<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>SẤU </b>

<i><b>Dracontomelon duperreanum</b></i><b> Pierre, 1898 </b>

Tên đồng nghĩa: <i>Dracontomelon sinense</i> Stapf.,

Tên khác: Sấu trắng, long cóc, sấu tía (phổ thông); Dracontomelum, pancovier

(tiếng Anh)

Họ: Đào lộn hột – Anacardiaceae

<b>Hình thái </b>

Cây gỗ thường xanh, cao tới 30 m hay hơn,
sống ở những nơi có đất dày thường tạo ra những
bạnh vè lớn ở phía gốc. Cành nhỏ có cạnh và có
lơng nhung màu tro. Lá mọc so le, kép lơng chim,
dài tới 35 cm, thậm chí có thể tới 45 cm, mang
11-23 lá chét mọc đối hay so le. Phiến lá chét hình trái
xoan, đầu nhọn, gốc lệch, ít khi tròn, dài 6-14 cm,
rộng 2,5-4 cm, lá ở gốc nhỏ hơn ở ngọn, dai, nhẵn,
mặt dưới có gân nổi rõ, khi vị ra có mùi thơm đặc
trưng.

Cụm hoa mọc thành chùy ở ngọn hay gần
ngọn, ngắn hơn lá, có lơng mang lá hoa nhỏ và
thn, hình mác, có lơng dạng mi. Hoa nhỏ, màu
xanh trắng, có lơng mềm, cánh hoa 5, dài 8 - 10
mm, nhị 10, đĩa mật ngun, bầu trên 5 ơ. Quả hạch

hình cầu hơi dẹt, đường kính độ khoảng 2 cm, khi
chín màu vàng sẫm, một hạt.

<b>Phân bố </b>
<i>Việt Nam: </i>

Phân bố tự nhiên ở các tỉnh trung du Bắc Bộ và
Đà Nẵng, Lâm Đồng, Đồng Nai. Hiện được trồng ở
nhiều nơi, chủ yếu là các đường phố, vườn cây ăn
quả.

<i>Thế giới: </i>
Trung Quốc.
<b>Đặc điểm sinh học </b>

Cây gỗ thường xanh có bạnh, mọc rải rác trong rừng thường xanh, rừng nửa rụng lá, vùng
núi đất ở độ cao 100-1200 m so với mặt nước biển. Là cây ưa ẩm và mọc tương đối nhanh,
thích hợp với loại đất có tầng mặt sâu, còn giầu chất dinh dưỡng. Ở một số vùng rừng kín
thường xanh ẩm, sấu trong rừng cịn tương đối ngun sinh, có những cây khổng lồ cao trên
30 m, cây có hệ thống bạnh vè lớn tạo nên sắc thái cho rừng ẩm nguyên sinh nhiệt đới của Việt
Nam (VQG Cúc Phương, Bến En, Phong Nha - Kẻ Bàng…). Trong những quần thể tự nhiên

thường mọc chung với sấu rừng (<i>D. mangiferum </i>Blume).

Sấu - Dracontomelon duperreanum Pierre

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Cây có ra hoa kết quả hàng năm tuy nhiên tỉ lệ đậu
hoa, quả còn phụ thuộc vào thời tiết lúc cây ra hoa, nếu
vào lúc đó có mưa nhiều thì năng suất sẽ kém do hoa
không đậu.

Mùa hoa: tháng 4-5, mùa quả: tháng 6-8.
<b>Kỹ thuật nhân giống, gây trồng </b>

Sấu tái sinh tự nhiên là chủ yếu. Hạt giống sau
mùa bảo quản là những hạt đã được chọn từ những
cây khỏe mạnh và sau khi đã được loại bỏ hết vỏ, cơm,
làm khô, ngâm trở lại nước sôi, để tự nguội rồi được ủ
trong cát ẩm. Hạt gieo sau khoảng 7-10 ngày thì nứt
nanh, lúc này ta mới cho vào bầu. Công tác gieo hạt
được tiến hành vào mùa thu hàng năm. Đất trong bầu
cũng được chọn lựa một cách kĩ càng gồm: 90 - 95%
đất thịt nhẹ, 5 - 8% phân chuồng hoai, 1 - 2% super lân.
Các hốc gieo song song được tạo ra trên mặt luống,
trên có giàn che, cần tưới ẩm thường xuyên. Đến tháng
ba hoặc tháng tư năm sau cây non có thể được đem
trồng.

Khi trồng cần có phân chuồng hoai lót vào hố, trộn
phân với đất để lấp đầy hố. Nếu khơng có phân lót thì
hố đào nhỏ hơn. Chú ý: xé rách vỏ bầu trước khi đặt
cây vào hố trồng, cố gắng không làm vỡ bầu, đứt rễ.

Mặc dù là cây ưa sáng nhưng trong giai đoạn còn non cần được che bóng, được tưới
nước cho tới khi bén rễ. Thỉnh thoảng cần phát quang, xới đất.

