SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

MỤC LỤC

1. LỜI GIỚI THIỆU...............................................................................................1
2. TÊN SÁNG KIẾN:..............................................................................................2
3. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN:.....................................................................................2
4. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN:.............................................................2
5. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN:...............................................................2
6. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP DỤNG THỬ
...................................................................................................................................2
7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN...........................................................3
7.1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN.............................................................................3
7.1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN...................................................................................3
7.1.2 THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU....................................4
7.1.3 BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.....................................................5
7.1.4. KẾT QUẢ THU ĐƯỢC QUA KHẢO NGHIỆM, ĐÁNH GIÁ........28
7.2. KHẢ NĂNG ÁP DỤNG:.............................................................................29
8. NHỮNG THÔNG TIN CẦN ĐƯỢC BẢO MẬT (NẾU CÓ):.......................29
9. CÁC ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN:.....................29
10. ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC HOẶC DỰ KIẾN CÓ THỂ THU
ĐƯỢC DO ÁP DỤNG SÁNG KIẾN THEO Ý KIẾN CỦA TÁC GIẢ:...........29
11. DANH SÁCH NHỮNG TỔ CHỨC/ CÁ NHÂN ĐÃ THAM GIA ÁP
DỤNG THỬ HOẶC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN LẦN ĐẦU:................................30


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. LỜI GIỚI THIỆU

Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong
việc xác định nội dung dạy học ở nhà trường phổ thơng và trong xây dựng chương
trình mơn học ở nhiều nước trên thế giới. Dạy học tích hợp được xây dựng trên cơ
sở những quan điểm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy học. Vận dụng
hợp lí quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp phát triển các năng
lực, giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên có ý nghĩa
hơn với học sinh so với việc các môn học, các mặt giáo dục được thực hiện riêng
rẽ.
Dạy học tích hợp liên mơn là dạy cho học sinh biết tổng hợp kiến thức, kĩ
năng ở nhiều môn học để giải quyết các nhiệm vụ học tập và hình thành năng lực
giải quyết các tình huống thực tiễn. Khi giải quyết một vấn đề trong thực tiễn, bao
gồm cả tự nhiên và xã hội, đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức tổng hợp, liên
quan đến nhiều mơn học, như: tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp
luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, biển, đảo; giáo dục sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả, bảo vệ môi trường, an tồn giao thơng...
Qua những đợt tập huấn do Sở giáo dục và đào tạo tổ chức, trên cơ sở tìm tịi
những tài liệu, thu thập thơng tin qua báo đài và internet, đặc biệt là nắm bắt về
phương pháp dạy học tích hợp nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp
dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển
năng lực của học sinh trên tinh thần Nghị quyết 29 - NQ/TW về đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng
“tích hợp liên mơn” là một trong những vấn đề cần ưu tiên, nên từ năm học 2015 –
2016 tôi đã bắt đầu áp dụng dạy thử một số chủ đề tích hợp tại trường THPT
Quang Hà và có hiệu quả cao. Năm học 2016 – 2017 tôi đã đạt được giải Ba cuộc
thi Soạn giáo án tích hợp với chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha” do Sở giáo
1


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”


dục và đạo tạo Vĩnh Phúc tổ chức nên tôi quyết định viết thành sáng kiến kinh
nghiệm này để chia sẻ với các đồng nghiệp tham khảo.
2. TÊN SÁNG KIẾN:
Dạy học tích hợp liên mơn trong chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”
Chủ đề Máy điện xoay chiều ba pha là một chủ đề tích hợp liên mơn được
biên soạn với nội dung chính là chương Máy điện ba pha trong chương trình Cơng
nghệ 12, kết hợp với một số nội dung liên quan trong chương trình Cơng nghệ 8 ở
trung học cơ sở, Nghề điện dân dụng 11 và chương trình Vật lí 12 ở trung học phổ
thông.
Chủ đề này dùng trong dạy học môn Công nghệ 12 cho học sinh trung học
phổ thông với thời lượng 4 tiết lý thuyết (trên lớp) trong học kì II.
3. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN:
- Họ và tên: Nguyễn Thị lành
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Quang Hà - Gia Khánh - Bình
Xuyên - Vĩnh Phúc
- Số điện thoại: 0986 423 675. Email:

4. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN:
Nguyễn Thị Lành
Đ/C: Trường THPT Quang Hà - Gia Khánh - Bình Xuyên - Vĩnh Phúc.
5. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN:
Sáng kiến này được áp dụng khi giảng dạy phần “Máy điện xoay chiều”
trong môn Công nghệ lớp 12.
6. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP DỤNG THỬ
Sáng kiến được áp dụng lần đầu vào học kì II, năm học 2015 - 2016

2


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”


7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN
7.1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN
7.1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
Trong dạy học, tích hợp liên mơn được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các nội
dung từ các môn học trong các lĩnh vực học tập khác nhau thành một môn tổng
hợp mới hoặc lồng ghép các nội dung cần thiết vào những nội dung vốn có của
mơn học. Như vậy thơng qua dạy học tích hợp liên mơn thì những kiến thức, kỹ
năng học được ở mơn này có thể sử dụng như những công cụ để nghiên cứu, học
tập các mơn học khác. Chẳng hạn sử dụng Tốn học như những công cụ đắc lực để
giải các bài tập Vật lí; kiến thức Vật lí sử dụng để giải thích nguyên lí làm việc của
các máy, thiết bị trong môn Công nghệ; hay Tin học được sử dụng như một cơng
cụ để mơ phỏng các thí nghiệm ảo...
Dạy học liên môn là phải xác định các nội dung kiến thức liên quan đến hai
hay nhiều môn học để dạy học, tránh việc học sinh phải học lại nhiều lần cùng một
nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau.
Mục tiêu của dạy học tích hợp liên mơn:
- Làm cho q trình học tập có ý nghĩa hơn: Hình thành ở học sinh những
năng lực rõ ràng.
- Giúp học sinh phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn: Do dự tính
được những điều cần thiết cho học sinh.
- Quan tâm đến việc sử dụng kiến thức trong tình huống cụ thể: Giúp học
sinh hịa nhập vào thực tiễn cuộc sống.
- Giúp học sinh xác lập mối quan hệ giữa các khái niệm đã học.
Đặc điểm của dạy học tích hợp liên mơn:
- Lấy học sinh làm trung tâm.
- Định hướng, phân hóa năng lực học sinh.
- Dạy và học các năng lực thực tiễn.
3



SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

Dạy học tích hợp liên mơn giúp học sinh trở thành người học tích cực, người cơng
dân có năng lực giải quyết tốt các tình huống có vấn đề mang tính tích hợp trong
thực tiễn cuộc sống.
7.1.2 THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
a, Thuận lợi:
- Đối với giáo viên:
+ Trong q trình dạy học mơn học của mình, giáo viên vẫn thường xuyên
phải dạy những kiến thức có liên quan đến các mơn học khác và vì vậy đã có sự
am hiểu về những kiến thức liên mơn đó hay nói cách khác đội ngũ giáo viên
chúng ta đã dạy tích hợp liên mơn từ lâu rồi nhưng chúng ta chưa đi sâu và chưa có
khái niệm tên gọi cụ thể mà thơi .
+ Với việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, vai trị của giáo viên
khơng cịn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định hướng
hoạt động học của học sinh cả ở trong và ngoài lớp học; vì vậy, giáo viên các bộ
mơn liên quan có điều kiện và chủ động hơn trong sự phối hợp, hỗ trợ nhau trong
dạy học.
+ Trong những năm qua giáo viên cũng đã được trang bị thêm nhiều kiến
thức mới về phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực: như phương pháp bàn tay
nặn bột hoặc kĩ thuật khăn trải bàn, dạy học theo dự án …
+ Môi trường “ Trường học kết nối” rất thuận lợi để giáo viên đổi mới
trong dạy tích hợp, liên mơn.
+ Nhà trường đã đầu tư nhiều phương tiện dạy học có thể đáp ứng một
phần đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.
+ Sự phát triển của công nghệ thông tin, sự hiểu biết của đội ngũ giáo viên
của nhà trường là cơ hội để chúng ta triển khai tốt dạy học tích hợp, liên mơn.
- Đối với học sinh:


