1

Khóa luận tốt nghiệp

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HĨA HÀ NỘI
KHOA BẢO TÀNG
*******

NGUYỄN TRÀ MY

CÔNG TÁC SƯU TẦM HIỆN VẬT
CỦA BẢO TÀNG QUÂN KHU 4

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

NGƯỜI HƯỚNG DẪN:

HÀ NỘI - 2011
Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

2

MỤC LỤC
LỜI NĨI ĐẦU ......................................................................................... 1 
1. Lý do chọn đề tài .............................................................................. 4
2. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu: ................................. 6 

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................... 6 
4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................... 6 
5. Bố cục của khóa luận ........................................................................ 7 
Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ CÔNG TÁC SƯU TẦM HIỆN VẬT
BẢO TÀNG VÀ BẢO TÀNG QUÂN KHU 4 ........................................ 8 
1.1 Một số khái niệm có liên quan ........................................................ 8 
1.1.1 Hiện vật gốc ............................................................................. 8 
1.1.2 Hiện vật bảo tàng ..................................................................... 9 
1.1.3 Khái niệm về sưu tầm, sưu tầm hiện vật bảo tàng ................... 10 
1.2 Nội dung, nhiệm vụ, tính chất cơng tác sưu tầm hiện vật bảo tàng........... 11 
1.2.1 Nội dung sưu tầm hiện vật bảo tàng ....................................... 11 
1.2.2 Nhiệm vụ của công tác sưu tầm hiện vật bảo tàng .................. 20 
1.2.3 Tính chất nghiên cứu của công tác sưu tầm hiện vật bảo tàng 22 
1.3 Khái quát về Bảo tàng Quân khu 4 ................................................ 23 
1.3.1 Sự hình thành và phát triển của Bảo tàng Quân khu 4 ............ 23 
1.3.2 Đặc trưng và chức năng của Bảo tàng Quân khu 4 ................. 28 
1.3.3 Cơ cấu tổ chức của bảo tàng Quân khu 4 ................................ 33 
1.3.4 Vai trị của cơng tác sưu tầm hiện vật đối với Bảo tàng Quân
khu 4 ............................................................................................... 33 
Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC SƯU TẦM HIỆN VẬT TẠI
BẢO TÀNG QUÂN KHU 4 .................................................................. 36 
2.1 Xây dựng kế hoạch sưu tầm ở Bảo tàng Quân khu 4 ..................... 36 
2.1.1 Cơ sở xây dựng kế hoạch sưu tầm .......................................... 36 
2.1.2 Lập kế hoạch sưu tầm hiện vật .............................................. 37 

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A



Khóa luận tốt nghiệp

3

2.2 Phương pháp sưu tầm và tổ chức xét duyệt hiện vật sưu tầm để nhập
kho tại Bảo tàng Quân khu 4 ............................................................... 42 
2.2.1 Phương pháp sưu tầm hiện vật tại bảo tàng Quân khu 4 ......... 42 
2.2.2 Tổ chức xét duyệt hiện vật sưu tầm để nhập kho : .................. 55 
2.3 Lập hồ sơ sưu tầm hiện vật tại Bảo tàng Quân khu 4..................... 59 
2.3.1 Tầm quan trọng của việc ghi chép lập hồ sơ sưu tầm hiện vật tại
Bảo tàng Quân khu 4 ....................................................................... 59 
2.3.2 Yêu cầu về hồ sơ hiện vật của Bảo tàng Quân khu 4 .............. 62 
2.3.3 Các văn bản hồ sơ sưu tầm hiện vật tại Bảo tàng Quân khu 4 . 64 
2.4 Kết quả công tác sưu tầm của Bảo tàng Quân khu 4 ...................... 70 
Chương 3: NHẬN XÉT VÀ GIẢI PHÁP GĨP PHẦN NÂNG CAO
HIỆU QUẢ CƠNG TÁC SƯU TẦM HIỆN VẬT TẠI BẢO TÀNG
QUÂN KHU 4 ....................................................................................... 75 
3.1 Nhận xét về hoạt động sưu tầm hiện vật ở Bảo tàng Quân khu 4 ... 75 
3.1.1 Ưu điểm ................................................................................. 75 
3.1.2 Hạn chế .................................................................................. 79 
3.1.3 Nguyên nhân .......................................................................... 81 
3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác sưu tầm tại Bảo tàng Quân
khu 4 ................................................................................................... 83 
3.2.1 Xây dựng đội ngũ cán bộ sưu tầm ......................................... 83 
3.2.2 Nâng cao chất lượng các hoạt động nghiệp vụ khác ............... 89 
3.2.3 Đầu tư kinh phí phục vụ cho cơng tác sưu tầm và tăng cường áp
dụng khoa học kĩ thuật và trang thiết bị hiện đại cho công tác sưu
tầm hiện vật ..................................................................................... 97 
3.2.4 Xã hội hóa các hoạt động bảo tàng, trong đó có hoạt động sưu
tầm ................................................................................................ 100 

KẾT LUẬN ......................................................................................... 107 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 110 

PHỤ LỤC
Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


4

Khóa luận tốt nghiệp

LỜI NĨI ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Trong thời kỳ cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước những năm đầu
thế kỉ XXI, với sự tác động mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường, bên cạnh sự
phát triển về kinh tế và đời sống xã hội cũng đã biểu hiện những mặt trái trên
nhiều lĩnh vực, trong đó có văn hố. Đó là tình trạng suy thoái đạo đức, sự
đảo lộn các chuẩn mực và giá trị xã hội, những giá trị văn hoá truyền thống
dần dần mai một và bị lãng quên.
Bên cạnh đó các thế lực thù địch cũng đang tăng cường chống phá ta
trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng nhất là sử dụng những phương tiện thông tin
đại chúng, tuyên truyền, xuyên tạc lịch sử, phủ nhận vai trò của Đảng, phá
hoại sự nghiệp đổi mới của đất nước ta bằng “Diễn biến hồ bình” - “Bạo
loạn lật đổ” với những cuộc “Cách mạng đường phố”, “Cách mạng sắc màu”
đang diễn ra ở một số quốc gia trong thời gian gần đây. Do đó cuộc chiến
đấu trên mặt trận văn hố - tư tưởng là nhiệm vụ đóng vai trị đặc biệt quan
trọng trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, hình thành nhân cách

con người Việt Nam. Trong cuộc chiến đấu ấy, những di sản văn hoá cao
đẹp được đúc kết qua hàng nghìn năm lịch sử là nền tảng vơ giá, là vũ khí
sắc bén đối với các thế hệ người Việt Nam trên con đường phấn đấu vươn
lên hội nhập và xác lập chỗ đứng cho riêng mình. Do vậy các di sản văn hố
khơng chỉ giữ gìn cẩn thận mà cịn phải được phục vụ cho việc tuyên truyền
khoa học và giáo dục quần chúng. Các di sản văn hố tự nó khơng có ý
nghĩa nếu chúng ta khơng tổ chức việc sưu tầm, gìn giữ, nghiên cứu, tun
truyền về nó, là cơng cụ, phương tiện để giáo dục nhận thức tư tưởng bản
sắc văn hóa cho quần chúng.

