NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
KHOA MÁC - LÊNIN

[DATE]

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

CHƯƠNG VI
HỌC THUYẾT VỀ CNTB ĐỘC QUYỀN
VÀ CNTB ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC
(06 TIẾT=04LT+02TH)
* MỤC TIÊU
- Về kiến thức: Nắm được quy luật vận động của CNTB từ thấp lên cao – giai đoạn
cuối cùng là CNTB độc quyền và đặc điểm của CNTB độc quyền. Nêu được nguyên nhân ra
đời, hiểu được bản chất và trình bày được biểu hiện của CNTB độc quyền nhà nước
- Về kỹ năng: Phân tích được những thành tự, hạn chế và xu hướng vận động của
chủ nghĩa tư bản ngày nay.
- Về thái độ: Hiểu đúng về học thuyết chủ nghĩa Mác – Lênin, Có niềm tin vào sự
thắng lợi của chủ nghĩa Mác – Lênin, Tích cực học tập, rèn luyện để góp phần vào cơng
cuộc xây dựng đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa.
* TÀI LIỆU, PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
- Giáo trình “Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin” của Bộ Giáo dục
và Đào tạo.
- Máy chiếu, một số tranh ảnh, đoạn phim để minh họa thực tiễn.
- Các thơng tin, tư liệu có liên quan đến nội dung trọng tâm.
* TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Hoạt động của
Hoạt động

Nguồn
Nội dung
T.gian
giáo viên
của học viên
I. Ổn định lớp
01
- Kiểm tra sỉ số lớp Lớp
trưởng
phút - Trao đổi thông tin báo cáo sỉ sổ
về tiết học trước.
lớp.
II. Kiểm tra bài cũ
- Đặt câu hỏi:
Trình bày quá trình
07
sản xuất ra giá trị
phút thặng dư tương đối SV: Lên bảng
và quá trình sản trình bày
xuất ra giá trị thặng
dư tuyệt đối của
CNTB ?
Vào bài mới:
02
- Dẫn dắt vào bài
SV lắng nghe
phút - Giới thiệu mục
tiêu (KQHT)
I. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC
10

GV
sử
dụng SV: lắng nghe - Máy chiếu
QUYỀN
phút phương pháp đàm và ghi chép
- Bảng
1. Nguyên nhân chuyển
thoại kết hợp diễn
- Phấn
biến của CNTB từ cạnh tranh tự
giảng giúp sinh
- Giáo trình
do sang độc quyền
viên hiểu được
- Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ
nguồn gốc ra đời

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

1


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

XX, dưới sự tác động của tiến bộ
khoa học kỹ thuật, LLSX phát triển
một cách mạnh mẽ, q trình tích
tụ và tập trung sản xuất được đẩy
nhanh, hình thành những ngành sản
xuất mới với các xí nghiệp có quy

mơ lớn. Thúc đẩy tăng năng suất
lao động và khả năng tích luỹ tư
bản, thúc đẩy phát triển sản xuất
lớn.
- Cơ cấu kinh tế của xã hội tư
bản biến đối theo hướng tập trung
sản xuất quy mô lớn.
- Cạnh tranh khốc liệt buộc
các nhà tư bản phải tích cực cải tiến
kỹ thuật, tăng quy mơ tích lũy để
thắng thế trong cạnh tranh. Đồng
thời cạnh tranh gay gắt làm cho các
nhà tư bản vừa và nhỏ bị phá sản,
còn các nhà tư bản lớn phát tài, làm
giàu với sô tư bản tập trung và quy
mơ xí nghiệp ngày càng lớn.
- Cuộc khủng hoảng kinh tế
năm 1873 trong toàn bộ thế giới
TBCN làm phá sản hàng loạt xí
nghiệp vừa và nhỏ, thúc đẩy nhanh
chóng q trình tích tụ và tập trong
tư bản.
- Sự phát triển của hệ thống
tín dụng TBCN trở thành địn bẩy
mạnh mẽ thúc đẩy tập trung sản
xuất nhất là việc hình thành các
công ty cổ phần, tạo tiền đề cho sự
ra đời của các tổ chức độc quyền.
2. Những đặc điểm kinh tế
cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc

quyền
a. Tập trung sản xuất và các
tổ chức độc quyền
* Tích tụ và tập trung sản
xuất cao dẫn đến hình thành các tổ
chức độc quyền, đặc trưng kinh tế
cơ bản của chủ nghĩa đế quốc.
- Tích tụ và tập trung sản
xuất: sản xuất với quy mô lớn, tập