4


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

Học sinh có hứng thú tìm hiểu kiến thức các bộ môn nhất là các bộ môn tự
nhiên ngày càng nhiều hơn, sách giáo khoa được trình bày theo hướng “ mở ”nên
cũng tạo điều kiện, cơ hội cũng như môi trường thuận lợi cho học sinh phát huy tư
duy sáng tạo.
b, Khó khăn:
- Đối với giáo viên:
+ Giáo viên phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học
khác.
+ Vấn đề tâm lý chủ yếu vẫn quen dạy theo chủ đề đơn môn nên khi dạy
theo chủ đề tích hợp, liên mơn, các giáo viên sẽ vất vả hơn, phải xem xét, rà sốt
nội dung chương trình, sách giáo khoa hiện hành để loại bỏ những thông tin cũ, lạc
hậu, đồng thời bổ sung, cập nhật những thông tin mới, phù hợp. Nội dung
của phương pháp dạy tích hợp, liên mơn cũng u cầu GV cấu trúc, sắp xếp lại nội
dung dạy học trong chương trình hiện hành theo định hướng phát triển năng lực
học sinh nên không tránh khỏi làm cho giáo viên có cảm giác ngại thay đổi.
+ Điều kiện cơ sở vật chất (thiết bị thông tin ,truyền thông) phục vụ cho
việc dạy học trong nhà trường còn nhiều hạn chế nhất là các trường ở nông thôn.
- Đối với học sinh:
+ Dạy tích hợp là cả một q trình từ tiểu học đến THPT nên giai đoạn
đầu này, đặc biệt là thế hệ học sinh hiện tại đang quen với lối mòn cũ nên khi đổi
mới học sinh thấy lạ lẫm và khó bắt kịp.
+ Do xu thế chọn ngành nghề theo thực tế xã hội nước ta hiện nay và việc
quy định các mơn thi trong các kì thi tuyển sinh nên đa số các học sinh và phụ
huynh kém mặn mà (coi nhẹ) với các môn không thi, ít thi (mơn phụ) trong đó có
mơn Cơng nghệ.

7.1.3 BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
A. MỤC TIÊU CỦA CHỦ ĐỀ
5


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

Sau khi học xong chủ đề, học sinh có thể:
a) Về kiến thức:
- Biết được khái niệm, phân loại và công dụng của máy điện xoay chiều ba
pha.
- Biết được khái niệm, ứng dụng của máy biến áp
- Hiểu được cấu tạo, cách nối dây của máy biến áp một pha và máy biến áp
ba pha.
- Hiểu được nguyên lí làm việc của máy biến áp.
- Biết được cấu tạo và hiểu được nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay
chiều một pha và ba pha.
- Biết được công dụng, cấu tạo, cách nối dây động cơ khơng đồng bộ ba
pha.
- Hiểu được ngun lí làm việc của động cơ không đồng bộ ba pha.
b) Về kĩ năng
- Đọc được sơ đồ cấu tạo của máy biến áp, máy phát điện và động cơ không
đồng bộ ba pha.
- Đọc được sơ đồ nguyên lí của các loại máy điện xoay chiều.
- Vận dụng được kiến thức để giải thích một số hiện tượng trên thực tế và
giải được các bài tập về tính tốn máy biến áp.
- Hợp tác để giải quyết các nhiệm vụ học tập.
- Tìm kiếm, chọn lọc, xử lý và lưu giữ được thông tin cần thiết trên mạng
internet.
c) Về thái độ

- Có hứng thú trong việc tìm hiểu kiến tức liên quan đến các loại máy điện
(máy biến áp, động cơ điện xoay chiều một pha) trong nội dung môn Công nghệ 8

6


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

và Nghề điện dân dụng 11. Từ đó hình thành thói quen vận dụng kiến thức liên
mơn để khám phá kiến thức.
- Có tinh thần hợp tác để hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao.
d) Các năng lực chính hướng tới
- Năng lực sử dụng các ngôn ngữ kĩ thuật: từ trường, cảm ứng điện từ, cuộn
dây sơ cấp, cuộn dây thứ cấp, rôto, stato.
- Năng lực triển khai, sử dụng công nghệ: hiểu được cấu tạo, ngun lí làm
việc từ đó sử dụng các loại máy điện đúng qui trình kĩ thuật.
- Năng lực lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch thông qua việc giải quyết các
nhiệm vụ được giao.
- Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề
- Năng lực tự nghiên cứu các vấn đề liên quan được đề cập ở nhiều tài liệu
khác nhau, tự tổng hợp lại để xây dựng thành một vấn đề có tính logic chặt chẽ.
- Năng lực hợp tác và giao tiếp: thể hiện trong việc làm việc nhóm và đánh
giá lẫn nhau.
- Năng lực sử dụng cơng nghệ thơng tin và truyền thơng: tìm kiếm thơng
tin, soạn thảo trình bày báo cáo kết quả hoạt động và báo cáo sản phẩm học tập.
B. ĐỐI TƯỢNG DẠY HỌC

- Học sinh lớp 12
STT


Lớp

Số
lượng

Khối

Đặc điểm

lớp

Học sinh học chuyên đề khối A nên
1

12A

38

12

có khả năng nhận thức tốt về các
mơn học tự nhiên, trong đó có mơn
Cơng nghệ.

