Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 127

2.4. Nuôi nc ngt (cá tra/basa)
2.4.1 Tình hình m t hàng và mô t h thng

T0ng quan

)ng b%ng sông C'u Long ()BSCL) ti min Nam ca Vit Nam chim 12% t!ng din tích ca c
nc và óng mt vai trò quan trng trong ngành nuôi trng thu sn Vit Nam. )ng b%ng có xp
x# 650.000 hecta nc ngt, và din tích nc ngt có th c m rng lên n 1,7 triu hecta
trong trong mùa l$ (Lê, 2001; Trn và Nguyn, 2001). Cho n nay, )BSCL là khu vc có nng
sut cao nht có tim nng ln nht cho phát trin nuôi trng thu sn nc ngt ti Vit Nam do
có các iu kin v môi trng thu&n li. T!ng sn lng nuôi trng thu sn nc ngt t
455.000 tn, b%ng 71% T!ng sn lng nuôi trng thu sn nc ngt ca c nc vào nm 2004
() 2005). Nhng loài nuôi ch yu bao gm cá chép, cá rô-phi, cá qu và quan trng nht là cá
tra/basa.

Cá tra/basa là mt hàng nuôi nc ngt quan trng nht ti vùng )BSCL nói riêng và c nc nói
chung, t mc tng trng rt cao c v mt din tích và sn lng.

T!ng sn lng cá tra/basa vào nm 2004 là 315.000 tn, nhiu gp 3,6 ln so vi nm 1999 và
chim xp x# 56,0% t!ng sn lng nuôi trng thu sn nc ngt ca )BSCL.

Hình 21 Sn lng cá nc ngt và cá tra/basa ti ng b%ng sông C'u Long ca Vit Nam t 1997 n
2004


0
100
200

300
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1990 1995 1996 1997 1999 2001 2002 2003 2004
Time (year)
Production (X 1,000 m.t.)
Catfishes
Freshwater aquaculture
Total aquaculture


Ngun: Trn, 2004; và ! 2004
Hình 22 Din tích và sn lng cá tra/basa (1997-2004)

Sn lng cá tra/ basa
Sn lng nuôi nc ngt
T!ng sn lng nuôi trng thy sn
Th

i gian (n

m)
Sn lng (1000 MT)


Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 128

0
1
2
3
4
1997 1999 2001 2003 2004
(estimate)
1,000 ha
0
50
100
150
200
250
300
1,000 MT
Din tích Sn lng

Ngun: Trn Th Miêng, MOFI

Có hai loài cá tra/basa ang c nuôi ti Vit Nam là Pangasius hypophthalmus (tra) và
Pangasius bocourti (basa). Cá basa c s' d(ng làm loài nuôi chính trong nhng ngày u, sau
ó nuôi cá tra chim v trí ng u t u nm 2000, tr thành loài nuôi chính và chim hn 95%
t!ng sn lng cá tra/basa. Hin ti sn lng ca cá basa ch# còn b%ng 3% t!ng sn lng cá
tra/basa.

Cá tra/basa c nuôi trong các ao, lng hoc ng qung vi các hot ng qun lý nuôi thâm

canh cht ch-. Nng sut ca các h thng này ph( thuc vào m&t  th trên 116-120 kg/m
3
, 183-
580 kg/m
2
, và 345 kg/m
2
ln lt i vi các lng, ao và ng qung. Lng và các ao là các h
thng nuôi quan trng nht chim 88% t!ng sn lng, vi 1.653 lng (Nguyn, 1998; Nguyn,
2004 và Trn, 2005). m&t  th trong m i lng bin !i t 80 và 130 con/m
3
(Nguyn, 1998;
Nguyn, 2004 và Trn, 2005). Thc n c s' d(ng trong nuôi cá tra/basa lng là c thc n viên
công nghip và thc n t ch, hoc kt hp c hai ph( thuc vào v trí nuôi, m&t  th và kích c.
ca cá nuôi.

Sn lng nuôi lng vào nm 2004 là 56.502 tn, chim khong 17,8% t!ng sn lng cá tra/basa.
Khong 6,5% t!ng sn lng cá tra/basa nuôi lng vào nm 2004 là t P. bocourti (Trn, 2004 và
Nguyn và ng nghip, 2004).

Cá tra là loài cá tra/basa duy nht c nuôi trong các ao. Hình thc nuôi truyn thng là nuôi
trong các ao tù s' d(ng cá ging t nhiên. T cui nhng nm 1990, công ngh nhân ging cá
tra/basa ã phát trin mc dù ging t nhiên vn c a chung hn nhiu (Nguyn và ng
nghip, 2004 và Nguyn, 2004). Sn lng cá tra/basa t ao nuôi ang tng lên mt cách nhanh
chóng. Sn lng ca 2004 là 220.615, gp 3,6 ln so vi nm 1999 (MoFI, 2005c). Ao nuôi cá
tra/basa ang c m rng trên tt c các vùng nuôi nc ngt các t#nh ca )BSCL. Chu k0 nuôi
ao bin !i t 6-7 tháng. Bình thng m&t  th là t 20-30 con/m
2
, nhng c$ng có th là rt cao
n 60 con/m

2
. Thc n t ch c s' d(ng ph! bin cho nuôi ao. Nng sut ca ao nuôi c$ng ph(
thuc vào m&t  th, v trí, cách s' d(ng thc n và mc  trao !i nc. Theo Nguyn và ng
nghip (2004) và Trn (2005), nng sut t các ao cá tra/basa là t 180-200 tn/hecta, nhng Lê
(2005) ã cho thy trong thí nghim ca mình, nng sut là t 450-580 tn/hecta, vi m&t  th là
70 con/m
3
.