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

cũng như nguyên
nhân chuyển biến
của CNTB từ cạnh
tranh tự do sang độc
quyền

05
phút

GV: Thuyết Trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn

- Giáo trình

05
phút

GV: Thuyết Trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được các
khái niệm như:
Độc quyền và Tổ
chức độc quyền là

- Máy chiếu
- Bảng

- Phấn
- Giáo trình

2


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

trung trong tay một số ít xí nghiệp.
- Độc quyền: là một khái
niệm để chỉ hành động của kẻ
mạnh khi nắm trong tay lực lượng
kinh tế kỹ thuật chủ yếu đủ sức chi
phối những kẻ yếu hơn.
- Tổ chức độc quyền là liên
minh giữa những nhà tư bản lớn để
tập trung vào trong tay một phần
lớn thậm chí tồn bộ sản phẩm của
một ngành.
- Những liên minh độc quyền,
thoạt đầu hình thành theo sự liên
kết ngang, tức là sự liên kết những
doanh nghiệp trong cùng ngành,
dưới những hình thức
+ Cácten (tổ chức độc quyền
về giá cả)
+ Xanhđica (tổ chức độc
quyền về lưu thông)
+ Tờrớt (tổ chức độc quyền cả
sản xuất, lưu thơng, giá cả)....

- Tiếp đó là sự xuất hiện của
sự liên kết dọc, nghĩa là sự liên kết
không chỉ những xí nghiệp lớn mà
cả những xanhđica, tờrớt...thuộc
các ngành khác nhau nhưng liên
quan với nhau về kinh tế, kỹ thuật,
hình thành các công xoocxiom
(consortium - tổ chức độc quyền
liên kết nhiều ngành sản xuất khác
nhau).
- Từ giữa thế kỷ XX phát
triển một kiểu liên kết mới - liên
kết đa ngành - hình thành những
cơnglơmêrat (conglomerat - tổ chức
độc quyền lũng đoạn tài chính) hay
consơn (concern) khổng lồ thâu
tóm nhiều cơng ty, xí nghiệp thuộc
những ngành cơng nghiệp rất khác
nhau, đồng thời bao gồm cả vận tải,
thương nghiệp ngân hàng và các
dịch vụ khác, v.v…
* Bản chất của độc quyền:
Độc quyền trước hết là tư bản tập

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

như thế nào ?


15
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Trả lời
thoại kết hợp diễn SV: Ghi chép
giảng giúp sinh
viên hiểu được
những liên minh
độc quyền được
hình thành theo
liên kết như thế
nào ?

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

10
phút

GV: Thuyết Trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng

- Phấn
- Giáo trình

15
phút

GV: Kết luận bản SV: lắng nghe
chất của độc quyền SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng

3


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

thể, gốc vẫn là tư nhân (vẫn trên cơ
sở chiếm hữu tư nhân TBCN về tư
liệu sản xuất). Vì thế đây là một sự
cải biến về quan hệ sản xuất kéo
theo sự biến đổi trong phân phối lợi
nhuận và tổ chức quản lý, do đó mở
rộng quan hệ sản xuất TBCN cho
phù hợp với sự phát triển của lực
lượng sản xuất.
b. Tư bản tài chính và bọn
đầu sỏ tài chính
- Tích tụ, tập trung tư bản
trong ngân hàng dẫn đến sự hình

