhạnhphúcchânthựcsẽhiệnhữunơibạnmộtcáchtrọn
vẹn!


Hạnhphúctùycáchnhìn
Vạnvậtlnbiếnchuyển
Nươngtựacótrongnhau
Ẩntànghaybiểuhiện
Tùyởmỗicáinhìn.
Mỗiconngườihiệnhữugiữacuộcđờinàyđềucóhồncảnhsống
khácnhau.Ngườithìcủacảidưthừa,ănngonmặcđẹp,ngượclạicó
nhữngkẻnghèokhổthiếuthốnmọibề.Tuynhiên,vềphươngdiệntinh
thần,dùngườitacónhiềutiềnbạcđếnmấychăngnữa,nhưngkhơngcó

cáinhìnsâusắcvàođờisốnghiệnthựcthìcũngkhótìmrađượchạnh
phúctrọnvẹn.Cịnđốivớinhữngngườituyđờisốnglamlũ,nhưngtâm
hồnlnthanhthảnvàtrongsángthìvẫncóthểthừahưởngđược
nhữngcáihay,cáiđẹpvốncótrongcuộcđờinày.Vìthế,hạnhphúchay
khổđaucịnphảitùythuộcvàocáchnhìnnhậncủamỗingười!
Sốngtrênđờiaimàchẳngmongmuốnmìnhcóđượcấmno,hạnh
phúc?Ngườitakhơngchỉcầumongchobảnthân,màcịnaoướccho
nhữngngườithânquencũngđượcanlànhvàsungtúc.Cólẽvìnhucầu
đó,nênconngườimớidùnghếtkhảnăngcủachínhmìnhđểsuytính
làmăn,hyvọngtươnglaisẽđượctươisáng,huyhồng.
Cáchsuynghĩnàycólẽchưathỏađáng,vìnếumãihướngđếnhạnh
phúcởtươnglaithìvơtìnhchúngtabỏqnđinhữnggìđẹpđẽ,anvui
đangcótronghiệntại.Đơncửnhươngbà,chamẹ,anhchịem…và
nhiềuđiềukiệnkhácnữacũnglàyếutốtíchcựcđểlàmnênhạnhphúc.
Thếnhưng,takhơngchịutiếpnhậnvàthừahưởng,đểrồimộtngàynào
đókhingườithânuxalìa,chiacáchtalạihốitiếctrongsựmuộn
màng!Cóthểnóirằng,lốisốnghờhữngvớingườithânvàlãngqn
nhữnggìtađangcólàsựthiếusótvàthiệtthịivơcùnglớnlaocho
nhữngaisốngthiếuantrútronghiệntại.
Thóiquencủachúngtalàkhiviệcnàylàmchưaxonglạilotínhtới
nhữngcơngviệckhác.Thậmchíđếnlúcngồivàobànănrồi,nhưngtâm
tưvẫnchưađượcnổn.Cơngviệclnlnhốithúctaphảiăncho
nhanhđểcịnphảiđilàmcáinàyhoặcgiảiquyếtchuyệnnọ.Vàcứthế,
tabậnrộnsuốtcảcuộcđời,đếnkhitắthơithởrồinhưngmọichuyện
vẫnchưagiảiquyếtxong.Cólẽvìqbậnrộnvàlolắngnhưthế,cho


nênsốngtrêncuộcđờinàyítaicóthểanhưởngđượcniềmanvuitrọn
vẹn.
Thựcra,bấtcứaicũngphảilàmviệcchodùíthaynhiều.Tuynhiên,

đốivớingườicócáinhìnthấuđáođượcmọivấnđềcủacuộcsốngthì
ngaytrongmỗiviệclàmcủahọđềucóthểđemlạisựanvuimàkhơng
cầnphảichờđợisaukhihồntấtcơngviệc,đólàsựthật.Vàđiềunày
địihỏichúngtacầnphảichiêmnghiệmtừbảnthânmìnhđểthấyra
đượclẽthậtấy.Cónhữngngườiđặthivọngrằng,nếumìnhđitớiởđược
nơimơitrườngđóvàsốngchungvớiconngườiđó,chắcchắnsẽcóhạnh
phúclớn.Thếnhưng,khivềsốngvớinhaurồilạicónhữngnỗikhổ
niềmđaukhácphátsinh.Vànhưvậy,ướcmơkiachỉlàbóngdángcủa
cáitaảotưởngbàyvẽra,cịnsựthậtthìlạikhácbiệt.Dođó,hạnhphúc
làtháiđộsốngtùythuộcvàomỗingườichứkhơngnhấtthiếtphảithay
đổihồncảnhhoặcvìnhữngđiềukiệnkháchquankhác.
Hạnhphúctrướchếtlàngườicótâmhồntrongsángvàtựdo.Tâm
tưngườiấykhơngbịvướngkẹtvàonhữngchuyệnđãxảyratrongq
khứvàchẳngbậnlịngtrơngngónghaychờđợibấtcứviệcgìởngày
mai.Bởicảhaikhuynhhướngnàyđềukhơngcóthực,nếutâmtưngười
nàothườngbịvướngkẹtvàohaiýniệmtrênthìcuộcsốngtrởnênbất
ankhốnkhổ.Chínhvìlẽđó,nênĐứcPhậtdạyrằng:
Qkhứkhơngtruytìm
Tươnglaikhơngướcvọng.
Qkhứđãđoạntận,
Tươnglailạichưađến,
Chỉcópháphiệntại
Tuệqnchínhởđây.
Khơngđộng,khơngrungchuyển
Biếtvậy,nêntutập,
Hơmnaynhiệttâmlàm,
Aibiếtchếtngàymai?
(KinhTrungBộIII,tr.442)
Bàikinhtrênchochúngtathấyrằng,hạnhphúcđượclàmbằngchất
liệucủahiệntại.Vàchỉcầntiếpxúctrọnvẹnvớinhữnggìđangcómặt

tronghiệntại,tacóthểtậnhưởngđượcniềmanvuimộtcáchtồnvẹn,
khơngcầnphảichờđợigìnữacả!Mặtkhác,mạngsốngcủaconngười
qmongmanhvàgiảtạm,khơngaicóthểbiếtchắcrằng,mìnhsẽtồn