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

5

Điều đó đặt ra cho các Bảo tàng cũng như Bảo tàng Quân khu 4 cần sử
dụng vũ khí sắc bén của mình là hiện vật bảo tàng, giáo dục truyền thống,
khơi dậy niềm tự hào dân tộc, hướng tới những giá trị chân - thiện - mỹ, gìn
giữ phát huy bản sắc văn hố dân tộc trong q trình hội nhập quốc tế.
Cơng tác sưu tầm hiện vật bảo tàng là khâu hoạt động mở đầu quan
trọng tạo “tiền đề vật chất” cho toàn bộ hoạt động của bảo tàng. Trong bảo
tàng, nếu khơng có hiện vật gốc, sưu tập gốc mang giá trị lịch sử - văn hóa khoa học thì khơng có hoạt động bảo tàng. Những hiện vật gốc mang giá trị
bảo tàng được bảo tàng tổ chức sưu tầm thu thập về bảo tàng theo các phương
pháp và nguyên tắc của bảo tàng học. Công tác sưu tầm hiện vật trong các bảo
tàng có nhiều nét chung nhưng mỗi bảo tàng đều có những nét riêng của nó.
Đối với Bảo tàng Quân khu 4 cũng vậy, ngay từ khi thành lập bảo tàng đã đẩy

mạnh công tác nghiên cứu sưu tầm nhằm thu thập những hiện vật lịch sử, đáp
ứng những yêu cầu trước mắt và lâu dài của bảo tàng.
Nằm trong hệ thống các Bảo tàng Quân đội nhân dân Việt Nam, Bảo
tàng Quân khu 4 là một trong những bảo tàng quốc gia có số lượng hiện vật
và số lượng khách tham quan đông nhất hiện nay trên địa bàn, vừa có chức
năng bảo tồn và phát huy những di sản văn hóa quân sự phục vụ sự nghiệp
giải phóng dân tộc và xây dựng bảo vệ Tổ quốc, vừa có chức năng quản lý,
hướng dẫn nghiệp vụ cho hệ thống nhà truyền thống trong lực lượng vũ trang
quân khu. Thông qua những hiện vật gốc quý hiếm, độc đáo, nơi đây thực sự
trở thành trung tâm lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử của khu vực Bắc
Trung Bộ, một địa điểm hấp dẫn đối với khách tham quan, nghiên cứu về lịch
sử vùng đất Quân khu 4 anh hùng.
Trong những năm gần đây, Bảo tàng Quân khu 4 ln chú trọng đổi
mới tồn diện các khâu cơng tác nghiệp vụ nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ
cách mạng mới. Nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của công tác sưu

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

6

tầm hiện vật bảo tàng với sự phát triển của bảo tàng Quân khu 4 trong tương
lai, được sự giúp đỡ nhiệt tình của cán bộ Bảo tàng Quân khu 4, tôi chọn đề
tài “Công tác sưu tầm hiện vật của Bảo tàng Quân khu 4 ” làm khóa luận
tốt nghiệp đại học. Với mong muốn nghiên cứu về thực trạng hoạt động sưu
tầm hiện vật và từ đó đề xuất những giải pháp góp phần nâng cao hơn nữa

chất lượng công tác sưu tầm của Bảo tàng Quân khu 4 trong thời gian tới.
2. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu:
+ Mục đích: trên cơ sở thực trạng hoạt động sưu tầm hiện vật bảo tàng,
đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này trong thời gian tới.
+ Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Hệ thống hóa lí luận về sưu tầm hiện vật bảo tàng, và khái quát sự
hình thành phát triển, hoạt động của bảo tàng Quân khu 4.
- Nghiên cứu nội dung công tác sưu tầm bảo tàng Quân khu 4.
- Đề xuất phương pháp nâng cao hoạt động sưu tầm hiện vật trong thời
gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Khóa luận tập trung nghiên cứu công tác sưu
tầm hiện vật tại Bảo tàng Quân khu 4, thực trạng hoạt động, ghi chép hiện vật
sưu tầm và những kết quả thu được.
- Phạm vi nghiên cứu: công tác sưu tầm hiện vật tại Bảo tàng Quân khu
4 từ năm 1966 đến nay.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong q trình thực hiện, khóa luận đã sử dụng những phương pháp
nghiên cứu sau:
- Phương pháp luận khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin: chủ nghĩa
duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng.

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

7


- Phương pháp nghiên cứu liên ngành: sử học, bảo tàng học, văn bản
học…
- Tiến hành phương pháp khảo sát điền dã: quan sát, ghi chép, mô tả,
chụp ảnh, thống kê, tổng hợp, phân tích tư liệu…
5. Bố cục của khóa luận
Ngồi phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và phần Phụ lục, bài
luận văn có 3 chương như sau:
Chương 1: Khái qt về cơng tác sưu tầm hiện vật và Bảo tàng Quân
khu 4
Chương 2: Nội dung công tác sưu tầm hiện vật của Bảo tàng Quân
khu 4
Chương 3: Nhận xét và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công
tác sưu tầm hiện vật tại Bảo tàng Quân khu 4

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

8

Chương 1
KHÁI QT VỀ CƠNG TÁC SƯU TẦM
HIỆN VẬT BẢO TÀNG VÀ BẢO TÀNG QUÂN KHU 4

1.1 Một số khái niệm có liên quan
Để hiểu được sưu tầm hiện vật bảo tàng một cách đầy đủ thì đầu tiên

chúng ta phải hiểu về hiện vật gốc, hiện vật bảo tàng là gì ?
1.1.1 Hiện vật gốc
Có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về hiện vật gốc, trong cuốn bảo
tàng học đại cương (2008) của Nguyễn Thị Huệ chủ biên
+ Theo ông H.Knorr: “Hiện vật gốc là nguồn gốc hiểu biết đầu tiên
(phát minh, sáng chế)”.
+ Tác giả Straise (Tiệp Khắc) thì viết: “hiện vật gốc là nguồn sử liệu
gốc lấy ra từ thế giới xã hội và thiên nhiên, thông qua việc xác định khoa học,
tu sửa, nhập vào sưu tập hiện vật bảo tàng”
+ Theo các nhà bảo tàng học Nga: “Hiện vật gốc là nguồn sử liệu gốc
đầu tiên của tri thức, là đối tượng trực tiếp của nhận thức cảm tính của con
người. các hiện vật gốc trong bảo tàng là nguồn tư liệu lịch sử rất quan trọng
trong nghiên cứu khoa học của các ngành khoa học tương ứng”.
Trong quá trình nghiên cứu của mình, Các Mác khẳng định: “Hiện vật mà
con người giữ được trong các bảo tàng chính là những hiện vật lịch sử, những
căn cứ xác thực để nghiên cứu, tìm hiểu về thời đại và quá khứ của của lịch sử tự
nhiên và lịch sử xã hội loài người”, trong đó Các Mác tập trung những cái nói
đến phương thức chế tạo sản phẩm, đó chính là cơng cụ sản xuất mà loài người
đã dùng từ xưa tới nay, nó biểu hiện trình độ tiến hóa của lồi người.

