(
Sáng kiến kinh nghiệm - Lê Thị Len. Giáo viên Trờng Tiểu Học Định Tăng)
A/ lý do chọn đề tài
Xuất phát từ mục tiêu giáo dục hiện nay là Hình thành cho học sinh những
cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về tình cảm trí tuệ, thể chất và
kỹ năng cơ bản để tiếp tục học tiếp trung học cơ sở.
Vậy muốn thực hiện đợc mục tiêu đã đặt ra thì nhất thiết chúng ta phải dạy
đủ 6 môn (theo yêu cầu của chơng trình thay sách) bắt buộc đã quy định. Trong hệ
thống các môn học bắt bợc đó, Tiếng Việt là môn học rất quan trọng nó đợc coi là
công cụ để học tốt các môn học khác. Tiếng Việt gồm nhiều phân môn, trong đó
có phân môn Kể chuyện. Các phân môn Tiếng Việt có quan hệ chặt chẽ với nhau,
bổ sung kiến thức cho nhau, học tốt phân môn này sẽ góp phần học tốt phân môn
khác.
Với Kể chuyện nói đến vị trí vai trò của nó trớc hết ta phải nói là một món
ăn tính thần không thể thiếu đợc trong cuộc sống, đặc biệt là với trẻ em. Các em
rất thích kể chuyện, từ lúc 3-4 tuổi các em đã đợc nghe kể của bà, của mẹ, của cô
giáo. Niềm say mê ngày càng lớn dần cùng độ tuổi các em. Khi đã biết đọc, biết
viết, song trẻ vẫn thích nghe cô kể chuyện, mỗi câu chuyện là một tình huống hấp
dẫn đều có sức thu hút mạnh mẽ sự chú ý của các em. Do đó môn Kể chuyện có
trong chơng trình tiểu học trớc tiên là để thoả mãn nhu cầu nghe kể chuyện và bớc
đầu tập kể chuyện của các em. Bên cạnh đó kể chuyện còn là phơng tiện giáo dục
rất cơ bản quan trọng và có hiệu quả. Qua mỗi bài kể chuyện đều là sự tích hợp
kiến thức của các phân môn trong Tiếng Việt và vốn hiểu biết của tất cả các thứ đó
đều vận dụng một cách hợp lý và sáng tạo. Đặc biệt rèn luyện kỹ năng nghe - nói
rất nhiều. Kể chuyện giúp các em diễn đạt vấn đề một cách trôi chảy, lu loát, biết
biến câu chuyện của mình đợc nghe thành văn bản của mình để kể lại. Hơn thế
nữa giáo dục các em biết phân biệt rõ ràng giữa yêu và ghét, thích hay không
thích, biết sống có lý tởng và vơn tới cái đẹp và hành động vì cái đẹp.
Nhiệm vụ của môn Kể chuyện ở trởng Tiểu học là: Bồi dỡng tâm hồn trẻ
góp phần hình thành cảm xúc và thẩm mỹ lành mạnh, làm giàu thêm vốn sống và
vốn hiểu biết của trẻ, phát triển t duy và nâng cao trình độ Tiếng Việt cho các em.

Với tất cả những mục tiêu, vị trí, vai trò và nhiệm vụ của phân môn Kể
chuyện đặc biệt là với chơng trình thay sách mà giáo viên và học sinh lớp 1 là đối
tợng đợc tiếp cận đầu tiên. Vậy làm thế nào để nâng cao hiệu quả tiết dạy, đặc biệt
là thế nào để học sinh đợc nghe (để nắm văn bản) và tập kể lại (một cách hấp dẫn
câu chuyện thật hồn nhiên...).
Đấy là một trong những băn khoăn trăn trở của tôi và chắc rằng cũng là của
nhiều giáo viên đang trực tiếp giảng dạy, tuy cha nhiều kinh nghiệm song tôi cũng
xin đóng góp một số phong pháp nhỏ nhằm nâng cao chất lợng học tập môn Kể
chuyện cho học sinh đặc biệt là việc rèn luyện kỹ năng nghe nói cụ thể là rèn
luyện khả năng nghe và tập kể chuyện cho học sinh.
1
(
Sáng kiến kinh nghiệm - Lê Thị Len. Giáo viên Trờng Tiểu Học Định Tăng)
B/ nội dung
i- cơ sở lý luận.
1. Cơ sở tâm lý, giáo dục.
Qua mỗi câu chuyện các em có một cảm xuác thực sự, biết vui - buồn - yêu
- ghét, những hình ảnh do chính mình tởng tợng ra. Mặt khác các em có khả năng
cảm thụ cái hay, cái đẹp của truyện, biết đánh giá và lựa chọn ngôn ngữ để kể lại
truyện. Có nhiều hình thức giáo dục trẻ, nhng qua các câu chuyện là hình thức dễ
đi vào tâm hôn trẻ nhất, tuy nhiên cần có phơng pháp sử dụng sao cho hợp lý và
khoa học là việc khó, bởi mỗi câu chuyện nó chứa đựng một tình huống và một bài
học đạo đức nói riêng, vấn đề là ngời dạy phải biết giúp các em cảm thụ và rút ra
điều cần học tập.
2. Phơng pháp dạy học tích cực với việc dạy học môn Kể chuyện.
Đặc thù của môn học là kể chuyển (giáo viên kể, học sinh kể). Dạy theo ph-
ơng pháp tích cực, yêu cầu giáo viên phải kể một cách hấp dẫn, bằng ngôn ngữ
thích hợp của từng câu chuyện, từng nhân vật trong truyện... để thu hút sự chú ý
của các em để từ đó học tập cách kể chứ không phải đọc lại truyện cho các em
nghe. Học sinh sau khi nghe kể phái biết kể chuyện sinh động, hấp dẫn bằng ngôn