tạiđượcbaolâutrêncõiđờinày.Dođó,hứahẹnvàtrơngchờnhữnggì
tốtđẹpởngàymailàsuynghĩvơcùngsailầm,làmuổngphívàthiệt
thịichocảmộtkiếpngười!
Trongcuộcsốnghàngngày,chúngtacầnphảibiếtnhìnlạichính
mìnhđểkhámphávàthừahưởngnhữnggìđangcó.Vídụtacóhaicon
mắtsánglàđiềukiệnrấtlớnđểđemlạihạnhphúc,nhưngđơilúcta
khơnghềđểýtớivàchẳngbiếttrânqđếnnó.Khiconmắtdínhbụi
bặmhoặcbịthươngtíchbởitainạnxecộthìtamớithấyđượcsựhiện
hữuvàgiátrịcủađơimắtvơcùnglớnlao.
Chúngtathừabiếtrằng,cónhữngngườidophướcđứcthiếukém,
khisinhrađãbịmùlịacảhaimắt,suốtcuộcđờihọchẳngbaogiờnhìn
thấyngườithânquen,đấttrời,cỏcâyvàsơngnúi.Mơướclớnnhấtcủa
họlàchỉcầnnhìnthấyđượcngườithânuvàcảnhvậtxungquanh
thơicũngcảmthấyhạnhphúclắmrồi,chứkhơngđịihỏigìthêmnữa
cả!
Trongkhiđó,chúngtacóhaiconmắtsángtrưng,muốnngắmnhìn
cáigìcũngđược;bầutrờitrongxanh,đámmâytrắngbaylơlửng,hàng
câyxanhtươivenđường,hoamaivàngnởrộ,dịngsơnguốnlượn
quanhcochunchởnhữngcụmhoalụcbìnhlữnglờtrơichảyvàcịn
nhiềuvẻđẹpthiênnhiênkhácnữa.Thếnhưng,talạichốibỏniềmhạnh
phúcđó,đểrồithanthântráchphậnvàmuốnphảinhưthếnàyhay
đượcnhưthếnọthìquảthậtuổngphíbiếtbao!
Đểcócáinhìnsâusắcvàthấutriệtđượcmọivấnđềcủacuộcsống,
bạnchỉcầnlặnglẽquansátthântâmmìnhvàhồncảnhđươngtạimột
cáchrõràng,kháchquanvàtrungthực.Dùbấtcứởđâu,tiếpxúcvớiai

bạncũngnênquansátnhưthế.Mọisựviệcdiễnbiếnranhưthếnào
bạnghinhậnynhưvậy,khơngcầnphảisửdụngthêmphươngphápgì
nữacả.
Việcquansátnàykhơngđểchotâmýxaolãnghoặcbnglơi
đươngtại,vàchẳngcầnphảinỗlựcđểđạtđượcmộtmụcđíchcaosiêu
nào.Bởinhiềukhisựcốgắngấylàdo“cáitơi”âmthầmtạodựngra,để
thỏamãnchocáitơivitếhơn,chứchưaphảiphươngpháphữuhiệu
giúpchotavượtthốtsanhtửkhổđau.Chỉđơngiảnlà,khiđithìrõ
biếtmìnhđangđi,ngồixuốngnhậnbiếttồnthântađangngồixuống,
khinângtáchtràlênuống,bạnnhậnbiếthươngvịthơmngoncủatrà,
thếthơi!
Thậtgiảndịvàtựnhiên,khơngcầnphảilàmtheomộtquyđịnhhay
nguntắcnàocả.Khitâmýkhơngbịvướngkẹtvàođâu,ngaytrong
giâyphútấybạnđượctựdo,anlạcvàgiảithốt.Lúcbấygiờcáinhìn


củabạnđốivớicuộcđờinàykhơngcịnốntrờitráchngườinữa,màchỉ
cócáinhìnthươnguvàtrânq.


Đơibàntaykhéoléo
Đơibàntaycủachúngtacókhảnăngcầmnắmmọithứvàlàmtấtcả
cáccơngviệcnhưlàláixe,nấuăn,rửachénbát,dọndẹpnhàcửa,sử
dụngcomputer,cắmhoa,viếtthưpháp,uốngtrà…Mỗikhimộtbộ
phậnnàotrênthânthểcónhucầu,thìđơibàntayđápứngngaymà
khơngchầnchừ,dodựhayphânbiệt,tínhtốn.Đơibàntaythậtdễ
chịu,ngoanhiềnvàchấpnhậndướisựđiềuđộngcủatâmýchodùviệc
làmấycónặngnềhaylàdơbẩn.
Cóbiếtbaonhiêulàcáiđẹpgiữacuộcđờinàyđãnhờđơibàntay
làmnên.Nhữngdãynhàcaotầngđồsộ,conđườngchạydàitrảinhựa

bónglốngsạchđẹp,hàngcâyxanhtươibênđường,nhữngcánhđồng
ruộngbátngátthơmmùilúachín…tấtcảcũngđềudođơibàntaycần
cù,siêngnănglàmracả.
Mỗikhithânthểbịđaunhức,mỏimệtthìđơibàntaytựđộngxoa
bóplàmchovùngbịnhứcmỏiấyđượclắngdịu,thưtháivàtrởnên
khỏekhoắn.Khithântađiđứngbấtcẩnbịténgã,thìđơibàntaylậptức
chốngđỡđểbảovệantồnchothânthểmàýthứcchưakịpthờichỉ
dẫn,điềuđộng.
Mặtkhác,đơibàntaycịnbiếtchămsócchonhau.Mỗikhicánhtay
phảibịtainạnchấnthương,thìbàntaytráitựđộngâncầnchămsócvà
thaythếlàmtấtcảmọicơngviệcnặngnhọc,nhưngnókhơngbaogiờ
phânbiệthaytínhtốn.Chaoơi!Đơibàntaythậtlàkhéoléotuyệtvời
biếtbao!
Tuyđơibàntaylàmnhiềuviệcnhưvậy,nhưngnóvơtưvàrấtlàtự
do.Bởikhicócơngviệcđếnthìlàm,xongrồilàchẳngcầnnắmgiữlại
cáigìcả,vìthếnênnólnlnđượcrảnhrangvàthảnhthơi.Vànhờ
khơngcầmgiữmộtvậtgìtrongtay,nênđơibàntaymớicócơngnăng
cầmnắmvàlàmtấtcảmọiviệc.Nếunhưhaibàntayđangnắmgiữkhư
khưmộtvậtgìđó,chodùlàvàngbạchaynhữngthứqgiákhácmà
khơngchịuđểxuống,vậythìđếnkhiđóibụnglàmsaoăncơmhayuống
tràđược?Vìvậychonên,sởdĩđơibàntaycókhảnănglàmđượcnhiều
việckhácnhaunhưthế,lànhờnóbiếtbngxuốngngaysaukhiđã
hồnthànhcơngviệc.Đóchínhlàsựkhéoléo,diệudụngvàthơng
minhcủađơibàntay!