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

9

1.1.2 Hiện vật bảo tàng

Ngay từ những thế kỉ XVII hiện tượng “hiện vật bảo tàng” đã sớm được
quan tâm. Ơng Maior trong cơng trình nghiên cứu của mình - Bảo tàng học miêu
tả có viết: “Hiện vật bảo tàng phải là những hiện vật nằm trong các bảo tàng và
nó được gìn giữ lâu dài như những vật chân chính có thật từ cuộc sống hiện tại
của nó, hiện vật bảo tàng phải là những vật mang tính quý hiếm”.
Theo cuốn “ Cơ sở bảo tàng học” (1970) của Liên Xơ (cũ) có viết:
“Hiện vật bảo tàng là nguồn gốc đầu tiên của tri thức, mà nhờ có nguồn gốc
đầu tiên của tri thức ấy, Bảo tàng mới trở thành cơ quan nghiên cứu khoa
học, mới có khả năng trở thành cơ sở tư liệu, phục vụ cho các ngành học, tổ
chức kinh tế xã hội, cơ quan văn hóa khác”.
Trong cuốn “Bảo tàng học” của hai giáo sư cộng hòa dân chủ Đức
(cũ) và Liên Xơ (cũ) là V.Levưkin và K.G Khebơsơ có viết : “Hiện vật bảo
tàng là hiện vật mang giá trị bảo tàng được lấy ra từ thế giới đồ vật trong
hiện thực khách quan, nó được sắp xếp vào các sưu tập Hiện vật Bảo tàng để
tổ chức việc bảo quản và sử dụng thuận tiện lâu dài. Hiện vật Bảo tàng là
hiện vật mang thông tin xã hội, thông tin khoa học, nó là nguồn sử liệu quan
trọng cung cấp những tri thức cần thiết về tự nhiên, xã hội và về con người
cho những ai tiếp cận nó. Hiện vật bảo tàng nào cũng chứa đựng một giá trị
lịch sử văn hóa nhất định, vì thế nó là một bộ phận của văn hóa dân tộc”.
Để làm rõ định nghĩa thế nào là hiện vật bảo tàng, tập thể giảng viên
khoa Bảo tàng trường đại học văn hóa Hà Nội, đã nghiên cứu và căn cứ vào
chức năng được giao và trên cơ sở lý luận những nghiệp vụ của chủ nghĩa
Mác Lê Nin về nhận thức đã nêu:
Hiện vật bảo tàng là nguồn nhận thức trực tiếp cảm tính cho nhận thức
con người, tiêu biểu về văn hóa vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A



Khóa luận tốt nghiệp

10

trong q trình lịch sử cùng những hiện vật về thế giới xung quanh ta, bản
thân nó chứng minh cho một sự kiện, hiện tượng nhất định nào đó trong q
trình phát triển của xã hội và tự nhiên phù hợp với loại hình bảo tàng được
sưu tầm, bảo quản nhằm phục vụ cho nghiên cứu và giáo dục khoa học.
Hiện vật bảo tàng là những bằng chứng vật chất về sự phát triển của
giới tự nhiên và sự phát triển của văn minh vật chất cũng như văn minh tinh
thần của xã hội loài người được xã hội sưu tầm, bảo quản tùy theo tính chất
của mình, nhằm mục đích giáo dục xã hội và nghiên cứu khoa học (theo Cơ
sở bảo tàng học Trung Quốc - Vương Hoằng Quân chủ biên).
1.1.3 Khái niệm về sưu tầm, sưu tầm hiện vật bảo tàng
Sưu tầm: là chỉ sự tìm kiếm, phát hiện, thu thập những hiện tượng hoặc
đối tượng nào đó của lịch sử tự nhiên và lịch sử xã hội.
Khái niệm công tác sưu tầm hiện vật bảo tàng
Theo cuốn “Cơ sở bảo tàng học đại cương” Phó giáo sư TS Nguyễn
Thị Huệ chủ biên: “Đối với các bảo tàng ở tất cả các loại hình khác nhau,
công tác sưu tầm hiện vật bảo tàng là khâu hoạt động mở đầu quan trọng tạo
“tiền đề vật chất” cho toàn bộ hoạt động của bảo tàng. Trong bảo tàng , nếu
khơng có hiện vật gốc, sưu tập hiện vật gốc mang giá trị lịch sử- văn hóakhoa học thì khơng có hoạt động bảo tàng. Những hiện vật gốc mang giá trị
bảo tàng được bảo tàng tổ chức sưu tầm thu thập về bảo tàng theo các
phương pháp và nguyên tắc của bảo tàng học”.
Theo cuốn “ Cơ sở bảo tàng học Trung Quốc” của Vương Hoằng Quân:
Sưu tầm hiện vật là công tác nghiệp vụ cơ bản mà bảo tàng căn cứ vào yêu
cầu của tính chất và đặc điểm của mình, thơng qua mọi con đường để không
ngừng bổ sung các văn vật hoặc tiêu bản một cách có mục đích.


Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

11

Hiện vật là cơ sở vật chất cho mọi hoạt động nghiệp vụ của bảo tàng.
Các hoạt động giáo dục và phục vụ xã hội, trưng bày, nghiên cứu, biên tập,
xuất bản phẩm… đều không thể tách rời hiện vật bảo tàng. Số lượng và chất
lượng ảnh hướng đến trình độ nghiệp vụ của bảo tàng. Cho nên, trước khi xây
dựng hiện vật bảo tàng không những tích lũy được một số lượng hiện vật nhất
định, mà sau khi xây dựng xong hiện vật bảo tàng cần được có số lượng bổ
sung và làm phong phú thêm. Như vậy mới có thể đảm bảo cho việc triển khai
và nâng cao hoạt động nghiệp vụ của bảo tàng. Nếu công tác sưu tầm bị gián
đoạn, bảo tàng sẽ trở thành một hồ nước tù đọng.
Trong hoạt động bảo tàng, sưu tầm hiện vật là công tác mở đầu, làm cơ
sở cho các khâu công tác nghiệp vụ khác. Khi bảo tàng chưa có nhà trưng
bày, cơng tác sưu tầm có nhiệm vụ phát hiện, lựa chọn hiện vật đáp ứng yêu
cầu trưng bày. Khi bảo tàng đã có nhà trưng bày, nhiệm vụ công tác sưu tầm
là bổ sung hiện vật cho kho cơ sở, xây dựng các bộ sưu tập, bổ sung hiện vật
cho hệ thống trưng bày. Nói tóm lại trong bất cứ hồn cảnh nào, công tác sưu
tầm cũng phải được tiến hành thường xuyên liên tục. ( Trung tá Lê Văn Việt “ Công tác sưu tầm hiện vật của bảo tàng Tăng thiết giáp”)
Sưu tầm hiện vật: là công tác nghiên cứu thu thập lựa chọn theo những
phương pháp khoa học, những tài liệu hiện vật gốc tiêu biểu, điển hình về lịch
sử tự nhiên và lịch sử xã hội, tùy theo từng loại hình của bảo tàng và là cơng
tác bổ sung cho kho cơ sở của hiện vật.
1.2 Nội dung, nhiệm vụ, tính chất cơng tác sưu tầm hiện vật bảo tàng

1.2.1 Nội dung sưu tầm hiện vật bảo tàng
- Kiện toàn những bộ sưu tập hiện vật bảo tàng.
- Là hoạt động thực tiễn để thu thập và phát hiện các vật chứng mang ý
nghĩa bảo tàng, đồng thời nghiên cứu các yếu tố khách quan và lập hồ sơ khoa
học.

