GIÁ TRỊ DƯỠNG SINH CỦA HUYỆT TAM ÂM GIAO
Lương y VÕ HÀ
Tam Âm Giao là một trong số những huyệt vị được sử dụng nhiều nhất trong châm cứu cổ
truyền. Do phạm vi tác dụng rộng và tính tự điều chỉnh cao đặc biệt là công năng dưỡng
âm và ổn định thần kinh, Tam Âm Giao có thể được tác động hàng ngày như một phương
pháp dương sinh.
Một bài thuốc, một món ăn hoặc một phương pháp tập luyện đơn giãn, dễ tìm hoặc dễ thực
hiện vừa giúp cho con người trong việc dưỡng sinh ích thọ lại có thể giúp điều chỉnh một
số rối loạn nhất định trong cơ thể là mong ước của nhiều người, kể cả thầy thuốc. Do đó
không lạ mà gần đây nhiều món "canh dưỡng sinh" đã được phổ biến chuyền tay hoặc
đăng tải trên một số tạp chí chuyên ngành. Phần lớn những công thức "canh dưỡng sinh"
nầy xuất phát từ Trung Quốc hoặc Nhật Bản. Một điều ít ai biết là mỗi người có thể tự tác
động vào huyệt Tam Âm Giao để đạt được những yêu cầu nầy.
Không thể kỳ vọng một phương thuốc hoặc một cách tập luyện đơn giãn có thể làm cho
trường thọ hoặc giải trừ bách bệnh. Tuy nhiên để một phương pháp gọi là dưỡng sinh chí ít
phải bao gồm một số công năng cơ bản.
Dưỡng âm : Âm huyết là phần vật chất quan trọng tạo thành cơ thể con người. Hơn nữa
dương khí có đầy đủ hay không cũng phải nương nhờ âm huyết mà tồn tại. Theo Nội kinh
"người đến 40 tuổi thì âm khí đã kém đến phân nữa” nên nói khí dương thường thừa mà
khí âm thường thiếu. Do đó nói đến dưỡng sinh không thể không bàn đến dưỡng âm.
Điều hoà thần kinh : Khoa học đã cho biết trên 50% số tử vong của con người xuất phát từ
những bệnh tật do cảm xúc gây ra. Những áp lực, những lo toan thường ngày với đủ loại
cảm xúc khó chịu dai dẵng dễ làm cho hệ thần kinh con người căng thẳng, quá tải và suy
nhược. Do đó một phương pháp dưỡng sinh phải có công năng điều chỉnh lại tình trạng rối
loạn nầy, lập lại cân bằng giữa hưng phấn và ức chế của hệ thần kinh do quá trình sinh hoạt
và làm việc căng thẳng gây ra.
Tính giải độc và tăng cường chuyển hoá cơ bản : Một phương pháp dưỡng sinh thường
đươc sử dụng nhiều ngày nhiều năm, thậm chí cả đời. Do đó phải bảo đảm độ an toàn cao,
ít hoặc không có phản ứng phụ. Hơn nữa còn phải có chức năng thúc đẩy sự chuyển hoá,
thanh lọc và bài tiết của cơ thể.
Sau đây thử đối chiếu những công năng nói trên với những tác dụng căn bản của huyệt

Tam Âm Giao theo y học cổ truyền.
Đại cương về huyệt Tam Âm Giao
Huyệt Tam Âm Giao ở chỗ lõm sau bờ xương chày trên mắt cá chân khoảng 6,5 cm (đốí
với người lớn, khổ người trung bình). Có thể xác định vị trí huyệt bằng cách hình dung một
tam giác cân ABC. A là đỉnh tam giác cân là điểm giữa của mắt cá chân trong. BC là cạnh
đáy của tam giác. C là góc của gót chân. B chính là huyệt Tam Âm Giao.
Ngay tên gọi đã cho biết Tam Âm Giao là huyệt giao hội của 3 đường kinh âm : Thái Âm
Tỳ, Thiếu Âm Thận và Quyết Âm Can. Với những phương tiện hiện đại, khi châm vào
huyệt Tam Âm Giao các nhà khoa học Pháp đã xác định được 3 đường trắng nỗi lên từ vị
trí huyệt chạy dọc theo chân trùng khớp với vị trí 3 đường kinh Tỳ, Can và Thận của y học
châm cứu cổ truyền.
