SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO GIA LAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM

TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG THƯỜNG XUYÊN HÈ 2017

MÔN: MỸ THUẬT THCS

Chuyên đề:

NÂNG CAO TÍNH SÁNG TẠO HỌA TIẾT
TRONG PHÂN MÔN TRANG TRÍ Ở BẬC THCS

ThS. Nguyễn Văn Điền


Pleiku – Tháng 7/2017
2
I.

MỞ ĐẦU

Hoa lá, chim thú trong thiên nhiên rất đa dạng và phong phú và đây vốn là
một trong những đề tài gần gũi được lựa chọn trước tiên để đưa vào cách điệu.
Nghệ thuật tạo hình ngày càng gần gũi hơn với đời sống qua hình thức trang trí.
Các hình ảnh cách điệu được đưa vào ứng dụng mạnh mẽ trong đời sống và
được mọi người đón nhận. Cho nên, đối với học sinh các em thường xuyên
được tiếp cận với nhiều vật dụng trang trí như: Trang phục, gạch hoa, túi
xách…tất cả đều được trang trí bằng những họa tiết rất đẹp mắt. Phân môn Vẽ
trang trí là một trong những phân môn được các em học sinh yêu thích nhất
trong giờ học Mĩ thuật. Chính vì vậy giáo viên phải biết hướng dẫn cho các em
nâng cao tính sáng tạo họa tiết trong phân môn Vẽ trang trí.

Nâng cao tính sáng tạo hoạ tiết trong phân môn Vẽ trang trí là một trong
những vấn đề không thể thiếu được trong việc dạy-học mĩ thuật đối với giáo
viên và học sinh THCS. Sáng tạo hoạ tiết giúp cho người học tính độc lập suy
nghĩ về một họa tiết vừa nắm bắt được cấu trúc, hình dáng của sự vật để vẽ trang
trí đồng thời rèn luyện óc quan sát, kĩ năng ghi chép tốt tạo cảm xúc trong quá
trình vẽ trang trí. Đặc biệt đối với giáo viên THCS cần phải biết cách hướng
dẫn, gợi ý giúp học sinh biết nâng cao tính sáng tạo họa tiết trang trí thì học sinh
có đủ tự tin hơn trong học vẽ trang trí. Trong phần này nhằm cung cấp một số
kiến thức chung về cách hướng dẫn cho học sinh nâng cao sáng tạo hoạ tiết giúp
người học hiểu được khái niệm, mục đích, vai trò của việc sáng tạo trong dạy học phân môn Vẽ trang trí ở trường THCS. Giới thiệu một số cách thức nâng
cao tính sáng tạo cơ bản về hoa lá, động vật, đồ vật giúp người dạy và người
học hiểu biết đầy đủ về phân môn, từ đó xác định nhiệm vụ dạy-học tốt hơn.
- Cần hiểu được mục đích, vai trò của việc nâng cao tính sáng tạo hoạ tiết ở
phân môn Vẽ trang trí trong dạy-học mĩ thuật.
- Nắm được cách sáng tạo họa tiết cơ bản thông qua đường nét, hình khối, màu
sắc của sự vật trong tự nhiên.
- Việc nâng cao tính sáng tạo họa tiết trong trang trí giúp cho học sinh phát triển
tư duy, tính độc lập suy nghĩ và tích cực hơn nữa trong việc học phân môn Vẽ
trang trí. Ngoài ra các em còn biết vận dụng vào các bài vẽ trang trí đạt kết quả
tốt hơn.