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

12

- Các tài liệu hiện vật gốc là sử liệu gốc cho công tác nghiên cứu khoa
học, giáo dục và phổ biến tri thức. Cần có tư liệu ghi chép về nội dung của
các hiện vật gốc đó, nếu khơng nó sẽ mất ý nghĩa bảo tàng. Hiện vật gốc và
những tài liệu ghi chép về nó là hai mặt khơng thể tách rời nhau, vì vậy công
tác sưu tầm một mặt nghiên cứu, lựa chọn, thu thập hiện vật gốc điển hình,
mặt khác phải ghi chép đầy đủ lượng thơng tin chứa trong hiện vật đó.
Nội dung của công tác sưu tầm hiện vật :
Kế hoạch sưu tầm
Kế hoạch là tổng thể công việc dự định làm gồm nhiều cơng tác sắp
xếp có hệ thống quy vào một mục đích nhất định được thực hiện trong một
thời gian định trước.
Công tác sưu tầm hiện vật bảo tàng phải được tiến hành thường xuyên
liên tục và có hệ thống, bao giờ được coi công tác sưu tầm hiện vật bảo tàng
mang tính chất ngẫu nhiên.
Kế hoạch sưu tầm hiện vật bảo tàng gồm có hai loại:

+ Lên kế hoạch sưu tầm hiện vật bảo tàng cho thời kì chuẩn bị xây
dựng bảo tàng.. Trong thời kì chuẩn bị xây dựng bảo tàng hoặc nhà truyền
thống việc lập kế hoạch sưu tầm dựa vào nội dung yêu cầu, mục đích của bảo
tàng hay nhà truyền thống. Nếu bảo tàng hay nhà truyền thống dự định trong
một thời gian ngắn phải mở cửa đón khách tham quan thì việc thực hiện kế
hoạch phải được tiến hành khẩn trương, nhanh chóng, tổ chức được mạng
lưới rộng rãi ở mọi nơi với nhiều tổ chức xã hội. Các ngành khoa học khác
nhau để tài liệu hiện vật gốc có giá trị bảo tàng phù hợp với loại hình tính
chất của bảo tàng để xây dựng trưng bày.
Những yêu cầu khi lập kế hoạch sưu tầm giai đoạn này:
Nghiên cứu lịch sử quốc gia, lịch sử địa phương, một vùng một khu
vực, hoặc một ngành khoa học, một lĩnh vực sản xuất, hoặc lịch sử của một

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

13

nhận vật, một danh nhân văn hóa, những nhà khoa học có vai trị quan trọng
đối với lịch sử quốc gia, đối với các mặt khoa học văn hóa.
Nghiên cứu các tài liệu sách báo, tạp chí cơng trình chun khảo, hồi kí
các tài liệu có trong và ngồi nước, có ghi chép những thơng tin mà bảo tàng
cần tìm.
Nghiên cứu các bảo tàng có cùng loại hình, nghiên cứu khảo sát kho cơ
sở, nghiên cứu tìm hiểu hồ sơ hệ thống trưng bày.
Bản kế hoạch sưu tầm phải đưa ra được sự kiện cụ thể, thời gian của sự

kiện, không gian xảy ra sự kiện, vật chứng cụ thể, cách thức của phương pháp
sưu tầm.
+ Lập kế hoạch kế hoạch sưu tầm hiện vật sau khi bảo tàng mở cửa đón
khách tham quan. Bảo tàng sau khi xây dựng xong mở cửa đón khách tham
quan, điều đó khơng có nghĩa là thỏa mãn nhu cầu xã hội, nhu cầu văn hóa
của nhân dân. Do vậy:
Chúng ta phải tiến hành thường xuyên nhằm bổ sung tài liệu hiện vật cho
kho cơ sở và để chỉnh lý nội dung trưng bày, phục vụ công tác nghiên cứu.
Chúng ta phải có nhận thức đầy đủ về thành phần kho cơ sở, nghiên cứu
hiên trạng hiện vật có trong kho. Tập trung trang thiết bị và nhân lực của bảo
tàng vào cơng tác sưu tầm, thì cơng tác sưu tầm mới có thể đi đúng hướng.
Nội dung của việc lập kế hoạch sưu tầm hiện vật bảo tàng:
Mục đích yêu cầu: chủ đề, đề tài, sưu tầm, yêu cầu đặt ra như thế nào.
Nếu được địa điểm sưu tầm, thời gian như thế nào? Chúng ta đưa ra thành
phần tham gia trong nhóm sưu tầm, số lượng cán bộ cộng tác viên là bao
nhiêu. Phải có được tài liệu hiện vật dự kiến sưu tầm.
Tuy nhiên những tài liệu hiện vật này mới mang tính chất dự kiến, là
những phán đoán bước đầu. Đối tượng sưu tầm là những dự kiến trên cơ sở

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

14

bước đầu, về chủ đề, đề tài mà chưa xuất phát từ thực tiễn nên chưa thể coi là
bản hồn tồn chính xác nhưng nó bắt buộc phải có của cán bộ sưu tầm.

Phương pháp của cơng tác sưu tầm hiện vật
Phương pháp sưu tầm hiện vật bảo tàng là hệ thống những cách thức,
phương thức thực hiện nhằm nghiên cứu, phát hiện, lựa chọn và thu thập các
di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể có giá trị lịch sử, văn hóa,
khoa học phù hợp với nội dung, loại hình bảo tàng.
Có 3 phương pháp: Tổ chức những chuyến đi công tác khoa học; Tổ
chức khảo sát khoa học; Phát động quần chúng phát hiện, thu thập hiện vật
đóng góp cho bảo tàng.
- Tổ chức những chuyến đi công tác khoa học
Áp dụng ở mọi loại hình khác nhau về đề tài sưu tầm thường mang tính
thời sự nóng hổi (các sự kiện lịch sử trọng đại, các vấn đề xã hội cấp thiết) mà
có thể phản ánh trong bảo tàng.
Thành phần tham gia có số lượng ít (2 đến 3 người), trong khoảng thời
gian ngắn, sử dụng ít kinh phí nhưng vẫn thu được nhiều hiện vật có giá trị
khác nhau để phục vụ hoạt động của bảo tàng (phục vụ cho kho cơ sở, nhiệm
vụ chính trị trước mắt…)
Cần lưu ý các nội dung sau khi thực hiện phương pháp này:
Đặt mạng lưới cộng tác viên sưu tầm với các ngành khoa học, các đơn
vị, các tổ chức xã hội khác từ đó có thể tìm kiếm các hiện vật đã, đang cần
sưu tầm.
Cán bộ sưu tầm phải chú ý phát hiện những hiện vật ở các cửa hàng
bn bán, các nhà cổ vật…để tìm kiếm những hiện vật có giá trị bảo tàng, tìm
hiểu các nhà sưu tập ảnh, nhiếp ảnh gia để có được những bức ảnh quý hiếm,
độc đáo. Tìm hiểu các cơ quan văn hóa, viện nghiên cứu…để tiếp nhận những