Sấu có thể được trồng trên nhiều loại đất nhưng để có năng suất tốt thì cần được trồng
trên đất cịn đầy đủ dinh dưỡng như đất đồi, đất có độ tơi xốp tốt, đủ ẩm nhưng thoát hơi nước.
Mật độ trồng trên đồi khoảng 400 - 500 cây / ha. Tận dụng đất còn lại sau khi cây lớn bằng

việc trồng xen những cây ưa bóng như chè (<i>Camellia</i> sinensis), cà phê (<i>Coffea spp.</i>), đặc biệt

là trồng xen với những cây họ Đậu (Fabaceae) để tiết kiệm được chi phí cho việc bón phân
đạm trong giai đoạn sấu cịn non. Ngồi ra có thể trồng theo băng, theo đường đồng mức để
tránh sự xói mịn.

Sấu trồng thành hàng lối bên đường đi với khoảng cách 10 - 12 m.
<b>Cơng dụng </b>

Gỗ có phẩm chất trung bình, vân đẹp dùng trong xây dựng, đóng đồ gia dụng.

Quả ăn được, thường được dùng làm gia vị (nấu canh chua), làm mứt, xi-rô, giải khát (hấp
hay ngâm quả sấu với đường). Canh nấu có quả sấu giúp ngon miệng và kích thích tiêu hóa.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Quả được dùng để chữa ngứa cổ, làm long đờm, thanh giọng, quả được hấp với gừng,
đường và ớt thành món ăn có tác dụng tiêu thực. Quả sấu cũng trị bệnh nhiệt miệng khát, giải
say rượu, chữa phong độc, khắp mình nổi mẩn, mụn cóc sưng lở, ngứa hoặc đau.

Lá dùng nấu nước rửa mụn loét, hoại tử.

Vỏ thân dùng trị bỏng, tử cung xuất huyết. Vỏ rễ dùng trị sưng vú.
Hoa hấp với mật ong chữa cho trẻ em bị ho.

Phụ nữ bị nôn nghén: nấu canh quả sấu ăn với cá diếc hay thịt vịt cũng chóng lành.

Ở Vân Nam (Trung Hoa) người ta dùng quả giã ra trị ngứa, lở, ăn uống khơng tiêu, cịn vỏ
rễ được dùng trị sưng vú.

<b>Khai thác, chế biến và bảo quản </b>

Sấu được trồng trong vườn, trang trại, hai bên đường phố, đường làng… vừa mang lại mỹ
quan, tạo mơi trường trong lành, tạo bóng mát và mang lại lợi nhuận lớn về kinh tế trong mùa
thu hoạch quả.

Quả sấu được hái trực tiếp trên cây vào mùa dịp hè thu, vì lượng quả ở một cây là rất lớn
do đó khi thu hoạch thì tồn bộ quả của cùng một cây được thu hái một lần theo phương thức
phổ thông truyền thống: bẻ cành mang quả. Quả sau đó được tập trung lại và xuất vào các xe
tải chở về thành phố hay những nơi tiêu thụ khác.

Sấu bắt đầu cho quả sau 7-8 năm, sản lượng quả sẽ tăng dần cho tới hơn 30 năm sau
nữa. Có thể khai thác gỗ sấu ở tuổi 40 hoặc hơn.

Quả hái vào dịp hè thu, rửa sạch hay gọt vỏ để nấu canh chua, lấy cơm làm mứt. Quả có
thể được gọt, rạch dao thành các đường xoắn ốc, ngâm với đường làm si-rô.

Đối với quả và hạt có nhiệm vụ tái sinh, khi vỏ quả chuyển sang màu vàng, thu hái trên
những cây đứng, khỏe mạnh, có tuổi từ 8 năm trở lên, bóc bỏ phần cơm và vỏ (dùng cho tác
dụng khác), hạt đem ngâm vào nước rồi xát sạch thịt quả, hong khô và bảo quản nơi khô ráo.
<b>Giá trị kinh tế, khoa học và bảo tồn </b>

Sấu được trồng thành vườn, thậm chí thành trang trại, người ta lợi dụng cả đường đi là nơi
trồng sấu, vừa có tác dụng tạo bóng mát, mỹ quan lại có giá trị kinh tế bởi sản lượng quả của
sấu hàng năm là rất lớn, mang lại lợi nhuận cao mà lại tốn ít cơng chăm sóc, bảo vệ. Quả sấu
được ưa chuộng trên thị trường là vì dễ chế biến, bảo quản và sử dụng một cách dễ dàng, đặc
biệt là tính đa tác dụng và chất lượng các sản phẩm từ quả Sấu.

Phát triển thành một nguồn cung cấp đầu vào cho công nghiệp thực phẩm, dược phẩm.
<b>Tài liệu tham khảo </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4></div>


<!--links-->