ngữ riêng của mình. Có thể kể dới nhiều hình thức, kể theo lời tác giả, kể theo lời
nhân vật, kể phân vai... Việc tổ chức tiết học không nhất thiết phải ở trong lớp học
mà có thể ở một chỗ nào đó thích hợp, có tác dụng tạo tâm thế thoải mái cho học
sinh. Khi học sinh kể chuyện giáo viên không yêu cầu học sinh kể một cách trung
thành với nội dung của sách mà có thể thay lời, đảo ý nhng phải toát lên đợc nội
dung cốt truyện đã nghe, với phơng pháp dạy học này yêu cầu giáo viên phải tích
cực nghiên cứu kỹ trớc nội dung cốt truyện, hiểu truyện để từ đó có cách kể phù
hợp, đồng thời với học sinh: Quan sát tranh trớc phỏng đoán nội dung truyện để
khi đợc nghe sẽ nắm đợc và có thể kể lại cho ngời khác nghe một cách sinh động.
3. Phơng pháp dạy kể chuyện đối với chơng trình lớp 1 thay sách.
Với học sinh: Nhiệm vụ trong giờ kể chuyện là các em phải chăm chú nghe
giáo viên kể chuyện, để nhớ chuyện và kể lại đợc câu chuyện. Phân tích ý nghĩa
truyện (ở mức đơn giản). Đợc nghe chuyện là một nhu cầu về tâm lý đối với học
sinh lớp 1, đồng thời là một yêu cầu của chơng trình giảng dạy. Để nâng cao hiệu
quả giờ dạy giáo viên cần phải có giọng kể hay làm cho hứng thú nghe kể chuyện.
Với giáo viên: Để tạo hứng thú nghe kể chuyện cho học sinh, giáo viên cần
kể chuyện với giọng kể linh hoạt, tuỳ nội dung và lời nói của từng nhân vật, dù
đọc hay kể thì cũng cần phải diễn cảm, coi trọng các thủ pháp mở đầu câu chuyện
thêm tình tiết cho văn bản truyện.
4. Các bớc của quá trình kể chuyện với chơng trình thay sách.
(Phần luyện tập tổng hợp đã có phân môn kể chuyện riêng biệt)
a) Mục tiêu.
b) Đồ dùng dạy - học.
2
(
Sáng kiến kinh nghiệm - Lê Thị Len. Giáo viên Trờng Tiểu Học Định Tăng)
c) Các hoạt động dạy - học.
- Hoạt động 1: Kiểm tra kiến thức bài trớc.
- Hoạt động 2: Giáo viên kể chuyện.
+ Giới thiệu truyện.