Nuôi cá tra/basa trong ng qung là mt hot ng nuôi mi, c phát trin cùng vi nuôi ao t
sau nm 2003. Cá tra là loài c nuôi trong ng qung. Hot ng nuôi ng qung ã phát trin
nhanh chóng t ch# 17 hecta vào nm 2001 n 176 hecta vào nm 2004. Sn lng t nuôi ng

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 129

qung ã t trên 37.882 tn, chim khong 12% t!ng sn lng cá tra/basa ca c nc vào nm
2004. Hot ng nuôi trong nuôi ng qung c$ng ging vi nuôi ao và nuôi lng v mt thc n,
cho n và thi gian nuôi.

Hình 23 S khác nhau v sn lng gia các h thng nuôi cá tra/basa ti )BSCL, Vit Nam
-
50,000
100,000
150,000
200,000
250,000
1997 1999 2001 2003 2004
Time (year)
Production (m.t.)
Pond culture

Cage culture
Fence culture

Ngun: Nguyn, và ng nghip, 2006


Theo Nguyn và ng nghip (2004), sn lng t lng, ao và h thng nuôi ng qung ca cá
tra/basa ln lt là 46,9%, 42,7% và 5,3%. Cá tra (Pangasius hypophthalmus) c coi là chin sn
lng ln nht trong t!ng sn lng cá tra/basa ti )BSCL (
Bng 43 T l sn lng ca P. hypophthalmus (tra) và P. bocourti (basa) vào n'm 2005). Giá
tr xut khu các sn phm cá tra/basa ã t 300 triu USD, chim 12,5% t!ng xut khu doanh
thu t ngành thu sn Vit Nam.

Bng 43 T l sn lng ca P. hypophthalmus (tra) và P. bocourti (basa) vào nm 2005

Sn lng (t3n) Loài
2004 2005
P. hypophthalmus (tra) 313.400 413.700
P. bocourti (basa) 1.600 1.300
T!ng 315.000 415.000
Ngun: Nguyn, và ng nghip, 2004

Các quy hoch phát tri(n

Các h thng nuôi cá tra/basa (bao gm ao, lng và ng qung) ti )BSCL là h thng thâm canh
và m rng nhanh chóng, c bit trong vài nm tr li ây.
Nuôi ao
Nuôi l

ng

Nuôi

ng qu

ng
Th

i gian (n

m)
Sn lng (MT)

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 130

Hình 24 Thay !i trong din tích nuôi và s lng cá tra/basa theo h thng nuôi khác nhau ti ng b%ng
sông C'u Long ca Vit Nam (Trn, 2004)

-
500
1,000
1,500
2,000
2,500
3,000
3,500
1997 1999 2001 2003 2004
Time (year)
Culture area (ha)
-
500

1,000
1,500
2,000
2,500
3,000
No. of cage (unit)
Pond culture
Fence culture
Cage culture

Ngun: Trn, 2005

Theo MoFI (2005c), c tính sn lng cá tra/basa ca )BSCL s- t ti khong 1 triu tn vào
nm 2010. Ao nuôi cá tra/basa c d báo là s- m rng mt cách nhanh chóng  nh%m áp ng
m(c tiêu quc gia trên. Bên cnh ó, nuôi ng qung có th c$ng c m rng. Tuy nhiên, vì
vic phát trin nuôi cá tra/basa bùng n! mà không có s kim soát phù hp v mt dài hn ca
chính ph, sn lng tng hin nay có th vt quá nng lc ca các nhà máy ch bin và nhu cu
xut khu (Ho, RIA2). S phát trin nhanh chóng và không theo quy hoch ca ngành này ti
)BSCL c$ng ã làm ny sinh nhng vn  khác liên quan n ging, thc n, tín d(ng, và th ch,
v.v... Vì v&y, theo khuyn ngh hin nay, sn lng cá tra/basa không nên vt quá 600.000 tn
trc nm 2010.

V/ trí nuôi và quy hoch phát tri(n

Khu vc nuôi cá tra/basa ti các t#nh min Nam Vit Nam là An Giang, )ng Tháp, Cn Th và
V/nh Long. Các khu vc này có các h thng nuôi khác nhau. Nuôi lng c trin khai  dc hai
nhánh ca sông C'u Long ti Vit Nam, trong ó t#nh An Giang c coi là vùng ch yu ca h
thng nuôi này vi 88 % t!ng s lng ti )BSCL. Ngc li, các ao cá tra/basa c t dc b
sông và các hòn o, nhng ni d dàng tin hành trao !i nc, và h thng nuôi này phân b 
nhiu t#nh. Nuôi ng qung c tin hành  xung quanh các hòn o ti các nhánh sông ni

lng nc trao !i là rt ln.

