Tài liệu tham khảo trong nghiên cứu khoa học

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (130.35 KB, 3 trang )

Tài liệu tham khảo trong nghiên cứu khoa học
Posted on 26/05/2010 by tailieudulich

Rate This
Hôm qua một nghiên cứu sinh hỏi tôi bình luận về hai luồng ý kiến liên quan đến vấn đề
tài liệu tham khảo trong một bài báo khoa học. Hai luồng ý kiến đó là: (1) bài báo càng ít
tài liệu tham khảo càng tốt vì đó là bài báo rất “original”, với biện minh rằng những công
trình nghiên cứu đẳng cấp Nobel thường có ít tài liệu tham khảo; (2) tài liệu tham khảo
đóng vai trò là “dẫn chứng khoa học từ những gì đã được công bố trong các công trình
trước đó.” Tôi nhân dịp này cũng muốn có đôi lời chia sẻ kinh nghiệm.
Có người nói đại khái rằng chúng ta chỉ là những người đứng trên vai của người khổng lồ.
Nói cách khác, những công trình chúng ta làm được xây dựng trên cơ sở ý tưởng, sáng
kiến, hay những kết quả mang tính gợi ý của người khác. Ý tưởng ở đây không phải chỉ
liên quan đến nội dung hay giả thuyết, mà còn ý tưởng về phương pháp. Cung cấp tài liệu
tham khảo là nhằm 3 mục đích chính: (a) làm cơ sở hay bằng chứng cho một luận điểm,
một phát biểu trong bài báo; (b) ghi nhận công trạng của người đi trước; và (c) làm ngắn
bài báo (vì không phải mô tả dài dòng) và chỉ cho người đọc biết nguồn gốc của thông tin
mà tác giả trình bày trong bài báo.
Không nên xem nhẹ tầm quan trọng của tài liệu tham khảo trong nghiên cứu khoa học.
Trích dẫn tài liệu tham khảo có liên quan đến việc đánh giá nhà khoa học. Tất cả các chỉ số
như hệ số ảnh hưởng (impact factor) hay chỉ số H (hoặc các chỉ số tương tự) đều được tính
toán dựa trên tần số trích dẫn. Quyết định trích dẫn công trình của người nào đó như nói
trên (và xin nói lại để nhấn mạnh) là một cách ghi nhận công trạng, tầm ảnh hưởng của
người đó đến công trình của mình. Trích dẫn, do đó, cũng có thể xem là một cách tri ân tác
giả hay người đi trước. Đó cũng là một biểu hiện của thành thật tri thức (intellectual
honesty). Cố ý không ghi nhận ý tưởng của người khác được xem và vi phạm đạo đức

khoa học.
Tuy nhiên, việc trích dẫn / citation có xu hướng khác biệt giữa các ngành khoa học. Nói
chung, các ngành khoa học thực nhiệm như khoa học sự sống (life science) thường có số
tài liệu tham khảo cao hơn so với những ngành lí thuyết như toán học. Điều này cũng dễ
hiểu, vì số tài liệu tham khảo có tương quan với số bài báo trong từng ngành, chứ hoàn
toàn không phải do nghiên cứu về toán học có chất lượng hơn nghiên cứu y sinh học.
Ngành nào có nhiều công trình nghiên cứu (tức có nhiều bài báo khoa học) thì càng có
nhiều số tài liệu tham khảo. Biểu đồ sau đây cho thấy số tài liệu tham khảo trung bình (tính
chung cho tất cả các ngành khoa học) là ~26. Nhưng những ngành như sinh học phân tử, di
truyền học, thần kinh học, miễn dịch học (rất “hot” hiện nay) thì số tài liệu tham khảo lên
đến 30-38. Ngành toán và khoa học máy tính có số tài liệu tham khảo ít nhất (~17-18).
Biểu
đồ 1. Số tài liệu tham khảo trung bình cho từng ngành khoa học
(Nguồn: tôi sẽ kiểm tra cụ thể sau)
Cố nhiên, ở đây chúng ta chỉ nói những bài báo “original contribution”, chứ không tính đến
những bài tổng quan (review) thường có nhiều tài liệu tham khảo, hay những commentary
thường có ít tài liệu tham khảo.
Có người nghĩ rằng những công trình được trao giải Nobel là rất “original”, nên thường có
ít tài liệu tham khảo, nhưng điều này không đúng trong thực tế. Số lượng tài liệu tham
khảo không có tương quan với ý tưởng nguyên thủy hay không nguyên thủy. Trong ngành
y học, tôi chỉ mới điểm qua các công trình đoạt giải Nobel trong thời gian gần đâu thì thấy
số tài liệu tham khảo trung bình là 41 (trung vị: 31), với dao động từ 16 đến 104 (xem bảng
dưới đây), tức cao hơn trung bình (~26). Do đó, khó có thể nói (ít ra là trong ngành y) là
bài báo càng ít tài liệu tham khảo thì càng “original”.
Bảng 1. Số tài liệu tham khảo trong những công trình đoạt giải Nobel y học
(Nguồn: tư liệu do tôi thu thập)
Phần tài liệu tham khảo trong một bài báo không phải nhằm trang trí hay làm tăng/giảm giá
trị của công trình nghiên cứu của mình. Như nói trên, mục đích chính của trích dẫn tài liệu
tham khảo là ghi nhận công trạng của người đi trước.
Theo tôi, không nên quá quan tâm bài báo của mình có bao nhiêu tài liệu tham khảo, mà

nên quan tâm đến vấn đề là trích dẫn thích hợp và chính xác. Tôi nói “thích hợp” là vì
trong thời gian gần đây có khá nhiều bài báo trích dẫn sai ý của tác giả, có lẽ do không đọc
bài báo gốc mà trích dẫn từ nguồn thứ phát (secondary sources) và đây là một là sai phạm
đáng trách, tuy chưa hẳn là scientific fraud, nhưng là “faulty citation”. Theo một phân tích
mới đây thì gần 80% những tác giả nghiên cứu sinh trích dẫn từ secondary sources chứ
không đọc bài báo gốc! Đó là điều đáng quan tâm.
Nói tóm lại, số tài liệu tham khảo trong một bài báo khoa học tùy thuộc vào “văn hóa
ngành” và số lượng công trình khoa học trong ngành. Trong ngành y, những công trình
chiếm giải Nobel thường có số tài liệu tham khảo cao hơn trung bình. Như chúng ta vẫn
nói số lượng không phản ảnh chất lượng; vậy các bạn đừng quá quan tâm đến số tài liệu
tham khảo; hay lo làm nghiên cứu cho thật tốt.
NVT

Tài liệu tham khảo trong nghiên cứu khoa học

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về