II: NỘI DUNG
1. Nâng cao tính sáng tạo hoạ tiết trang trí
Phần lớn trong quá trình dạy-học phân môn Vẽ trang trí các em thường góp
nhặt, sao chép các họa tiết có sẵn trên sách , báo và thông tin trên mạng chứ các
em chưa tự giác suy nghĩ và chưa biết cách sáng tạo nên họa tiết trang trí tốt
cho bài vẽ của mình. Nghệ thuật trang trí là một phần không thể thiếu trong việc
giáo dục thẩm mĩ cho học sinh nói chung và chương trình mĩ thuật bậc THCS
nói riêng. Đối với người dạy và người học cần phải nắm vững kiến thức cơ bản


3


về trang trí mới phát huy và nâng cao được năng lực sáng tạo, óc thẩm mĩ vốn có trong mỗi
người và uốn nắn được thị hiếu cho đúng hướng
Giáo viên cần phải biết gợi ý, hướng dẫn cho học sinh biết cách nâng cao tính sáng tạo
họa tiết trang trí theo suy nghĩ và tính độc lập suy nghĩ của mình, nhưng chú ý đến nội dung
bài dạy, đối tượng học sinh để đưa họa tiết hướng dẫn cho phù hợp. Cần phải hướng dẫn từng
bước cụ thể, cũng tùy thuộc vào nội dung bài mà chọn họa tiết hướng dẫn cách vẽ và cách
sáng tạo hoạ tiết. Giáo viên có thể chọn những họa tiết trang trí cho từng bài đồng thời gợi ý
và hướng dẫn cho học sinh tự tìm tòi và sáng tạo hoạ tiết để đưa vào bài trang trí của mình sao
cho hợp lí. Tuyệt đối giáo viên không vẽ trên bảng để các em vẽ theo mà để học sinh tự suy
nghĩ và tự sắp xếp nội dung bài tập theo cảm xúc của mình qua đó cũng tập dần dần cho các
em cách nhìn, cách nghĩ và tính sáng tạo trong nghệ thuật tạo hình.
Giáo viên gợi ý cho học sinh thông qua đường nét, đặc điểm cơ bản của sự vật bằng
nhiều cách, thông qua các dạng hình hình học như hình vuông, hình tròn, đường gấp khúc…
hay sự kết hợp hài hòa giữa các đường đó lại với nhau. Có thể vẽ minh họa trực tiếp lên bảng
cho học sinh quan sát, trong quá trình minh họa vừa vẽ vừa phân tích về hình dáng, cấu trúc,
cách sắp xếp bố cục như thế nào cho hợp lý. Trong quá trình hướng dẫn phải phù hợp với nội
dung bài dạy đối với lớp 6,7 nhưng đối với học sinh các lớp 8,9 có thể hướng dẫn những phần
cơ bản trong bài giảng cũng có thể gợi ý cho các em tự nâng cao tính sáng tạo trong họa tiết
trang trí.

Bài vẽ của học sinh các em sao chép họa tiết trang trí trên túi xách

4


Bài vẽ của học sinh các em biết sáng tạo nên họa tiết trang trí nhưng còn ở dạng đơn

giản.
2. Phương pháp nâng cao tính sáng tạo hoạ tiết trang trí
2.1. Hướng dẫn cách nâng cao tính sáng tạo họa tiết cần lưu ý
Nâng cao tính sáng tạo họa tiết trang trí nhằm phát huy trí tưởng tượng, làm giàu cảm
xúc thẩm mĩ cho học sinh trên cơ sở cung cấp kiến thức và rèn luyện kĩ năng cơ bản về trang
trí. Học sinh có khả năng cảm thụ được vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống xung quanh qua
những hình tượng được khái quát hoá, điển hình hoá bằng ngôn ngữ đặc trưng của hội hoạ là
hình mảng, đường nét, màu sắc đậm nhạt theo nguyên tắc của nghệ thuật trang trí. Nâng cao
tính sáng tạo họa tiết trang trí còn giúp cho học sinh biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc
sống phong phú và đa dạng hơn.
Chương trình dạy phân môn trang trí ở bậc THCS không có bài lí thuyết dành riêng cho
một tiết, thường lí thuyết được giảng trước khi học sinh làm bài. Thời gian này chỉ chiếm
khoảng 15 đến 17 phút. Do đó giáo viên chỉ gợi ý cho học sinh cách sáng tạo họa tiết nhanh để
các em có thời gian suy nghĩ và sáng tạo họa tiết trang trí theo cảm xúc, tình cảm của mình.
Tuy nhiên, giáo viên có thể tổ chức mở rộng kiến thức cho học sinh vào các buổi ngoại khoá,
chuyên đề…Căn cứ vào yêu cầu của bài để giảng cho học sinh, có bài cần rất nhiều thời gian
như: Phương pháp sắp xếp bố cục, phương pháp và cách dùng màu trong trang trí, phương
pháp sáng tác tranh cổ động. Dù thời gian dài hay ngắn thì bài lí thuyết dạy trang trí cũng phải
lưu ý:
+ Hướng dẫn cho học sinh tìm hiểu khái niệm cơ bản, sử dụng những dẫn chứng thực tế, hình
ảnh, đồ vật cụ thể có tác dụng và sức thuyết phục cao để tập các em biết tạo ra những hoa tiết
trang trí đẹp.
5


+ Hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung bài trang trí: Nhằm phân biệt bài trang trí thuộc
loại nào: trang trí cơ bản hay trang trí ứng dụng. Nếu là trang trí cơ bản thì bố cục, hoạ tiết,
màu sắc luôn có sự tìm tòi để có một bài vẽ trang trí có bố cục đẹp, hài hoà. Còn nếu là bài
trang trí ứng dụng thì phải lưu ý đến tính thực tiễn khi sử dụng như: Hoạ tiết, màu sắc, bố cục
phù hợp với nội dung yêu cầu sử dụng. Mỗi nội dung bài trang trí đều có những kiến thức chủ

yếu thông qua giảng dạy giúp học sinh hiểu được lí thuyết, nắm được cách làm. Vì vậy mỗi
nội dung bài dạy giáo viên phải cân nhắc, suy nghĩ để chọn những kiến thức trọng tâm nhất
sao cho phù hợp với nội dung yêu cầu và đảm bảo thời gian bài học.
Hướng dẫn học sinh tìm các mảng hình: Tạo thói quen cho học sinh suy nghĩ trước khi
tìm mảng hình và bước đầu phải tìm các đường, nét, mảng hình kỉ hà nhằm tạo nên bố cục hợp
lí.
Tuỳ theo đối tượng và nội dung từng bài học cụ thể mà giáo viên có thể gợi ý, hướng
dẫn cho học sinh cách sáng tạo hoạ tiết cho bài trang trí sao cho phù hợp và đẹp mắt. Trước khi
tìm hoạ tiết đưa vào trang trí, ta phải xác định diện tích cần trang trí thuộc hình gì: hình vuông,
hình tròn, hình tam giác…Dựa trên cơ sở đó, ta tìm hoạ tiết hoa lá, hay động vật…có hình
dáng tương tự mà đơn giản hay cách điệu hoạ tiết vẽ vào cho phù hợp với diện tích trên. Mỗi
bài dạy vẽ trang trí phải đảm bào đúng kiến thức cơ bản, có trọng tâm, mang đặc trưng môn
học. Biết mở rộng kiến thức trong mỗi bài dạy bằng sự hướng dẫn học sinh tìm tòi, sáng tạo.