Bng 44 Sn lng cá tra/basa ca các t#nh (2005)

T2nh Din tích ao
(hecta)
S lng Sn lng (t3n)
Cn Th 983 541 93.000
)ng Tháp - 2000 81.400
V/nh Long 131 274 31.500
H&u Giang - - 6.250
Sóc Trng (không có s liu) (không có s liu) 15.000
An Giang 815 740 145.510
T0ng
1.929 3.555
375.500
Nuôi ao
Nuôi l

ng
Nuôi

ng qu

ng
Di

n tích nuôi (ha)
S


l

ng nuôi (l

ng)
Th

i gian (n

m)

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 131

Ngun: MOFI, Chng trình nuôi trng thu sn 1999-2005; L.X. Sinh, H.V. Hin, và D.M. Chung, i h"c
Cn Th, 2006
Thit k h th ng nuôi và hot ng sn xu3t

Trong nuôi lng cá tra/basa, có 3 kích c. lng trong ó c. nh+ di 300 m
3
, c. trung bình là 300-
720 m
3
và c. ln là trên 720 m
3
hoc th&m chí lên n 1.200 m
3
(Trn, 2005). C. lng trung bình
chim trên 50% t!ng s lng.
C. ln: 1000 – 1.250 m
3

(10 x 25 x 5 m)
C. trung bình: 400 – 500 m
3
(6-8 x 15 x 5 m)
C. nh+: 150 – 250 m
3
(5 x 10 x 4 m).

Trong h thng nuôi ao, có 2 nhóm ao có din tích là 4.000 – 5000 m
2
và 1.000 – 2000 m
2
( sâu 2,5
– 3 m), din tích ao trung bình là 4.441 m
2
m i ao (300 – 12.600 m
2
). Tu0 theo các h thng nuôi,
mc s' d(ng t là khác nhau và c trình bày nh Bng sau:

Bng 45 S' d(ng t

S7 d)ng 3t m;i hecta Lng Ao 'ng qung
T!ng din tích tri 1.000 m
3

500 m
3

200 m

3

4.000 – 5.000 m
2
800 – 1000 m
2

Din tích nuôi (%)
Ao x' lý nc vào (%) 0 100 0
Ao x' lý nc ra (%) 0 0 0
Din tích l"ng bùn (%) 0 0 0
Ngun:S liu hin trng ca Minh
kích thc ao và lng cá tra/basa ti An Giang c trình bày trong bng di ây (Bng 46).


Bng 46 Kích thc ca ao và lng

Ao (m
2
) Lng (m
3
)
Kích thc
ca ao/lng
Kích thc % t0ng các ao Kích thc % T0ng s lng
Ln > 3.000 30,0 > 720 36,7
Va 1.000-3.000 53,3 288-720 56,7
Nh+ 350-1.000 16,7 96-288 6,6
Ngun: Nhi, 2005



Hu ht lng cá và ng qung c làm b%ng g . ) sâu ca ao và lng ln lt là 2,5-3 m và 4-5
m.

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 132

Lng cá tra/basa và thit k ao c mô t trong các nh di ây:

Hình 25 Lng nuôi cá tra/basa Hình 26 Ao nuôi cá tra/basa


Ngun: S liu kho sát ca Minh
Nuôi ng qung là mt h thng nuôi cá tra/basa có tim nng khác. )ng qun là mt h thng
quây kín c nh c xây trên b sông, trong ó áy ca h thng chính là áy nc. Có mt s
im chung gia hai h thng nuôi, c bit trong s"p xp không gian nuôi, tác ng n vic la
chn a im và tin hành nuôi. Mt nguyên nhân khác giúp nuôi ng qung tit kim chi phí so
vi nuôi lng là mc tht thoát thc n ít hn: Mt phn thc n có th hoàn toàn b mt, và b
cun trôi theo dòng chy, nhng khi lng mt ít hn các lng n!i, vì phn ln s- chìm xung áy
sông, và có th c cá n vì cá tra/basa là loài n áy. Do nhng c im trên, ng qung hin
nay là hình thc nuôi ph! bin thay cho nuôi lng trong nuôi cá tra/basa
14
.