thành các tổ chức độc quyền trong
ngân hàng.
- Các tổ chức độc quyền ngân
hàng cho các tổ chức độc quyền
công nghiệp vay và nhận gửi những
số tiền lớn của các tổ chức độc
quyền công nghiệp trong một thời
gian dài, nên lợi ích của chúng
xoắn xuýt với nhau, hai bên đều
quan tâm đến hoạt động của nhau,
tìm cách thâm nhập vào nhau.
Quan hệ đan xen giữa hai loại
tư bản đó đã hình thành một loại tư
bản mới gọi là tư bản tài chính. Tư
bản tài chính là sự thâm nhập và
dung hợp vào nhau giữa tư bản độc
quyền trong ngân hàng và tư bản
độc quyền trong công nghiệp.
- Bọn đầu sỏ tài chính thực
hiện sự thống trị của mình bằng
"chế độ tham dự". Thực chất của
chế độ tham dự là nhà tư bản tài
chính lớn hoặc một tập đồn tài
chính, nhờ nắm được số cổ phiếu
khống chế mà chi phối được công
ty gốc hay "công ty mẹ", rồi công
ty mẹ chi phối các công ty phụ
thuộc hay các "công ty con", các
công ty này lại chi phối các "công
ty cháu" v.v

Bởi vậy, với một số tư bản
nhất định, một đầu sỏ tư bản tài

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

là như thế nào từ
đó thấy được cải
biến về quan hệ sản
xuất kéo theo sự
biến đổi trong phân
phối lợi nhuận và tổ
chức quản lý

- Phấn
- Giáo trình

10
phút

GV
sử
dụng SV: Thảo luận
phương pháp đàm SV: Trả lời
thoại kết hợp diễn SV: Ghi chép
giảng giúp sinh
viên nắm được thế
nào là Tư bản tài
chính và bọn đầu sỏ

tài chính

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

05
phút

GV: Thuyết trình SV: Thảo luận
và diễn giải
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

4


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

chính có thể chi phối được những
lĩnh vực sản xuất rất lớn.
c. Xuất khẩu tư bản
- Xuất khẩu tư bản là mang tư
bản đầu tư ở nước ngoài để sản
xuất giá trị thặng dư ở nơi sở tại.

- Xuất khẩu tư bản trở thành
phổ biến
- Xuất khẩu tư bản thường
được thực hiện dưới hình thức đầu tư
- Xét về hình thức đầu tư, có
thể phân chia xuất khẩu tư bản
thành xuất khẩu tư bản trực tiếp và
xuất khẩu tư bản gián tiếp.
+ Xuất khẩu tư bản trực tiếp
là đưa tư bản ra nước ngoài để trực
tiếp kinh doanh thu lợi nhuận cao.
+ Xuất khẩu tư bản gián tiếp
là cho vay để thu lợi tức.
- Xét về sở hữu tư bản, có thể
phân chia thành xuất khẩu tư bản
nhà nước và xuất khẩu tư bản tư
nhân.
- Việc xuất khẩu tư bản, về
khách quan cũng có những tác
động tích cực đến nền kinh tế các
nước nhập khẩu, như thúc đẩy quá
trình chuyển kinh tế tự cung tự cấp
thành nền kinh tế hàng hoá, thúc
đẩy sự chuyển biến từ cơ cấu kinh
tế thuần nông thành cơ cấu kinh tế
nông - công nghiệp.
- Tuy nhiên những mặt trái
của xuất khẩu tư bản cũng rất lớn.
Nếu các nước nhập khẩu tư bản
khơng có chiến lược phù hợp,

khơng có tính tốn đầy đủ và cẩn
thận thì rất dễ rơi vào sự phụ thuộc
đối với các nước cung cấp tư bản.
d. Sự phân chia thế giới về
kinh tế giữa các tổ chức độc
quyền
- Xuất khẩu tư bản tăng lên
tất yếu dẫn đến việc phân chia thế
giới về mặt kinh tế, nghĩa là phân

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương
pháp SV: Trả lời
thuyết trình để sinh SV: Ghi chép
viên nắm được
Xuất khẩu tư bản là
như thế nào.

