17

CHỈÅNG II
NGUN LIÃÛU, NỈÅÏC V NÀNG LỈÅÜNG TRONG CÄNG NGHÃÛ HOẠ HC

Tè lãû cạc úu täú trong giạ thnh sn pháøm hoạ cháút thay âäøi tu tỉìng loải sn
pháøm, nhỉng trung bçnh khong: ngun liãûu 60-70% (sn pháøm hoạ dáưu > 70%), nàng
lỉåüng 10%, kháúu hao 5-10%, lao âäüng 4%. Nỉåïc chiãúm tè lãû khäng låïn trong giạ thnh,
nhỉng viãûc xỉí lê nỉåïc trỉåïc v sau quạ trçnh l quan trng v phỉïc tảp.
A. Ngun liãûu:
I. Khại niãûm ngun liãûu:
1/ Ngun liãûu l gç:
Ngỉåìi ta thỉåìng gi táút c nhỉỵng váût liãûu thiãn nhiãn dng trong cäng nghiãûp âãø
sn xút ra sn pháøm l ngun liãûu. Ngoi nhỉỵng cháút âáưu, trong cäng nghiãûp ngỉåìi ta
cn dng nhiãưu váût liãu â qua chãú biãú
n cäng nghiãûp (bạn sn pháøm) hồûc phãú pháøm ca
ngnh khạc dng lm ngun liãûu cho cạc ngnh no âọ.
Vê dủ: máût âỉåìng → rỉåüu; khê than cäúc → täøng håüp hỉỵ cå; ...
2/ Tiãu chøn ca ngun liãûu:
- T lãû cháút cọ êt (phủ thüc tỉìng loải ngun liãûu, tiãu chøn cúi l tênh kinh tãú)
v tảp cháút.
- Khäúi lỉåüng táûp trung åí mäüt âëa âiãøm
- Âëa l: viãûc váûn chuøn dãù dng tỉì nåi khai thạc âãún nåi chãú biãún.
- Âiãưu kiãûn khai thạc: âäü cao, âäü sáu, âäü phán tạn.
- Trçnh âäü ké thût chãú biãún.
II. Phán loải:
1/ Theo trảng thại táûp håüp: ràõn (cháút khoạng, than, qûng); lng (nỉåïc, dáưu m
);
khê (khäng khê, khê thiãn nhiãn).
2/ Theo thnh pháưn: vä cå, hỉỵu cå.
3/ Theo ngưn gäúc: thiãn nhiãn, nhán tảo (than cäúc, khê cäng nghiãûp, ...)

Ngun liãûu thiãn nhiãn cọ thãø chia thnh nhiãưu loải: gäúc khoạng, gäúc âäüng váût,
gäúc thỉûc váût, nỉåïc v khäng khê.
III. Váún âãư sỉí dủng ngun liãûu trong cäng nghiãûp hoạ cháút:
1/ Chn ngun liãûu: chn trãn cå såí kinh tãú l ch úu (vç giạ thnh ca ngun
liãûu chiãúm âãún 60-70%)
Vê dủ: cọ nhiãưu loải ngun liãûu âãø sn xút rỉåüu etylic:
- Lỉång thỉûc: täún 160-250 ngy cäng/1 táún rỉåüu.
- Thu phán gäù r hån khong 40%
- Phãú pháøm ca xenlluloza r hån 75%
- Täøng håüp tỉì dáưu khê r hån 75%
- Rè âỉåìng.
2/ Tçm cạc biãûn phạp sỉí dủng ngưn ngun liãûu ngho hån.
18

3/ Thóỳ caùc nguyón lióỷu coù thóứ duỡng laỡm thổỷc phỏứm bũng caùc nguyón lióỷu khaùc.
4/ Tọứng hồỹp sổớ duỷng nguyón lióỷu.
Vờ duỷ: Quỷng Apatit