Mt s yu t u vào chính cho các h thng nuôi cá tra/basa ã c xác nh b%ng t# l phn
trm gia t!ng giá tr u vào ca m i h thng nuôi (Bng 47).
Bng 47 Các chi phí u vào, sn lng và li nhu&n ca các h thng nuôi cá tra/basa  V/nh Long, 2003
Khon m)c n v/ Nuôi lng Nuôi ao

Trung
bình

 lch
chu5n
Trung
bình
 lch
chu5n
T0ng chi phí/m
3
ho:c /m
2
/v) (TC)
‘000 /m
3
790,5 401,5 169,6 172,3
% t0ng chi phí c /nh trong TC
% 36,1 14,5
% t0ng chi phí bin 0i trong TVC
% 63,9 85,5
Chi phí u vào trc tip (TVC)
% 100,0 100,0
% cá gi ng
% 19,8 40,6
% thc 'n và hoá ch3t/thu c thú y
% 75,6 55,3
% lao ng TVC
% 4,5 4,1
Sn lng/m
3
ho:c /m
2

/v)
Kg/m
3
146,9 61,7 37,0 36,5
Li nhu6n/m
3
ho:c /m
2
/v)
‘000/m
3
836,6 773,4 139,6 307,0
Ngun: Minh và ng nghip, 2005

14
GTZ, Pangasius hot ng nuôi ti Vit Nam, Pg 10

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 133

T!ng chi phí sn xut bao gm nhng khon m(c chính ch8ng hn nh chi phí v lao ng, cá
ging, thc n và nhng chi phí khác. T!ng chi phí sn xut cho m i hecta mt nm là rt cao,
khong t 712.903.325 ng i vi nuôi b%ng thc n t ch n 3.894.692.167 ng i vi nuôi
thc n viên. Chi phí trung bình cho thc n các loi chim 90,52% t!ng chi phí bin !i, trong
khong t 83,77% i vi nuôi b%ng thc n t ch n 93,40% i vi nuôi b%ng thc n viên
(Nguyn và ng nghip, 2006). Chi phí sn xut trung bình cho 1 kg cá cao hn trong h thng
cho n vi thc n viên trong nuôi lng và h thng nuôi ao. Chi phí sn xut cho thc n t ch
khong t 8.153-11.619 ng/kg cá trong khi i vi cá nuôi vi thc n viên chi phí này là t
10.204 n 10.396 ng cho 1 kg trong trng hp h thng nuôi lng. Trong h thng nuôi ao, chi
phí sn xut cho 1 kg cá khong t 7.000-10.600 ng cho nuôi b%ng thc n t ch và 8.000-
11.000 ng cho nuôi b%ng thc n viên trong h thng nuôi ao (Lê và ng nghip, 2005).


Mt s u vào chính cho các h thng nuôi cá tra/basa s' d(ng các loi thc n khác nhau, 2005
(Nguyn và ng nghip, 2006).
Bng 48 T!ng chi phí theo khon m(c (giá tr tính b%ng ng)
Loi thc 'n
Thc 'n viên
Thc 'n viên và
t ch
Thc 'n t ch
T0ng cng
Mô t
Kh i
lng/hecta/n'm
Kh i
lng/hecta/n'm
Kh i
lng/hecta/n'm
Kh i
lng/hecta/n'm
T!ng chi phí 3.894.692.167 1.023.349.575 712.903.325 1.876.981.689
T!ng chi phí c nh 3.872.042 4.130.125 2.204.000 3.402.056
T!ng chi phí bin !i 3.890.820.125 1.019.219.450 710.699.325 1.873.579.633
1. Chi phí nhân công 5.994.500 3451200 1.821.750 3.755.817
2. Cá ging 219.375.000 144.815.000 93.432.500 152.540.833
3. Thc n 3.634.107.500 858.363.000 595.352.200 1.695.940.900
4. Khác 31.343.125 12.590.250 20.092.875 21.342.083
Ngun: Nguyn và ng nghip, 2006

Theo Son và ng nghip (2006), ba thành phn quan trng nht ca chi phí sn xut ca cá
tra/basa là: (i) thc n, (ii) ging hoc cá ging, và (iii) thú y bao gm hoá cht và thuc thú y. Các

kt qu t nghiên cu cho thy hoá cht/thuc thú y cho cá tra/basa chim khong 5% t!ng chi phí
sn xut m i v(. Hin nay nông dân nuôi cá tra/basa quanh nm và s' d(ng nhiu thc n viên và
hoá cht/thuc thú y hn trc do m&t  th cao hn, cht lng nc suy gim và dch bnh
trong mùa nc lên, c bit thi k0 l$.
Hình 27 C cu chi phí sn xut cá Basa
Giong
24.74%
Thuc an
60.41%
Nhien lieu
1.59%
Sua chua va
khau hao
3.68%
Thu y
1.00%
Lao ng
5.01%
Vay
2.72%
Khac
0.86%

Hình 28 C cu chi phí sn xut cá Tra
Thuc an,
69.33%
Lai suat,
3.15%
Giong,
16.13%

Lao dong,
2.64%
Thu y, 3.34%
Khac, 1.78%
Khau hao,
2.25%
Nhien lieu,
1.38%

Ngun: Son và ng nghip (2003)

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 134

Theo Nguyn và ng nghip (2006), thc n có chi phí cao nht trong vic nuôi ao cá tra/basa ti
)ng b%ng sông C'u Long.
Hình 29 Chi phí sn xut ca nuôi cá tra/basa ti )ng b%ng sông C'u Long, 2005
13.7%
73.0%
3.1%
6.0%
4.1%
Ging
Thc n
Lao ng
Thc n/ hoá cht
Chi phí khác