2

12D

38


12

Học sinh học chuyên đề khối C, D.
7


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

Tổn
g

76

B. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU

- Phiếu học tập
- Tranh vẽ về các loại máy điện xoay chiều:

8


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

Hình 1. Một số loại máy điện

Hình 2. Cấu tạo máy phát điện xoay chiều

9



SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

Cấu tạo động cơ không
đồng bộ ba pha

Cấu tạo động cơ không
đồng bộ ba pha

10


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

Hình 3. Cấu tạo động cơ không đồng bộ 3 pha

- Tranh vẽ sơ đồ nguyên lí:

Sơ đồ nguyên lí máy biến áp ba pha

Sơ đồ nguyên lí máy phát điện
xoay chiều ba pha

11


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

- Các video và hình ảnh động mơ phỏng ngun lí làm việc của máy phát
điện và động cơ điện (thể hiện trong bài giảng minh họa).
- Sách giáo khoa, sách giáo viên môn Công nghệ 12, Vật lí 12, Nghề điện

dân dụng 11, Cơng nghệ 8
- Bài giảng Powerpoint.
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1) Chuẩn bị
a) Phân tích cấu trúc và logic nội dung
Chủ đề Máy điện xoay chiều ba pha được biên soạn dựa trên kiến thức
chính của mơn Cơng nghệ 12 kết hợp với các kiến thức có nội dung liên quan trong
mơn Vật lí 12, mơn Nghề điện dân dung 11 ở trung học phổ thông và môn Công
nghệ 8 ở trung học cơ sở. Cụ thể như sau:
* Môn Công nghệ 12:
- Bài 25: Máy điện xoay chiều ba pha - Máy biến áp ba pha
- Bài 26: Động cơ không đồng bộ ba pha
* Mơn Vật lí:
- Bài 38: Hiện tượng cảm ứng điện từ. Suất điện động cảm ứng (Vật lí 11)
- Bài 16: Truyền tải điện năng. Máy biến áp (Vật lí 12)
- Bài 17: Máy phát điện xoay chiều (Vật lí 12)
- Bài 18: Động cơ khơng đồng bộ ba pha (Vật lí 12)
* Mơn Nghề điện dân dụng 11:
- Bài 7: Một số vấn đề chung về máy biến áp
- Bài 8: Tính tốn, thiết kế máy biến áp một pha
- Bài 15: Động cơ điện xoay chiều một pha
* Môn Công nghệ 8:
12


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

- Bài 42: Máy biến áp một pha - Thực hành máy biến áp một pha
- Bài 44: Đồ dùng loại điện cơ

Để học sinh nắm được kiến thức về máy điện xoay chiều ba pha một cách có hệ
thống, tơi đề xuất cấu trúc lại nội dung như sau:
A. Khái quát chung về máy điện xoay chiều ba pha
1. Khái niệm máy điện xoay chiều ba pha
2. Phân loại và công dụng của máy điện xoay chiều ba pha
B. Máy biến áp
I. Khái niệm và ứng dụng
II. Máy biến áp xoay chiều một pha
1. Cấu tạo
2. Nguyên lí làm việc
III. Máy biến áp xoay chiều ba pha
1. Cấu tạo
2. Nguyên lí làm việc
C. Máy phát điện xoay chiều
I. Máy phát điện xoay chiều một pha
II. Máy phát điện xoay chiều ba pha
1. Cấu tạo
2. Nguyên lí làm việc
D. Động cơ khơng đồng bộ ba pha
I. Khái niệm và công dụng
II. Cấu tạo
1. Stato
13


