TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG

VÕ CHÍ THANH

ẢNH HƯỞNG CỦA CHẾ PHẨM MEN VI SINH
BACZYME LÊN SỨC TĂNG TRƯỞNG CỦA
HEO CON CAI SỮA

Luận văn tốt nghiệp
Ngành: CHĂN NUÔI THÚ Y

Cần Thơ, 2011


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG

ẢNH HƯỞNG CỦA CHẾ PHẨM MEN VI SINH
BACZYME LÊN SỨC TĂNG TRƯỞNG CỦA
HEO CON CAI SỮA

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

Sinh viên thực hiện:
Võ Chí Thanh
Mssv: 3072609
Lớp : CN0712A2

Giáo viên hướng dẫn:
Ts. Đỗ Võ Anh Khoa

Cần Thơ, 2011


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

Cần Thơ, Ngày…tháng…năm 2011
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

Cần Thơ, Ngày…tháng…năm 2011
DUYỆT BỘ MÔN

Ts. Đỗ Võ Anh Khoa

Cần Thơ, Ngày…tháng…năm 2011
DUYỆT CỦA KHOA NÔNG NGHIỆP VÀ SINH HỌC ỨNG DỤNG

Cần Thơ, 2011


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số liệu, kết quả trình
bày trong luận văn này là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình
nghiên cứu nào trước đây.

Tác giả luận văn


Võ Chí thanh

i


LỜI CẢM TẠ
Xin bài tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến:
 Cha Mẹ đã tạo mọi điều kiện và luôn động viên cho em hoàn thành tốt việc học.
Thầy Đỗ Võ anh Khoa đã tạo mọi điều kiện, tận tình hướng dẫn và truyền đạt những
kiến thức, kinh nghiệm quý báo giúp tôi nghiên cứu hoàn thành luận văn này.
 Cô Lê Thị Mến và cô Nguyễn thị Hồng Nhân đã tận tình chỉ dẫn giúp đỡ tôi trong suốt
thời gian học tập để tôi hoàn thành luận văn này.
 Ban giám hiệu trường ĐHHCT cùng quý thầy cô bộ môn Chăn Nuôi và bộ môn Thú Y
đã tạo điều kiện và truyền đạt kiến thức kinh nghiệm quý báo trong suốt thời gian học
tập.
Xin chân thành biết ơn:
 Xin chân thành biết đến các cán bộ của trại đã tạo điều kiện và tận tình giúp đỡ tôi
trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.

ii


MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: ĐẶT VẤN ĐỀ.........................................................................................1
CHƯƠNG 2: LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU........................................................................2
2.1 GIỐNG HEO VÀ CÔNG TÁC GIỐNG..................................................................2
2.1.1 Giống heo2
2.1.1.1 Giống heo ngoại................................................................................................2
2.1.1.2 Giống heo nội....................................................................................................3

2.1.2 Công tác giống......................................................................................................3
2.1.2.1 Chọn heo giống..................................................................................................3
2.1.2.2 Nhân giống lai...................................................................................................4
2.2 ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ.............................................................................................5
2.2.1 Sinh lý sinh sản heo nái.......................................................................................5
2.2.1.1 Tuổi động dục đầu tiên......................................................................................6
2.2.1.2 Chu kỳ động dục heo nái....................................................................................6
2.2.1.3 Sinh lý tiết sữa .................................................................................................6
2.2.1.4 Sản lượng sữa heo nái.......................................................................................7
2.2.2 Đặc điểm sinh lý heo con......................................................................................8
2.2.2.1 Khả năng điều hòa thân nhiệt............................................................................8
2.2.2.2 Đặc điểm sinh trưởng và phát triển.................................................................8
2.2.2.3 Khả năng hấp thụ dưỡng chất............................................................................8
2.2.2.4 Quá trình phát triển miễn dịch heo con.............................................................8
2.2.3 Sinh lý tiêu hóa....................................................................................................9
2.2.3.1 Tiêu hóa miệng..................................................................................................9
2.2.3.2 Tiêu hóa ở dạ dày..............................................................................................9
2.2.3.3 Tiêu hóa ở ruột..................................................................................................9
2.2.3.4 Sự phát triển của hệ thống enzym tiêu hoá........................................................9

iii


2.2.3.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động của cơ quan tiêu hoá..........................10
2.3 NHU CẦU DINH DƯỠNG CỦA HEO.................................................................11
2.3.1. Nhu cầu dinh dưỡng cho heo nái........................................................................11
2.3.1.1. Nhu cầu về năng lượng...................................................................................11
2.3.1.3 Nhu cầu về chất khoáng...................................................................................12
2.3.1.4 Nhu cầu dưỡng chất cho heo nái nuôi con......................................................13
2.3.2 Nhu cầu dinh dưỡng của heo con.......................................................................14

2.3.2.1 Nhu cầu năng lượng........................................................................................14
2.3.2.2 Nhu cầu glucid.................................................................................................14
2.3.2.3 Nhu cầu protein...............................................................................................15
2.3.2.4 Nhu cầu vitamin...............................................................................................16
2.3.2.5 Nhu cầu khoáng...............................................................................................17
2.3.2.6 Nhu cầu lipid...................................................................................................18
2.3.2.7 Nhu cầu nước...................................................................................................18
2.4 TÌNH HÌNH BỆNH LÝ HEO CON.......................................................................18
2.4.1 Nguyên nhân gây bệnh........................................................................................18
2.4.1.1 Do heo mẹ........................................................................................................18
2.4.1.2 Do heo con......................................................................................................18
2.4.1.3 Do ngoại cảnh.................................................................................................19
2.4.1.4 Do E.coli..........................................................................................................19
2.4.1.5 Do Salmonella.................................................................................................19
2.4.2 Cơ chế sinh bệnh................................................................................................20
2.4.3 Triệu chứng và bệnh tích....................................................................................20
2.5 CHUỒNG TRẠI VÀ VỆ SINH MÔI TRƯỜNG...................................................20
2.5.1 Lựa chọn địa điểm...............................................................................................20
2.5.2 Hướng chuồng ....................................................................................................20
2.5.3 Các yếu tố tiểu khí hậu chuồng nuôi...................................................................21

iv


2.5.3.1 Nhiệt độ ...........................................................................................................21
2.5.3.2 Ẩm độ ...........................................................................................................22
2.5.3.3 Nồng độ các chất khí và bụi trong chuồng.......................................................22
CHƯƠNG III. PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH.........................24
3.1. PHƯƠNG TIỆN....................................................................................................24
3.1.1 Trại


...........................................................................................................25

3.1.2 Dụng cụ tại trại....................................................................................................25
3.1.3 Thức ăn dùng trong thí nghiệm...........................................................................25
3.1.4 nước uống...........................................................................................................27
3.1.5 Đối tượng ...........................................................................................................27
3.1.6 Chế phẩm men vi sinh Baczyme.........................................................................27
3.2 PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHIỆM...........................................................................28
3.2.1 Bố trí thí nghiệm.................................................................................................28
3.2.2 Các chỉ tiêu theo dõi............................................................................................29
3.2.2 Chăm sóc và nuôi dưỡng.....................................................................................29
3.2.3 Phương pháp tiến hành thí nghiệm......................................................................29
3.2.4Công tác thú y phòng và trị bệnh.........................................................................30
3.2.6 Xử lý số liệu........................................................................................................30
CHƯƠNG IV: KẾT QUẢ THẢO LUẬN....................................................................31
4.1 GHI NHẬN TỔNG QUÁT....................................................................................31
4.2 KHỐI LƯỢNG BÌNH QUÂN ..............................................................................31
4.3 TĂNG TRỌNG......................................................................................................32
4.3.1 Theo nghiệm thức...............................................................................................32
4.3.2 Theo tính biệt......................................................................................................34
4.4 TIÊU TỐN THỨC ĂN .........................................................................................36
4.5 HỆ SỐ CHUYỂN HÓA THỨC ĂN......................................................................37
4.6 TỈ LỆ TIÊU CHẢY ...............................................................................................37

v


4.7 HIỆU QUẢ KINH TẾ QUA CÁC GIAI ĐOẠN...................................................38
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ....................................................................39