Ngun: Nguyn và ng nghip (2006)



Vi m&t  trung bình cao (202 con/m
3
), FCR trung bình là 4, nng sut trung bình là khong 123
kg/m
3
lng/v(. sau mt thi gian nuôi khong 1 nm (thng là 300 ngày, tng ng vi 10
tháng), kích c. thu hoch cá là t 1-1,5 kg/con, trung bình là 1,2 kg/con (Bng 49).
Bng 49 Mt s c im k* thu&t trong nuôi cá tra/basa lng (n=3)
Các bin s k# thut n v Trung  lch chu$n Ti thiu Ti a
Khi lng m3 283,2 176,1 96,0 445,5
Nng sut kg/v(/m3 122,6 20,4 109,4 146,1
FCR Kg thc n/kg 4,0 1,6 3,0 5,9
Kích c. thu hoch Kg 1,2 0,3 1,0 1,5
S v( V(/nm 1,3
Thi gian nuôi Ngày/v( 300,0 90,0 210,0 390,0
T# l tht bi % 100
T# l sng % 0,6 0,3 0,3 0,9
M&t  th con ging/m3 202,3 107,2 125,0 324,7
Ngun: Báo cáo H s Nuôi trng thu sn (SUMA, 2005)

Theo GTZ, cách qun lý cá tra/basa hot ng nuôi ti Vit Nam thay !i theo tng tri. Trên thc
t 98% s tri ti )ng b%ng sông C'u Long là ca t nhân và do ngi ch v&n hành. Phn ln
ch tri không có kin thc lý thuyt v nuôi trng thu sn. Mt s tri ln hn thuê nhng ngi
qun lý k* thu&t có kh nng nhng phn ln h t hc thông qua kinh nghim. Vì v&y, hu ht các
tri c qun lý kém và thiu s giám sát c bn và k hoch hot ng da trên các tiêu chí quan
trng nh t# l cht và ngun cá, d tr, các yu t u vào ch8ng hn nh thc n và thuc thú y
hoc bnh và v&t nuôi. Trên thc t rt ít tri quan tâm n các yu t này, càng ít tri ghi chép các
thông tin trên hàng ngày.

u vào chính-s7 d)ng nc


Các h thng nuôi lng và ng qung ph( thuc vào nc sông SCL. Nc thi c x trc tip
ra môi trng xung quanh, i.e. sông C'u Long. Xut hin mt s vn  nh t ô nhim do s phát
trin không c kim soát và không theo quy hoch. Vic giám sát cht lng nc không c

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 135

thc hin trong các h thng nuôi cá tra/basa. C s h tng ca nhà nc không áp ng c yêu
cu h tr trong cung cp nc cht lng tt cho nuôi cá tra/basa trong h thng nuôi ao. Tuy
nhiên, nông dân ã có mt s thit b c bn  kim tra cht lng nc trong ao ca mình ch8ng
hn nh o ô-xi, pH, và nhit k. H thng nuôi lng có s mâu thun vi s i li ca tàu bè.
Bng 50 Nhu cu v nc cho h thng nuôi cá tra/basa. Chú ý các yu t u vào là cho m i hecta din tích
nuôi (b mt nc c s' d(ng  sn xut hoc th tích lng c s' d(ng  nuôi)

Nhu cu v! nc n v/ Lng Ao
'ng
qung
Nhu cu v nc
ngt
%
th tích lng, din tích ng qung và ao
100 Ti thiu 50 100
Ngun: Minh và ng nghip, 2006

Hin ti nhiu nông dân mun nuôi cá tra/basa trong ao do kim soát cht lng nc d dàng hn.
Trong h thng nuôi ao, nc c thay liên t(c thông qua vic bm t sông. Nc cp vào và
nc thi ra t các ao cá không c x' lý.

Trong các h thng nuôi cá tra/basa, vic qun lý cho n kém dn n ô nhim môi trng do cht
thi t thc n tha c a ra sông. Trong nuôi ao, cht thi l"ng di áy ao và cht thi tích t(

thng c vét kh+i ao sau khi thu hoch. Mt phn cht thi c x ra sông C'u Long qua vic
thay nc.

Lng cht thi t thc n tha trong nuôi lng là áng k. Yang và ng nghip (2003) ã c
tính hàng nm 204 lng hot ng trong vùng nghiên cu có th thi vào môi trng khong 295
tn ni-t; 75 tn pht-pho; 8.730 tn cht hu c và 10.978 tn cht thi r"n l l'ng. Có khong
1.872 lng hot ng vào nm 2004 (Trn, 2004), vì v&y khi lng cht thi s- tng 9 ln so c
tính ca Yang và ng nghip (2003). Lng cht thi này bao gm 2.707 tn ni-t, 688 tn pht-
pho; 80.111 tn cht hu c; và 100.822 tn cht thi r"n l l'ng mt nm. Lê (2005) ch# ra r%ng
lng cht hu c thi ra t nuôi thâm canh
các ao cá tra/basa c tính khong 23,2g ni-t và 8,66g pht-pho trên m i kg cá tra/basa c sn
xut. Sn lng ca cá tra/basa nuôi ao vào nm 2004 xp x# là 220.000 tn. vì v&y, lng ni-t và
pht-pho thi vào môi trng nc c tính có th t ti 5,1 và 1,9 nghìn tn.