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

2. Rơto
III. Ngun lí làm việc
IV. Cách đấu dây

b) Cách thức thực hiện chủ đề:
Thời lượng: 4 tiết
- Tiết 1 và 2:
+ Tìm hiểu khái niệm, phân loại và công dụng của máy điện xoay chiều ba
pha.
+ Khái niệm, cơng dụng, cấu tạo và ngun lí làm việc của máy biến áp
xoay chiều ba pha.
- Tiết 3: Tìm hiểu về khái niệm, cơng dụng, cấu tạo, nguyên lí làm việc của
máy phát điện xoay chiều ba pha.
- Tiết 4: Tìm hiểu về khái niệm, cơng dụng, cấu tạo và ngun lí làm việc
của động cơ khơng đồng bộ ba pha.
c) Chuẩn bị tài liệu, nguồn cung cấp thông tin:
- Tài liệu: Sách giáo khoa và sách giáo viên Công nghệ 12, sách giáo khoa
và sách giáo viên Vật lí 12, sách giáo khoa và sách giáo viên Công nghệ 8, sách
giáo khoa Nghề điện dân dụng 11; các sách, báo tài liệu về các loại máy điện.
- Phương tiện dạy học: Sơ đồ, tranh ảnh, mô hình, vật thật về một số loại
máy điện.
- Ngồi ra, giáo viên tìm trên mạng internet những trang web có thơng tin
phục vụ cho chủ đề mà học sinh có thể khai thác. Cung cấp cho học sinh địa chỉ
các trang web hoặc các từ khóa để việc tìm kiếm của các em tập trung và đúng
mục đích, tránh lan man hoặc lạc vào những trang có nội dung khơng phù hợp
- Các trang web có liên quan đến chủ đề và phần mềm powerpoint để hỗ trợ
cho việc soạn giảng của giáo viên và trình bày sản phẩm của học sinh,
14


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

- Các tài liệu, giáo trình về kĩ thuật điện.
d) Phương pháp dạy học:

Sử dụng phối hợp các phương pháp dạy học, trong đó chú trọng các phương
pháp dạy học tích cực nhằm phát huy khả năng tự học của học sinh: phương pháp
dạy học trực quan, nêu vấn đề, bản đồ tư duy, khăn trải bàn, kỹ thuật mảnh ghép,
thảo luận nhóm, ghép đơi...
e) Giao nhiệm vụ cho học sinh:
Giáo viên chia lớp thành 6 nhóm, mỗi nhóm 6 đến 7 học sinh.
Để đảm bảo tất cả học sinh đề phải học như nhau, giáo viên yêu cầu mỗi nhóm học
sinh phải thực hiện tất cả các nhiệm vụ dưới đây. Với mỗi nhiệm vụ, học sinh viết
báo cáo ngắn gọn, chuẩn bị báo cáo trước lớp với thời gian báo cáo không quá 10
phút, có thể kết hợp với trình bày PowerPoint.
Để đảm bảo chất lượng các báo cáo, giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách tìm tài
liệu, cách thu thập và xử lí thơng tin, cách viết báo cáo.
- Nội dung Máy biến áp:
+ Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu cấu tạo của máy biến áp ba pha
+ Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nguyên lí làm việc của máy biến áp ba pha.
Tài liệu tham khảo chính: bài 42 sách giáo khoa Cơng nghệ 8, bài 38 sách
giáo khoa Vật lí 11, bài 16 sách giáo khoa Vật lí 12; bài 25 sách giáo khoa Công
nghệ 12, bài 7 và 8 sách giáo khoa Nghề điện dân dụng 11.
- Nội dung Máy phát điện xoay chiều ba pha:
+ Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu máy phát điện xoay chiều một pha
+ Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu máy phát điện xoay chiều ba pha
Tài liệu tham khảo chính: bài 17 sách giáo khoa Vật lí 12.
- Nội dung Động cơ không đồng bộ ba pha:
+ Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu cấu tạo của động cơ không đồng bộ ba pha
15


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

+ Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu ngun lí làm việc của động cơ khơng đồng

bộ ba pha.
Tài liệu tham khảo chính: bài 26 sách giáo khoa Cơng nghệ 12, bài 18 sách
giáo khoa Vật lí 12, bài 44 sách giáo khoa công nghệ 8.
2) CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CỦA CHỦ ĐỀ