+ Phương pháp quan sát có một vai trò quan trọng đối với phân môn vẽ trang trí, sử dụng
phương pháp này học sinh được quan sát tìm hiểu đối tượng, tìm ra vẻ đẹp của đối tượng từ đó
có tính chọn lọc tạo điều kiện cho bài vẽ trang trí đẹp và có tính sáng tạo hơn. Học sinh cũng
có thể quan sát những công trình kiến trúc, những sản phẩm mĩ thuật ứng dụng, những bài
trang trí cơ bản đến phức tạp để có cách nhận xét, đánh giá, cảm nhận được tính thẩm mĩ. Từ
đó học sinh có kinh nghiệm để làm bài hoặc vận dụng bài trang trí đã học vào thực tế cuộc
sống. Giáo viên phải có sự hướng dẫn cụ thể cách quan sát, phân tích các sản phẩm mĩ thuật
về bố cục, đường nét, màu sắc… để học sinh có được phương pháp quan sát tốt, góp phần hình
thành tính thẩm mĩ, trong cách nhìn nhận đánh giá cho học sinh. Học sinh phải có được kĩ
năng quan sát mọi sự vật hiện tượng xung quanh để nắm bắt được đặc điểm, giúp cho trí tưởng
tượng được phát triển phong phú, làm tăng cảm xúc thẩm mĩ, tránh phản ánh sai lệch hiện thực
cuộc sống. Thông qua quan sát, nhận xét góp phần hình thành thị hiếu thẩm mĩ cho học sinh ,
phát huy tính sáng tạo và bồi dưỡng tình cảm trân trọng cái đẹp. Phương pháp quan sát thường
được áp dụng trong hoạt động quan sát nhận xét, giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát phân
tích nhận xét các tư liệu tham khảo cho bài học như tranh ảnh từ sách báo, bài vẽ trang trí của
hoạ sĩ hoặc của học sinh. Nhưng giáo dục các em không được sao chép hoàn toàn họa tiết trên

sách báo mà cần suy nghĩ sáng tạo nên họa tiết của riêng mình.

+ Học vẽ trang trí, học sinh phải được làm nhiều bài tập, có thể là các bài tập sẽ trùng lặp nội
dung, yêu cầu, cách tiến hành, song mỗi bài học sinh phải tìm ra cách vẽ khác nhau: về khai
thác nội dung yêu cầu bài học, tìm hoạ tiết, bố cục, xây dựng hình tượng, cách xử lý màu, đậm
6


nhạt… Vẽ trang trí thường thể hiện rõ sự tưởng tượng, sáng tạo chủ quan, sự khái quát hoá đối
tượng theo cách vẽ trang trí được thể hiện bằng mảng bẹt, bố cục theo cách sắp xếp của trang
trí như: đối xứng, xen kẽ, nhắc lại, mảng hình không đều. Hình mảng, đường nét, màu sắc được
cách điệu hoá.
Vẽ trang trí sẽ hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng tư duy sáng tạo, kĩ năng
vẽ hình, chỉnh hình, kĩ năng vẽ đậm nhạt và vẽ màu và kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tế.
Hướng dẫn học sinh làm bài, giáo viên cần tìm ra những thiếu sót về bố cục, vẽ hình, vẽ màu,
gợi ý cho các em suy nghĩ và tự tìm ra cách sửa chữa, điều chỉnh theo khả năng, phù hợp với
từng dạng bài của mỗi em. Cần có kế hoạch làm việc với từng đối tượng học sinh; giỏi, khá,
trung bình, yếu kém. Mỗi đối tượng học sinh cũng có những sáng tạo hoạ tiết khác nhau trong
quá trình vẽ trang trí.
2.2 Cách hướng dẫn nâng cao tính sáng tạo họa tiết trang trí
hình tổng thể

Bước 1: Phác hình khung

Đây là bước quan trạng, tùy theo nội dung bài học trang trí giáo viên có thể hướng dẫn
cho học sinh xác định được nội dung yêu cầu của bài trang trí và bài trang trí đó nằm trong
dạng hình hình học nào. Từ đó các em mới xác định khung hình chung để trang trí họa tiết. Sau
đó, các em chọn họa tiết cho bài trang trí của mình sao cho phù hợp với khung hình chung đó.
Họa tiết các em có thể thuộc hoặc ghi chép được trong tự nhiên hoặc đã được học ở các bài
trước. Đối với một chủ đề cách điệu, người vẽ nên lựa chọn góc nhìn cho phù hợp với tính chất