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................40

vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Thành phần sữa đầu của heo (tính theo tỉ lệ %)............................................7
Bảng 2.2: Sự thay đổi lượng sữa và thành phần sữa......................................................7
Bảng 2.3: Nhu cầu acidamin không thay thế hàng ngày của heo nái
nuôi con .....................................................................................................12
Bảng 2.4: Nhu cầu dưỡng chất cho heo nái nuôi con...................................................13
Bảng 2.5: Nhu cầu năng lượng của heo con bú sữa ngày đêm.....................................14
Bảng 2.6: Nhu cầu amino acid hàng ngày của heo cho ăn
tự do (90% VCK)........................................................................................16
Bảng 2.7: Nhu cầu vitamin hàng ngày của heo cho ăn tự do (90% VCK)...................17
Bảng 2.8: Nhu cầu khoáng hàng ngày của heo cho ăn tự do (90% VCK)....................18
Bảng 2.9: Nhiệt độ thích hợp cho heo con theo mẹ......................................................23
Bảng 2.10: Hàm lượng khí tối đa trong chuồng...........................................................24
Bảng 4.1 Kết quả tăng trọng bình quân giai đoạn theo nghiệm thức kg/con................30
Bảng 4.2 Kết quả tăng trọng bình quân hằng ngày theo nghiệm thức kg/con.............31
bảng 4.3 Tăng trọng bình quân giai đoạn theo tính biệt, kg/con..................................32
Bảng 4.4 Tăng trọng bình quân hằng ngày theo tính biệt, kg/con................................33
Bảng 4.5 Tiêu tốn thức ăn của đàn heo thí nghiệm qua các giai đoạn..........................34
Bảng 4.6: Hệ số chuyển hóa thức ăn theo giai đoạn.....................................................35
Bảng 4.7 kết quả tỉ lệ tiêu chảy của heo theo nghiệm thức..........................................35
Bảng 4.8 Hiệu quả kinh tế qua các giai đoạn...............................................................36

vii



DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
LY:

Landrace x Yorkshire

YL:

Yorkshire x Landrace

ĐBSCL:

Đồng Bằng Sông Cửu Long

ĐHCT:

Đại học Cần Thơ

HSCHTĂ:

Hệ số chuyển hóa thức ăn

SHƯD:

Sinh học ứng dụng

TĂĐĐ:

Thức ăn đậm đặc

TĂHH:


Thức ăn hỗn hợp

NT1, NT2, NT3: Nghiệm thức 1, nghiệm thức 2, nghiệm thức 3
W4:
Trọng lượng tuần4
W5:

Trọng lượng tuần 5

W6:

Trọng lượng tuần 6

W7:

Trọng lượng tuần 7

W8:

Trọng lượng tuần 8

G4-5:

Tăng trọng bình quân giai đoạn từ tuần 4- 5

G4-6

Tăng trọng bình quân giai đoạn từ tuần 4- 6


G4-7

Tăng trọng bình quân giai đoạn từ tuần 4- 7

G4-8

Tăng trọng bình quân giai đoạn từ tuần 4- 8

DG4-5:

Tăng trọng bình quân hằng ngày từ tuần 4- 5

DG4-6

Tăng trọng bình quân hằng ngày từ tuần 4- 6

DG4-7

Tăng trọng bình quân hằng ngày từ tuần 4- 7

DG4-8

Tăng trọng bình quân hằng ngày từ tuần 4- 8

vii


CHƯƠNG 1 ĐẶT VẤN ĐỀ
Chăn nuôi là ngành kinh tế quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, tăng tỷ trọng chăn
nuôi là giải pháp chủ yếu để duy trì và nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp, trong

đó, ngành chăn nuôi heo đóng vai trò quan trọng và chiếm ưu thế. Theo số liệu thống
kê của cục chăn nuôi tại thời điểm 01/4/2010 cả nước có 27,3 triệu con tăng 3,06 %
so với cùng kỳ năm 2009.
Để có thể gia tăng về sản lượng đối với lĩnh vực này, trước tiên việc sản xuất heo con
phải gia tăng đầy đủ, không chỉ về số lượng mà cả về chất lượng của heo con ở giai
đoạn cai sữa và sau cai sữa.
Trong quá trình sản xuất, chăn nuôi gia đình cũng như các cơ sở tập trung đã gặp
không ít khó khăn về vấn đề bệnh của heo con, nhất là bệnh tiêu chảy của heo con
theo mẹ và heo con sau cai sữa.
Bệnh không chỉ làm gia tăng giá thành sản phẩm do chi phí điều trị mà còn ảnh hưởng
về mặt năng suất do hao hụt heo con. Bên cạnh sự hao hụt, heo con đã mắc bệnh
thường dẫn đến tình trạng tăng trưởng và phát triển ở giai đoạn sau chậm lại và dễ bị
nhiễm các mầm bệnh khác.
Xuất phát từ các quan điểm trên và yêu cầu thực tế của trại Chăn nuôi thực nghiệm
Hòa An, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang, chúng tôi tiến hành đề tài: “ Ảnh hưởng
của men vi sinh Baczyme lên sức tăng trưởng của heo con cai sữa”.
Mục tiêu đề tài: Khảo sát Ảnh hưởng của men vi sinh Baczyme qua các giai đoạn từ
1- 8 tuần tuổi trên heo con về khả năng phòng bệnh, hệ số chuyển hóa thức ăn, tỉ lệ
heo còi và chết, chi phí điều trị để góp phần giảm chi phí nuôi dưỡng heo con và đạt
tiêu chuẩn giống trong điều kiện của trại.

