Các chức năng cơ bản
Chương trình VNCal hiển thị một tháng dương lịch với ngày âm lịch Việt Nam tương ứng. Với
chương trình này, bạn có thể dễ dàng đổi ngày dương lịch ra ngày âm lịch và ngược lại.
Ngoài ra, bạn có thể dùng chương trình để xem ngày, tính giờ; xem Can-Chi của ngày tháng
âm lịch; tính giờ mặt trời mọc, lặn và giờ Chính Ngọ cho một địa điểm bất kỳ, so sánh âm
lịch Việt Nam với âm lịch dùng tại các nước khác (Trung Quốc, Nhật Bản...), tính lịch âm cho
một múi giờ bất kỳ v.v.
Khi khởi động, chương trình sẽ hiển thị tháng hiện tại. Trong mỗi ô sẽ hiện ngày dương lịch
và ngày âm tương ứng. Tên các Khí (Lập xuân, Thanh minh, Hạ chí...) cũng được hiện lên
trong ngày Khí đó. Ngày âm lịch được in bằng màu xanh ở góc dưới bên phải trong ô. Tháng
nhuận âm lịch được đánh dấu với chữ 'N' và hiển thị bằng màu đỏ, ví dụ như 12/2 N. Ngày
hiện tại được thể hiện trên màu nền khác. Thông tin đầy đủ cho ngày này được in ở dưới
cuối bảng: ngày tháng năm dương lịch, Can-Chi của ngày, tháng, năm âm lịch; trực, sao
Nhị thập bát tú, sao Hoàng đạo và giờ hoàng đạo cho ngày tương ứng. Để xem thông tin về
một ngày khác trong tháng, hãy nhấn chuột vào ô hiển thị ngày đó. Nền của ô đó sẽ chyển
sang màu khác, và thông tin về ngày được chọn sẽ hiện lên ở cuối bảng.
Để hiện tháng khác, bạn hãy chọn tháng và năm rồi gõ "Enter" hoặc bấm nút Display. Các
năm trước Công nguyên (TCN) được nhập như sau: năm 1 TCN là 0, năm 2 TCN là -1, năm
3 TCN là -2 v.v. Các nút << và >> được dùng để chuyển sang tháng trước hoặc tháng sau.
Bạn cũng có thể sử dụng các phím mũi tên ("arrow keys") để chọn một ngày khác, phím
PgUp/PgDown để chuyển sang tháng trước/tháng sau và HOME/END để chuyển tới năm
trước/năm sau. Để chuyển ngược trở lại ngày hiện tại hãy nhấn nút Today.
Nếu bạn muốn in lịch tháng hay lịch năm, hãy sử dụng chức năng in của chương trình duyệt
Web (browser) với chương trình lịch JavaScript.
Cách tính âm lịch Việt Nam
Âm lịch Việt Nam là một loại lịch thiên văn, có nguồn gốc từ Trung Quốc. Ngày tháng âm
lịch được xác định dựa trên vị trí tương đối của mặt trời, mặt trăng và trái đất. Cách tính
toán lịch khá phức tạp, bạn có thể tham khảo thêm tại đây: Cách tính âm lịch Việt Nam (in
Vietnamese) | Rules of Vietnamese lunar calendar (in English) . Chương trình lịch ở trang
này sử dụng các thuật toán trong cuốn sách "Calendrical Calculations" của Edward M.
Reingold and Nachum Dershowitz để tính vị trí mặt trời, trái đất và mặt trăng. Từ các thông
số này, ngày tháng âm lịch được xác định dựa trên các nguyên tắc tính âm lịch Việt Nam
hiện đại theo Quyết định 121/CP ngày 08/08/1967 về việc "Tính lịch và quản lý lịch Nhà
nước" (sửa đổi bổ sung trong Quyết định 134/2002/TTg ngày 14/10/2002 của Thủ tướng
Chính phủ).