trang trí có bố cục mảng lớn, nhỏ, có điểm tập trung chính thu hút hướng nhìn và mang theo
nét đặc trưng của vật mẫu. Góc nhìn cũng là một điểm quan trọng, lựa chọn được góc đẹp, giúp
cho người vẽ dễ dàng hơn trong thao tác cách điệu tiếp theo.
Phác khung hình bên ngoài của vật mẫu bằng chì. Ở bước này, xác định ngay bố cục đối
xứng hoặc tự do cho vật mẫu được cách điệu. Giáo viên có thể gợi ý cho học sinh bằng nhiều
dạng hình hình học khác nhau ví dụ: nâng cao tính sáng tạo họa tiết hình con gà, giáo viên có
thể gợi ý học sinh vẽ thân gà là một hình chữ nhật, hình elip hay hình tam giác…tương tự như
vậy tìm phần cổ, đuôi, mào….có như vậy học sinh mới đào sâu suy nghĩ và tìm tòi sáng tạo
nên họa tiết đẹp và phong phú trong bài học trang trí. (Xem phần tham khảo trang 8 )
Bước 2: Giản lược mảng hình và chia lại bố cục hình
Dựa trên khung hình hình học trên đã phân chia mảng lớn cơ bản, ta hướng dẫn cho học
sinh đi tìm những mảng hình được chọn lọc khi đã được lược bỏ những chi tiết thừa, không
quan trọng đến hình mẫu chủ đề. Không có những chi tiết thừa, vật mẫu vẫn được nhận ra và
giữ được đặc trưng tiêu biểu mang theo hình ảnh mà người vẽ nhằm hướng tới. Tùy theo khả
năng của từng học sinh mà giáo viên có thể gợi ý, hướng dẫn, phân tích để các em tự tập trung
suy nghĩ và phân chia mảng hình cơ bản nhưng vẫn giữ đặc điểm chính của sự vật đó. Cốt sao
cho hình có bố cục cân đối về đường nét và có sự hài hòa chung đẹp mắt.
Nhìn vào tổng thể, mẫu cách điệu cần được phân chia lại các mảng hình lớn nhỏ sao cho
mảng hình có kích thước, hình dạng rõ ràng, gãy gọn không dư thừa. Nếu trong họa tiết cách
7


điệu có khoảng trống giữa các mảng thì những khoảng trống đó cần được vẽ rõ hình, hạn chế
quá nhiều, quá nhỏ sẽ gây nát hay vụng về hình.(Xem phần tham khảo trang 8)
Bước 3:
Cách điệu mảng, nét và tìm nhịp điệu

Trong quá trình phân chia mảng cần chú ý đến mảng chính, phụ trên họa tiết được cách
điệu. Có thể dùng những đường thẳng liên kết với nhau tạo nên họa tiết. Cũng có thể dùng
những đường cong đươc sắp xếp xen đan nhau tạo thành nhịp điệu, hài hòa trong họa tiết.Hoặc