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn

- Giáo trình

05
phút

GV: Thuyết trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được Sự
phân chia thế giới

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình


5


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

chia lĩnh vực đầu tư tư bản, phân
chia thị trường thế giới.
- Cuộc đấu tranh giành thị
trường tiêu thụ, nguồn nguyên liệu
và lĩnh vực đầu tư có lợi nhuận cao
ở nước ngoài ngày càng trở nên
gay gắt. Những cuộc đụng đầu trên
trường quốc tế giữa các tổ chức độc
quyền quốc gia có sức mạnh kinh tế
hùng hậu lại được sự ủng hộ của
nhà nước "của mình" và các cuộc
cạnh tranh khốc liệt giữa chúng tất
yếu dẫn đến xu hướng thoả hiệp, ký
kết hiệp định để củng cố địa vị độc
quyền quốc tế dưới dạng cácten,
xanhđica, tờrớt quốc tế
e. Sự phân chia thế giới về
lãnh thổ giữa các cường quốc đế
quốc
- Lợi ích của việc xuất khẩu
tư bản thúc đẩy các cường quốc tư
bản đi xâm chiếm thuộc địa
- Đối với tư bản tài chính, cả
những nguồn ngun liệu có thể

tìm được cũng rất quan trọng, do đó
tư bản tài chính có khuynh hướng
mở rộng lãnh thổ kinh tế và thậm
chí cả lãnh thổ nói chung.
- CNTB phát triển càng cao,
nhu cầu nguyên liệu càng lớn, sự
cạnh tranh gay gắt thì cuộc đấu
tranh để chiếm thuộc địa ngày càng
quyết liệt.
Từ năm đặc điểm trên đây có
thể rút ra kết luận rằng, chủ nghĩa
đế quốc về mặt kinh tế là sự thống
trị của chủ nghĩa tư bản độc quyền
3. Sự hoạt động của quy
luật giá trị và quy luật giá trị
thặng dư trong giai đoạn chủ
nghĩa tư bản độc quyền
a. Sự hoạt động của quy luật
giá trị
Do chiếm được vị trí độc
quyền nên các tổ chức độc quyền

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

về kinh tế giữa các
tổ chức độc quyền

10

phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được Sự
phân chia thế giới
về lãnh thổ giữa các
cường quốc đế quốc

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được Sự
hoạt động của quy
luật giá trị là do đâu


- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

6


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

đã áp đặt giá cả độc quyền; giá cả
độc quyền thấp khi mua và cao khi
bán. Tuy nhiên, điều đó khơng có
nghĩa là trong giai đoạn CNTB độc
quyền quy luật giá trị khơng cịn
hoạt động. Về thực chất, giá cả độc
quyền vẫn khơng thốt ly và phủ
định cơ sở của nó là giá trị. Các tổ
chức độc quyền thi hành chính sách
giá cả độc quyền chẳng qua là
chiếm đoạt một phần giá trị và giá
trị thặng dư của người khác. Nếu
xem xét trong tồn bộ hệ thống
kinh tế TBCN thì tổng số giá cả
vẫn bằng tổng số giá trị. Như vậy,
nếu như trong giai đoạn CNTB tự
do cạnh tranh quy luật giá trị biểu
hiện thành quy luật giá cả sản xuất
thì trong giai đoạn CNTB độc

quyền quy luật giá trị biểu hiện
thành quy luật giá cả độc quyền.
b. Sự hoạt động của quy luật
giá trị thặng dư
Trong giai đoạn CNTB cạnh
tranh tự do, quy luật giá trị thặng
dư biểu hiện thành quy luật tỷ suất
lợi nhuận bình quân. Bước sang
giai đoạn CNTB độc quyền, các tổ
chức độc quyền thao túng nền kinh
tế bằng giá cả độc quyền và thu
được lợi nhuận độc quyền cao. Do
đó, quy luật lợi nhận độc quyền cao
là hình thức biểu hiện của quy luật
giá trị thặng dư trong giai đoạn
CNTB độc quyền. Quy luật này
phản ánh quan hệ thống trị và bóc
lột của tư bản độc quyền trong tất
cả các ngành kinh tế của xã hội tư
bản trên toàn thế giới.
II. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC
QUYỀN NHÀ NƯỚC
1. Nguyên nhân hình thành
và bản chất của chủ nghĩa tư bản
độc quyền nhà nước
a. Nguyên nhân hình thành