Trongkhiđó,tâmýtalạitệhơnđơibàntay,mặcdùnóđạidiệncho
cảmộtthânthểcủaconngười,vàđóngvaitrịchủđạođứngđầutrong
tấtcảcácgiácquan.Khicóvấnđềxảyra,tâmtakhơngbiếtcáchđểgiải
quyếtthơngminhnhưđơibàntay.Bởinónặngnềthóiquenchấpthủ

vàơmấpnhữngnhậnthứcmàtrướcđóđãthunhậnđược.Thóiquen
lưugiữ,cốchấp,vướngmắcvàonhữngviệcđãquavàmơtưởng,nơn
nóngvớinhữnggìchưađếnlàcănbệnhkhóchữaởtâmýcủacon
người.Vìthếchonên,khivuaDũTơn(1706-1729)tớihỏiđạolývới
thiềnsưHươngHải,thìvuađượcthiềnsưdạychobàikệrằng:
Nhạnqtrườngkhơng,
Ảnhtrầmhànthủy.
Nhạnvơditíchchiý,
Thủyvơlưuảnhchitâm.
Dịchnghĩa:
Nhạnliệnggiữakhơng,
Bóngchìmdướinước.
Nhạnkhơngđểdấuởlại,
Nướcchẳnglưubónglàmchi.
(ThíchMậtThể,ViệtNamPhậtgiáosửlược,tr.186)
ĐạiýcủabàikệmàthiềnsưHươngHảimuốnnóivớivuarằng:Việc
gìtớithìtùyvàođóđểgiảiquyết,nhưngsaukhiđãhồnthànhcơng
việc,thìtaphảibiếtbngrađểchotâmhồnrảnhrang,vơsự.Cũng
giốngnhưconchimkianóbayngangquahồnước,nhưngkhơngđểlại
dấuvếtgìtronghồnướccả,vàởdướihồnướcấycũngchẳnglưugiữ
hìnhbóngconchimmàlàmchi.Vìvậychonên,hồnướclnlngiữ
đượcsựtrongxanh,tĩnhlặngvàcómộtkhơnggianthênhthang,n
bình.
Lờidạycủathiềnsưrấtcụthểrõràng,tuyđơngiảnnhưnglạithậtlà
sâusắc.Bởilờidạyấy,ởnơimỗiconngườicủachúngtathườnghaybị
mắcphải.Tâmlývướngbậnvàtựhàovềthànhquảcủamìnhlàmra,
đồngthờimuốnchiếmhữuvàgìngiữvớinhữnggìtaưathích,thìhầu
nhưđólàcănbệnhmnthuởcủakiếpngười.Chúngtacầnphảibiết
rằng,mỗikhitrongtâmmìnhbịràngbuộcbởinhữngưutư,lolắng,
giậnhờn,tráchmóc,ghentịthìyếutốhạnhphúc,anvuisẽvắngmặt.

Tâmkhơngđượcrảnhrang,tựdonhưđơibàntaythìsựhiểubiếtsẽbị
hạnhẹp,cụcbộvàtrởnênnhậnthứcsailầm,phiếndiệnvềhồncảnh
hiệnthực.Dođótakhơngthấuhiểuđượctâmtrạngcủanhữngngười


thânchungquanhmộtcáchsâusắc,nêntìnhcảmdễdàngbịđổvỡ,
chialìa.Tacứngỡrằng,nhữngquanđiểm,nhậnthứccủamìnhlàhồn
tồnđúng,nêntỏratựmãn,xemthườngngườikhác.Nàongờđâu,
nhữngkiếnthứckhơcứngấykhơngđủkhảnăngđểtháogỡnhữngbế
tắcmàtathườngbịvướngkẹttrongđờisốnghàngngày.Vạnvậtvốn
lnlnthayđổivàmớimẻ,nhưngdocáinhìnhạnhẹp,cụcbộnênta
thấychúnglàthườngcịn,vìthếnênsinhtâmthammuốn,chấpthủ.
Cũngdothóiquenphảnkhángcủabảnngãthườngápđặtvàlàmméo
mócáithựctạiđanglà,nêntakhơngđủkhảnăngsángsuốtđểthấyrõ
đượcgiátrịđíchthựccủasựsống.
Mỗingày,bạnnênnhìnvàođơibàntaycủamìnhđểthấyđượcsự
khéoléothơngminhvàtựdocủanó.Từcáinhìnấysẽgiúpchobạnsoi
chiếulạichínhmình,vàđểlắngnghetừngdấykhởiởnơithântâm,
đồngthờigiúpbạnthấyrađượcnhữngthóiquendựnglậpcủabảnngã.
Mỗikhitâmtưbạnđượclắngđọngthanhtịnh,thìquytrìnhchấpthủ
củacáitasẽđượcphávỡ,vàlúcbấygiờnhữngbậnrộn,bonchen,tranh
giànhvàchấpthủtựđộngrơirụng,mởramộtcáinhìnmớivềcuộcđời.
Bạnsẽthấyđượcrằngđấttrời,cỏcây,hoalá,cơnmưa,dịngsuối…đều
phảinươngtựavàonhauđểsinhtrưởng,nhưngchúngchẳngcầnphải
gìngiữhaylàvướngkẹtnhau.Đámmâytrắngvẫnthongdongbayđitự
tại,dịngsơngthìđêmngàyêmảchảyrabiểnkhơi,vàkhihộiđủđiều
kiệnthìcơnmưaxuấthiệnđểhiếntặngsựmátmẻ,xanhtươichocỏcây
vàhoalá.Vạnvậtthiênnhiêntrongvũtrụlàmviệcvớinhaumộtcách
hàihịanhưvậy,nhưngchúngvẫnthongdongvàtựtạitừngcáthể.
Đểcócáinhìnsâusắcvàotrongđờisốnghàngngày,nhằmđemlại

niềmanvuivàhạnhphúc,thìbạncầnphảibiếttrởvềvớichínhmình
đểnhậndiệnnhữnggìđangxảyraởthântâmvàhồncảnhđươngtại
mộtcáchkháchquan,rõràngvàtrungthực.Nhờtiếpxúcsâusắcvới
thựctạiđanglà,nênnhữngýniệmlolắng,buồntủicủaqkhứvà
nhữngảotưởng,trơngngóngđếntươnglaikhơngcócơsởđểsinhkhởi,
dođótâmbạnđượcanbìnhvàthưthái.Mỗikhitâmýđượctĩnhlặng,
trongsángthìsựhiểubiếtvàtìnhthươngsẽđượcbiểuhiện.Màđiều
kiệntấtyếuđểcóđượcanvui,hạnhphúclàhiểuvàthương!
Dovậy,chúngtakhơngdạikhờgìmàơmấp,cưumangnhữngưutư,
losợ,buồntủi,tráchmóc,ghentị…làmbítlấpcảtâmhồnđểrồitạo
nênkhổđau,hệlụy.Màtaphảibiếtbngxuốngnhưđơibàntaykhéo
léo;việcgìtớithìgiảiquyết,xongrồilàbngrachẳngcầnnắmgiữlại
cáigìcả.Nếunhưtrongmỗigiâyphútcủađờisốnghàngngày,tabiết
vậndụngkhéoléonhưđơibàntay,thìcuộcsốngcủachúngtasẽđược
anlànhvàhạnhphúc!