Trên tình thần sử dụng phương pháp dạy học tích cực và hoạt động nhóm là
chủ đạo, tiến trình dạy học chủ đề Máy điện xoay chiều ba pha bao gồm các hoạt
động chính sau:
* Hoạt động 1: Hoạt động định hướng của giáo viên
1) Tổ chức ổn định lớp tạo tâm thế học tập:
2) Kiểm tra bài cũ: (thể hiện trong bài giảng minh họa)
3) Bài mới: Đặt vấn đề
- Giáo viên cho học sinh quan sát hình ảnh về một số loại máy, động cơ và
yêu cầu học sinh phân biệt những loại máy nào là máy điện, chúng được ứng dụng
như thế nào.
Sau đó, giáo viên giới thiệu về các loại máy điện và nhấn mạnh máy điện
một chiều, xoay chiều một pha các em đã được học nên chúng ta chỉ tìm hiểu thêm
về máy điện xoay chiều ba pha.
* Hoạt động 2 : Hoạt động chủ động chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng
Nội dung 1: Tìm hiểu khái niệm, phân loại và công dụng của máy điện xoay
chiều ba pha.
- Mục tiêu: HS biết được những loại máy điện nào được gọi là động cơ điện
xoay chiều ba pha, phân loại và công dụng của máy điện xoay chiều ba pha.
- Nội dung và phương pháp tổ chức: Phương pháp chính là trực quan và đàm
thoại gợi mở và bản đồ tư duy (MindMap).
Giáo viên tổ chức cho học sinh tìm hiểu lần lượt khái niệm máy điện xoay chiều ba
pha, phân loại và cơng dụng của từng loại, có thể dẫn dắt học sinh bằng các câu hỏi
16



SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

gợi mở (có thể có những câu hỏi giáo viên phải gợi ý), sau đó cho học sinh quan
sát hình ảnh. Câu hỏi có thể sử dụng:
(1). Máy điện là gì?
(2). Máy điện xoay chiều ba pha sử dụng dòng điện loại nào?
(3). Quan sát sơ đồ khối, em hãy cho biết máy điện xoay chiều ba pha được
chia thành những loại nào?

MÁY
ĐIỆN
XOAY
CHIỀU
BA PHA

Máy
điện
tĩnh

Biến đổi các thơng số
của hệ thống điện
như điện áp, dịng
điện,…
Máy biến áp

Máy biến dòng

Máy phát điện

Máy

điện
quay

Làm nguồn cấp điện
cho tải
Động cơ điện
Làm nguồn động lực
cho máy, thiết bị

- Kết quả cần đạt được: Học sinh biết được khái niệm và phân loại được các
loại máy điện xoay chiều ba pha.
Nội dung 2: Tìm hiểu khái niệm và cơng dụng của máy biến áp ba pha
- Mục tiêu: Trình bày được nhiệm vụ và công dụng của máy biến áp ba pha.
- Nội dung và phương pháp: Giáo viên tổ chức cho học sinh tìm hiểu lần
lượt nhiệm vụ của máy biến áp ba pha và công dụng của máy biến áp ba pha trên

17


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

thực tế. Phương pháp dạy học chủ yếu là đàm thoại nêu vấn đề và dạy học trực
quan. Câu hỏi có thể sử dụng:
(1). Quan sát sơ đồ hệ thống điện và sơ đồ lưới điện, nhận xét về điện áp vào
và ra ở các trạm biến áp và máy biến áp?
(2). Máy biến áp có nhiệm vụ gì?
(3). Nêu ứng dụng của máy biến áp ba pha? (HS quan sát hình ảnh minh
họa)

Máy biến áp trong truyền tải và phân phối điện năng


18


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

Máy biến áp trong kỹ thuật hàn

- Kết quả cần đạt được: Học sinh phát biểu được nhiệm vụ của máy biến áp
ba pha và nêu được ứng dụng của máy biến áp ba pha trên thực tế.
Nội dung 3: Tìm hiểu cấu tạo và nguyên lí làm việc của máy biến áp xoay chiều
một pha
- Mục tiêu: Trình bày được cấu tạo và ngun lí làm việc của máy biến áp
xoay chiều một pha làm cơ sở để tìm hiểu kiến thức về máy biến áp ba pha.
- Nội dung và phương pháp: Đây là nội dung kiến thức học sinh đã được
học trong chương trình Cơng nghệ 8 và mơn Nghề điện dân dụng lớp 11 Giáo nên
viên sử dụng tranh vẽ kết hợp với một số câu hỏi gợi mở để học sinh tìm hiểu cấu
tạo của máy biến áp. Câu hỏi có thể sử dụng:
(1). Máy biến áp một pha có cấu tạo gồm những bộ phận nào?
(2). Tại sao lõi thép của máy biến áp không làm liền khối mà phải
ghép từ các lá thép kĩ thuật điện?
(3). Tác hại của dịng điện Fucơ?
Với ngun lí làm việc của máy biến áp, giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại
kiến thức về hiện tượng cảm ứng điện từ. Giáo viên tiến hành làm thí nghiệm khảo
sát thực nghiệm một máy biến áp (thuộc loại gần lí tưởng – hiệu suất xấp xỉ 100%)
để hình thành các cơng thức tính tốn máy biến áp.
- Kết quả đạt được: Học sinh hiểu được cấu tạo và nguyên lí làm việc của
máy biến áp một pha.
Nội dung 4: Tìm hiểu cấu tạo của máy biến áp ba pha
- Mục tiêu: Trình bày được cấu tạo của máy biến áp ba pha và đọc được sơ