Tuyóứn nọứi
Apatit Nefelin (K,Na)
2
O.Al
2
O
3
.2SiO
2


Chóỳ bióỳn hoaù hoỹc Chóỳ bióỳn hoaù hoỹc

Thaỷch cao muọỳi florua Bọử taỷt Xi mng
Xi mng A.photphoric Xọ õa Titan
Nguyón tọỳ hióỳm Caùc muọỳi photphat Vanadi Gali

Phỏn lỏn Nhọm
IV. Xổớ lờ sồ bọỹ nguyón lióỷu: (laỡm giaỡu quỷng)
1/ Muỷc õờch cuớa vióỷc xổớ lờ:
- Mồớ rọỹng nguọửn nguyón lióỷu, sổớ duỷng nguyón lióỷu ngheỡo.
- Nỏng cao cổồỡng õọỹ thióỳt bở (tng tọỳc õọỹ quaù trỗnh, giaớm thóứ tờch mỏỳt cho caùc chỏỳt
khọng cỏửn thióỳt), giaớm nng lổồỹng tióu hao.
- Nỏng cao chỏỳt lổồỹng saớn phỏứm.
- Tióỳt kióỷm vỏỷn chuyóứn, kho taỡng.
Quaù trỗnh xổớ lờ sồ bọỹ nguyón lióỷu bao gọửm caùc cọng õoaỷn nhổ sau:
+) Phỏn loaỷi theo kờch thổồùc
+) Nghióửn
+) oùng baùnh (vó vión) vaỡ thióu kóỳt (muỷc õờch tng kờch thổồùc laỡm cho haỷt rừn
tióỳp xuùc tọỳt, õọửng õóửu)
+) Laỡm giaỡu
+) Khổớ nổồùc (sỏỳy, loỹc, cọ õỷc)
+) Taùch buỷi
2/ Caùc phổồng phaùp laỡm giaỡu:
Quaù trỗnh naỡy aùp duỷng cho caùc loaỷi quỷng õaợ qua nghióửn vaỡ coù thaỡnh phỏửn hoaù hoỹc
cuợng nhổ tờnh chỏỳt vỏỷt lờ khọng õọửng nhỏỳt.
Coù nhióửu phổồng phaùp laỡm giaỡu: cồ hoỹc, nhióỷt, hoaù hoỹc.
a/ Phổồng phaùp cồ hoỹc:
Phổồng phaùp naỡy dổỷa trón cồ sồớ tờnh chỏỳt vỏỷt lờ vaỡ hoaù lờ cuớa quỷng õóứ taùch, noù
õổồỹc duỡng chuớ yóỳu õóứ laỡm giaỡu khoaùng rừn. Coù caùc loaỷi sau:
* Tuyóứn nọứi: laỡ phổồng phaùp laỡm giaỡu phọứ bióỳn duỡng qui mọ lồùn, noù coù thóứ taùch
quỷng thaỡnh nhióửu loaỷi khaùc nhau. Quaù trỗnh tuyóứn nọứi dổỷa vaỡo tờnh chỏỳt thỏỳm nổồùc khaùc
nhau cuớa caùc loaỷi quỷng.