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]


05
phút

GV: Thuyết trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được Sự
hoạt động của quy
luật giá trị thặng dư

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình


10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được
Nguyên nhân hình
thành chủ nghĩa tư

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

7


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà
nước
- Tích tụ và tập trung tư bản
càng lớn thì tích tụ và tập trung sản
xuất càng cao, do đó cơ cấu ngành
kinh tế thay đổi đòi hỏi vai trò điều

tiết và kế hoạch hố của nhà nước.
- Sự phát triển của phân cơng
lao động xã hội đã làm xuất hiện
một số ngành mà các tổ chức độc
quyền tư bản tư nhân không thể
hoặc không muốn kinh doanh
nhưng rất cần thiết cho sự phát triển
kinh tế. Từ đó địi hỏi vai trị của
nhà nước đầu tư.
- Sự thống trị của độc quyền
đã làm sâu sắc thêm sự đối kháng
giữa giai cấp tư sản với giai cấp vơ
sản và nhân dân lao động. Do đó
cần vai trị nhà nước để xoa dịu,
tạm thời hồ hỗn những mâu
thuẫn đó.
- Cùng với xu thế quốc tế hố
đời sống kinh tế, sự bành trướng
của các liên minh độc quyền quốc
tế vấp phải những hàng rào quốc
gia dân tộc và xung đột lợi ích với
các đối thủ trên thị trường thế giới.
Tình hình đó địi hỏi phải có sự
điều tiết các quan hệ chính trị và
kinh tế quốc tế của nhà nước.
b. Bản chất của chủ nghĩa
tư bản độc quyền nhà nước
Xét về bản chất, chủ nghĩa tư
bản độc quyền nhà nước là sự kết
hợp sức mạnh của các tổ chức độc

quyền tư nhân với sức mạnh của
nhà nước tư bản thành một thiết
chế và thể chế thống nhất nhằm
phục vụ lợi ích của các tổ chức độc
quyền và cứu nguy cho chủ nghĩa
tư bản. Chủ nghĩa tư bản độc quyền
nhà nước là một quan hệ kinh tế,
chính trị, xã hội, chứ khơng chỉ là
một chính sách trong giai đoạn độc

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

bản độc quyền nhà
nước

05
phút

GV: Thuyết trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

10

phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được Bản
chất của chủ nghĩa
tư bản độc quyền
nhà nước

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

8


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

quyền của chủ nghĩa tư bản.
2. Những biểu hiện chủ yếu
của chủ nghĩa tư bản độc quyền
nhà nước
a. Sự kết hợp về nhân sự
giữa các tổ chức độc quyền và
nhà nước

- Sự kết hợp về nhân sự được
thực hiện thông qua các đảng phái
tư sản. Chính các đảng phái này đã
tạo ra cho tư bản độc quyền một cơ
sở xã hội để thực hiện sự thống trị
và trực tiếp xây dựng đội ngũ công
chức cho bộ máy nhà nước.
- Thông qua các hội chủ xí
nghiệp, một mặt, các đại biểu của
các tổ chức độc quyền tham gia vào
bộ máy nhà nước với những cương
vị khác nhau: mặt khác, các quan
chức và nhân viên chính phủ được
cài vào các ban quản trị của các tổ
chức độc quyền, nắm giữ những
chức vụ trọng yếu chính thức hoặc
danh dự, hoặc trở thành những
người đỡ đầu các tổ chức độc
quyền.
Sự thâm nhập vào nhau này
(còn gọi là sự kết hợp) đã tạo ra
những biểu hiện mới trong mối
quan hệ giữa các tổ chức độc quyền
và cơ quan nhà nước từ trung ương
đến địa phương ở các nước tư bản.
b. Sự hình thành và phát
triển của sở hữu nhà nước
- Chủ nghĩa tư bản độc quyền
nhà nước thâm nhập vào mọi lĩnh
vực của đời sống, những nét nổi bật

nhất là sức mạnh của độc quyền và
của nhà nước kết hợp với nhau
trong lĩnh vực kinh tế.
- Cơ sở của những biện pháp
độc quyền nhà nước trong nền kinh
tế là sự thay đổi các quan hệ sở
hữu. Nó biểu hiện khơng những ở
chỗ sở hữu nhà nước tăng lên mà