Cáiđẹpthuởbanđầu
Trongcuộcsống,mỗingườiđềucócơhộitiếpxúcvớinhữngcáiđẹp,
dễthương,hồnnhiênvàthơmộng.Nhữngyếutốmớimẻbanđầuấy,
dùlàđốivớivậtchấthaytinhthầnđềuđểchochúngtalưutâmvàtrân
q.Mongướcđượclàmquenvàuthươngvớimộtngườinàođólà
niềmhạnhphúclớnlaonhấtcuộcđời.Vàkhikhátvọngấyđượcthành
tựuthìnhữngcáitốtđẹp,thiệnlành,niềmtinvàsứcsốngtrongtahiện
hữu,dângtrào.Cólẽkhoảnhkhắcsinhđộngđólàchấtliệungọtngào
đểxâydựnghạnhphúclứađơi,chonênthisĩThếLữmớinóirằng:“Cái
thuởbanđầulưuluyếnấy/Ngànnămhồdễmấyaiqn”.Nhàthơ
khẳngđịnhrằng,giâyphútđẹptuyệtvờiởbuổibanđầuấycóthểkéo
dàiđếncảngànnămcũngchẳngaiqnđược.
Vàsựthậtchothấy,khingườicontraihoặcngườicongáilớnlênở

độtuổilậpgiađình,họthườngbiểulộcáctínhcáchdễthươngnhằmtạo
ấntượngđẹpđẽđểngườikhácpháicảmtìnhvàthươngmến!Khichàng
trainhìnthấytínhcáchnhẹnhàng,dundángvàlễđộcủacơgáithì
đemlịngcảmmến,qtrọng.Đốivớingườithiếunữcũngthế,mỗikhi
tiếpchuyệnvớichàngthanhniêncótínhtìnhđiềmđạm,hiềnhịa,có
phongcáchvàtàinăngthìcơtanghĩrằng,đâylàngườimàmìnhcóthể
gửigắmthươnguvànươngtựasuốtcảcuộcđời.Dođó,họđemhếtcả
tâmtưtìnhcảmdànhtrọnchonhau,tạoniềmtinvữngchắcđểxâyđắp
dunnợtrămnăm.
Tuynhiên,sựthậtcủacuộcsốngthìlạikhác.Khơngítngườidễdàng
qnđikỷniệmđẹpđẽởthuởbanđầuvàxemthườngnhữnggìhọ
đangcótronghiệntại,đểrồicứmãitrơngngóng,chờđợivàảotưởng
đếnmộtngàymai.Thựctếchothấy,cónhữngcặpvợchồngđãsớm
chiatayvìkhơngbiếtnidưỡng,chămsóchạnhphúcmàtrướcđóhọ
cholàđẹpnhấttrầngian!Mặcdùtrongqkhứđơinamnữấyđãtừng
tìmhiểukỹcàngvềlốisốngcủanhauvàcókhánhiềukỷniệmvàngson
đẹpđẽ.Ấythế,saukhithànhthânrồithìhọlạichẳngbiếttrânqvà
giữgìn.Cóphảichăng,khingườikiachưathuộcvềmìnhthìđemlịng
aoướcvàmongđợi,đếnkhi“noxơi,chánchè”rồitalạitỏrathờơ,lạnh
nhạtvàxemthường?Cólẽvìthếnêntrongcuộcsốnghàngngày,họ
ứngxửvớinhauthiếuvắngchấtliệutươimát,nhẹnhàngvàqmến.
Từđó,sựnhàmchánngàycànglớndầnlênvàcuốicùngmỗingườiphải
tựđitìmchomìnhmộtphươngtrờimớilạ,hấpdẫnhơn.


Giánhưcáiđẹpởthuởbanđầuấycứduytrìmãichođếnmộtngàn
nămnhưthisĩnói,thìchắcchắnchúngtasẽcóđượchạnhphúctrăm
nămrồi.Nhưngthựcchấtchẳngbaogiờđượcnhưvậycả,vìtấtcảcácsự
vậthiệntượngtrongđờisốngnàylnlnthayđổi,khơngcógìthực
sựcốđịnh.Dođó,chúngtaanvuihạnhphúchaybấthạnhkhổđaulà

tùythuộcvàotháiđộsốngcủachínhmìnhngaytrongmỗiphútgiây
hiệntại.
Cólẽkhiuthươngmộtaiđó,taqtưởngtượng,vẽvờingườiấy
vớinhiềuđứctínhtốtđẹpnhưmộtvịThánh,đếnlúcvềchungsốngvới
nhaukhơnggiốngnhưmìnhmongmuốnthìtrởnênthấtvọngvàkhổ
đau.Nếunhưchúngtabiếtrằng,ngườiấytrongtươnglaisẽđổithay,có
thểtốthơnhoặcxấuhơn,thìsaunàylỡcóxảyrađiềukhơngvừaýta
khơngqngỡngànghoặcốntráchaicả.Đằngnày,talạiuthương
mộtconngườitrongtrítưởngtượnghơnlàconngườithựccủachính
anhấy(hoặccơấy),chonênthấtvọngvàkhổđautrongtamớihình
thành.
Thựcra,việcđổvỡhạnhphúcgiađìnhchủyếulàdothiếuhiểubiết
củacảhaiphía.Khichúngtathiếukhảnănglắngnghe,thiếusựđịnh
tĩnhvàítkhinhìnlạichínhmình,thìtìnhthươngdễbịdụcvọngthuộc
bảnbảnnăngđiềuđộngvàsaisửhơnlàtìnhthươngchânthực.Dođó,
muốnthiếtlậphạnhphúclâudàithìđịihỏicảhaingườiphảibiếtchấp
nhậnnhauvàcùngnhìnvềmộthướng.
Đềcậpđếnvấnđềnềntảngcủahạnhphúclâudài,ThếTơndạy:
Nàycácgiachủ,khicảhaivợchồngmuốnthấymặtnhautrongđời
nàyvàcũngmuốnthấymặtnhautrongnhữngđờisaunữa,cảhai
ngườicùngcóniềmtin,cùnggiữgiới,cùngbốthí,cùngtutậptrí
tuệthìtrongđờihiệntạiđượcthấymặtnhau,vàtrongcácđờisau,
cácngườicũngđượcthấymặtnhau.(KinhTăngChiBộI,tr.668)
Chấtliệuđểgắnbótìnhnghĩavợchồngsốngđầmấmbênnhau,đó
chínhlàniềmtin.Niềmtinkiêncốlàmộttrongnhữngđiềukiệncăn
bảnđểgắnkếthạnhphúcgiađình.Córấtnhiềucặpvợchồngđãsớm
chiatayvìkhơngbiếttintưởnglẫnnhau.Chồngnghingờvợquanhệ
bấtchínhvớikẻkhác,vàngượclạingườivợănkhơngngonngủcũng
khơngnkhithấychồngmìnhcứđilàmvềtrễhơngiờquyđịnh.
Nhữngnghingờkhơngthựctếấytạoramốiloâu,sầukhổchocảhai

phía,làmtổnthươngnghiêmtrọngđếntìnhnghĩavợchồng.Thếnên,
khihaingườicùngđặthếtniềmtinchânthậtvềnhaulànhịpcầuvững
chắcđểkếtnốitìnhthươnguvàxâydựnghạnhphúclâudài.