19

Nãúu hảt â nh v khäng tháúm nỉåïc (kë nỉåïc) thç trng lỉåüng khäng thàõng âỉåüc
sỉïc càng bãư màût ca nỉåïc v hảt näøi lãn.
Trại lải, nãúu hảt tháúm nỉåïc (ỉa nỉåïc) thç s chçm xúng. Do váûy, khi tuøn näøi,
qûng phi âỉåüc nghiãưn mën âãún cåỵ hảt khong 0.1 - 0.3mm.
Âãø tàng nhanh quạ trçnh trong thỉûc tãú ngỉåìi ta tiãún hnh nhỉ sau:
1/ Pha thãm vo trong nỉåïc nhỉỵng cháút lm näøi: cháút tảo bt, cháút lỉûa chn,
cháút cn näøi, cháút âiãưu chènh.
Cháút tảo bt: âãø tảo thnh bt cọ âäü bãưn cao, âáy l nhỉỵng cháút hoảt âäüng bãư
màût, tảo nãn cạc mng trãn bãư màût bt: dáưu thäng, càûn chỉng cáút than âa, rỉåüu, ...
Cháút lỉûa chn (hay cháút gọp): cọ tạc dủng tàng âäü kë nỉåïc ca cạc hảt qûng cáưn
lm näøi. Bàòng cạch tảo trãn bãư màût chụng mäüt mng kë nỉåïc. Chụng l nhỉỵng cháút cọ cáúu
trục khäng âäúi xỉïng: pháưn phán cỉûc nh v pháưn khäng phán cỉûc låïn. Khi âỉåüc háúp phủ,
nhọm phán cỉûc quay vãư phêa hảt qûng, cn khäng phán cỉûc quay vãư nỉåïc tảo thnh v kë
nỉåïc.
Cháút lỉûa chn chè háúp phủ mäüt säú loải qûng, thỉåìng sỉí dủng cạc loải sau: acid
oleic (C
18
H
34
O
2
), acid naphthc (C
11
H
8
O
2
), ditiophotphat.

Cháút cn näøi (hay cháút chçm): cọ tạc dủng lm tàng âäü ỉa nỉåïc ca nhỉỵng hảt
qûng khäng âënh lm näøi, thỉåìng sỉí dủng l nhỉỵng cháút âiãûn li: kiãưm, cạc múi sunphat,
xianua kim loải kiãưm.
Cháút âiãưu chènh: lm tàng hiãûu qu ca quạ trçnh: väi, xä âa, acid sunphuaric.
2/ Thäøi khäng khê qua häùn håüp qûng nghiãưn trong dung dëch nỉåïc tỉì dỉåïi lãn
trãn âãø tảo thnh nhỉỵng bt khäng khê bãưn. kkhê
Cạc bt ny khi näøi lãn màût dung dëch nỉåïc qûng mën låïp bt qûng
s kẹo theo cạc hảt qûng kë nỉåïc. Trãn bãư
qûng tinh

màût nỉåïc s tảo thnh mäüt låïp bt qûng. Cn cạc hảt
khạc åí trảng thại lå lỉỵng v chçm dáưn xúng âạy. Nãúu
cáưn tạch nhiãưu loải qûng thç häùn håüp qûng sau khi tạch
âỉåüc s xỉí lê bàòng cháút hoảt hoạ nhàòm hu tạc dủng ca
cháút cn näøi. Sau âọ láûp lải quạ trçnh tuøn våïi cháút lm
näøi thêch håüp.
* Sng: âáûp qûng ra hồûc khi nghiãưn loải qûng chàõc khọ vủn, cn âạ khäng
chàõc dãù vủn. Sng âãø tạch riãng qûng v tảp cháút.
* Tạch bàòng trng lỉûc: phỉång phạp ny dỉûa trãn ngun tàõc cạc hảt cọ trng
lỉåüng riãng khạc nhau s cọ täúc âäü råi khạc nhau trong dng cháút lng hồûc khê.
Nãúu dng cháút lng gi l
phỉång phạp ỉåït, nãúu dng cháút khê gi l phỉång phạp
khä.

20

Qûng nghiãưn nỉåïc PHỈÅNG PHẠP ỈÅÏT





Bn qûng I II III
nỉåïc


1 2 3
I, II, III: bưng làõng
1. Pháưn nàûng (hảt to)
2. Pháưn trung bçnh
3. Pháưn nhẻ
Qûng nghiãưn âỉåüc khúy âãưu trong nỉåïc, chy thnh dng qua cạ bãø làõng. Bãư
räüng cạc bưng làõng låïn dáưn lãn, do âọ täúc âäü dng nỉåïc gim dáưn nãn cạc hảt nàûng làõng
trỉåïc, cạc hảt nhẻ (nh) làõng sau.
Trong phỉång phạp ỉåït ngỉåìi ta thỉåìng dng nỉåïc. Nãúu khoạng bë ho tan hồûc
phán hu trong nỉåïc thç dng cháút lng trå hay phỉång phạp khä.
Phỉång phạp khä dng khäng khê hồûc khê trå lm mäi trỉåìng lm giu qûng.
PHỈÅNG PHẠP KHÄ
Qûng tạn nh