+ Kể chuyện: Lần 1: Kể toàn truyện.
Lần 2-3: Kể nối tiếp từng đoạn (kết hợp tranh minh hoạ).
- Hoạt động 3: Học sinh tập kể chuyện.
+ Hớng dẫn học sinh kể từng đoạn câu chuyện tranh và gợi ý dới tranh.
+ Hớng dẫn học sinh phân vai kể toàn truyện.
- Hoạt động 4: Giáo viên giúp học sinh hiểu ý nghĩa truyện (mức đơn giản).
* Với quy trình này nếu phát huy triệt để tiết dạy thì học sinh có thể nắm
chuyện và tập kể lại theo hớng dẫn của giáo viên. Song với tiết dạy chỉ khoảng 30-
35 phút liệu có đủ thời gian luyện tập cho học sinh cách kể với đối tợng học sinh
trung bình. Bởi tiết kể chuyện là tiết tổng hợp kiến thức của các môn học trong
phân môn Tiếng Việt. Vậy giáo viên cần phải làm gì để nâng cao hiệu quả tiết
dạy. Qua thực tế giảng dạy chơng trình thay sách tôi thấy rằng cần phải có biện
pháp để giáo viên dạy tốt và học sinh thực hành có kết quả. Sau đây tôi xin mạnh
dạn đa ra một số kinh nghiệm Rèn kỹ năng nghe và tập kể chuyện cho học sinh.
Tất nhiên khi thực hiện cần phải đảm bảo một số nguyên tắc:
- Đảm bảo tính khoa học.
- Đảm bảo tính tích hợp: Cần phải tạo ra mối tơng quan giữa bài học kể
chuyện với bài học khác. Cần phải biết liên hệ kiến thức để tạo điều kiện giúp học
sinh học tốt phân môn kể chuyện
- Tính nghệ thuật: Khi dạy cần giúp học sinh hiểu đợc nội dung truyện và
cảm nhận đợc cái hay, cái đẹp (ở mức đơn giản).
ii- cơ sở thực tiễn.
1. Nội dung chơng trình thay sách.
Trong chơng trình lớp 1 thay sách: Phần học vần: sau mỗi bài ôn tập là phần
kể chuyện theo tranh nhằm giúp nội dung học tập tập thêm phong phú, sinh động
và hấp dẫn. Tên tuyện gắn với những âm vần, nhìn tranh minh hoạ nghe cô giáo
kể, còn văn bản truyện đợc trong sách giáo viên. Sau mỗi phần kể chuyện, nếu có
thời gian giáo viên có thể đặt câu hỏi đơn giản về nội dung câu chuyện cho học
sinh trả lời luyện tập tổng hợp: Thì kể chuyện trở thành phân môn riêng nhng
không có riêng sách kể chuyện mà lồng trong sách Tiếng Việt - nội dung truyện

vẫn đợc in trong sách giáo viên - nâng cao hơn một chút đó là: dới mỗi tranh đều
có câu hỏi gợi ý nội dung truyện để phát huy mặt tích cực của học sinh khi phỏng
đoán nội dung câu chuyện. Đây là một điểm khác biệt với chơng trình cũ của phân
môn Kể chuyện. Nhiệm vụ của giờ kể chuyện vẫn là học sinh chăm chú nghe cô
kể để nhớ lại truyện và kể lại câu chuyện và cuối cùng phân tích ý nghĩa (ở mức
3
(
Sáng kiến kinh nghiệm - Lê Thị Len. Giáo viên Trờng Tiểu Học Định Tăng)
đơn giản). Lên lớp trên yêu cầu này sẽ mở rộng dần và chiếm vai trò ngày càng
quan trọng.
2. Thực trạng dạy và học kể chuyện của học sinh và giáo viên trờng
Tiểu học.
* Tình hình học tập của học sinh.
Qua tìm hiểu tôi đợc biết, các em rất thích học môn Kể chuyện. Hình nh
hàng tuần, hàng giờ lúc nào các em cũng mong ngóng làm sao cho nhanh đến giờ
kể chuyện, mặc dù là chuyện gì đi nữa. Đặc biệt trong giờ kể chuyện các em thích
nghe cô kể hơn là thích nghe cô đọc lại văn bản truyện, vì cô kể sẽ hấp dẫn hơn.
Thích nghe kể cho ngời khác nghe. Nếu đợc gọi kể thì các em chỉ kể theo gợi ý
của truyện sau mỗi tranh, cha liên kết đợc cá bức tranh để đợ một đoạn truyện (tức
là 4 tranh). Lý do là các em cha kịp nắm đợc nội dung truyện khi nghe kể và kỹ
năng nói còn kém, mặc dù sau mỗi bài học vần và bài tập đọc các em đã đợc rèn
kỹ năng nói. Song vẫn có một số ít học sinh biết kể lại cả truyện (4 tranh) một
cách trôi chảy và hấp dẫn, biết nhập vai nhân vật trong truyện để kể lại. Qua đó ta
thấy rằng cái hay của chơng trình thay sách là có thêm phần luyện nói (nó bổ trợ
một phần lớn cho phân môn kể chuyện). Nhng thực ra cha giúp các em nắm văn
bản và mạnh dạn diễn đạt lại nội dung văn bản. Nếu nh có sự đầu t hơn về việc rèn
kỹ năng kể của giáo viên và tập luyện tốt cho học sinh, chắc chắn rằng các em sẽ
có kỹ năng nghe - kể tốt hơn.
* Một số câu hỏi điều tra trực tiếp bằng lời - chung cho lớp 1D
Giáo viên hỏi trực tiếp - học sinh trả lời:

- Các em có thích học giờ kể chuyện không?
Thích học: 24 em - Không thích học 0 em
- Các em thích nghe cô kể hay cô đọc truyện?
Thích cô kể: 24 em - Thích học: 0 em
- Khi cô kể các em có thích cô vừa kể vừa chỉ vào tranh không hay chỉ kể
bằng lời?
Bằng lời: 0 em - Kể kèm theo tranh: 24 em
- Cô kể một lần các em có nhớ hết đợc truyện không?
Nhớ hết: 4 em - Không nhớ hết: 20 em
- Các em có thích kể chuyện cho các bạn nghe không?
Thích kể: 14 em - Không thích kể: 10 em
(Vì không nhớ truyện, cha biết kể, e thẹn trớc đông ngời)
* Khảo sát chất lợng giữa kỳ I - Lớp 1D.
Tổng số học
sinh
Kể chuyện hay, hấp dẫn
(Mức bình thờng)
Biết kể đúng nội
dung truyện
Cha biết kể
24 em 4 em 12 em 8 em
3. Việc xác định mục tiêu và giảng dạy môn Kể chuyện ở trởng Tiểu
học nói chung và trờng tôi nói riêng.
4
(
Sáng kiến kinh nghiệm - Lê Thị Len. Giáo viên Trờng Tiểu Học Định Tăng)
Tuy đã xác định đợc mục tiêu chung của môn kể chuyện trong chơng trình
thay sách Các em phải chăm chú nghe giáo viên kể chuyện để nhớ truyện và kể
lại đợc câu chuyện, sau đó phân tích ý nghĩa truyện ở mức đơn giản.
Song qua tìm hiểu tôi đợc biết hầu nh giáo viên đều cha xác định đúng vai

trò, trách nhiệm của mình đối với học sinh (kể cả những lớp không học chơng
trình thay sách). Còn với môn kể chuyện cha đợc sự quan tâm đúng mức, vì họ cho
rằng kể chuyện chỉ để giải trí cho các em, các môn khác quan trọng hơn nên đầu t
cho các em nhiều. Do đó sự chuẩn bị của giáo viên không chu đáo dẫn đến tiết
dạy, giờ học cha đạt hiệu quả nh mong muốn. Hơn thế nữa nhiều giáo viên rất ngại
dạy tiết kể chuyện nhất là đợt thao giảng, dự giờ thăm lớp vì sợ khâu kể chuyện
không hấp dẫn, chuẩn bị cho một giờ kể chuyện lại mất công rờm rà, sợ mình khai
thác nội dung ý nghĩa cha hết, ít học sinh biết kể chuyện một cách trôi chảy mạch
lạc vì kỹ năng nói còn kém. Còn đối với những giáo viên có tâm huyết với nghề và
dày kinh nghiệm thì cho rằng kể chuyện là một môn học hấp dẫn, thú vị với học
sinh nhng làm sao để có cách kể hay cho học sinh nghe và nhớ đợc truyện, sau đó
sẽ luyện tập nh thế nào cho học sinh kể lại từng đoạn truyện một cách tự nhiên. Đó
cũng là những băn khoăn của tôi và nhiều giáo viên khác.
iii- biện pháp và đề xuất quy trình dạy học rèn kỹ năng
nghe và tập kể chuyện cho học sinh lớp 1
1. Cơ sở lý thuyết cần chuẩn bị cho tiết kể chuyện.
1.1. Rèn kỹ năng nghe chuyện: (để rèn kỹ năng nghe và hiểu - trọng tâm
là việc dạy của giáo viên)
1.1.1. Chuẩn bị cho tiết dạy.
- Nghiên cứu và nắm vững nội dung truyện (đọc kỹ văn bản cho thật hiểu và
nhớ truyện).
- Phải có tranh minh hoạ (tranh SGK - có thể phóng to).
- Lựa chọn điểm dạy (ngoài trời hay lên lớp) tuỳ theo nội dung truyện.
- Nhắc học sinh xem tranh và đọc câu hỏi dới tranh, phỏng đoán nội dung
truyện (xem ở nhà).
- Coi trọng phần luyện nói ở phân môn Tập đọc (đặc biệt là các tiết Tập đọc
trong tuần).
1.1.2. Giáo viên kể chuyện: Nên kể chuyện (không nên đọc lại văn bản) để
tăng sức hấp dẫn khi nghe chuyện. Kể 1, 2, 3 lần (vừa kể vừa kết hợp chỉ tay).
- Cần sử dụng giọng kể chuyện linh hoạt, tuỳ theo nội dung câu chuyện, lời

nói nhân vật.
- Phải có kỹ thuật kể chuyện.
+ Giọng kể: Vui hay buồn, hào hùng hay êm ả,... có giọng kể cho cả bài, có
giọng kể cho từng đoạn.
+ Nhịp điệu: Nhanh hay chậm, dồn dập, gấp gáp, hay hiền hoà khoan
khoái.
+ Ngắt giọng tâm lý: Ngắt giọng với chủ ý gây ấn tợng.
5