Đểxáclậpniềmtinkiêncố,địihỏichúngtaphảisốngđúngvớicác
chuẩnmựcđạođứcmàmỗiquốcgia,xãhộiđãquyđịnh.Caohơnmột
chútnữalàpháttâmquyhướngTambảovàthọtrìnămgiới.Nămgiới
lànềntảngcănbảnđạođức,giúpchochúngmởrộnglịngthương,trân
qsựsống.Vàđiềukiệntấtyếuđểviệclàmcủamìnhmanglạilợiích
thiếtthựcchomọingười,đóchínhlàsựtutậpđểpháthuytuệgiác.
Nhờcótrítuệmàmọihànhđộng,nóinăngvàsuynghĩcủamìnhtrở
nênchânthật,hữuích,tạoniềmtinvữngchắcchongườikhácnương
tựa,họchỏivàhướngthiện.Vìmỗilờinói,cửchỉcủachúngtabiểuhiện
trongđờisốnghàngngàyđềulàbàiphápthoạithựctiễnkhơnglời,tỏa
chiếulịngthươngu,khiếnchonhữngaicócơduntiếpxúccũng
đềurơirụngcácphiềnmuộnloâu.Dođó,đốivớingườicósựhiểubiết
thâmsâusẽtạoratìnhthươngucaođẹp,chânthậtmàkhơngphảilà
thứtình“thươnghại”.Thươngmàkhơnghiểuthìsẽhạimìnhvàhạicho
kẻkhác.
TheotuệgiáccủaThếTơn,nếuchúngtamuốnthấyrõmặtnhau,
qmếnnhauởtronghiệntạivàmãimãivềsau,khơnggìhơnlàtutập
trítuệ.Vì,chodùmộtaiđógiàusangquyềnqđếnmấychăngnữa,
nhưngkhơngbiếtcáchtutậpđểchuyểnhóathamdục,sânhận,íchkỷ,
buồnchán…thìconngườiấysẽthiếuvắngniềmtinuvàhạnhphúc.
Chỉcótutậptrítuệmớiphávỡkhốiumêthamdụcsâudàytrongta,
giúptâmhồnvượtthốtmọibuộcràngcủabảnngãthamsânsi,xây
dựngtìnhthươnguđíchthực.Vìthế,mỗikhitâmhồnbìnhthảnvà
sángsuốtthậtsựthìchúngtatrởnênbénnhạy,linhđộngtrongviệc
ứngxử,phùhợpvớihồncảnhthựctếcủacuộcsống.Đồngthờichúng

tadễdànghiểurõtâmtrạng,tìnhcảmsâukíncủanhữngngườixung
quanh,đểthơngcảmvàchiasẻnhữngnỗikhổniềmđaumàhọđang
mắcphải.
Nhưvậy,việcgìngiữvàpháthuycáiđẹpởthuởbanđầunhằmtạo
dựngđờisốnghạnhphúcngaytronghiệntạivàmãimãivềsaukhơng
gìhơnlàthựchànhbốthí,trìgiới,tutậptrítuệvàchánhtín.Haynói
cáchkhácđơngiảnhơn,bạnnênthườngtrựcquansátthântâmmình
vàrõbiếtnhữnggìđangxảyraởphútgiâyhiệntại.Việcgìđếnbạncăn
cứvàohiệnthựcấyđểgiảiquyết,xongrồithìxảbng,thântâmnhẹ
nhàngvàthanhthản.Đượcnhưthế,cuộcsốngcủabạnsẽtrànđầyniềm
anvui,tựtạingaytrongđờinàyvàmãimãivềsau.


Biếtchấpnhậnnhau
làhạnhphúc
Mỗimộtconngườihiệnhữutrêncõiđờinày,aicũngcócơhội
chungsốngvớinhữngngườithânucủamình,hoặctiếpxúcvàlàm
việcchungtrongmộtcơquannàođó.Takhơngthểsốngtáchrờimọi
ngườixungquanhmàtồntạiđược,chodùtacóđầyđủtiệnnghivật
chấtđếnmấychăngnữa,nhưngnếuthiếuvắngnhữngngườithânquen,
đờisốngsẽtrởnêntrơtrọi,khơkhanvàvơvị.Khátvọnglớnnhấtcủa
conngườilàcóđượcniềmanvuivàhạnhphúc.Nhưng,đểđápứngnhu
cầuđóthìkhichungsốngvớinhau,địihỏichúngtaphảihiểuđược
tínhtìnhcũngnhưchấpnhậnnhữngyếukém,vụngvềcủanhaumớicó
thểđemlạiniềmhạnhphúcchocảhaiphía.Tuynhiên,chấpnhậnvà
sốnghịahợpbênnhaulàcảmộtvấnđềrấtlớn,màmỗingườicầnphải
chiêmnghiệmvàthườngtrựcnhìnlạichínhmìnhđểthấyđượcsựthật
ấy.
Trongtâmthứccủamỗingườicóhaiđứctínhcănbản,đólàthiệnvà
bấtthiện.Sởdĩtínhtìnhkhơngđượclươngthiệnlàdotâmýmêmờvà

lãngqnthựctại.Vìkhơngrõbiếtmìnhđanglàmgì,nênnóinăngvà
hànhđộngdễdàngphạmphảisailầm,tạoraphiềnnãokhổđaucho
bảnthânmìnhvàgâytổnthươngđếnchomọingườichungquanh.Mặt
khác,khitâmýbấttạithìviệchànhxửvớinhausẽthiếuvắngphong
tháinhẹnhàng,thânthươngvàhịanhã.Từđó,làmmấtđisựtruyền
thơnggiữachamẹvàconcái,giữavợđốivớichồng,anhchịđốivới
ngườiem…Dođó,nếutâmthứcchưađượcthắpsángvàtakhơngthấy
rõmọihoạtdụngcủathântâmmìnhnhưthếnàothìbảntínhlương
thiện,hiềnhịavàdễmếntrongtakhơngcócơhộiđểbiểuhiện.Vàdĩ
nhiên,đờisốngsẽtrởnênlẻloi,buồntẻ,vìítaidámđếngầnđểtrao
đổi,tâmtình.Ngượclại,nếubiếtvậndụngcáitâmchânthật,lương
thiệnđểđốixửvớinhau,tasẽđượcnhiềungườithươngmếnvàq
trọng.Từđó,tạoniềmtinvữngchắcchomọingườitìmđếnnươngtựa,
họchỏicũngnhưchiasẻvớinhaunhữngkinhnghiệmthăngtrầmtrong
cuộcsống!
Đứctínhhiềnthiệnlàcáiđẹpđẽ,trongsángvàdễthươngnhấtvốn
sẵncónơimỗingười.Tachỉcầnlặnglẽquansátrõràngtừnghoạtđộng
củathântâmmìnhthìphẩmchấtthanhlươngvàtinhtúykiasẽhiện