1


CHƯƠNG 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
2.1 GIỐNG HEO VÀ CÔNG TÁC GIỐNG
2.1.1 Giống heo
2.1.1.1 Giống heo ngoại
Heo Yorkshire: Là giống heo hướng nạc mỡ và nạc, lai tạo ở Anh từ thế kỷ 19, công
nhận giống 1851. Nhập vào nước ta từ các nước khác nhau như Liên Xô, Cuba, Nhật,

Anh, Pháp,… Giống heo này đuợc nuôi ở khắp các nước trên thế giới, bởi nó có khả
năng thích nghi cao hơn so với các giống nhập nội khác. Ngoại hình: lông, da trắng
tuyền, thân hình vững chắc, mình dài, lưng thẳng, đầu thanh, tai đứng hơi nghiêng,
bụng thon, lớn nhanh. Heo Yorkshire có 3 tầm vóc: đại bạch, trung bạch và tiểu bạch,
nuôi phổ biến ở nhiều nước, được thích nghi tốt. Ở Miền Nam thích nghi tốt, năm
1990 được nhà nước công nhận là giống Yorkshire Miền Nam. Khả năng chịu đựng
kham khổ tốt, sinh sản cao 11con/ổheo nuôi thịt 6 - 7 tháng tuổi đạt 85 – 95 kg, tỷ lệ
nạc 51 – 52 %, chất lượng thịt tốt, heo cái trưởng thành 220 – 280kg, đực 330 – 380
kg (Phạm Sỹ Tiệp, 2004).
Heo Landrace: Đây là giống heo có lông da trắng, tầm vóc lớn, cổ dài, đầu thon nhỏ,
mõm dài nhỏ và thẳng, tai to dài che phủ hai mắt, mình dài, lưng thẳng, sườn tròn,
bụng gọn, phần sau nở nang, đùi nở nang cho nên thân hình trong giống như cái nơm.
Nhưng có thể chất kém vững chất, tầm vóc to nhưng 4 chân nhỏ, dễ bị bệnh về chân
và móng, nhưng hiện nay có những dòng Landrace cải tiến với 4 chân to và khoẻ như
Landrace Mỹ, Cannada... Vì đòn dài nên heo Landrace có đến 16 - 17 đôi xương
sườn. Heo cái, heo đực sử dụng làm giống lúc 7 - 8 tháng tuổi nặng trung bình khoảng
100 – 110 kg, lúc 2 năm tuổi heo đực đạt 220 – 230 kg và heo nái khoảng 180 – 200
kg, heo nái đẻ 10 - 11con còn sống/lứa, bầy heo con sinh ra đều đặn, mau lớn và mau
thành thục (động dục lúc 6 tháng tuổi), heo thịt nuôi 6 tháng tuổi đạt 100kg, tỷ lệ nạc
cao 56 – 57 %, tiêu tốn thức ăn 2,9 – 3,5 kg/kg tăng trọng và độ dày mỡ lưng trrung
bình 20 – 25 mm (Nguyễn Ngọc Tuân và Trần Thị Dân, 2000).
Heo Duroc: Là giống heo có nguồn gốc từ Bắc Mỹ, được công nhận vào năm 1860.
Ngoại hình có màu lông hung đỏ, sẫm hoặc nâu sẫm, độ trường mình vừa, 4 chân to
khoẻ và vững chắc ngực sâu rộng, mông vai phát triển tốt và cân đối, tai to nhưng
không rủ về phía trước, khả năng thích nghi kém với điều kiện khí hậu nóng ẩm. Khả
năng sinh sản: kém hơn nhiều so với heo Landrace và heo Yorkshire, số con đẻ ra ít 7
- 9 con/lứa, khả năng tăng trọng nhanh, sử dụng thức ăn tốt và tiêu tốn thức ăn/1kg
tăng trọng thấp, tỷ lệ nạc cao 56 – 58 %, chất lượng thịt tốt và thịt mềm do mô nạc xen
lẫn với mô mỡ dắt (Viện Chăn Nuôi Quốc Gia, 2004).


2


Heo Pietrain: Xuất xứ từ Bỉ công nhận giống vào năm 1956. Màu lông, da trắng đan
xen từng đám đen - trắng loang không đồng đều trên cơ thể, trường mình, tai thẳng
đứng, đầu to vừa phải, mõm thẳng, 4 chân thẳng, mông nở, đùi to, lưng rộng. Khả
năng thích nghi kém hơn hai giống heo Landrace và Yorkshire ở điều kiện nhiệt đới
nóng ẩm. Có gen yếu tim nên dể bị chết đột tử khi heo bị tác động của yếu tố stress.
Khả năng sinh sản: đẻ ít con (trung bình 8,3 - 10,1 con/ổ), có tỷ lệ nạc cao nhất trong
các giống heo ngoại (60 - 62 % nạc) nhưng chất lượng thịt không cao, heo đực trưởng
thành đạt khối lượng 250 – 280 kg, heo cái trưởng thành đạt khối lượng 180 – 200 kg
(Phạm Sỹ Tiệp, 2004).
2.1.1.2 Giống heo nội
Heo Móng Cái: Có nguồn gốc ở vùng Móng Cái - Quảng Ninh, có 3 dạng hình heo
Móng Cái xương to, xương nhỡ và xương nhỏ, nhưng hiện nay chăn nuôi rộng rãi là
heo Móng Cái xương to và xương nhỡ. Ngoại hình có đặc điểm rõ: đầu đen, có đốm
trắng ở trán, lưng có vệt lang trắng hình yên ngựa, dáng thấp lưng yếu hơi võng, bụng
xệ, cổ nhiều ngấn, má bệu. Sinh trưởng khá nhanh, khối lượng con sơ sinh 0,5 – 0,6
kg/con, lúc 60 ngày tuổi 6,5 – 6,8 kg, nuôi thịt 10 tháng đạt 60 – 80 kg, tiêu tốn thức
ăn 5 – 6 kg/kg tăng trọng (Bùi Đức Lũng, 2002).
Heo Ỉ: Là giống heo hướng mỡ nuôi phổ biến ở đồng bằng Sông Hồng, có hai dạng
hình Ỉ mỡ và Ỉ pha-heo có màu lông đen. Ngoại hình: lông, da có màu đen, chân thấp,
bụng xệ, thân hình thô, cổ nhiều ngắn, nhăn sâu, má sệ, lưng võng. Heo lớn chậm,
nhỏ, sơ sinh 0,4 – 0,5 kg/con, 60 ngày tuổi 5 – 5,5 kg, trưởng thành 70 – 75 kg, chi phí
thức ăn 5 – 7 kg/kg tăng trọng. Heo Ỉ nuôi tốt, ít bệnh, thịt ngon, thơm nhưng tỷ lệ nạc
thấp chỉ 32 – 34 %, mỡ nhiều 42 – 45 % (Bùi Đức Lũng, 2002).
Heo Cỏ: Là giống heo hướng mỡ nạc, nuôi phổ biến ở các Tỉnh khu 4 cũ và các Tỉnh
Miền Trung Duyên Hải. Heo bé chậm lớn, mõm dài, lông đen tuyền, chịu kham khổ.
Khối lượng trưởng thành 35 – 40kg, nuôi thịt 11 – 12 tháng chỉ đạt 30 kg. Tỷ lệ thịt
móc hàm thấp 40 – 50 %, chịu đựng kham khổ cao với khí hậu khắc nghiệt và thức ăn

hạn chế. Hiện nay giống heo này có số lượng ngày một giảm do được thay thế bằng
heo Móng Cái và các loại heo khác (Phạm Sỹ Tiệp, 2004)
2.1.2 Công tác giống
2.1.2.1 Chọn heo giống
Muốn chọn heo làm giống ta phải căn cứ vào các đặc điểm sau: Heo phải có nguồn
gốc tốt (tiền sinh): Dựa vào gia phả của cha mẹ ông bà, cha (sai con, heo con mau
lớn), mẹ (sai con, nuôi con giỏi, mắn đẻ...). Ưu điểm đánh giá nhanh chóng, nhược
điểm giá trị của tài liệu có bị ảnh hưởng khi môi trường thay đổi. Ngoại hình tiêu
chuẩn cho giống heo được chọn ( heo cái sinh sản: Có ít nhất 12 vú, thẳng hàng). Khả