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được
nguyên nhân của Sự
kết hợp về nhân sự
giữa các tổ chức
độc quyền và nhà
nước

- Máy chiếu

- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

10
phút

GV: Thuyết trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được
nguyên nhân của Sự
hình thành và phát
triển của sở hữu nhà
nước


- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

9


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

cả ở sự tăng cường mối quan hệ
giữa sở hữu nhà nước và sở hữu
độc quyền tư nhân, hai loại sở hữu
này đan kết với nhau trong quá
trình chu chuyển của tổng tư bản xã
hội.
Vấn đề mở rộng sở hữu tư
bản nhà nước sẽ được chú ý phát
triển khi nào nó mang lại lợi ích
cho giai cấp tư sản và ngược lại.
c) Sự điều tiết kinh tế của
nhà nước tư sản
- Đây là hình thức biểu hiện
quan trọng, đặc trưng của CNTB
độc quyền nhà nước.
- Hệ thống điều tiết kinh tế
của nhà nước tư sản là một tổng thể
những thiết chế và thể chế kinh tế
của nhà nước. Nó bao gồm bộ máy

quản lý gắn với hệ thống chính
sách, cơng cụ có khả năng điều tiết
vận động của tồn bộ nền kinh tế
quốc dân, qồn bộ q trình tái sản
xuất xã hội theo hướng có lợi cho
tầng lớp tư sản độc quyền.
- Các chính sách kinh tế của
nhà nước tư sản là sự thể hiện rõ
nét nhất sự điều tiết kinh tế của
CNTB độc quyền nhà nước trong
giai đoạn hiện nay. Chúng bao gồm
nhiều lĩnh vực như: chính sách tăng
trưởng kinh tế, chính sách xã hội,
chính sách kinh tế đối ngoại.
- Các công cụ chủ yếu nhà
nước tư sản dùng để điều tiết kinh
tế và thực hiện các chính sách kinh
tế là: ngân sách, thuế, hệ thống tiền
tệ - tín dụng, các doanh nghiệp nhà
nước, kế hoạch hóa hay chương
trình hóa kinh tế và các cơng cụ
hành chính – pháp lý.
III. NHỮNG NÉT MỚI TRONG
SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ
NGHĨA TƯ BẢN HIỆN ĐẠI
1. Sự phát triển nhảy vọt về lực

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]


10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên hiểu được
nguyên nhân của Sự
điều tiết kinh tế của
nhà nước tư sản

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

05
phút

GV: Thuyết trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn

- Giáo trình

30
phút

GV: Chia lớp
thành nhiều nhóm
nhỏ, mỗi nhóm từ
5 – 6sv. Mỗi nhóm
đều thảo luận 2 câu
hỏi :

SV: lắng nghe - Bảng
SV: thảo luận - Phấn
và lên bảng - Giáo trình
trình bày
SV: Ghi chép

10


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

lượng sản xuất
2. Nền kinh tế đang có xu hướng
chuyển từ kinh tế công nghiệp sang
kinh tế tri thức
3. Sự điều chỉnh về quan hệ sản
xuất và quan hệ giai cấp
4. Thể chế quản lý kinh doanh

trong nội bộ doanh nghiệp cơ
những biến đổi lớn
5. Điều tiêt vĩ mô của nhà nước
ngày càng được tăng cường
6. Các công ty xuyên quốc gia là
lực lượng chủ yếu thức đẩy toàn
cầu háo kinh tế
7. Điều tiết và phối hợp quốc tế
được tăng cường
IV. VAI TRÒ, HẠN CHẾ VÀ XU
HƯỚNG VẬN ĐỘNG CỦA
CNTB
1. Vai trò của chủ nghĩa tư bản
đối với sự phát triển của nền sản
xuất xã hội
- Thực hiện xã hội hoá sản
xuất.
- Phát triển lực lượng sản
xuất, tăng năng suất lao động xã
hội.
- Chuyển sản xuất nhỏ thành
sản xuất lớn hiện đại.
- CNTB thông qua cuộc cách
mạng công nghiệp đã lần đầu tiên
biết tổ chức lao động theo kiểu
công xưởng, do đó tạo nên tác
phong cơng nghiệp cho người lao
động, làm thay đổi thói quen, nề
nếp của người lao động sản xuất
nhỏ trong xã hội phong kiến.