đồ nguyên lí.
- Nội dung và phương pháp: Giáo viên sử dụng phương pháp dạy học trực
quan kết hợp cho học sinh làm việc nhóm theo phương pháp Bản đồ tư duy.

19


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

Dùng làm mạch dẫn từ

LÕI THÉP

Gồm các lá thép kĩ thuật điện ghép lại
với nhau

Mỗi lá thép dày 0,35 đến 0,5mm, phủ
sơn cách điện

Là mạch dẫn điện

DÂY QUẤN
Làm bằng dây đồng cách điện quấn
quanh trụ từ

Ba cuộn dây nhận điện vào gọi là dây
sơ cấp (AX, BY, CZ)

Ba cuộn dây lấy điện ra gọi là dây thứ
cấp (ax, by, cz)


+ Giao nhiệm vụ: Tìm hiểu cấu tạo máy biến áp ba pha
+ Học sinh thảo luận, nhóm trưởng tổng hợp ý kiến, thư ký trình bày vào
khổ giấy A0 dưới dạng sơ đồ tư duy.
+ Cử đại diện một nhóm báo cáo
+ Các nhóm cịn lại so sánh với kết quả của nhóm mình và nhận xét,
đánh giá theo mẫu.
+ Giáo viên nhận xét, đánh giá: về kiến thức, về kĩ năng thuyết trình,
kĩ năng tìm kiếm thông tin, kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin...
+ Giáo viên kết hợp sử dụng một số câu hỏi để đánh giá về mức độ
hiểu bài của học sinh.
+ Giáo viên tổng hợp lại kiến thức học sinh cần đạt được.

20


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

- Kết quả đạt được: Học sinh thể hiện được năng lực tự học, tự nghiên cứu,
năng lực giao tiếp... từ đó học sinh hiểu được cấu tạo của máy biến áp ba pha.
Nội dung 5: Tìm hiểu ngun lí làm việc của máy biến áp ba pha
- Mục tiêu: Hiểu được nguyên lí làm việc của máy biến áp xoay chiều ba
pha
- Nội dung và phương pháp: Phương pháp thảo luận nhóm. Nội dung này đã
được giao cho học sinh chuẩn bị ở nhà nên giáo viên tổ chức cho học sinh báo cáo
kết quả thực hiện.
+ Cử đại diện một nhóm báo cáo
+ Các nhóm cịn lại so sánh với kết quả của nhóm mình và nhận xét,
đánh giá theo mẫu.
+ Giáo viên nhận xét, đánh giá: về kiến thức, về kĩ năng thuyết trình,

kĩ năng tìm kiếm thơng tin, kĩ năng sử dụng cơng nghệ thơng tin...
+ Giáo viên sử dụng hình động trong bài giảng powerpoint tổng hợp
lại kiến thức học sinh cần đạt được.
- Kết quả đạt được: Học sinh thể hiện được năng lực tự học, tự nghiên cứu,
năng lực giao tiếp... từ đó học sinh hiểu được ngun lí làm việc của máy biến áp
ba pha, biết cách đấu dây và giải được các bài tập về tính tốn máy biến áp.
Nội dung 6: Tìm hiểu máy phát điện xoay chiều một pha
- Mục tiêu: Hiểu được cấu tạo và nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay
chiều một pha
- Nội dung và phương pháp: để Hs nắm được kiến thức của nội dung này
giáo viên có thể sử dụng các câu hỏi gợi mở để tìm hiểu cấu tạo; kết hợp với
phương pháp dạy học trực quan (học sinh quan sát video). Câu hỏi có thể sử dụng:
+ Em hãy nhắc lại nguyên tắc chung để tạo ra dòng điện xoay chiều?
+ Cấu tạo của máy phát điện xoay chiều một pha gồm mấy phần?
+ Trình bày cấu tạo và công dụng của từng phần?
21