3


năng sinh trưởng: mau lớn, khỏe mạnh.... Khả năng sinh sản: Số heo con sơ sinh và
còn sống, số heo con cai sữa trên ổ phải nhiều (Võ Văn Ninh, 1999).
Chọn heo cái làm giống sinh sản
Theo Phạm Hữu Doanh và Lưu Kỷ (2004) thì các tiêu chuẩn chọn lọc heo để làm nái
sinh sản cần có những tiêu chuẩn sau:
Heo thuộc giống mắn đẻ: Sự mắn đẻ của heo thể hiện trên số con heo đẻ ra, tỷ lệ nuôi
sống trên một ổ. Một ổ đẻ có 8 – 9 con nuôi sống đến cai sữa và một năm heo nái có
từ 15 – 16 con là mức trung bình, dưới mức này là kém. Heo nái mắn đẻ phải đạt 1,8 –
2 lứa/ năm và khi phối giống một lần đã có chửa.
Heo có ngoại hình và thể chất tốt: Heo cái lai chọn giống phải trường mình, mông nở,
có từ 12 vú trở lên, có bộ khung vững vàng để bảo đảm sự bền vững của con giống.
Lông da trắng, có thể có bớt đen nhỏ trên da. Không chọn con có khuyết tật: Chân
yếu, lưng võng, âm hộ ngược, vì đây có thể là do hiện tượng đồng huyết, do di truyền
của bố mẹ.
Heo có nguồn gốc bố mẹ là giống tốt: Chọn con lai làm giống, nên cần biết cụ thể bố
mẹ thuộc giống gì, biết khả năng sinh sản của con mẹ, số con đẻ ra từng lứa, chỉ nên
chọn ở đàn có 8 – 10 con, không có hiện tượng còi cọc, to nhỏ trong đàn. Không chọn

ở lứa đẻ 5 con/ ổ.
Heo có khối lượng thích hợp: Khối lượng cái được chọn lúc cai sữa 2 – 3 tháng tuổi
14 – 16 kg/ con ở heo ngoại, 7 – 8 tháng tuổi đạt 75 – 80 kg/ con. Khối lượng heo nái
lai (F1) không quá 150 – 180 kg lúc trưởng thành, heo ngoại không quá 200 kg.
2.1.2.2 Nhân giống lai
Nhân giống thuần: Theo Trương Lăng (2000), nhân giống thuần là phương pháp giao
phối heo đực và heo nái cùng giống hoặc cùng dòng, tạo ra tính đồng nhất, duy trì
những đặc tính di truyền tốt sẵn có. Mục tiêu của phương pháp này là nhằm giữ thuần
chủng của một giống hoặc một dòng heo để có thể cho vào nhân giống lai. Sau đây là
một số công thức nhân giống thuần.
Đực Yorkshire x Nái Yorkshire
Đực Landrace x Nái Landrace
Đực Duroc x Nái Duroc
Nhân giống lai: Theo Nguyễn Ngọc Tuân và Trần Thị Dân (2000), phải nhân giống
lai vì không có một giống nào có thể cung cấp hoặc thể hiện một cách đầy đủ các đặc
điểm tốt theo yêu cầu hoặc thị hiếu của người nuôi. Do đó phải kết hợp các đặc tính
đó ở các giống khác nhau bằng phương pháp nhân giống lai để tạo ra con lai có đặc
tính như mong nuốn. Đồng thời về di truyền có thể thế hệ sau vượt trội nhờ ưu thế lai.
4


Số lượng giống tham gia tuỳ thuộc vào chương trình lai, qui mô đàn giống cũng như
mục tiêu muốn đạt được. Trong thực tế số lượng giống tham gia 3 - 4 giống là tốt
nhất. bên cạnh đó số giống nền có sẳn tại địa phương cũng mang một ý nghĩa quan
trọng, nhất là đặc tính thích nghi tại điều kiện nuôi. Sự khác biệt của giống càng
nhiều, nhất là về mặt di truyền thì càng nâng cao năng suất, cải thiện hơn ở thế hệ con.
Một số công thức giống lai theo mục tiêu sản xuất thịt như sau:
Lai hai máu
Đực Landrace x Nái Yorkshire
Đực Duroc x Nái Yorkshire

Lai ba máu
Đực Duroc x Nái (Đực Landrace x Nái Yorkshire)
Lai bốn máu
Đực (Duroc x Pietrain) x Nái (Landrace x Yorkshire)
2.2 ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ
2.2.1 Sinh lý sinh sản heo nái

Heo cái hậu bị thành thục vào khoảng 6 – 7 tháng tuổi khi heo cái đạt 65 – 70 kg. Vào
độ tuổi này heo chưa phát triển đầy đủ, trứng chưa chín một cách hoàn chỉnh, chưa dự
trữ dinh dưỡng cho thai phát triển. Những con heo tăng trưởng nhanh sẽ thành thục
sớm (Nguyễn Thiện, 2008).
Tỷ lệ thụ thai có liên hệ đến lần phối đầu hay tổng số lần phối giống. Tỷ lệ thụ thai lần
phối đầu tiên ở heo hậu bị và nái có thể chấp nhận được là 70 %. Tỷ lệ thụ thai đánh
giá khả năng phối giống được thụ thai ở heo trong một năm (Trần Văn Phùng, 2005).
Khi phối giống, noãn được thụ tinh và hợp tử được tạ thành ở 1/3 của ống dẫn trứng.
Từ ngày thứ 10 - 12 trở đi, phôi tiết Estrogen ức chế Prostaglandin của tử cung, làm
cho thể vàng không bị hủy và tiếp tục tạo Progesterone để duy trì sự mang thai. Thời
kỳ thai bắt đầu từ ngày 30, khi phát hiện đặc trưng về giải phẩu sinh lý cơ thể. Đồng
thời hình thành tứ chi, mũi miệng,…, trọng lượng thai thường tăng gấp đôi từ ngày 80
đến khi đẻ (Trần Thị Dân, 2004 ).
Số con sơ sinh chịu ảnh hưởng của yếu tố di truyền thấp nhưng việc chọn lọc những
heo sai con giúp tăng số con sơ sinh trong ổ. Ngoài ra chương trình phối giống có ưu
thế lai sẽ làm tăng số con sơ sinh (Nguyễn Xuân Bình, 2008).

5


2.2.1.1 Tuổi động dục đầu tiên
Giống heo nội lên giống lần đầu lúc 4 - 5 tháng tuổi, heo lai F1 (50 % máu ngoại và 50 %
máu nội ) lên giống lúc 6 tháng tuổi, heo ngoại thuần lúc 7 tháng tuổi. Không phối giống

thời kì này vì cơ thể heo chưa phát triển đầy đủ, chưa tích luỹ dinh dưỡng nuôi bào thai và
trứng chưa đều. Thường bỏ qua 1 chu kỳ động dục mới cho phối giống. Tuy nhiên cũng
không phối giống muộn sau 8 tháng tuổi, vì sẽ lãng phí thức ăn, công chăm sóc nuôi dưỡng
thêm 1 chu kỳ 21 ngày nữa, ảnh hưởng đến lợi của người nuôi (Hội Chăn Nuôi Việt Nam,
2004).