- CNTB đã thiết lập nên nền
dân chủ tư sản – nền dân chủ tiến
bộ hơn so với các nền dân chủ đã
tồn tại trước đó. Đây là nền dân chủ
đầu tiên thừa nhận quyền tự do thân
thể của cá nhân.
Những thành tựu này đã
chuẩn bị những tiền đề cho sự ra

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

Những nét mới
trong sự phát triển
của chủ nghĩa tư
bản hiện đại là gì?
Trình bày nội dung
cơ bản của nét mới
đó
GV: chốt ý, hệ
thống.

20
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh

viên hiểu được Vai
trò của chủ nghĩa
tư bản đối với sự
phát triển của nền
sản xuất xã hội

[DATE]

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

11


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

đời của CNXH trên phạm vi thế
giới.
2. Hạn chế của chủ nghĩa tư
bản
CNTB cũng gây ra những hậu
quả nặng nề cho lồi người
- Chừng nào CNTB cịn tồn

tại thì chừng đó quan hệ bóc lột cịn
tồn tại và sự bất bình đẳng, phân
hố xã hội là khơng thể tránh khỏi.
- Chính CNTB đã gây nên hai
cuộc chiến tranh thế giới đẩm máu
và hàng trăm cuộc đấu tranh cục bộ
khác;
- Là thủ phạm chính của các
cuộc chạy đua vũ trang và ô nhiễm
môi trường;
- Chủ nghĩa tư bản cũng phải
chịu trách nhiệm chính về nạn
nghèo đói, bệnh tật của hàng trăm
triệu con người nhất là ở các nước
chậm phát triển.
- CNTB sẽ phải chịu trách
nhiệm chính trong việc tạo ra hố
ngăn cách giữa các nước giàu và
các nước nghèo trên thế giới.
IV. Tổng kết bài

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

20
phút

GV sử dụng
phương pháp thảo

luận để sinh viên
nắm được Hạn chế
của chủ nghĩa tư
bản
GV: Chia lớp
thành nhiều nhóm
nhỏ, mỗi nhóm từ
5 – 6sv. Mỗi nhóm
đều thảo luận 1 câu
hỏi :
Tìm hạn chế của
chủ nghĩa tư bản ?
GV: chốt ý, kết
luận

SV: lắng nghe - Bảng
SV: thảo luận - Phấn
và lên bảng - Giáo trình
trình bày
SV: Ghi chép

04
phút

Như vậy Chúng
vừa tìm hiểu xong
chương 6 Học
thuyết về CNTB
độc
quyền

và
CNTB độc quyền
Nhà nước, để hệ
thống lại nội dung
chúng ta vừa học
thầy sẽ đưa ra một
số câu hỏi cũng cố
bài
GV: Nguyên nhân
và bản chất của
CNTB độc quyền
và CNTB độc
quyền Nhà nước
GV: Nhận xét và
diễn giảng

- Mời một vài
SV trả lởi, 0102 SV nhận
xét, bổ sung.

12


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

V. Câu hỏi bài tập về nhà

01
phút


Trà Vinh, ngày …tháng … năm ….
TRƯỞNG BỘ MÔN
(Ký, ghi rõ họ tên)

[DATE]

- Giai cấp cơng SV: lắng nghe
nhân là gì ? sứ
mệnh lịch sử của
giai cấp cơng nhân
là gì
- Xem trước bài:
Sứ mệnh lịch sử
của giai cấp công
nhân và cách mạng
xã hội chủ nghĩa.

Trà Vinh, ngày 09 tháng 10 năm 2014.
NGƯỜI LẬP KẾ HOẠCH
(Ký, ghi rõ họ tên)

Phan Hữu Tài

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

13