Những quy tắc tính âm lịch hiện hành chỉ mới được áp dụng trong cả nước từ 1976. Nếu ta
áp dụng các nguyên tắc này để tính lịch cho các năm trước 1976 thì sẽ có một chương trình
lịch thiên văn. Tuy nhiên kết quả tính toán sẽ chênh lệch đôi chút so với lịch chính thức
được dùng thời đó vì lịch chính thức dùng trước đây (lịch pháp định, lịch lịch sử) khác với âm
lịch hiện đại ở 2 điểm cơ bản: (1) múi giờ dùng để tính lịch và (2) độ chính xác của các công
thức thiên văn để tính vị trí của mặt trời và mặt trăng. Ví dụ, hiện nay âm lịch được tính cho
múi giờ của Việt Nam (múi giờ thứ 7, GMT+7h) nhưng trước đây thường dùng múi giờ thứ 8
để tính. Xem Âm lịch Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử để biết thêm chi tiết.
Để tính âm lịch cho các năm từ 1975 về trước, chương trình âm lịch này đã phục chế âm
lịch Việt Nam cho các thế kỷ trước dựa trên kết quả các công trình nghiên cứu của GS.
Hoàng Xuân Hãn. Kết quả của lịch lịch sử đã được kiểm chứng cho các năm từ 1301 trở đi.
Theo GS. Hoàng Xuân Hãn, trong quá khứ có hai quãng thời gian dài mà âm lịch Việt Nam
có nhiều điểm khác biệt với âm lịch Trung Quốc: từ khoảng 1080 đến 1300 và từ 1645 đến
1812. Nguyên nhân chủ yếu là trong những giai đoạn này ở Trung Quốc đã cải cách lịch
trong khi ở Việt Nam vẫn dùng phép lịch cũ để tính âm lịch. Từ 1968 trở đi Việt Nam tính
âm lịch với múi giờ thứ 7 trong khi tại Trung Quốc người ta dùng múi giờ thứ 8, do đó âm
lịch của hai nước thỉnh thoảng có khác biệt. Ví dụ năm 1984 lịch Việt Nam không có tháng
nhuận trong khi lịch Trung Quốc nhuận tháng 10. (Từ 1968 đến 1975 miền Bắc Việt Nam
dùng lịch âm tính với múi giờ thứ 7 trong khi ở miền Nam vẫn dùng âm lịch Trung Quốc, do
vậy thỉnh thoảng có sự chênh lệch giữa lịch của hai miền.) Chương trình VNCal hiển thị
thêm ngày âm theo lịch Trung Quốc nếu như lịch Việt Nam và lịch Trung Quốc khác nhau
trong ngày đó. Ngày âm thứ hai này được in trong ngoặc vuông (VD: [28/1]) ở góc trên bên
phải của ô hiện ngày.
Ví dụ: xem lịch tháng 12 năm 1974. Trong ô hiện ngày 13/12/1974 có hai ngày âm lịch
được thể hiện: 1/11 (góc dưới bên phải ô) và [30/10] (trong ngoặc vuông ở góc trên bên
phải). Điều này có nghĩa là: ngày 13/12/1974 là ngày 1/11 âm lịch theo lịch dùng tại miền
Bắc Việt Nam nhưng lại là ngày 30/10 theo lịch Trung Quốc (được dùng tại miền Nam.) Nếu
bạn sinh ngày 15/11 năm Giáp Dần (1974) âm lịch thì ngày dương lịch tương ứng sẽ là
28/12/1974 nếu bạn sinh tại miền Nam, còn nếu bạn sinh tại miền Bắc thì ngày sinh theo
dương lịch là 27/12/1974.