2.2.1.2 Chu kỳ động dục heo nái
Chu kỳ động dục kéo dài 18 - 21 ngày, nếu chưa cho phối giống hoặc phối giống chưa
có chửa thì chu kỳ sau sẽ được lặp lại. Heo nái nuôi con sau khi đẻ 3 - 4 ngày hoặc sau
320 ngày nuôi con thường có hiện tượng động dục trở lại, nhưng không cho phối vì bộ
máy sinh dục chưa phục hồi và trứng rụng chưa đều. Heo có chửa lúc này phải sản
xuất sữa nuôi con, đồng thời phải tích luỹ dinh dưỡng nuôi bào thai nên dễ bị sẩy thai
do heo con đang nuôi thúc vú. Sau khi cai sữa 3 - 5 ngày (heo con 45 - 50 ngày tuổi),
heo nái động dục trở lại. Cho phối lúc này heo dễ thụ thai, trứng rụng nhiều đạt số
lượng con cao, Tuổi đẻ lứa đầu tốt nhất là 12 tháng tuổi và không được quá 18 tháng
tuổi (Hội Chăn Nuôi Việt Nam, 2004).
2.2.1.3 Sinh lý tiết sữa
Sự tiết sữa của heo nái phụ thuộc vào: Giống, tuổi hay là lứa đẻ của nái, thời kỳ tiết
sữa trong chu kỳ, số lượng heo con trong lứa đẻ. Heo nái thường cho sữa từ 6 – 8 tuần
và sự sản xuất sữa ở cao điểm giữa tuần thứ ba và tuần thứ năm của chu kỳ cho sữa.
Trung bình lượng sữa sản xuất trong 8 tuần là 300 – 400 kg. Năng suất sữa hằng ngày
tăng theo số con bú, từ 0,9 – 1 kg cho mỗi heo con của ổ có 8 heo con và 0,7 – 0,8 kg
cho ổ có 9 – 12 con. Việc đo lường lượng sữa sản xuất của heo nái rất khó khăn nên
thường được tình dựa theo sự tăng trọng của heo con, mỗi kilogam tăng trọng cần 3 –
3,5 kg sữa mẹ (Nguyễn Ngọc Tuân và Trần Thị Dân, 2000).
Lượng sữa trung bình mỗi ngày heo nái tiết ra khoảng 5 – 6 lít. Lượng sữa này được
tiết ra nhiều hay ít, tốt hay xấu phụ thuộc vào các yếu tố như di truyền của giống heo,
lứa đẻ, tuổi heo mẹ và lượng thức ăn tiêu thụ trong thời gian nuôi con. Sản lượng sữa
biến động tuỳ theo lứa đẻ, lượng sữa tăng dần từ lứa thứ 2, 3 và giảm dần từ lứa thứ 4
đến lứa thứ 6 (Nguyễn Xuân Bình, 2008).


6


Bảng 2.1: Thành phần sữa đầu của heo (tính theo tỉ lệ %)
Sau khi đẻ
(ngày)
1
2
3
4
5
6

Vật chất
khô (%)
24,58
22,00
14,00
12,76
13,00
12,00

Prôtêin
Mỡ (%)
5,4
5,0
4,1
3,4
4,6

3,4

Cazein
(%)
2,68
3,65
2,22
2,88
2,47
2,94

Lactose
(%)

Albumin
Globalin (%)
2,40
3,14
3,02
1,08
0,97
0,75

3,31
3,77
3,77
4,46
3,88
3,97


Khoáng
(%)
1,20
0,90
0,82
0,85
0,81
0,80

(Trương Lăng và Nguyễn Văn Hiền, 2000)

2.2.1.4 Sản lượng sữa heo nái
Theo Trương Lăng (2003), sản lượng sữa sau 8 ngày tăng gấp đôi, 10 ngày tăng gấp 3
- 4 lần, 55 - 60 ngày tăng gấp 15 - 20 lần. Heo con càng lớn, nhu cầu sữa càng nhiều,
nhưng lượng tiết sữa của heo mẹ lại giảm từ tuần thứ 3, tuần thứ 4 rõ rệt. Có heo mẹ
thiếu sữa ngay từ tuần lễ đầu, hoặc do con nhiều, sinh trưởng nhanh, tốc độ tăng trọng
cao, vú ít. Tuần thứ 3, do lượng sữa giảm nên không cung cấp đủ năng lượng cho heo
con, nên tập ăn sớm cho heo con.
Bảng 2.2: Sự thay đổi lượng sữa và thành phần sữa
Thành phần
Lượng sữa trung bình
Protein
Lipid
Lactose
Khoáng

Đơn vị

Sữa đầu


6 ngày

29 ngày

lít
%
%
%
%

15,56
9,53
3,84
0,85

7,4
12,8
3,14
2,99
0,71

4,40
5,68
2,81
1,59
0,81

(Trương Lăng, 2003)

Theo Trần thị Dân (2004), sản lượng sữa bình quân mỗi ngày là 5 - 8 kg. lượng sữa

cao nhất vào tuần thứ 3 - 5 rồi giảm dần đến kức thấp nhất ở tuần 9 - 10 sau khi sinh.
Khi thời gian chiếu sáng trong ngày tăng từ 8 - 16 giờ thì sản lượng sữa tăng 20 %,
trọng lượng toàn ổ lúc 21 ngày tuổi tăng 13 % và tỷ lệ heo con sống tăng 10 %. Khẩu
phần thiếu protein cũng làm giảm năng suất sữa, việc thiếu protein làm cho các cơ
chất cung cấp năng lượng được phân phối đến mô mỡ mà không đến tuyến vú.

7


2.2.2 Đặc điểm sinh lý heo con
2.2.2.1 Khả năng điều hòa thân nhiệt
Theo hội chăn nuôi Việt Nam (2005), yêu cầu nhiệt độ đối với heo con: Từ sơ sinh
đến 7 ngày tuổi: 32 – 34 0C, sau 7 ngày tuổi 29 – 31 0C.
Theo Trần Cừ (1972), ở heo sơ sinh do lớp vỏ đại não chưa hoàn chỉnh nên khả năng
điều hòa thân nhiệt của chúng rất kém. Khi có sự thay đổi đột ngột của môi trường,
heo con dễ bị tác động đưa đến sức đề kháng giảm, dễ mắc bệnh đặc biệt là rối loạn
tiêu hóa, tiêu chảy…. Ngoài ra, lớp mỡ dưới da heo con rất mỏng, chỉ chiếm 1 %
trọng lượng cơ thể nên kả năng chống lạnh, giữ nhiệt cho cơ thể còn hạn chế, heo dễ
mất nhiệt, dễ bị bệnh.
2.2.2.2 Đặc điểm sinh trưởng và phát triển
Sau khi đẻ 8 ngày trọng lượng tăng gấp đôi, 10 ngày tăng gấp 3 - 4 lần, 55 - 60 ngày
tăng gấp 15 - 20 lần. Sơ sinh, dạ dày của heo con chỉ chứa được 4 - 5g sữa, 20 ngày
tăng gấp 4 - 6 lần, khi cai sữa tăng gấp 20 - 25 lần. Dung tích ruột non 100 ml, 20
ngày tuổi tăng 7 lần, tháng thứ 3 đạt 6 lít, 12 tháng đạt 20 lít. Ở ruột già, lúc sơ sinh
dung tích 40 - 50 ml, 20 ngày tuổi đạt 100ml, tháng thứ 3 đạt 2 lít, tháng thứ 4 là 7 lít,
tháng thứ 7 là 11 - 12 lít (Trương Lăng, 2003).
2.2.2.3 Khả năng hấp thụ dưỡng chất
Theo Trương Lăng (2004), ở heo con sơ sinh quá trình hấp thu immnoglobulin và
những tiểu phần protein khác của sữa mẹ bằng con đường chủ động chọn lọc hoặc
bằng ẩm bào. Nhờ đó immunoglobulin ngay những giờ đầu sau khi đẻ đã tăng trong