sự kết hợp các đường nét thẳng, cong hay gấp khúc phối hợp với nhau tạo nên họa tiết. Tùy
theo đối tượng và khả năng sáng tạo của các em ta có thể hướng dẫn dựa trên cơ sở khả năng
của em đó. Có nhiều phương thức cách điệu khác nhau mà tùy theo mục tiêu, phong cách
người vẽ cũng như đối tượng được cách điệu mà áp dụng phương thức cho phù hợp.
- Nâng
cao: Nâng cao tính sáng tạo họa tiết trang trí nhằm giúp cho học sinh luôn luôn suy nghĩ và
sáng tạo họa tiết trong trang trí. Bởi đây là môn học các em rất yêu thích, vì trang trí vừa gần
gũi, vừa quyến rũ bởi màu sắc, đường nét sinh động và hấp dẫn. Giáo viên có thể gợi ý và
hướng dẫn cá em sắp xếp vào nhau bằng những hình hình học mà các em cảm thấy thích hợp
cho họa tiết.Theo hình thái tự nhiên của vật mẫu, những nét điển hình được giữ lại và đơn giản
những nét bên trong sao cho phát huy được tính trang trí trong phần cách điệu. - Giản lược:
Đối với học sinh THCS chúng ta cũng không nên quá đòi hỏi sự cách điệu một cách quá trừu
tượng. Tùy khả năng từng em chúng ta chỉ cần hướng dẫn chung cho cả lớp cách nâng cao tính
sáng tạo họa tiết bằng những mảng hình cơ bản sao đó để các em tự tìm hình tiếp. Hình ảnh
được cách điệu không chỉ được giản lược ở đường nét mà còn được xây dựng ở bố cục đơn
giản. Làm đẹp hơn cho đối tượng bởi đường nét và các mảng hình sinh động. - Cường điệu:
Dựa trên tiền đề giản lược, người vẽ tiếp tục cường điệu họa tiết dựa trên những phần đặc trưng
được chọn lọc lại và khoa trương chúng lên. Những phần có hình lớn thì sẽ thật lớn, cong lại
càng được vẽ cong hơn và nét thẳng sẽ càng thẳng, dứt khoát hơn… Cường điệu ở hình thức là
cách dễ nhận biết và gây ấn tượng cho vật được cách điệu.
Họa tiết được cách điệu có hiệu quả khi nhận biết được tính nhịp điệu trong quá trình cách
điệu: sự lặp lại, tăng dần, giảm xuống ở đường nét, mảng hình, các chi tiết được sắp xếp trong
họa tiết được cách điệu. Đối với các chi tiết ngẫu hứng cùng với sự kết hợp với sự thay đổi từ
độ đậm nhạt, đường lượn tạo cho người xem cảm giác nhẹ nhàng, thanh thoát giúp nâng cao
hiệu quả của nhịp điệu trong cách điệu.
Tính hài hòa giữa nóng - lạnh, sáng – tối, nặng – nhẹ giữa chi tiết chính và phụ trong họa
tiết.
Bước 4: Phối màu

Phác thảo đen trắng là công đoạn chuẩn bị tốt nhất để có thể phối được màu sắc hợp lý,

hài hòa về sáng - tối, đường nét và nền, nóng - lạnh. Khi phân nhiều mảng nhỏ trong mảng
chính nên lưu ý không làm mảng chính bị vụn, nên tạo cảm giác nhiều lớp màu nhưng vẫn giữ
được độ chung. Làm sao nổi bật được chi tiết chính trên tổng thể họa tiết cũng như hấp dẫn khi
mang theo tình cảm thể hiện qua màu sắc họa tiết.
Hướng dẫn cách sử dụng màu sắc giáo viên cũng cần nhắc các em chọn môt gam màu chủ
đạo nóng hay lạnh làm tổng thể chung cho toàn bài vẽ trang trí. Bài vẽ cần có màu sắc hài hòa,
8