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

+ Quan sát video và trình bày nguyên lí làm việc của máy phát điện
xoay chiều một pha?
- Kết quả đạt được: Học sinh hiểu được cấu tạo cũng như nguyên lí làm việc
của máy phát điện xoay chiều một pha.
Nội dung 7: Tìm hiểu máy phát điện xoay chiều ba pha
- Mục tiêu: Hiểu được cấu tạo và nguyên lí làm việc của máy phát điện xoay
chiều ba pha
- Nội dung và phương pháp: trên cở sở của phần máy phát điện xoay chiều
một pha đã học ở trên và nội dung này đã được giao cho học sinh chuẩn bị ở nhà
nên giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm theo kỹ thuật khăn trải bàn để

báo cáo kết quả thực hiện.

1

6

2

Ý kiến sau khi tổng hợp nhóm

5

3

4

+ Cử đại diện một nhóm báo cáo
+ Các nhóm cịn lại so sánh với kết quả của nhóm mình và nhận xét,
đánh giá theo mẫu.
+ Giáo viên nhận xét, đánh giá: về kiến thức, về kĩ năng thuyết trình,
kĩ năng tìm kiếm thơng tin, kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin...
+ Giáo viên tổng hợp lại kiến thức học sinh cần đạt được

22


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

- Kết quả đạt được: Học sinh thể hiện được năng lực tự học, tự nghiên cứu,
năng lực giao tiếp... từ đó học sinh hiểu được cấu tạo cũng như nguyên lí làm việc

của máy phát điện xoay chiều ba pha.
Nội dung 8: Tìm hiểu khái niệm và công dụng của động cơ không đồng bộ ba
pha
- Mục tiêu: biết được khái niệm và ứng dụng của động cơ không đồng bộ ba
pha.
- Nội dung và phương pháp:
+ Giáo viên cho học sinh quan sát video về nguyên tắc hoạt động của động
cơ không đồng bộ (hoặc có thể quan sát thí nghiệm) để học sinh có thể hiểu một
cách khái quát về động cơ điện và thuật ngữ khơng đồng bộ.
+ Học sinh lấy ví dụ về ứng dụng của động cơ điện ba pha trong đời sống và
trong sản xuất.
- Kết quả đạt được: Học sinh trình bày được khái niệm về động cơ không
đồng bộ ba pha và hiểu được tầm quan trọng của động cơ trong sản xuất cũng như
trong đời sống.
Nội dung 9: Tìm hiểu cấu tạo và ngun lí làm việc của động cơ không đồng bộ
ba pha
- Mục tiêu: Hiểu được cấu tạo và nguyên lí làm việc của động cơ không
đồng bộ ba pha
- Nội dung và phương pháp: Trên nền tảng kiến thức về động cơ điện một
chiều mà học sinh đã được học trong chương trình công nghệ lớp 8 và nội dung
này đã được giao cho học sinh chuẩn bị ở nhà nên giáo viên tổ chức cho học sinh
làm việc theo nhóm.
Nội dung Cấu tạo động cơ: sử dụng phương pháp bản đồ tư duy.

23


SKKN: Dạy học tích hợp liên mơn chủ đề “Máy điện xoay chiều ba pha”

+ Cử đại diện một nhóm báo cáo

+ Các nhóm cịn lại so sánh với kết quả của nhóm mình và nhận xét,
đánh giá theo mẫu.
+ Giáo viên nhận xét, đánh giá: về kiến thức, về kĩ năng thuyết trình,
kĩ năng tìm kiếm thơng tin, kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin...
+ Giáo viên tổng hợp lại kiến thức học sinh cần đạt được: với kiến
thức của phần Nguyên lý làm việc, giáo viên chốt kiến thức dưới dạng sơ đồ khối
Tác động
để học sinh dễ ghi nhớ kiến thức (mơ
hình động trong bài giảng powerpoint).

Momen quay

n < n1

Từ trường

quay

Xuất hiện

ei
Cảm ứng

Xuất hiện

3 pha

Dây quấn
Stato


24
Quét qua

Dây quấn
Roto