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A



Khóa luận tốt nghiệp

15

cơng trình nghiên cứu có giá trị bảo tàng, đặt mối quan hệ với ngân hàng, bưu
điện để có được những bộ sưu tập tiền, tem có giá trị, đặt mối quan hệ với các
cơ quan thông tin ngôn luận để nắm được các vấn đề liên quan, các sự kiện
xảy ra trong nước, từ đó dự kiến đề tài cần sưu tàm hiện vật.
-Tổ chức khảo sát Khoa học
Khái niệm: Là tổ chức đoàn sưu tầm của bảo tàng đến tận nơi có những
di tích lịch sử văn hóa, những sự kiện lịch sử trọng đại…để sưu tầm, lựa
chọn, thu thập những hiện vật gốc có giá trị bảo tàng.
Mục đích: bổ sung hiện vật gốc cho kho cơ sở, cho hệ thống trưng bày
Khảo sát được chia làm 2 loại
Khảo sát chuyên đề
Khái niệm: Là một cuộc khảo sát thực địa để sưu tầm, lựa chọn, thu
thập hiện vật về một chuyên đề nhất định
Thành phần nhân sự: từ 3-5 người, đi trong một thời gian dài từ 15-30
ngày
Ưu điểm: do tổ chức theo đoàn nên có thể tiến hành sâu rộng và thu
thập hiện vật phong phú hơn. Tài liệu hiện vật thu thập được phong phú hơn
so với tổ chức chuyến đi khảo sát.
Số lượng và số người tham gia đoàn khảo sát còn tùy thuộc vào khả
năng của bảo tàng
Việc cử trưởng đồn khảo sát phụ thuộc vào mục đích và nhiệm vụ của
cuộc khảo sát (nếu nhiệm vụ cuộc khảo sát đến sưu tầm hiện vật cho kho cơ sở
thì trưởng đoàn là cán bộ khoa học kho cơ sở. Nếu nhiệm vụ là bổ sung hiện vật
cho phần trưng bày thì trưởng đồn là cán bộ khoa học phịng trưng bày)
Ngoài ra mỗi thành viên trong đoàn khảo sát phải tự tìm hiểu,
nghiên cứu các tài liệu, sách báo, tạp chí văn bản…nói về nội dung đề tài

khảo sát.

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

16

Khảo sát tổng hợp
Trong nhiều trường hợp để sưu tầm những hiện vật bảo tàng cần thiết
bảo tàng thường tổ chức các đoàn khảo sát tổng hợp.
Là phương pháp tổ chức nhiều nhà chuyên môn thuộc nhiều chuyên
ngành khác nhau tham gia nghiên cứu một vấn đề nào đó của lịch sử tự nhiên
của lịch sử xã hội của cả hai (nếu là bảo tàng tỉnh-thành phố).
Ưu điểm: nghiên cứu rộng rãi hơn so với những đợt khảo sát theo
chuyên đề. Đoàn khảo sát tổng hợp cần thiết cho việc sưu tầm lựa chọn hiện
vật gốc có giá trị bảo tàng về lịch sử xã hội, về tài nguyên thiên nhiên phong
phú. Đối với các bảo tàng khảo cứu địa phương nên tiến hành tổ chức khảo
sát tổng hợp thì sẽ đem lại hiệu quả cao vì bảo tàng khảo cứu địa phương
mang tính chất tổng hợp.
Bên cạnh đó tổ chức khảo sát tổng hợp cũng giúp ích nhiều mặt cho các
bảo tàng trung ương và bảo tàng chun ngành, vì những loại bảo tàng này có
điều kiện thuận lợi để kết hợp mọi khả năng của mình trong việc tổ chức khảo
sát tổng hợp cùng với các bảo tàng và các cơ quan nghiên cứu khác.
Các bảo tàng khảo cứu địa phương có thể tổ chức các đoàn khảo sát
tổng hợp riêng, hoặc tham gia vào các đợt khảo sát do các cơ quan khoa học
trung ương và địa phương tiến hành trên lãnh thổ địa phương.

Đồn khảo sát tổng hợp thường đơng người tham gia, nên cần phải
được chia ra thành nhiều tổ, đội khác nhau, mỗi tổ đội không được dưới 3
người. Việc chia tổ đội có thể tiến hành theo 2 cách:
Cách 1: chia thành các tổ đội
Mỗi tổ, đội có sự tham gia của các cán bộ của nhiều chuyên ngành khác
nhau hiện có trong đồn, cũng chịu trách nhiệm nghiên cứu, khảo sát, thu thập
hiện vật bảo tàng trên một phạm vi lãnh thổ nhất định, đồng thời nghiên cứu

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

17

đối tượng và tiến hành điều tra khảo sát các vấn đề xung quanh liên quan đến
sự kiện và chủ đề khảo sát.
Sự chia tổ đội này cùng song song với hoạt động độc lập trên các địa
điểm khác nhau của vùng, khu vực địa phương nhất định sẽ tạo điều kiện
thuận lợi cho đoàn khảo sát mặc dù thời gian tuy ngắn, nhưng vẫn có thể theo
dõi được toàn vùng về khảo cổ, dân tộc học, lịch sử tự nhiên , lịch sử xã hội…
Cách 2: chia thành các chuyên ngành chuyên môn. Cụ thể như sau:
Đoàn khảo sát về lịch sử tự nhiên chia ra thành: đội địa chất, đội nghiên
cứu động vật, đội thực vật, cổ sinh học…
Đoàn khảo sát về lịch sử xã hội có thể chia thành các tổ nghiên cứu
khảo sát: kinh tế, văn hóa, xã hội, lịch sử trước và sau cách mạng.
Ngồi hai cách trên, nếu trong đồn có nhiều cán bộ thuộc nhiều ngành
khoa học khác nhau tham gia thì có thể dùng cách chia sau: Tồn bộ cán bộ