độ đậm nhạt rõ ràng, thể hiện được nhóm chính, nhóm phụ trong bài vẽ trang trí. Màu sắc cũng
được nâng cao nhiều em còn lệ thuộc vào màu sắc của tự nhiên như: lá phải là màu xanh, con
voi phải màu xám…các em chưa dám bức phá màu sắc trong trang trí. Do đó, giáo viên cần
phải biết cách hướng dẫn để hình thành trong các em cảm nhận về màu sắc trong trang trí và đã
được cường điệu hóa màu sắc làm cho bài trang trí sinh động và hấp dẫn người xem hơn.(Xem
phần tham khảo trang 8)
2.3. Nâng cao tính sáng tạo hoạ tiết trang trí đối với các bài vẽ cơ bản
Trước hết ta cần nắm được nội dung và yêu cầu của một bài trang trí: trang trí hình vuông,
hình tròn, hay hình chữ nhật…Từ đó ta phân chia mảng chính, phụ và tìm hoạ tiết đưa vào
trang trí sao cho phù hợp với hình mảng đó. Do vậy trước khi vẽ minh hoạ trên bảng giáo viên
cần hướng dẫn cho học sinh tìm và nghiên cứu kĩ các mảng có dạng hình gì, từ đó ta suy nghĩ
và chọn hoạ tiết đưa vào sao cho phù hợp với mảng hình đó. Trên mỗi mảng hình cần tìm sao
cho hoạ tiết hoa, lá, côn trùng, chim thú…có hình dạng tương ứng với mảng hình đó đồng thời
hoạ tiết phải được đơn giản hay cách điệu nhờ vậy bài vẽ mới phong phú và đẹp mắt.
Ví dụ: cùng một bài trang trí hình vuông nhưng ta có thể hướng dẫn cho học sinh cách tìm
hoạ tiết khác nhau ở nhóm chính cũng như nhóm phụ. Bởi nhóm chính hay nhóm phụ trong
quá trình phân chia các mảng tuỳ theo cảm súc và tư duy sáng tạo của học sinh mà ta có thể gợi
ý hay hướng dẫn cách tìm hoạ tiết cho phù hợp. Hoạ tiết ở nhóm chính có thể là hình tam
giác,hình tròn, hình vuông hay hình thoi… từ đó ta phác những đường nét đơn giản để tìm
hình.
- Đối với những bài học trang trí cơ bản như hình vuông, hình tròn, hình chữ nhật

hay đường diềm…Ta có thể hướng dẫn học sinh cách tìm hoạ tiết có hình dáng, cấu trúc đẹp,
đường nét phong phú phù hợp với nội dung từng bài học.
Việc đầu tiên đối với cách làm bài trang trí cơ bản trên, ta nên phân
chia các hình cơ bản đó ra những phần bằng nhau đồng thời biểu hiện rõ nhóm
chính, nhóm phụ. Dựa trên các mảng hình đã phân chia ta chọn và tìm hoạ tiết để
đưa vào mảng hình đó cho hợp lí.
Cùng một hình vuông, chữ nhật , hay hình tròn…ta có thể hướng
dẫn cho học sinh có cách suy nghĩ và phân chia theo ý thích của mình nhưng
phải có sự cân đối, hài hoà và đẹp mắt. Chúng ta không nên phân chia quá vụn
vặt làm cho bài trang trí bị xé nhiều mảng thiếu sự cân đối và hài hoà cho bài
trang trí.
Trên mỗi mảng hình ở nhóm chính hay nhóm phụ ta căn cứ vào
diện tích và cấu trúc của hình mảng đó mà ta tìm và chọn hoạ tiết đưa vào cho
phù hợp. Việc đầu tiên ta có thể phác nhẹ bằng các đường thẳng, đường cong
hay đường gấp khúc cơ bản sau đó ta chỉnh sửa để có hoạ tiết mang tính trang trí
tốt nhất.
Trên mỗi mảng tương ứng với một hoạ tiết mà ta cần tìm để trang trí . Sao cho
hoạ tiết được sắp xếp cân đối và hợp lí.
9


Dựa trên cơ sở đó giáo viên có thể hướng dẫn cho học sinh tìm hoạ tiết
theo ý thích của mình. Thông qua đó giúp cho các em có tính tự giác, độc lập suy
nghĩ và sáng tạo nên những hoạ tiết đưa vào bài trang trí của mình. Có như vậy
kết quả bài làm các em trong lớp sẽ phong phú và đa dạng về màu sắc, hoạ tiết,
đường nét và cách sắp xếp bố cục của từng bài. Cũng từ đó tạo đà cho các em tập
sáng tạo nên hoạ tiết cho bài trang trí tốt hơn đồng thời giúp cho các em phát
triển về cách nhìn và cách nghĩ sáng tạo nên cái đẹp trong bài vẽ trang trí.