hữu.Tâmlươngthiệnkhơngchỉlàviệcbốthí,giúpđỡchomộtaiđó
quacơnđóinghèotúngthiếumàmỗihànhđộng,lờinóivàsuynghĩ
phảilnlncósựđịnhtĩnhvàsángsuốt.Bởivì,nếutâmýtachưa
thựcsựntịnhvàkhơngthấyrõđượcsựvậnhànhtươnggiaotừbản
thânmìnhvàcuộcđờinày,thìmọihànhvitrongđờisốngđềucóthểbị
lệthuộcvào“cáitơi”,vàchỉđểphụcvụchonómàtacứngỡrằng,đólà
hànhđộngcủađiềuthiện.Đơncử,khitagiúpđỡchomộtngườinàođó
cócơngănviệclàmổnđịnh,nhưnghọkhơngbiếttriân,ngợikhenmà
cịnbiểuhiệntháiđộxemthườngvàcaongạothìlậptứccáitơikiasẽ
phátkhởisựgiậnhờn,ghétbỏhoặctrừngphạtđốitượng.

Ngượclại,ngườipháthuyđượcđứctínhhiềnthiện,trongsángthật
sựthìđờisốngsẽtrởnênnhẹnhànganvui,phướcbáungàycàngtăng
trưởngvàthọmạngdàilâu.Mặtkhác,ngườiấycókhảnăngđónggóp
nhữngkinhnghiệmqgiálàmlợiíchchocuộcđời,vàđồngthờihọ
biếtcáchđểsốngtốtvớinhữngngườichungquanhmàkhơnggâyảnh
hưởnggìxấuđếnbấtcứmộtai.Cịnđốivớingườitínhtìnhnặngnề
chấpthủ,vìtưởngrằngnhậnthứccủamìnhđúngđắn,nênkhơngchịu
mởlịngđểtiếpxúc,họchỏinhữngcáihay,cáiđẹpcũngnhưsựtrải
nghiệmcủangườikhácthìkhitiếpxửvớinhautrởnênkhắtkhe,cụcbộ
vàhạnhẹp.
Chúngtathừabiếtrằng,làmộtconngườiphàmphuthìaicũngcó
nhữnglầmlỡ,vụngvềvàyếukém.Trongtâmthứcngườianh,ngườichị
củamìnhlnlncónhữngđứctínhdễthươngbiếtchămchỉhọc
hành,siêngnănglàmviệc,âncầnchămsóckhingườithânbịbệnh
hoạn,tínhtìnhhiềnhịadễchịuvàsẵnsàngthathứchomộtaiđó
phạmphảilỗilầm.Tuynhiên,ngườiấyvẫncịnnhiềuthóihưtậtxấu
khácchưađượcchuyểnhóanhưlàđốkị,dễnổigiận,tựtimặccảm,
thiếusựđịnhtĩnh,suynghĩbồngbột…Từnhữngtiêucựcđónêndẫn
tớiviệcxungđột,bấthịavàcuốicùngđànhphảichialìatìnhnghĩaanh
em,vợchồngvàbèbạn!Vậythì,ngườikiacónhữngyếukémvàvụngvề
nhưthế,cịnđốivớibảnthânmìnhchẳnglẽkhơngcóphầntiêucựcđó
haysao?Nếunhưtakhơngbiếtchấpnhậnvàthathứlầmlỡchongười
khác,làmsaongườikiacóthểchấpnhậnphầnyếukémvàthơthiểnở
nơimình?
Trongquanhệgiaotiếpvớibạnbèhoặcngườithântronggiađình,
cónhiềukhitacũnggiậnhờn,bựcbộivànóiranhữnglờinặngnề,chua
chátcơmà!Khơngnhữngchỉsửdụngbằngngơntừgaygắt,tacịntỏra
tháiđộtráchmóc,sânhậnquaánhmắt,dángđivàmọibiểuhiệnkhác
nữa.Nhữnghànhvinhưthếđềucóthểkhiếnchongườithânthương
củamìnhchịunhiềubuồntủivàđaukhổ.Đólàsựthậtmàbấtcứngười



nàonếunhưtâmtríkhơngđượcbìnhlặngvàtrongsángthìrấtdễdàng
tạorahệquảbấtthiện.
Tuynhiên,tâmlýtiêucựckhơnghẳnlàthứnhấtthiếtphảiloạibỏ,
màđơilúcnórấtcầnđểchochúngtabiếttrởvềvàchiêmnghiệmlại
chínhmình.Bởivìtháiđộbựcbộivàgiậnhờncủangườikiasẽgiúpta
hiểurõhơnvềtínhchấtvàtaihạicủacơngiận.Từđó,tarútrađượcbài
họcthiếtthựcqgiá,giúptacónhiềukinhnghiệmhơntrongviệc
tháogỡbếtắcgiữabảnthânmìnhvàngườikhác,tạonênsựhanhthơng
tốtđẹpvàthănghoacuộcsống.
Thựcra,bạnkhơngcầnphảimongcầuđờisốngcủamìnhcứmãiêm
đềm,snsẻ,bởivìnhữngchướngngạigiankhólàđiềukiệntấtyếuđể
giúpchobạnrènluyệnđứctínhhysinh,sựkhamnhẫnvàlịngthương
uđượctăngtrưởng.Vàsựthậtcủacuộcđờilànhưvậy,bạnkhơngthể
tìmraởmộtnơinàođómàkhơngcónhữngkhókhăntiêucực,trừkhi
tâmhồnbạnhồntồnvắngbóngbảnngãthamsânsi.
Đểthiếtlậpsựtruyềnthơng,hầumanglạinguồnanvuigiữanhững
ngườithânutronggiađìnhvàdễdàngchấpnhậnthươngmếnnhau,
việctrướctiênbạnphảithấuhiểuđượcchínhbảnthânmình.Mỗihành
động,lờinóivàcáchsuynghĩcủabạnđềuphảidựatrênsựđịnhtĩnhvà
sángsuốt.Tâmkhơngbịvướngkẹtvàonhữngđiềulệ,quyướchoặcloại
trừ,ghétbỏbấtcứđốitượngnào,màchỉnhìnnhậnbằngtháiđộkhách
quanvàtrungthựcvớichínhnó,bạnsẽthấyraqtrìnhdiễnbiếncủa
thântâmmìnhcũngnhưhồncảnhđươngtạimộtcáchrõràngvà
tườngtận.Lúcbấygiờtâmbạnvượtthốtmọihệlụykhổđau,sốngung
dungtựtạiđểlàmlợiíchchocuộcđời,đồngthờilốihànhxửcủabạn
đốivớimọingườixungquanhsẽtốtlênsựnhẹnhàng,thânthươngvà
êmđẹp!