máu heo con (từ 3,5 - 4 đến 6 – 7 %). Những tiểu phần protein sữa tuần hoàn trong
máu không gây nguy hiểm cho heo con vì trong thời gian này heo con chưa hoình
thành kháng thể của bản thân và protein đối với chúng không phải là kháng nguyên. Ở
độ tuổi này, khả năng các hợp chất đại phân tử thấm qua màng ruột heo hầu như bị
ngưng hoàn toàn. Tiêu hoá và hấp thu chất dinh dưỡng tiến hành chủ yếu ở dạ dày và
ruột non. Trong một ngày đêm dạ dày heo con phân giải 45 % glucid, 50 % protein,
20 – 25 % đường. Cả dạ dày và ruột non phân giải và hấp thu 85 % đường, 87 %
protein, chỉ còn không quá 10 – 15 % ở ruột già.
2.2.2.4 Quá trình phát triển miễn dịch heo con
Theo Dương Văn Khê (1971), khả năng hấp thụ globulin của heo con đến tuần thứ 3
thì chấm dứt, lúc này heo con bắt đầu xuất ra kháng thể và tăng dần theo thới gian.
Sau 6 tuần hàm lượng globulin tăng dần và đạt mức bình thường khi heo đạt 6 tháng
tuổi với trung bình là 6 mg/100 ml máu, cơ thể sản xuất IgA bắt đầu phát triển sau 3
tuần tuổi.

8


2.2.3 Sinh lý tiêu hóa
2.2.3.1 Tiêu hóa miệng
Theo Trương Lăng (2003), thức ăn ở miệng được hấp thu chủ yếu là đường glucose
nhưng với số lượng không đáng kể vì thời gian dừng lại không lâu. Tùy lượng thức
ăn, lượng tiết khác nhau. Thức ăn có phản ứng acid yếu và khô thì nước bọt tiết ra
mạnh, thức ăn lỏng thì giảm hoặc ngừng tiết dịch. Lượng nước bọt thay đổi tùy theo
số lần cho ăn, chất lượng thức ăn. Ăn chỉ một loại thức ăn kéo dài sẽ làm tăng nhiệm
vụ của một tuyết, gây ức chế, heo ít thèm ăn. Ăn nhiều loại thức ăn khác nhau, cả hai
tuyến hoạt động, không gây ức chế, vì vậy nên cho ăn nhiều loại thức ăn, đổi bữa ăn
heo sẽ thèm ăn, tiết nước bọt liên tục, giúp tiêu hóa tốt thức ăn.
2.2.3.2 Tiêu hóa ở dạ dày
Theo Hội Chăn Nuôi Việt Nam (2005), trong 2 tuần đầu acid chlohyric (HCl) tự do

chưa có trong dạ dày heo con, do đó chưa có tính kháng khuẩn, không bảo vệ được
đường tiêu hóa nên thường bị bệnh đường ruột như bệnh ỉa phân trắng. Ngoài ra trong
dạ dày ít HCl nên không đủ hoạt hóa Pepsinogen vì thế không thể tiêu hoá hết
protein, nhất là khi bú quá no dẫn đến bệnh tiêu chảy cho heo con.
Theo Trần Cừ (1972), sự hoạt động phân giải Protid ở dạ dày tăng chậm trong 2 tuần
đầu sau đó tăng nhanh, Pepsin tham gia vào một phần nhỏ vào hệ tiêu hóa. Khi heo ở
3 – 4 tuần tuổi, protein sữa được tiêu hóa chủ yếu do Trypsin, vẫn có tác dụng của
Pepsin nhưng rất ít. Trong dịch vị heo con còn có acid lactic và acid acetid đây cũng
là nhân tố hoạt hóa men Pepsinogen.
2.2.3.3 Tiêu hóa ở ruột
Tiêu hoá ở ruột nhờ tuyến tụy, enzyme trypsin trong dịch tụy thủy phân protein thành
acid amin. Thai càng lớn, hoạt tính enzyme trypcin càng cao và khi mới đẻ hoạt tính
rất cao. Độ kiềm của dich tụy tăng theo tuổi và cường độ tiết, hoạt tính enzyme
amylase đạt 1000 - 8000 đơn vị và giảm theo tuổi. Người ta nhận thấy bệnh thiếu máu
heo con không ảnh hưởng đến hoạt tính các enzyme, trừ enzyme manltase. Các
enzyme tiêu hoá trong dịch ruột heo con gồm: amino peptidase, Dipeptidase, Lipase
và Amylase. Trong một ngày đêm, heo con một tháng tuổi tiết dịch từ 1,2 - 1,7 lít; 3 5 tháng có từ 6 - 9 lít dịch. Lượng dịch tiêu hoá phụ thuộc vào tuổi và tính chất khẩu
phần thức ăn (Nguyễn Thiện và Võ Trọng Hốt, 2007).
2.2.3.4 Sự phát triển của hệ thống enzym tiêu hoá
Theo Nguyễn Thiện và Võ Trọng Hốt (2007), mặc dù dung tích tăng lên rất nhanh
song hệ thống men lại chưa phát triển đầy đủ nhất là ở những tuần đầu sau khi đẻ, cụ
thể như sau:

9


Men tiêu hóa tinh bột: Amylase do tuyến nước bọt tiết ra ở heo sơ sinh có hoạt lực
thấp, tăng cao nhất lúc 2 - 3 tuần tuổi sau đó lại giảm. Do các men tiêu hóa tinh bột
như vậy, cho nên khả năng tiêu hóa tinh bột của heo con trong 4 tuần đầu còn kém chỉ
đạt 50 % lượng tinh bột ăn vào. Khoảng tuần 5 - 6 khả năng tiêu hóa tinh bột tương