1 :cạnh quảt

2: âéa quay

3: nọn ngoi

4: nọn trong




âỉa âi nghiãưn

sạn pháøm
THIÃÚT BË LY TÁM BÀỊNG KHÄNG KHÊ
21

Qûng nghiãưn råi xúng âéa quay 1 bë bàõn ra xung quanh. Cạc hảt nh, nhẻ bë
quảt 2 hụt lãn vàng vo thnh trủ ngoi v råi xúng. Cạc hảt to thç vàng vo trủ trong v
råi xúng, cn khäng khê tưn hon trong thiãút bë theo chiãưu mi tãn.
* Tạch bàòng âiãûn tỉì: phỉång phạp ny dng âãø tạch váût liãûu dãù bë nhiãùm tỉì khi
loải khäng bë nhiãùm tỉì.
Vê dủ: tạch qûng sàõt tỉì, cromit, rutin.

1 1. Bàng ti
2 2. Trủc quay
3 3. Nam chám âiãûn
4. Khoạng cọ tỉì tênh
5. Khoạng khäng cọ tỉì tênh
4 5



* Tạch bàòng ténh âiãûn: tỉång tỉû nhỉ tạch bàòng âiãûn tỉì nhỉng thay nam chám
âiãûn bàòng âiãûn cỉûc näúi våïi cỉûc ám ca chènh lỉu. Cạc hảt cọ âäü dáùn âiãûn låïn têch âiãûn ám
v bë âáøy ra xa, cn loải khäng âáùn âiãûn thç råi vo thng chỉïa dỉåïi bàng ti.
* Tạch bàòng phỉång phạp lc: l phỉång phạp tạch cháút ràõn ra khi mäi trỉåìng
khê hồûc lng nhåì låïp váût liãûu lc. Pháưn låïn quạ trçnh lc âỉåüc âạnh giạ båíi lỉåüng cháút
lng cn lải trong cháút ràõn (khi láúy cháút ràõn) hồûc lỉåüng cháút ràõn cn lải trong cháút lng
(khi láúy dëch lng).
b/ Phỉång phạp hoạ hc:

Phỉång phạp ny dng nhỉỵng cháút cọ tạc dủng ho tan chn lc mäüt trong cạc
cháút ca häùn håüp hồûc tảo thnh håüp cháút dãù tạch ra khi cháút khạ
c nhåì tênh nọng chy,
bay håi, hay kãút ta.
Vê dủ: + Cháút lng thç lm tàng näưng âäü cháút tan bàòng cạch bay håi dung mäi
hồûc kãút ta cáúu tỉí cáưn gim näưng âäü.
+ Cháút khê thç tạch riãng bàòng hoạ lng phán âoản; hoạ lng häùn håüp räưi
bay håi phán âoản; háúp thủ; háúp phủ; ...
B. Nỉåïc trong nghiãûp hoạ cháút.
I. Vai tr ca nỉåïc trong cäng nghiãûp hoạ cháút.
Nỉåïc dng nhiãưu trong cäng nghiãûp hoạ cháút, mäüt pháưn nỉåïc dng lm ngun
liãûu (sn xút hydro, oxy hồûc cạc kim loải hiãúm uran, vanadi, vng, bảc,...). Nhỉng ch
úu nỉåïc dng lm váût liãûu: mäi trỉåìng cho phn ỉïng (dung mäi), cháút âãø rỉía tảp cháút,
cháút mang nhiãût.
Vê dủ: - Sn xút NH
3
cáưn tåïi 1500 m
3
H
2
O/T
- Såüi nhán tảo cáưn tåïi 2500 m
3
H
2
O/T