trong đoàn khảo sát tổng hợp được chia ra thành tổ, đội chun mơn cụ thể,
sau đó trong đồn lại chia ra nhóm theo ngạch chun mơn hẹp hơn.
Cơng tác chuẩn bị và tiến hành khảo sát của đoàn khảo sát tổng hợp
thường gặp một số khó khăn hơn so với việc tổ chức đoàn khảo sát theo
chuyên đề. Do nhiệm vụ chuyên môn và những hướng đi khác nhau của nhiều
tổ, đội, nhóm mà việc lựa chọn địa điểm, hướng khảo sát, phương pháp
nghiên cứu sưu tầm hiện vật gốc cần phải thực sự thống nhất thành một đề
cương khảo sát và mục đích chung. Nếu khơng thực hiện được mục đích này
thì kết quả của đồn khảo sát sẽ bị hạn chế. Do đó trong q trình khảo sát
cần phải có sự trao đổi giúp đỡ lẫn nhau và sự liên kết giữa các nhà chuyên
môn, các ngành khoa học để cùng giải quyết nhiệm vụ chung của đồn.
Khảo sát khoa học khơng chỉ sưu tầm, nghiên cứu những vấn đề, sự
kiện riêng biệt trong từng giai đoạn mà còn nghiên cứu những sự kiện, giai
đoạn lịch sử có mối liên hệ hữu cơ với nhau.

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

18

- Phát động quần chúng phát hiện, thu thập hiên vật đóng góp cho
bảo tàng
Đối tượng cần vận động để sưu tầm là: trưởng bản, già làng, lão thành
cách mạng v.v… Sử dụng các phương pháp: tuyên truyền, vận động, tổ chức
các buổi tọa đàm nhằm giúp họ nhận thức tầm quan trọng của hiện vật đối với
bảo tàng vận động họ tự nguyện đóng góp cho bảo tàng.

Đối tượng và phạm vi áp dụng của phương pháp này là:
Lựa chọn hiện vật từ các cuộc triển lãm ở trung ương và địa phương
Tiến hành điều chỉnh, trao đổi giữa các bảo tàng,
Lựa chọn hiện vật từ các cuộc khai quật khảo cổ và điền dã dân tộc học
Tiếp nhận hiện vật thông qua mạng lưới cộng tác viên ở các cơ quan
đoàn thể và tổ chức quần chúng…
- Những vấn đề cần lưu ý khi tiến hành sưu tầm theo các phương
pháp trên:
Thu thập toàn bộ tài liệu hiện vật phù hợp với loại hình bảo tàng
Ghi chép tất cả những vấn đề liên quan đến bản thân hiện vật theo đúng
yêu cầu của bảo tàng.
Thực hiện đầy đủ các giấy tờ và thủ tục pháp lý liên quan đến việc tiếp
nhận hiện vật.
Trước khi nhập kho phải được thông qua hội đồng xét duyệt của
bảo tàng.
Để đề phòng việc hiến tặng các hiện vật giả mạo, hiện vật không đúng
với nội dung bảo tàng cần phải tìm hiểu: nguồn gốc lịch sử, tính ngun gốc
hiện vật, đặc điểm bên ngồi, khơng gian, thời gian, chủ nhân hiện vật, vai
trị, vị trí của hiện vật đối với nội dung nghiên cứu khoa học của bảo tàng.

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

19

Xét duyệt, nhập hiện vật sưu tầm vào kho cơ sở

Sưu tầm hiện vật phải coi trọng ghi chép và tư liệu ban đầu. Mọi thông
tin liên quan đến hiện vật sưu tầm đều phải được coi trọng và ghi chép tỉ mỉ
một cách chân thực và chuẩn xác. Tất cả những thông tin cần thiết đều phải
tìm mọi cách để tìm hiểu, bởi những hiện vật thu về có giá trị cất giữ, giá trị
nghiên cứu. Những hiện vật khơng có căn cứ khoa học sẽ rất khó sử dụng.
Nhiệm vụ chính của xét duyệt hiện vật là phân biệt thật giả, khảo chứng
nội hàm, thẩm định giá trị của hiện vật. Mục đích của việc này là bảo đảm tính
khoa học cho hiện vật, bảo vệ tài sản văn hóa khoa học có giá trị cho đất nước.
Đồng thời thẩm định hiện vật cũng nhằm quản lý khoa học, mở cửa trưng bày,
nghiên cứu sử dụng hiện vật. Xét duyệt hiện vật phải nắm chắc cửa ải đầu tiên
là thật giả, đồng thời từ đó đưa ra những kết quả đầu tiên cho những thông tin
về giá trị, đặc điểm, nội dung của hiện vật…Chính vì vậy xét duyệt thẩm định
là một bước quan trọng đầu tiên của việc nghiên cứu hiện vật.
Xác định giá trị của hiện vật, đánh giá giá trị lịch sử, giá trị nghệ thuật,
giá trị khoa học của hiện vật là từng bước đi sâu vào làm rõ giá trị nội hàm
của hiện vật.
Trong công tác nghiên cứu hiện vật, ngay cả khi mở cửa trưng bày,
việc làm rõ giá trị nội hàm của hiện vật, vẫn được tiếp tục tiến hành. Thực tế
trong quá trình trưng bày, khi để công chúng xem, họ lại một lần nữa thẩm
định để bảo tàng có thể sửa chữa, hoặc bổ sung.
Hiện vật sưu tầm sau khi đã được đưa về bảo tàng cần được đăng kí
vào kho tạm thời, sau một thời gian thì bắt đầu viết hồ sơ, quá trình này phải
diễn ra nhanh chóng và kịp thời, để có thể hoàn thiện được nội dung một cách
đầy đủ nhất, tránh việc thiếu sót thơng tin. Sau khi đã hồn thiện thì đem ra
hội đồng thẩm định xét duyệt, và chỉ được nhập kho khi hiện vật đó được sự
đồng ý của hội đồng, cũng như người có trách nhiệm cao nhất ở bảo tàng.

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A



Khóa luận tốt nghiệp

20

1.2.2 Nhiệm vụ của cơng tác sưu tầm hiện vật bảo tàng
Nghiên cứu sưu tầm lựa chọn tài liệu hiện vật gốc theo từng nội dung
chỉ đạo
Bổ sung hiện vật cho kho cơ sở
Công tác sưu tầm hiện vật gốc là nhiệm vụ quan trọng, nó là khâu mở
đầu cho cơng tác bảo tàng bởi vì tất cả các bảo tàng sau khi có chủ trương xây
dựng thì cơng việc đầu tiên tiến hành là sưu tầm hiện vật gốc mang giá trị lịch
sử văn hóa khoa học.
Kho cơ sở là tổng thể các tài liệu hiện vật được sắp xếp có khoa học có
hệ thống và các tài liệu hiện vật này có cơ sở lịch sử vững chắc chứa đựng
những giá trị bảo tàng. Các tài liệu hiện vật được lưu giữ trong kho cơ sở
thường được sắp xếp theo giai đoạn lịch sử. Kho cơ sở có vị trí rất quan trọng,
là cơ sở để cung cấp tài liệu hiện vật cho toàn bộ hoạt động của bảo tàng nhất
là trong công tác nghiên cứu khoa học. Do việc công tác sưu tầm sẽ góp phần
cho kho cơ sở những tài liệu hiện vật gốc có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học,
kĩ thuật, ứng với các cơ quan đoàn thể khác nhau.
Nghiên cứu sưu tầm những hiện vật để xây dựng chỉnh lí nội dung
trưng bày:
- Trưng bày tài liệu hiện vật gốc, là nguồn sử liệu cho nhận thức con
người, thông qua phần trưng bày hiểu được quy luật tự nhiên và xã hội. Công
tác trưng bày bảo tàng muốn làm tốt phải có sự kế thừa kết quả của cơng tác
sưu tầm, chỉ có tiến hành sưu tầm hiện vật gốc thì bảo tàng mới có thể có
được hệ thống hiện vật gốc nhất định, làm cơ sở cho việc xây dựng phòng
trưng bày ban đầu.