đối hoàn thiện. Đây chính là yếu tố cần chú ý trong khi phối hợp khẩu phần cũng như
chế biến thức ăn để giúp cho heo con sử dụng được.
Men Lactase tiêu hóa đường Lactose có hoạt lực cao ngay từ khi sơ sinh, tăng cao
nhất ở tuần thứ 2 sau đó giảm nhanh chóng (phù hợp với đường Lactose trong sữa).
Men tiêu hóa mỡ (Lipase): Men này hoạt động mạnh ngay từ khi mới sinh ra và tương
đối ổn định trong suôt thời kỳ bú sữa.
Men tiêu hóa Protein: men Pepcin có ngay từ khi sơ sinh và tăng dần tới 5 - 6 tuần
tuổi, song không có chức năng tiêu hóa protein bởi vì ở dạng pepsinogen. Pepsinogen
cần có HCl ở dạng tự do để hoạt hóa nó biến thành dạng hoạt động. HCl do thiếu acid
này ở thời kỳ đầu sau khi mới sinh cho nên độ acid dịch vị của heo con thấp, vì vậy
khả năng hoạt hóa Pepsinogen kém. HCl tự do xuất hiện ở ngày tuổi 25 - 30 và tính
diệt khuẩn rõ ở ngày 40 - 50. Độ acid chung của dịch vị bình quân 0,3 - 0,4 % (heo
trưởng thành) biến động 0,1 - 0,5 %. Trong đó HCl tự do là 0,06 - 0,45 % chiếm 90 %
độ acid chung còn acid HCl liên kết chỉ chiếm 8 - 10 %.
2.2.3.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động của cơ quan tiêu hoá
Theo Trương Lăng (2003), thì các nhân tố sau thường ảnh hưởng đến hoạt động của
cơ quan tiêu hóa
Các loại thức ăn: Thức ăn nhiều nước làm giảm khả năng tiết nước bọt. Pha loãng tỷ
lệ 1:3, ở dạng cháo thì tuyến nước bọt hầu như không tiết. Cám gạo kích thích tiết
dịch vị nhiều, độ acid của dịch vị cũng cao hơn khoai sắn. Thức ăn rang thơm, ủ men
tăng tiết dịch vị. Thức ăn sống gây dịch tụy, dịch ruột tiết nhiều dịch vị, hoạt lực
enzyme cũng cao hơn so với cho ăn thức ăn chín.
Tỷ lệ các chất dinh dưỡng: Khẩu phần thức ăn kém cân bằng sẽ làm cho cơ quan tiêu
hoá hoạt động căng thẳng giảm đồng hoá thức ăn. Khẩu phần thiếu protein sẽ làm tăng
hoạt động của cơ quan tiêu hoá, thải nhiều nitơ theo dịch tiêu hoá, liên quan đến sự
tăng lượng nitơ trao đổi theo phân, dẫn đến heo con bị thiếu protein. So sánh, khi tăng
protein trong khẩu phần từ thấp (14 % đối với heo 3 - 5 tháng tuổi, 12 % đối với heo 5
- 6 tháng tuổi) lên cao (20 % với heo 3 - 4 tháng tuổi, 18 % với heo 5 - 6 tháng) nhận
thấy ở mức protein 20 % heo tăng trọng tốt hơn.
Cách cho ăn: Ăn nhiều bữa trong ngày (5 bữa so với 3 bữa) dịch vị tăng 79,43 %, dịch

tụy tăng 35,2 %. Ăn khô so với ăn ướt trong một ngày đêm (tính trên 1kg thức ăn ăn
vào) là 32 % và dịch tiêu hóa tăng 12 %. Heo con càng lớn, nhu cầu sữa càng nhiều,
10


nhưng lượng tiết sữa của heo mẹ lại giảm từ tuần thứ 3, tuần thứ 4 rõ rệt. Cho heo con
ăn sớm kích thích tiết dịch vị. Bộ máy tiêu hoá phát triển, ruột dài ra, tăng tiêu hoá,
sinh trưởng mau. Lượng Pepsin ở heo sơ sinh ít, tăng đều đặn trong khoảng 3 - 6 tuần
tuổi. Từ sơ sinh đến 20 - 35 ngày tuổi không tiết HCl, nhưng cho ăn sớm bằng ngũ
cốc từ 14 - 20 ngày thì tiết HCl, giúp tiêu hoá tốt hơn.
Phương pháp tập cho heo con ăn sớm: Trần Thị Dân (2004), tập cho heo con ăn sớm
và cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho heo con là khâu quan trọng nhất để có thể đạt
được năng suất chăn nuôi. Tập cho heo con ăn sớm nhằm mục đích: Bổ sung chất dinh
dưỡng cho heo con, tránh được thời kỳ khủng hoảng xảy ra vào giai đoạn sau 3 tuần
tuổi, do đó heo con phát triển theo đúng qui luật của nó. Tạo điều kiện cho cơ quan
tiêu hoá sớm hoàn thiện hơn, do chức năng tiêu hoá phụ thuộc rất nhiều vào chủng
loại cũng như số lượng chất dinh dưỡng (thức ăn) đưa vào đường tiêu hoá. Bảo đảm
được dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng hơn, bù đắp những yếu tố hạn chế ở sữa mẹ,
khối lượng cai sữa chịu ảnh hưởng 57 % từ thức ăn tập ăn, 38 % từ sữa mẹ , 5 % từ
khối lượng sơ sinh.
Phương pháp cai sữa heo con: Theo Nguyễn Thanh Sơn và Nguyễn Quế Côi (2005),
tuổi cai sữa heo con giống ngoại có thể vào lúc 21, 28, 35 ngày tuổi là phụ thuộc vào
điều kiện chăn nuôi của từng cơ sở, tùng nơi,... Biện pháp cụ thể như sau: Không cai
sữa heo con khi trong đàn đang có heo con ốm. Giảm lượng thức ăn vào ngày cai sữa
và một số ngày kế tiếp: Ngày cai sữa giảm 1/2 lượng thức ăn so với ngày trước ngày
cai sữa, ngày tiếp theo giảm 1/3 lượng thức ăn so với ngày trước ngày cai sữa, ngày
tiếp theo giảm 1/4 lượng thức ăn so với ngày trước ngày cai sữa. Quan sát nếu thấy
heo con không có vấn đề về tiêu hoá thì cho ăn mức bình thường như trước ngày cai
sữa, rồi tăng dần theo nhu cầu của heo con, không chuyển đổi thức ăn đột ngột mà
phải chuyển dần dần.

2.3 NHU CẦU DINH DƯỠNG CỦA HEO
2.3.1. Nhu cầu dinh dưỡng cho heo nái
2.3.1.1. Nhu cầu về năng lượng
Nhu cầu năng lượng thức ăn của heo nái giai đoạn chữa phụ thuộc vào khối lượng cơ
thể, tăng trọng và yếu tố liên quan đến môi trường, quản lý. Nhu cầu năng lượng cho
heo nái nuôi con bao gồm nhu cầu duy trì là ≥ 110 Kcal DE/kgP0,75, nhu cầu tiết sữa
khoảng 2 Mcal DE/kg sữa (Lê Hồng Mận, 2000).
Mức năng lượng cung cấp còn tùy thuộc vào sức sản xuất sữa, trọng lượng nái có thể mất
trong giai đoạn nuôi con, số con trên ổ và số ngày nuôi con (Trần Thị Dân và Nguyễn Ngọc
Tuân, 2000).

11


2.3.1.2 Nhu cầu protein
Bảng 2.3: Nhu cầu acidamin không thay thế hàng ngày của heo nái nuôi con
Chỉ tiêu

Heo nái nuôi con (g/ con/ ngày)

Protein thô
Arg
His
Isoleu
Leu
Lys
Lysdễ hấp thụ
Met – Cys
Met – Cyst dễ hấp thụ
Phel – Tyr

Thr
Thr dễ hấp thụ
Tryp
Val

810
26,1
15,2
27,2
44,7
38,9
33,1
21,4
18,2
44,7
27,2
23,1
7,4
27,2

(NRC, 1998)

Ở heo nái tỷ lệ tiêu hoá biểu kiến thường là 0,8, do đó nhu cầu protein cho heo nái
bằng tổng số của nhu cầu duy trì và nhu cầu cho sản xuất sữa. Nhu cầu protein cho
duy trì được tính là 0,45 g/kg tăng trọng (W), trong sữa có chứa 57 g protein. Hiệu
quả sử dụng của protein tiêu hoá là 0,7 và tỉ lệ của protein tiêu hoá của thức ăn là 0,8.
Vậy nhu cầu protein (g/ ngày) là: (0,45 W + 57Y)/ (0,7 x 0,8). Trong đó: Y là năng
suất sữa (kg/ngày), W là trọng lượng cơ thể heo nái (Dương Thanh Liêm et al., 2002).
2.3.1.3 Nhu cầu về chất khoáng
Những thí nghiệm cân bằng cho thấy rằng hiêu quả sử dụng của Ca và P lần lượt là

0,47 và 0,5. Sữa heo nái chứa 2,5 g/kg Ca và 1,7 g/kg P. Nếu heo nái sản xuất 8 kg
sữa mỗi ngày sẽ tiết 20 g Ca va 13,6 g P. Sự mất bắt buộc (g/100 kgW) có thể là: Ca =
3,2 g/100kg thể trọng và P = 2 g/100kg thể trọng. Vậy mỗi heo nái có trọng lượng là
200kg có nhu cầu như sau: (3,2 x 2 + 8 x 2,5 )/ 0,47 = 56,2 g Ca/ ngày và (2 x 2 + 8 x
1,7)/ 0,5 = 35 g P/ ngày. Nếu heo nái ăn 6 kg/ ngày cần cung cấp 9,4 g Ca/kg hay 0,94
% trong TĂHH và lượng P là 35g/6kg = 6g P/kgTĂHH hay 0,6 % trong TĂHH
(Dương Thanh Liêm et al., 2002).