Bng 51 Lng cht hu c s' d(ng và tht thoát t nuôi cá tra/basa lng (tính theo 204 lng ti t#nh )ng
Tháp)
Mô t T0ng N T0ng P T0ng OM SS
T!ng các yu t u vào t thc n
(t/nm)
416 88 10.706 -
T!ng u ra ca cá (t/nm) 121 13 1.976 -
T!ng cht thi thi ra (t/nm) 295 75 8.730 10.978
% mt 70,9 85,2 81,1 -
Không có s khác nhau áng k v ch# s cht lng nc ti các khu vc nuôi lng và các
khu vc tng gim s lng lng nuôi
Ngun: Nguyn và ng nghip, 2006


u vào chính- cung c3p gi ng



Ging cho nuôi trng thu sn óng mt vai trò quan trng, c bit i vi các h thng có mc
thâm canh cao và nhng h thng vi loài nuôi mi. Sn xut ging c coi là mt trong các

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 136

chng trình quc gia v khuyn ng t 2000 theo Quyt nh 03/2000/QD-TTg ngày 25/8/2000
do Th tng Chính ph ban hành v mt s các chính sách  khuyn khích phát trin ca sn
xut ging thu sn. Nm 1995, B Thu sn c tính s- có khong 275 các tri ging nc ngt
ti Vit Nam sn xut trên 6 t cá bt m i nm. Vic sinh sn thành công Pangasius bocouti ã
mang ti s phát trin nhanh chóng c v din tích và sn lng nuôi ca loài này, c bit ti ng
b%ng sông C'u Long. Vào nm 2002, có 350 tri ging cá nc ngt cung cp khong 10 t cá bt
và cá ging. Hin nay hàng nm sn lng ca Pangasius borcoti là khong 300 triu. Chng
trình sn xut ging cho nuôi trng thu sn n nm 2010 c  trình tháng 07/2004. Theo ó,
trên 700 triu cá ging ca cá tra/basa s- c sn xut vào nm 2010. Vào nm 2005, s lng
ging và cá ging cho cá tra/basa c c tính nh Bng 52 di ây.

Cá tra/basa ging ã c các tri ging ti các t#nh An Giang và )ng Tháp sn xut và cung cp.
Các huyn Tân Châu (An Giang) và Hng Ng c coi là ni sn xut cá tra/basa ging chính 
)ng b%ng sông C'u Long. Kích thc ca cá tra/basa ging lúc c th là 2,5-3 cm và 2-2,5 cm
ln lt i vi h thng nuôi lng và nuôi ao. M&t  th trung bình i vi các h thng nuôi ao
và lng theo báo cáo ln lt là khong 22,8 con mt m
2
và 134 con mt m
3
(Nhi, 2005). M&t 
th ca cá thay !i theo mùa, trong nuôi lng m&t  th cao hn trong mùa l$. )iu tra mi ây ti
t#nh An Giang cho thy, m&t  th cá tra/basa trong nuôi ao là 40-60 con mt m
2
vào nm 2006.

Cá tra/basa b m3 c các tri ging nuôi và cho 1. Vì v&y, ngun cá b m3 là có s5n cho sn
xut và cung cp cá ging cho nông dân nuôi cá tra/basa.

Mc dù cá basa ging có th c cho 1 nhân to nhng chi phí cho sn xut ging nhân to vn
cao, ngun ging ch yu là t t nhiên. nông dân có th thu gom ging t nhiên t sông hoc mua
ging do ngi khác thu gom  nuôi. T# l sng t thi gian th ging n thi gian thu hoch là
khong 30-90 %, t# l trung bình là 60% (SUMA, 2005).
Bng 52 Sn lng cá ging vào nm 2005

M)c Sn lng
Cá ging (mi n) 863.200.000
Cá ging 539.500.000
Ngun: Nguyn và ng nghip, 2006
Theo Lê và ng nghip (2005), giá và kích c. cá tra/basa ging trong h thng nuôi ao r1 hn và
nh+ hn (200-600 ng/con) so vi h thng nuôi lng (1.000-1.500 ng/con). Nhu cu mang tính
thi v( cao v cá ging ã dn ti cung cp ging không hiu qu t cui nm 2003 n u nm
2005. )iu này ã gây nên tình trng giá cá tra/basa ging tng gp ôi (Sinh và Nga, 2004).
)n giá cá ging theo Nguyn và ng nghip (2006) c cho trong bng di ây (Bng 53).
Phn ln chi phí cho cá ging là tng t i vi tt c các mô hình cho n khác nhau. T!ng chi
phí cho cá ging m i hecta ph( thuc vào m&t  th và kích thc tri ca các mô hình cho n
khác nhau.
Bng 53 S lng trung bình và chi phí v cá ging

u vào chính- thc 'n và qun lý thc 'n

Loi thc n S lng cá
ging trung bình
Giá/con T!ng chi phí
Thc n viên 457.500 483 220.743.750
T ch + thc n viên 187.050 683 127.661.625

Thc n t ch 151.722 661 100.220.957
T!ng cng 269.345 607 163.418.008

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 137

Có hai loi thc n c s' d(ng cho các h thng nuôi cá tra/basa; ó là thc n viên và thc n
t ch.