Theo y hoc châm cứu cổ, huyệt có công năng bổ Tỳ Thổ, thông khí trệ, sơ tiết vùng hạ tiêu,
điều khí nghịch, khử phong thấp ở kinh lạc, kiện Tỳ hoá thấp, sơ Can ích Thận.
Tác dụng dưỡng âm của huyệt Tam Âm Giao
Vì là huyệt hội của ba đường kinh âm, đặc biệt là đường kinh Thận nên tác dụng dưỡng âm
của huyệt là diều dễ hiểu. Tác dụng rõ nhất của huyệt là bổ Thận âm. Trên thực tế khi day
ấn liên tục từ 7 đến 10 phút trên huyệt, một số người có khí cảm tốt sẽ cảm nhận được một
luồng khí lan toả theo 2 chiều, hoặc từ lòng bàn chân và ngón chân cái chạy dọc theo 3
đường kinh đến Thận, Gan và Lách hoặc ngược lại từ những cơ quan nầy theo đường kinh
thoát ra khỏi cơ thể thông qua lòng bàn chân và các đầu ngón chân. Đây chính là quá trình
xã trược khí và thu thanh khí thông qua các Tỉnh huyệt ở chân. Nếu sự tác động đủ mạnh
và kéo dài sẽ có sự lan toả khí sang các tổ chức và các kinh lạc khác của cơ thể mà gần
nhất sẽ là các phủ có liên hệ biểu lý với 3 tạng Tỳ, Can, Thận tức Dạ dày, Túi mật và Bàng
quang…
Tác dụng điều hoà thần kinh của huyệt Tam Âm Giao
Theo y học cổ truyền mỗi loại cảm xúc âm tính làm tổn thương một loại khí nhất định
trong cơ thể con người. Chẳng hạn “Ưu thương Tỳ”, “Khủng thương Thận”, “Nộ thương
Can”… Tuy nhiên bất cứ một cảm xúc âm tính nào tác động lâu dài cuối cùng đều ảnh
hưởng tới Can khí dẫn đến Can khí uất , đầu mối của nhiều bệnh tật khác nhau. Tác dụng
sơ tiết Can khí làm thư giải khí uất của Tam Âm Giao sẽ giúp hoá giải trạng thái tâm lý

nầy. Tầm quan trọng của việc thư giải khí uất đã được ghi nhận từ lâu trong y thư cổ “…
Mọi chứng bệnh đều kèm chứng uất, vậy chửa bệnh phải kèm chữa uất". Điều nầy càng có
ý nghĩa nhiều hơn ở thời đại ngày nay khi con người phải đối phó thường xuyên với nguy
cơ stress do môi trường và đời sống công nghiệp gây ra.
Ngoài ra, tác dụng làm êm dịu thần kinh còn do công năng "giáng khí" hoặc "điều khí
nghịch” của huyệt. Ở những ng ười đang căng thẳng do tâm lý hoặc đang cơn "bốc hoả" do
"âm hư hoả vượng", tác động vào huyệt Tam Âm Giao có thể thấy ngay kết quả.
Tác dụng thanh lọc và tăng cường chuyển hoá cơ bản của huyệt Tam Âm Giao
Theo quan niệm chỉnh thể của y học Phương Đông, một tạng hoặc một phủ khi phát sinh
bệnh biến sẽ có biểu hiện tương ứng trên đường tuần hành của kinh lạc đi qua nó. Đổi lại
ta có thể thông qua những huyệt vị trên kinh lạc để điều chỉnh những rối loạn bệnh lý của
các tạng phủ bên trong. Can Thận chủ hạ tiêu, Tỳ chủ trung tiêu. Do đó khi tác động vào
huyệt Tam Âm Giao, có thể điều tiết toàn bộ quá trình chuyển hoá, thanh lọc và bài tiết ở
khu vực nầy.