12


2.3.1.4 Nhu cầu dưỡng chất cho heo nái nuôi con
Bảng 2.4: Nhu cầu dưỡng chất cho heo nái nuôi con
Danh mục

Đơn vị

Thể trọng
Tăng trọng hàng ngày
Protein thô
TDN
Năng lượng tiêu hoá (DE)
Năng lượng trao đổi (ME)
Ca
P
Muối NaCl
Caroten
Sinh tố A
Sinh tố D
Sinh tố B1

Sinh tố B2
Sinh tố PP
Acid pantothenic
Sinh tố B12
Lượng TĂHH cho ăn hàng ngày

kg
kg
%
%
Kcal
Kcal
%
%
%
mg
IU
IU
mg
mg
mg
mg
mg
kg

Nái cho sữa
Nái tơ

Nái rạ


160
15
75
3300
2970
0,6
0,4
0,5
6,6
3300
220
1,1
3,3
18
13
11
4,5 – 5,0

200
13
75
3300
2970
0,6
0,4
0,5
6,6
3300
220
1,1

3,3
18
13
11
5,5 – 6,0

(Võ Văn Ninh, 2003)

Sự tiết sữa của heo nái phụ thuộc vào: Giống, tuổi hay là lứa đẻ của nái, thời kỳ tiết
sữa trong chu kỳ, số lượng heo con trong lứa đẻ. Heo nái thường cho sữa từ 6 – 8 tuần
và sự sản xuất sữa ở cao điểm giữa tuần thứ ba và tuần thứ năm của chu kỳ cho sữa.
Trung binh lượng sữa sản xuất trong 8 tuần là 300 – 400 kg. Năng suất sữa hằng ngày
tăng theo số con bú, từ 0,9 - 1,0 kg cho mỗi heo con của ổ có 8 heo con và 0,7 - 0,8 kg
cho ổ có 9 – 12 con. Người ta đo lường một heo nái chuẩn có trọng lượng 150 kg, đẻ
10 heo con, lượng tiết sữa là: tuần đầu (5 lít/ngày), tuần thứ tư (7 lít/ngày), nếu đẻ 12
con thì đỉnh cao của sự tiết sữa có thể lên 8 lít/ngày. Sự thay đổi thành phần của sữa
qua kỳ cho sữa tương tự như ở bò, ngoại trừ hàm lượng chất béo tăng cao nhất ở giữa
kỳ cho sữa (Nguyễn Ngọc Tuân và Trần Thị Dân, 2000).
Ở heo nái cũng như các loài khác, hàm lượng lactose trong sữa gia tăng nhanh lúc gần
sinh. Vài nghiên cứu cho thấy lactose gia tăng nhanh chất này trong sữa. Tổng hợp
lipid xảy ra trước tổng hợp lactose và protein. Thành phần của sữa sẽ không khác nhau
giữa các bầu vú nếu các bầu vú được bú như nhau. Mỡ, protein và lactose lần lượt
13


chiếm 60 %, 22 % và 10 % của tổng năng lượng trong sữa. Phần lớn các acid beo
trong sữa heo là acid beo 16 - 18 carbon và không bảo hòa. Tuy nhiên, chất béo của
sữa chứa nhiều loại acid béo hơn so với chất béo của cơ thể và có cả acid béo chuỗi
ngắn (4 - 14 carbon). Sữa heo thiếu Fe và Cu dù khẩu phần heo mẹ đủ những chất
này. Bởi vì các chất trong tuyến vú chỉ xuất hiện trong vòng 2 ngày trước khi sinh, sự

tích tụ các kháng thể chỉ xảy ra trong 2 ngày cuối của thai kỳ, mỗi kilogam tăng trọng
của heo con cần 3 – 3,5 kg sữa mẹ (Trần Thị Dân, 2004).
2.3.2 Nhu cầu dinh dưỡng của heo con
2.3.2.1 Nhu cầu năng lượng
Heo sơ sinh đòi hỏi được cung cấp năng lượng ngay sau khi sinh, vì giảm glucose
huyết và đói là nguyên nhân chủ yếu gây chết ở heo sơ sinh (Trần Thị Dân, 2006).
Bảng 2.5: Nhu cầu năng lượng của heo con bú sữa ngày đêm

Tuần tuổi

Khối
lượng
heo (kg)

1
2
2
3,5
3
5,4
4
7,9
5
10,9
6
13,6
7
16,3
8
20,4

(Trương Lăng, 2003)

Tăng trọng
1 ngày
đêm (g)

Nhu cầu năng
lượng 1 ngày
đêm (Kcal)

172
227
295
263
481
476
450
522

750
1110
1530
2100
2650
3100
3500
4000

Năng lượng cung
cấp từ

Sữa mẹ Thức ăn
(kcal)
(kcal)
810
1050
1125
405
1125
975
1125
1525
1055
2045
480
2660
740
3260

Sự cung cấp
năng lượng
tinh theo sữa
mẹ (%)
108,0
95,0
73,5
53,0
42,4
34,0
24,0
18,5


Theo Nguyễn Thiện và Võ Trọng Hốt (2007), để có cơ sở bổ sung năng lượng cho heo
con cần căn cứ vào mức năng lượng được cung cấp từ sữa mẹ và nhu cầu của heo con,
từ đó quyết định mức bổ sung cho heo con. Như vậy, chỉ bắt đầu từ tuần tuổi thứ 3
heo con mới bắt đầu có nhu cầu bổ sung năng lượng và mức này ngày càng cao do sữa
mẹ cung cấp ngày càng giảm. Nguồn thức ăn cung cấp năng lượng: Đó phải là những
loại giàu năng lượng, dễ tiêu hóa như: ngô, gạo, cám mỳ, cám gạo loại 1. Ngoài ra còn
được bổ sung rau xanh để tăng tính ngon miệng cho heo con.
2.3.2.2 Nhu cầu glucid
Glucid là những chất chủ yếu đảm bảo năng lượng cho heo và tham gia vào cấu trúc
các mô của cơ thể. Những chất như đường, tinh bột, xơ v.v…là những chất đảm bảo
70 – 80 % nhu cầu năng lượng của heo. So với các lứa tuổi khác, heo con có cường độ
trao đổi chất và năng lượng cao. Sau khi ra khỏi cơ thể mẹ, nguồn năng lượng mất từ

14