Nm 2000 có 30 công ty liên doanh sn xut thc n gia Vit Nam và các công ty nc ngoài
cung cp khong 500.000 tn thc n cho nuôi trng thu sn. Vào nm 2001, s lng này là 40
công ty sn xut thc n và 85.000 tn, chim 55% toàn b khi lng thc n cn cho nuôi trng
thu sn. ) áp ng nhu cu v thc n cho nuôi trng thu sn, khong 40.000 tn thc n c$ng
c nh&p khu t Thái Lan, Hng Kông, )ài Loan, các t#nh ca Trung Quc vào nm 2001.
Lng thc n còn li c cung ng t các ngun không xác nh hoc không ng ký. S liu
không chính thc cho thy có khong 120 loi thc n c bán trên th trng nm 2003, nhng
ch# khong 70 loi ã c kim tra, ng ký và c phép bán. Thc n viên c sn xut di
hình thc viên n!i, trong khi thc n t ch li chìm. Có khong 10 công ty liên quan n sn xut
thc n viên cho cá tra/basa. Nhng nhà sn xut chính là Cargill, Proconco, Cataco, và Agifish.

T!ng khi lng thc n viên do các công ty này sn xut c tính t 100.000 n 150.000 tn vào
nm 2004 (Hin và ng nghip 2005). Khi lng thc n viên công nghip và thc n t ch ca
cá tra/basa ln lt là 300.000 tn và 100.000 tn vào nm 2004. Cht lng dinh d.ng ca thc
n viên (c in trên v+ bao thc n) hu ht là tng t nh nhau. Giá tr dinh d.ng, c bit là
hàm lng m ph( thuc vào kích c. cá. Thc n viên cho cá c. nh+ cha lng m cao hn
cho cá c. ln (
Bng 54). Tuy nhiên, Nguyn (2003) ch# ra r%ng hàm lng m ca thc n viên cho cá tra/basa
thp hn so vi yêu cu. Yêu cu v m  cá tra/basa ging phát trin ti u là t 32,7-36,1%
cho cá ging c. ln. )c bit, các công ty sn xut thc n hn ch mc m  nh%m gim giá
bán.


Tuy nhiên, thc n chính cho cá tra/basa là c t ch. Thc n t ch c làm b%ng cách ch
bin t các loi thc n khác nhau ch8ng hn nh cám go, tm, cá tp và thc n dng t. Nông
dân thng s' d(ng máy ùn ép thc n  sn xut thc n m. Mc m ca thc n t ch là
khá thp, ch# khong 10,8%,. Tuy nhiên, FCR là khá cao, t 3 – 5.9; vi mc trung bình là 4 (Bng
49).

Bng 54 Thành phn trung bình (% tính theo khi lng khô) theo loi thc n


Giá tr ca th%c n viên c ly t& v' bao th%c n
* Giá tr ca ct là ca th%c n viên c s dng cho 3 tháng u.
** Giá tr ca th%c n t ch ly t& s liu ca Trn (2005)

Theo Nguyn và ng nghip (2006), công thc ca thc n cho nuôi cá tra/basa ti An Giang và
)ng Tháp c trình bày nh Bng di ây.


Loi thc n Thành phn (%)
Thc n viên Thc n viên và t ch* Thc n t ch**
) m 11 10,6 60
)m 23,1 24,9 10,8
Lipid 4,30 4,65 2,00
Tro 7,75 6,90 4
Cht x 5,60 7,30 -
NFE - - -

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 138

Bng 55 Công thc ca thc n t ch


Thành phn T2 l (%)
Cám go 41,2-70,2
Cá tp 29,8-34,8
Tm 27-32
Ngun: CTU

Liên quan ti qun lý thc 'n, vic cho 'n ph) thuc vào dng thc 'n c  i vi thc 'n viên và thc
'n t ch (
Bng 56). Cho n b%ng ném thc n (25% s ngi tr li), khay cho n (25% s ngi tr li) và
cho n bán t ng (55% s ngi tr li) c s' d(ng khi cho n thc n viên trong khi cho n
bán t ng là phng pháp cho n duy nht i vi loi thc n t ch. Trong vài nm tr li ây
ã có s ci thin trong các phng pháp cho cá tra/basa n. Nguyn (1998) ghi nh&n r%ng cách cho
n th công c s' d(ng ch yu trong cho n thc n t ch trong nhng nm 1990. Tn sut cho
n thay !i theo dng thc n. Loi thc n viên hình thc cho n nhiu ln (100% các tri), trong
khi 90% các tri dùng loi thc n t ch cho n mt ln trong ngày. Thc n t ch òi h+i thi
gian và lao ng chun b cho thc n (nu, làm ngui, trn, ép,…) và cho n, vì v&y vic cho n
m i ngày thng do mt ngi làm  tit kim chi phí nhân công.