Xem âm lịch các nước khác
Âm lịch các nước Đông Á khác như Trung Quốc, Nhật Bản... được tính theo các nguyên tắc
giống lịch Việt Nam nhưng sử dụng múi giờ khác: Trung Quốc dùng múi giờ thứ 8, Nhật Bản
dùng múi giờ thứ 9 v.v. Để tính lịch âm cho các nước này bạn có thể dùng chức năng lịch
thiên văn của chương trình (chọn "Astro Calendar" ở menu góc trên bên trái). Ở ô "GMT+"
hãy điền số phút chênh lệch giữa GMT và múi giờ của nơi mà bạn muốn tính lịch rồi bấm
"Display". Chẳng hạn, Việt Nam đi trước GMT 7h, như thế giờ Việt Nam nhanh hơn GMT 420
phút, ta sẽ điền số 420 vào ô "GMT+". Tương tự, để tính lịch Trung Quốc ta điền số 480; để
tính âm lịch Nhật Bản điền 540. Ở những vùng mà giờ đi sau GMT ta sẽ điền một số âm vào
ô "GMT+": với California phải điền -480 (vì múi giờ California là GMT-8h, tức là sau GMT
480 phút), ở Houston, TX điền -360.
Công cụ lịch
Với chức năng "Công cụ lịch" ta có thể tính toán nhiều thông số liên quan tới âm lịch: tất cả
các ngày Tết trong 100 năm, các tháng nhuận, thời điểm Sóc, các Tiết/Khí, thời điểm mặt
trời mọc/lặn... Sau khi chọn "Calendar Tool" bạn có thể chọn tháng, năm và sử dụng các
chức năng sau:
Lunar date/time: Tính ngày âm lịch cho ngày tháng và địa điểm đã chọn. Hiển thị thông tin
chi tiết về ngày giờ âm lịch. Bạn có thể chọn một trong những địa điểm cho sẵn hoặc chọn
"Location" là "(Custom)" và điền vĩ độ vào ô "Latitude" và kinh độ vào ô "Longitude". Chức
năng này có tính chất thử nghiệm: ngày tháng âm lịch được tính phụ thuộc vào cả kinh và
vĩ độ, do đó âm lịch cho một nơi ở bán cầu Nam sẽ chênh lệch 6 tháng so với một nơi cùng
kinh độ nhưng ở bán cầu Bắc.
Show Solar Terms: Tính các các thời điểm KHÍ (Trung khí và Tiết khí) cho năm đã chọn.
Show New Moons: Tính các các thời điểm Sóc cho năm đã chọn. Ngày chứa điểm Sóc là
ngày đầu tháng âm lịch.
New Year's (Official): Tính ngày Tết theo lịch pháp định (lịch dùng chính thức tại Việt Nam)
cho 100 năm kể từ năm đã chọn.
New Year's (Astronomical): Tính ngày Tết theo lịch thiên văn cho 100 năm kể từ năm đã
chọn. Cần chọn múi giờ để tính lịch thiên văn bằng cách chọn một địa điểm cho sẵn hoặc
điền kinh độ vào ô "Longitude".
Leap Months (Official): Tính tất cả các tháng nhuận theo lịch pháp định (lịch dùng chính
thức tại Việt Nam) cho 100 năm kể từ năm đã chọn.
Leap Months (Astronomical): Tính tất cả các tháng nhuận theo lịch thiên văn cho 100 năm
kể từ năm đã chọn. Cần chọn múi giờ để tính lịch thiên văn bằng cách chọn một địa điểm
cho sẵn hoặc điền kinh độ vào ô "Longitude".
Sun Rise/Transit/Set: Tính thời điểm mặt trời mọc/lặn và giờ chính ngọ cho tháng và địa
điểm đã chọn. Bạn có thể chọn một trong những địa điểm cho sẵn hoặc chọn "Location" là
"(Custom)" và điền vĩ độ vào ô "Latitude" và kinh độ vào ô "Longitude".
Sau khi chọn chức năng hãy nhấn "Compute".
Ví dụ: để tính giờ chính ngọ cho tháng 5/2000 tại Cần Thơ, hãy chọn chức năng Sun
Rise/Transit/Set, điền năm 2000, chọn tháng 5, chọn địa điểm ("Location") là "(Custom)" và
điền tọa độ của Cần Thơ. Kinh tuyến và vĩ tuyến của Cần Thơ có thể tìm thấy dễ dàng trên
Internet,