Hoavàrác
Hoalàbiểutượngchosựđẹpđẽ,thơmthovàtươimát,nêntấtcả
mọingườiđềumongmuốnngắmnhìn,uthíchvàtrânq.Cịnrác
làthứdơbẩn,hơihámnênítaiquantâmđểýtớivàchỉmuốndẹpbỏ
hoặcloạitrừcàngxa,càngtốt.Tuyrácbịđốixửthiệtthịinhưthế,
nhưngnóvẫnâmthầmnhậnchịuđểđónggópchođờinhữnggìtốtđẹp
nhất.
Cơngviệccủaráclàlàmphân,giúpngườilàmvườnvunbónnhững
luốnghoa,vườnrau,giànbầuvànhiềuloạicâyăntráikhácđượcxanh
tươi,đơmhoavàkếttrái.Mặtkhác,nhờngườinơngdânbiếtsửdụng
cácloạiphânhữucơvàhạnchếdùngphânhóahọcđểchămbón,trồng
trọt,nênrauquảđượctăngthêmphầnbổdưỡngvàđảmbảosứckhỏe
tốtchoconngười.
Dovậy,ráckhơnghẳnlàthứnhơnhớp,xấuxacầnphảiloạibỏmà
ráccókhảnăngâmthầmđónggóptíchcựcđemlạilợilạcchođờisống
conngười.
Trongtâmthứccủachúngtacũngcóhaiđặctínhcănbảncủahoavà
rác.Tacónhữngđứctínhtốtnhưthiệnlành,siêngnăng,hiềnhịa,dễ
thương,thathứ,biếtcảmthơngvàgiúpđỡchonhữngaigặpphảihồn
cảnhkhókhăn,thiếuthốn.Điểmtíchcựcấytượngtrưngchobơnghoa
tươimát,đẹpđẽvốncóởnơimỗiconngười.Vàkhitâmtađượcnhẹ
nhàng,anổnvàhạnhphúcthựcsự,đóchínhlàđóahoatâmhồntrong
tanởrộvàthơmngát.
Cịnngượclại,khitâmýthamlam,buồngiận,sợhãi,ghentị,trách
móc,íchkỷthìmảnhvườntâmkiađangsinhtrưởngnhiềuloạicỏdại
vàrácrến.Vìthế,ngườituphảibiếtcáchchămsócvườntâmcủamình
đểmỗingàynhữnghoatráithươngu,hiểubiết,giúpđời…đượcsum
s,nởrộvàtỏangáthươngthơm.
Chúngtathừabiếtrằng,mộtbơnghoacómặtphảinhờvàonhiều

yếutốkháckếthợplạimớihìnhthànhnhưđất,nước,phânxanh,
khơngkhí,ánhsángmặttrời,ngườichămsóc…Bơnghoakhơngthể
hiệnhữuđơnđộclẻloimànócầnphảinươngtựavàonhauđểsinhkhởi
vàtồntại.Nếumộtaiđóchỉthíchngắmnhìnphíatrêncủabơnghoa,
nhưnglạicắtbỏbộphậngốcrễnhơnhớpởphíadướithìđóahoatươi


thắmđóchỉđượctồntạivàingàyrồisẽnhanhchóngkhơhéovàúatàn.
Dovậy,phânrácrấtcầnthiếtvàquantrọngkhơngthểthiếuđốivới
hoa,vàđờisốngconngười.
Trongtâmthứccủachúngtacũngtươngtựnhưthế,cókhánhiều
rácrưởiphiềnnãonhưthamlam,giậnhờn,tráchmóc,losợ,đốkị,
phânbiệt,buồnchán…Nhữnghạtgiốngtiêucựcnàyẩntàngtrong
chiềusâutâmthứccủata,khiđủđiềukiệnthìchúngsẽhiệnhànhvà
chiphốilênđờisốngconngười,tạoranhiềuthốngkhổ,bấtan.
Tuynhiên,nếutabiếtcáchtutậpvàchuyểnhóathìrácphiềnnão
kiacũngsẽtrởthànhbơnghoathanhkhiết,thơmthovàlantỏahương
thơmđểhiếntặngchocuộcđời.Ngượclại,nếutakhơngbiếtvunbón,
tướitẩmchohoamỗingàythìnórấtmauchónghéohonvàtànlụi.Đối
vớiconngườicũngvậy,cónhiềukhitađanghạnhphúcbêncạnhngười
thânucủamìnhvàđượcngườithươngnngchiều,qtrọng.
Nhưng,nếutavẫncứmãihờhữngvàkhơngbiếtquantâmchămsóc,
trânqvớinhữnggìmìnhđangcóthìmộtngàynàođóhạnhphúctự
độngcấtcánhbayxađểlạisựtrốngvắng,lẻloivàbuồntủi.Sựthậtnày
đãvàđangxảyra,nếukhơngnhanhchóngtỉnhthứcđểchuyểnhóathì
khótránhkhỏibấtan,đổvỡ.
Thựcra,phiềnnãokhổđauchỉbiểuhiệnkhitâmtabịmànvơminh
chelấp,bịchiphốibởisựđiềuđộngcủabảnngãthamsânsi.Khiđối
dunxúccảnhxảyrathìbảnngãlậptứcphảnkhángvàloạitrừđối
tượng(giận),hoặcmuốnchiếmhữunhữnggìmànóưathích(tham).

Lốimịnphảnứngnàybópméohiệnthựctheonhậnthứcchủquan,
nêncáinhìntrungthựckhơngthểhiểnbày.Từđó,takhơngthấyráclà
điềukiệntấtyếuđểlàmnênhoa,cũngnhưđốidiệnvớikhổđausẽgiúp
conngườithấuhiểuđượcbảnchấtđíchthựccủacuộcsống.
Vìkhơngnhậnrađượcbàihọcqgiávàthiếtthựctừkhổđau,nên
tathiếukhảnăngchuyểnhóađaukhổcủatựthâncũngnhưthơngcảm
vàchiasẻtìnhthươnguđếnchonhữngaigặpphảihồncảnhéole,
trắctrở.Vínhưtrongmộtcáithùngchứađựngrácdơbẩn,trongđócó
nhữnghạtngọcvơcùngqgiá,nếutachorằng,thùngrácqbẩnmà
khơngchịuđưatayvàođểlấyngọcrathìthậtdạikhờvàuổngphíbiết
bao?Cóthểnóirằng,thóiquenloạitrừvàphảnkhánglạihiệnthựclà
mộttrongnhữngngunnhâncănbảntạorađaukhổ.
Sốngtrêncuộcđờinày,khơngcóngườinàomongmuốnkhókhăn
xảyđếnvớimìnhcả,nhưngkhổnỗinókhơngngoạilệchobấtcứmộtai.
Từngườigiàusangquyềnqchođếnkẻbầncùngthiếuthốnđềucó
nhữngnỗikhổniềmđaudùíthaynhiều,đólàsựthật.Tuynhiên,nếu
bạnbiếtnidưỡngvàgiữgìntâmhồnđịnhtĩnhvàtrongsángthì