Bng 56 Hot ng cho n

Loi thc 'n
Thc 'n viên Thc 'n t ch và
thc 'n viên công
nghip
Thc 'n
t ch
T0ng cng
Loi thc 'n/
phng pháp áp d)ng
No. % No. % No. % No. %

A. Thc 'n viên
1. Ném thc n 5 25 0 0 5 8,33
2. Khay ng thc n 1 5 0 0 1 1,67
3. Bao ng thc n 0 0 0 0 0 0,00
4. Khay cho n 5 25 0 0 5 8,33
5. Theo nhu cu 0 0 0 0 0 0,00
6. Cho n t ng 0 0 0 0 0 0,00
7. Khác (máy cho n bán t ng) 9 45 20 100 29 48,3
T!ng 20 100 20 100 0 0 40 66,7
B. Thc 'n t ch

Phn 2 – Các báo cáo loài nuôi Trang 139

1. Ném thc n 0 0 0 0 0 0 0 0,00
2. Khay ng thc n 0 0 0 0 0 0 0 0,00
3. Bao ng thc n 0 0 0 0 0 0 0 0,00
4. Khay cho n 0 0 0 0 0 0 0 0,00
5. Theo nhu cu 0 0 0 0 0 0 0 0,00
6. Cho n t ng 0 0 0 0 0 0 0 0,00
7. Khác (máy cho n bán t ng) 0 0 0 0 20 100 20 33,3
T!ng 0 0 0 0 20 100 20 33,3
C. Tn su3t cho 'n

Hn hai ln m i ngày 20 100 14 70 2 10 36 60
Mt ln m i ngày 0 0 6 30 18 90 24 40
T!ng 20 100 20 100 20 100 60 100
Ngun: Nguyn và ng nghip, 2006

) qun lý tt vic cho cá tra/basa n và gim vn  v môi trng liên quan n nuôi cá tra/basa,
cn chuyn vic s' d(ng thc n ch bin theo công thc và thc n t ch sang thc n viên công

nghip  nh%m gim khi lng cht thi vào môi trng nc. Có khong 300.000 tn thc n
viên công nghip c s' d(ng trong nuôi cá tra/basa ti )BSCL, và khong 2/3 t!ng sn lng cá
tra/basa nm 2005 c sn xut b%ng cách s' d(ng thc n viên công nghip (Trn, 2005). S
thay !i này cho thy lng cht thi t nuôi cá tra/basa vào môi trng nc c$ng gim áng k.

Các yu t u vào khác và s7 d)ng các ngun lc

S phát trin ca nuôi trng thu sn ã làm tng nhu cu v ging, thc n và c bit là hoá
cht/thuc thú y. Có mt s lý do dn ti vic s' d(ng hoá cht/thuc thú y cho nuôi trng thu
sn`tng lên, trong ó quan trng nht là: s m rng ca nuôi trng thu sn, k0 vng ca nông
dân, cp  thâm canh cao hn, khuyn khích s' d(ng, và ngi cung cp thuc tip th. Hn na,
th trng u vào này là rt phc tp n mc rt khó  xác nh hoc ánh giá s lng
thuc/hoá cht c cung cp và bán trên th trng. Lo ngi ln nht hin nay là mc  an toàn
ca các yu t u vào này, không ch# cho ngi s' d(ng và ngi tiêu dùng mà còn  có mt môi
trng tt hn.

Theo nghiên cu v hot ng nuôi cá tra/basa ti Vit Nam do GTZ, thuc thú y và hoá cht c
s' d(ng trong hu ht các bc nuôi:

- Tri ging: Cá b m3 là nhng cá th kh+e mnh và ít da vào các yu t u vào c v thc n
và thuc iu tr mc dù ôi khi thuc vn c s' d(ng khi cá b bnh. Tuy nhiên nó ít có kh
nng nh hng n cá ging.

Quá trình ng rt ng"n – ti a hai ngày trc khi cá ging có th c th vào các ao và v c
bn òi h+i nc sch – không cn thc n trong giai on này. Tuy nhiên, t# l cht cao  giai
on này khin nông dân c g"ng s' d(ng thuc kh' trùng.

Khi v&n chuyn, vic s' d(ng oxytetracyclin c$ng là mt vn .

- Ci to ao: gia hai chu k0 nuôi, ao c phi khô, bùn l"ng c vét và vôi bt c r"c. Tt c

nông dân kho sát u áp d(ng các bin pháp v sinh này trc khi th ging.

- Th ging: mt s tri chun b ao có x' lý nc b%ng sunphát ng và Oxy tetracycline.

- 7ng ging: t# l cht  giai on này là rt cao: 60 n 80% trong tháng u tiên. Vì v&y, x' lý
nc - ch8ng hn nh sun-phát ng - và s' d(ng kháng sinh là ph! bin. Giai on ng là giai
on s' d(ng hoá cht nhiu nht trong nuôi thâm canh.