- Kho cơ sở của bảo tàng lưu giữ các tài liệu hiện vật gốc, là quan trọng
nhất, nó là tài sản cố định của mỗi bảo tàng, mỗi một tài liệu hiện vật gốc là

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

21

nguồn tài liệu quý giá của mỗi quốc gia do chúng ta phải sưu tầm thường
xuyên các sưu tầm tài liệu hiện vật gốc để bổ xung cho kho cơ sở, kiện toàn
các sưu tập trong kho.
- Nếu thiếu sự bổ sung có hệ thống các sưu tập hiện vật gốc tương ứng
với loại hình của bảo tàng thì khơng một bảo tàng có thể mở rộng và chỉnh lí
nâng cấp các phần trưng bày.
Nghiên cứu sưu tầm tài liệu hiện vật, phục vụ cho công tác nghiên
cứu của rất nhiều nền khoa học ở ngoài bảo tàng:
Hiện vật bảo tàng cũng là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa
học khác nhau, giúp cho các nhà khoa học có thể so sánh đối chiếu, so sánh
rút ra những kết luận khoa học quan trọng trong ngành kinh tế hay xã hội.
Công tác nghiên cứu khoa học ở ngồi bảo tàng có hai phần nghiên cứu
cơ bản, và nghiên cứu ứng dụng
+ Nghiên cứu cơ bản giúp nghiên cứu về lí luận bảo tàng học, nghiên
cứu các sự kiện hiện tượng, nghiên cứu bảo tàng học, nghiên cứu các bộ mơn
khoa học có liên quan.
+ Nghiên cứu ứng dụng, nghiên cứu về hoạt động kỹ thuật, trang thiết
bị xu hướng trưng bày.

Công tác sưu tầm hiện vật bảo tàng sẽ tạo tiền đề vững chắc cho hoạt
động nghiên cứu khoa học đạt kết quả cao. Do vậy cán bộ sưu tầm khi tiến hành
ghi chép lập hồ sơ khoa học cụ thể, rõ ràng, mang đầy đủ các yếu tố mang tính
chất vật thật kết quả của hiện vật gốc. Nếu việc này làm qua loa đại khái thì sẽ
khơng thực hiện tốt chức năng nghiên cứu khoa học trong bảo tàng.
Đi sâu tìm hiểu các hiện vật gốc, của lịch sử tự nhiên, lịch sử xã hội,
để phân biệt nghiên cứu chứng minh các hiện tượng lịch sử tự nhiên và lịch
sử xã hội đã phát sinh phát triển theo quy luật nào từ đó rút ra các bài học

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

22

kinh nghiệm q giá bổ ích được phổ biến phục vụ cho quần chúng nhờ khoa
học trong và ngồi bảo tàng.
Ba nhiệm vụ nêu trên của cơng tác sưu tầm có liên hệ chặt chẽ với nhau
chúng hợp thành một thể thống nhất không thể tách rời, song các nhiệm vụ ấy
được quyết định còn dựa vào nội dung và tính chất của bảo tàng.
1.2.3 Tính chất nghiên cứu của công tác sưu tầm hiện vật bảo tàng
Cơng tác sưu tầm hiện vật bảo tàng có vị trí vai trị quan trọng đối với
sự hợp nhất và phát triển của bảo tàng vì việc địi hỏi cơng tác này mang tính
khoa học. Chỉ có kết quả nghiên cứu khoa học mới có thể nghiên cứu và đánh
giá đúng giá trị lịch sử văn hóa khoa học và nghệ thuật của mỗi hiện vật và
sưu tầm hiện vật gốc. Để có thể nhập kho cơ sở hoặc đem ra trưng bày thì mỗi
tài liệu hiện vật gốc, trong bộ sưu tập tài liệu hiện vật gốc phải thông qua hội

đồng thẩm định xét duyệt hiện vật xác minh và quyết định để tránh tình trạng
hiện vật sưu tầm về khơng sử dụng vào mục đích nào của bảo tàng thì cơng
tác sưu tầm phải hiểu được tính chất của nó.
Tồn bộ hoạt động sưu tầm phải dựa trên cơ sở lí luận Mác-Lê nin. Cơng
tác sưu tầm của bảo tàng phải thể hiện tích chất nghiên cứu khoa học một cách
nghiêm túc trong quá trình nghiên cứu đề tài hoặc kế hoạch đề cương sưu tầm
lựa chọn tài liệu hiện vật lập hồ sơ khoa học pháp lý cho hiện vật.
Nếu chúng ta không thực hiện nghiêm túc dẫn đến tình trạng thu nhận
hiện vật bừa bãi khơng phân biệt được hiện vật gốc, hiện vật không nguyên gốc.
Cơng tác sưu tầm hiện vật bảo tàng nói chung phải được thực hiện
thường xuyên liên tục để bổ xung vào kho cơ sở, nghiên cứu khoa học cho
công tác bảo tàng.
Bảo tàng có nội dung và tính chất riêng do vậy yêu cầu cán bộ sưu tầm
của bảo tàng phải dựa vào đó để thể hiện những kết quả, những nét đặc trưng
riêng trong việc xây dựng chương trình kế hoạch đề cương sưu tầm.

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

23

Loại hình bảo tàng rộng thì phạm vi hoạt động ngày càng phong phú và
đa dạng. Loại hình bảo tàng hẹp thì các tài liệu hiện vật mang tính chun sâu
và hồn thiện.
Cơng tác sưu tầm hiện vật bảo tàng phải chú ý đến loại và loại hình của
bảo tàng. Sưu tầm hiện vật ở mỗi bảo tàng được xem là đầy đủ hay khơng cịn