Do 3 đường kinh có các chức năng hầu như tương phản nhau: “Thận chủ bế tàng", "Can
chủ sơ tiết", "Tỳ chủ vận hoá" nên Tam Âm Giao là một trong số rất ít huyệt vị châm cứu
có đặc tính tự điều chỉnh rất cao giữa Âm và Dương, giữa bất cập và thái quá. giữa hưng
phấn và ức chế đối với các lãnh vực bệnh lý có liên quan. Chẳng hạn cũng cùng một cách
châm vào huyệt Nội Quan ở cổ tay có thể làm cho nhịp tim tăng lên khi nhịp tim quá yếu
hoặc sẽ giảm xuống nếu nhịp tim quá nhanh. Cũng vậy đối với huyệt Tam Âm giao, với
cùng một cách tác động huyệt có thể điều chỉnh những rối loạn có vẽ như hoàn toàn đối
nghịch nhau như bế kinh, rong kinh, đau bụng kinh, băng huyết…Chính vì hiệu quả và
phạm vi tác dụng rộng của huyệt nên người xưa đã chọn Tam Âm Giao là một trong 6
Tổng Huyệt được xử dụng rộng rãi nhất trong châm cứu. Lục Tổng Huyệt và các khu vực
điều chỉnh liên hệ được tổng hợp thành bài vè: "Đổ phúc Tam Lý lưu, Yêu bối Uỷ Trung
cầu, Đầu hạn tầm Liệt Khuyết, Diện khẩu Hợp Cốc thâu, Tâm hung thủ Nội Quan, Tiểu
phúc Tam Âm mưu”.
Cách tác động vào huyệt
Bấm huyệt: Ngồi dưới đất hoặc trên nệm, trên ván, hai tay gấp lại vừa tầm để 2 bàn tay có
thể nắm lấy cổ chân một cách thoải mái. Mỗi bàn tay tác động vào huyệt Tam Âm Giao

cùng bên. Xác định huyệt Tam Âm Giao ở khoảng 6,5 cm trên mắt cá chân trong, phía sau
xương chày, dùng 4 ngón tay còn lại bao lấy phía ngoài cổ chân sao cho đầu ngón cái chạm
đúng vào huyệt. Dùng lực vừa phải day thành vòng tròn trên huyệt liên tục từ 7 đến 10
phút. Nữa chừng cảm thấy mỏi tay có thể ngừng day, nhưng tay vẫn tiếp tục đặt trên huyệt
sau đó tiếp tục day cho đến khi đủ thời gian đã định. Mỗi ngày có thể thực hành một lần.
Ngồi Kiết già: Kiết già còn được gọi là thế hoa sen là một thế ngồi quen thuộc của các đạo
sĩ Yoga, các thiền sư, các nhà sư Phật giáo khi tĩnh toạ. Điểm đặc biệt của thế ngồi nầy là
xương mác ở một chân đã tạo nên một sức ép lên đúng vị trí huyệt Tam Âm Giao của chân
còn lại. Do đó trong suốt thời gian ngồi kiết già huyệt Tam Âm Giao sẽ liên tục bị kích
thích mà không cần động tác day bấm vào huyệt. Những thí nghiệm khoa học về Yoga đã
cho biết chỉ cần ngồi vào tư thế kiết già sóng não của một người đang căng thẳng có nhịp
Beta khoảng 20 chu kỳ/giây sẽ giảm xuống nhịp Alpha chỉ còn 8 chu kỳ/giây là sóng não
bình thường của người đang minh mẫn, tâm lý ổn định. Điều nầy có nghĩa tự thân tư thế
kiết già đã có công năng làm êm dịu thần kinh mà chưa cần đến những cố gắng khác của
việc ngồi thiền. Kết quả nầy đã cũng cố thêm cho lý luận về sơ tiết Can Khí để để ổn định
thần kinh của huyệt Tam Âm Giao. Ngoài ra nếu ngồi kiết già để tĩnh toạ sẽ càng có thêm
hiệu quả dưỡng âm theo quy luật "Thần tĩnh tất âm sinh". Theo khoa học khi ta căng thẳng,
trương lực cơ bắp cũng gia tăng. Hai yếu tố nầy đã làm cho cơ thể tiêu phí nhiều năng
lượng một cách vô ích. Đỗi lại nếu ta thư giãn hoặc nhâp tĩnh điều ngược lại sẽ diễn ra:
tích luỹ năng lượng. Đây chính là quá trình sinh âm và dưỡng âm hoặc nói cách khác"Thần
tĩnh tất âm sinh"
Chống chỉ định
Theo y thư cổ, cấm châm hoặc bấm mạnh vào huyệt Tam Âm Giao đối với các sản phụ.
Đối với phụ nữ huyệt Tam Âm Giao có liên quan chặt chẻ với vùng tử cung. Do đó những
kích thích mạnh vào huyệt có thể ảnh hưởng đến thai kỳ nhất là đối với những trường hợp
có tiền sử sẩy thai hoặc sinh non./