chẳngbịvướngkẹtvàobấtcứđiềukiệngìxảyrađốivớibạn.
Khicáithấythanhtịnhpháthiệnracáctrigiácsailầm,tínhtốn
củabảnngãthamsânsi,lúcbấygiờbạntựdongắmnhìnvẻđẹpcủa
dịngsơng,đồinúi,cỏcâyvàhoalámàkhơngcịnbịlệthuộcvàocácý
niệmthamđắm,chiếmhữuhoặcghétbỏ.
Tấtcảcáchiệntượng,sựvậttrongvũtrụnàylnlnthayđổivà
mớimẻ.Bạnkhơngthểnắmbắthoặcướchẹnbấtcứcáigìchotựthân
cả.Cơngviệccủabạnlàtiếpxúcvớicáithựctạibâygiờvàởđây.
Khơnglấynhữngquanniệm,địnhkiếntrongqkhứđểápđặtlênhiện
thực.Sựviệcđangdiễnbiếnranhưthếnàothìtùyvàođóđểhànhxử
chophùhợp,khơngcầnphảirậpkhntheonhữngđườnglối,tưduy

củangườikhác.
Nếubạnsốngtrọnvẹnvớinộidungnày,bạnsẽcómốiquanhệtốt
đẹpvớimọingườichungquanhmàkhơnggâytổnthươngchobấtcứ
mộtai,dùnóbénhỏnhưconsâuhayconkiến.Khitâmtưbạnthơng
suốtvàtrảilịngranhưthế,bạnsẽcócáinhìnmớimẻvàtrungthựcở
bấtcứmọilĩnhvựcnàocủađờisống.
Đểthấyrácchínhlàhoa-hoavàrácvốnkhơnghaicũngnhưkhổ
đaulàmnênhạnhphúc-phiềnnãochínhlàbồ-đề,bạncầnphảitrởvề
vớichínhmìnhđểchămsócchođóahoatâmhồnđượcnởrộvàthêm
phầnhươngsắc.Nghĩalà,khitâmýcủabạnđangrongruổi,phiêulưuở
mộtphươngtrờinàođó,hãytrởvềvớitựthânvàcómặttrọnvẹnvới
nhữnggìđangbiểuhiệntrongđươngtại.
Mỗikhithântâmvàhồncảnhhiệntạiđượcthắpsáng,bạnsẽthấy
rõmốitươnggiaotấtyếugiữabảnthânmìnhđốivớiđờisống,giữarác
vàhoa.Từđó,bạnkhơngcịnghétbỏ,tránhnéhoặcloạitrừbấtcứđiều
gìcả,vìbạnđãbiếtcáchchuyểnhóaráctrởthànhhoa-biếnkhổđauvà
nhữnggìkhơngvừaýtrởnênanvuivàhạnhphúc.


Hơithởtrịliệuthântâm
Trongcuộcsốnghàngngày,đơilúcchúngtagặpphảinhữngtình
trạnghếtsứccăngthẳng,khóchịuvàbấtan.Nhữngcảmxúcấyđược
hìnhthànhdonhiềuyếutốngoạicảnhtácđộngvào,nhưngchínhyếu
vẫnlàphátxuấttừtâmýcủamình.Bởikhitacịnthamlam,sânhậnvà
simêthìsẽdễdàngbịphiềnnãokhổđaukhốngchếvàtróibuộc.Vì
vậy,đểtrịliệuvàchuyểnhóanhữnghệlụykhổđauấy,qnniệmhơi
thởlàliệuphápvơcùngkỳdiệu,cókhảnăngchữatrịtậngốccănbệnh
thamsânsiởnơimỗichúngsinh.
Thậtvậy,hơithởnhưngườimẹhiềnnidưỡngchotakhơnlớn.
Hơithởmiệtmàilàmviệcliêntụcsuốtngàyđêmkhơngbaogiờdừng

nghỉ;chodùtacóthứchayngủthìhơithởvẫnchuncầnhoạtđộng
đềuđặn,giúpchomáuhuyếtđượclưuthơngvànidưỡngcáctếbào
củacơthể.Hơithởrấtquantrọngvàvơcùngqgiá,chỉcầnngừngthở
trongvịngmộtvàiphút,thìkểnhưmọihoạtđộngcủathânthểvàtồn
bộđờisốngcủaconngườiđềubịtêliệt.Baonhiêucơngdanhsựnghiệp
màtađãcốgắngđểvunđắpvàgầydựng,nhưngchỉcầnhơithởngừng
hoạtđộngtrongchốclát,thìnhữngthứqgiákiatựđộngcấtcánhbay
xavàmạngsốngcủachúngtakểnhưchấmdứt.Thếmớibiếtđờisống
củaconngườithậtmongmanhgiảtạm,chẳngkhácgìnhữnghạtsương
mai,nhưtianắngsớm.VìlẽđónêncólầnĐứcPhậthỏicácvịTỷ-kheo
vềmạngsốngcủaconngườitồntạitrongbaolâu?VịTỷ-kheođầutiên
trảlờilàtrongvịngvàingày,ngườikếtiếpthìnóikhoảngchừngmột
bữaănvàvịTỷ-kheocuốicùngtrảlờirằng,mạngsốngcủaconngười
chỉđượctồntạitrongmộthơithở.ThếTơnkhenngợivịTỷ-kheonày
đãhiểuđạolý.(KinhTứThậpNhịChương)
Vềphươngdiệnsứckhỏe,nếunhưchúngtabiếtcáchthựctậpđiều
hịahơithởvàovàhơithởramỗingày,thìmáuhuyếttrongcơthểtasẽ
dễdànglưuthơngvàngănngừađượcnhiềuchứngbệnh.Khiđếncác
trungtâmyogahoặcthiềnđểthựctậpthở,chúngtathấyđờisốngtrở
nênnhẹnhàngvàthânthểkhỏekhoắnhơn.Nếukhitathởvàohoặcthở
racóýthức,thìhơithởấysẽdàihơnvàsâuhơn.Vàtathởvàosâu,hơi
thởmangtheorấtnhiềudưỡngkhítronglànhvàochocơthể.Đếnkhi
thởrasẽtốngkhứnhữngđộctốdưthừarabênngồi.Nhờvậy,nêncác
tếbàocủacơthểđượctươinhuận,trẻtrungvàsángđẹp.Saunhững
buổithựctậpthiềnthở,chúngtaănuốngngonlànhvàtinhthầnđược