phụ thuộc vào yêu cầu của mỗi bảo tàng.
Khi lựa chọn tài liệu hiên vật gốc, xác định tính chất gốc của tài liệu
hiện vật gốc thì địi hỏi phải có tính chất chuyên môn riêng. Không chỉ thu và
nhận hiện vật bảo tàng mà còn phải tiến hành ghi chép lập hồ sơ khoa học
pháp lý cho hiện vật gốc vì vậy nó địi hỏi phải thể hiện tính chất nghiên cứu
ngay trong quá trình phân loại hồ sơ trong quá trình phân biệt so sánh tính
chất gốc khi chúng ta tiếp cận với hiện vật.
1.3 Khái quát về Bảo tàng Quân khu 4
1.3.1 Sự hình thành và phát triển của Bảo tàng Quân khu 4
Bảo tàng Quân khu 4 là loại hình bảo tàng lịch sử qn sự, thuộc Cục
Chính trị - Bộ Tư lệnh Quân khu 4, nằm trong hệ thống các bảo tàng lực
lượng vũ trang nhân dân Việt Nam. Nơi lưu giữ ngọn lửa truyền thống và
những giá trị lịch sử văn hoá quân sự vùng Bắc trung bộ. Hiện nay bảo tàng
toạ lạc ở số 189 - Lê Duẩn thuộc trung tâm Thành phố Vinh, nơi giao cắt của
các tuyến đường đến nhiều di tích lịch sử, văn hóa như: khu di tích thành
Phượng Hồng Trung Đơ, khu di tích Kim Liên, Bảo tàng Xơ Viết Nghệ Tĩnh,
Bảo tàng tỉnh Nghệ An, Khu du lịch Biển Cửa Lò… Trải qua 45 năm xây
dựng và trưởng thành với chức năng nhiệm vụ được giao, Bảo tàng Quân khu
4 đã đóng góp có hiệu quả vào cơng tác sưu tầm, lưu giữ, trưng bày, giáo dục
truyền thống cách mạng, lịch sử đấu tranh kiên cường, bất khuất của mảnh đất
và con người Khu 4 cho các thế hệ cán bộ, chiến sỹ và nhân dân, góp phần

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

24


nâng cao bản chất truyền thống cách mạng cho các lực lượng vũ trang; bồi
dưỡng tinh thần quyết chiến, quyết thắng, tự lực, tự cường ý chí phấn đấu
vươn lên quyết tâm hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, đồng thời để lại nhiều
bài học kinh nghiệm quý trong xây dựng và hoạt động của Bảo tàng.
Xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn cách mạng cần lưu giữ, khôi phục
và tái hiện sinh động, trung thực truyền thống vẻ vang, lịch sử xây dựng,
chiến đấu hào hùng của quân và dân Quân khu 4, công tác bảo tàng đã
sớm được Đảng ủy -Bộ Tư lệnh quân khu hết sức quan tâm, nhận thức đầy đủ
và coi đó là một “cơng tác có vị trí đặc biệt quan trọng và hết sức cấp
thiết” . Bảo tàng quân khu 4 được thành lập theo quyết định 038/QĐ4 của
Tư lệnh Quân khu ngày 22/12/1966 với nhiệm vụ: tuyên truyền cho cán bộ,
chiến sỹ trong lực lượng vũ trang Quân khu nhận thức đúng đắn về công tác
bảo tàng, phát động phong trào sưu tầm tài liệu lịch sử sâu rộng, đều khắp các
đơn vị trong Quân khu. Sưu tầm, lưu giữ, bảo quản xây dựng những bộ sưu
tập hiện vật gốc, tổ chức trưng bày các cuộc triển lãm phục vụ nhiệm vụ của
Quân khu khi có điều kiện, đồng thời giúp các đơn vị, địa phương, xây dựng
nhà truyền thống của mình. Bảo tàng được xây dựng tại Nam Đàn - Nghệ An.
Ra đời trong những năm đầu của cuộc chiến đấu chống chiến tranh
phá hoại của đế quốc Mỹ trên miền Bắc, trong điều kiện bom đạn ác liệt, bảo
tàng phải sơ tán trong nhà dân. Song với tinh thần khơng ngại khó khăn, quyết
tâm hồn thành nhiệm vụ, cán bộ, nhân viên, chiến sỹ Bảo tàng Quân khu 4
vẫn kiên cường bám trụ, bền bỉ đến các trận địa nóng bỏng để sưu tầm hiện
vật, và tích cực tìm tịi, học hỏi đẩy mạnh các hoạt động nghiệp vụ, tăng
cường công tác nghiên cứu khoa học, bảo quản, bảo vệ hiện vật. Trong điều
kiện chiến tranh ác liệt việc đi lại và phương tiện trưng bày gặp rất nhiều khó
khăn, cán bộ bảo tàng đã có sáng kiến độc đáo, dùng gánh và xe thồ chở tài
liệu, hiện vật đi triển lãm lưu động ngay tại các trận địa. Tiêu biểu có cuộc

Nguyễn Trà My


Lớp: Bảo tàng 27A


Khóa luận tốt nghiệp

25

triển lãm với đề tài “Tay cày, tay súng, tay búa, tay súng” năm 1968. Đoàn
triển lãm đã chia nhiều nhóm nhỏ đến hơn 70 điểm dân cư, các trận địa cao
xạ, trên các trọng điểm giao thông vận tải, giới thiệu hơn 8.200 lượt người
xem, kịp thời tuyên truyền cổ vũ tinh thần chiến đấu ngoan cường của quân
và dân ta trên các mặt trận.
Sau đại thắng mùa Xn năm 1975 đất nước hịa bình, thống nhất,
cả nước bước vào thời kỳ lịch sử mới thực hiện 2 nhiệm vụ chiến lược xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Để đáp ứng yêu cầu phát
triển mới của công tác Bảo tàng, nhân chuẩn bị trưng bày phục vụ kỷ niệm
35 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, tháng 4/ 1979,
Bộ Tư lệnh Quân khu 4 đã quyết định chuyển bảo tàng Quân khu về Thành
phố Vinh. Đây là một sự kiện lớn đối với bảo tàng, đánh dấu một bước phát
triển mạnh mẽ của bảo tàng Quân khu 4. Từ đây, được sự quan tâm chỉ đạo
của Quân khu và cơ quan, ban ngành các tỉnh trên địa bàn, Bảo tàng Quân
khu 4 từng bước được cải tạo, nâng cấp khang trang hơn, đảm bảo tính
mỹ thuật - văn hóa - lịch sử, và khơng ngừng đổi mới các khâu công tác
nghiệp vụ, phát huy khả năng vốn có của mình, đáp ứng tốt u cầu nhiệm
vụ mới. Năm 1998 Bảo tàng đã được Bộ văn hóa - Thông tin xếp hạng là Bảo
tàng hạng 2 trong hệ thống Bảo tàng quốc gia Việt Nam.
Hiện nay hệ thống trưng bày tại Bảo tàng Quân khu 4 được thể hiện
gồm 3 nội dung chính như sau:
+ Nhà trưng bày truyền thống lực lượng vũ trang Quân khu 4 có diện

tích 4000m2 với 6 đề mục: Phịng khánh tiết; vị trí địa bàn chiến lược và
truyền thống vẻ vang; Quân khu 4 trong kháng chiến chống thực dân Pháp
(1945 - 1954); Quân khu 4 trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954 1975); Quân khu 4 làm nhiệm vụ quốc tế; Quân khu 4 thực hiện 2 nhiệm vụ
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (1976 - nay).

Nguyễn Trà My

Lớp: Bảo tàng 27A