Trang trí hình tròn


trang trí hình vuông

Trang trí hình chữ chữ nhật

2.4 Nâng cao tính sáng tạo hoạ tiết trang trí đối với các bài vẽ ứng dụng Những bài vẽ
trang trí ứng dụng có thể dùng những nguyên tắc đăng đối qua trục, đồng tâm hay vẽ tự do về
hình mảng . Đối với bài trang trí ứng dụng học sinh có thể tự do sáng tạo họa tiết hoa lá, chim
10


thú sao cho phù hợp. Các em có thể sáng tạo một hay nhiều họa tiết trong bài vẽ ứng dụng của
mình cốt sao cho hài hòa, cân đối và đẹp mắt. Những bài trang trí ứng dụng như; trang trí cái
quạt giấy, trang trí mặt nạ, trang trí túi xách, trang trí tranh cổ động…cũng có khi không cần
phải phân mảng qua các đường trục đều nhau như hình vuông, hình tròn, hình chữ nhât. Mà ta
có thể phân mảng theo diện tích cấu trúc của từng bài sao cho bài vẽ có sự cân đối về mảng
đậm, nhạt và hoạ tiết cần phải phù hợp trong diện tích cần trang trí.
Trước khi vẽ hoạ tiết cần phải xác định bố cục chung cho toàn bài vẽ trang trí sao cho có
mảng chính, mảng phụ. Đồng thời xác định diện tích cần trang trí để đưa họa tiết nào vào cho
phù hợp. Hoạ tiết định trang trí hoa lá, côn trùng hay chim thú cần phải được đơn giản hay cách
điệu để bài trang trí sinh động hơn.

Trang trí lều trại

Trang trí cổng trại

11


Trang trí quạt


Trang trí vải hoa

12


Trang trí gạch hoa
3. Để sáng tạo họa tiết trang trí cần phải nắm những yêu cầu sau:
- Trước khi vẽ ta
cần phải nắm được cấu trúc và đặc điểm cơ bản của sự vật. Từ đó ta quy các sự vật đó vào
dạng hình hình học cơ bản nhất, như hình vuông, hình chữ nhật, hay hình elip…
Dựa trên cơ sở đó ta chỉ việc thêm các chi tiết vào như mắt, sừng, chân, tai…hoặc phân
chia các mảng nhỏ trên cấu trúc chung cơ bản của họa tiết sao cho hợp lí.
Không nên phân chia quá vụn sẽ làm cho họa tiết rối mắt, cũng không nên quá đơn giản
làm cho họa tiết đơn điệu về đường nét, hình mảng. Cho nên khi nâng cao họa tiết trang trí cần
phải xác định được đặc điểm cấu trúc của hoa, lá, chim, thú đồng thời phải nghiên cứu và nắm
bắt được đặc điểm cấu trúc của sự vật. Như vậy ta mới có thể sáng tạo nên họa tiết trang trí
đẹp. Nếu không ta phân mảng sẽ làm mất đi đặc điểm cơ bản của sự vật đó.
4. Một số hình ảnh tham khảo
-

Một số hình ảnh chép thật, cách điệu đen trắng và cách điệu bằng màu

1

2

3
13



1

2

3
14


1

2

3

4
15


-

16

Một số hình ảnh phân chia mảng hình nhằm nâng cao tính sáng tạo họa tiết trong trang
trí qua đường nét.


17



18


-

Hình ảnh con voi được sáng tạo bằng nhiều cách khác nhau.

19


20


21


22


5 . Giáo viên cần phải rèn luyện kĩ năng minh họa trên bảng tốt

Để hướng dẫn cho học sinh nâng cao tính sáng tạo họa tiết tốt, đòi hỏi giáo viên mĩ thuật
cần phải rèn luyện thường xuyên cách minh họa họa tiết nhanh, chính xác. Giáo viên có thể
minh họa bằng những nét đơn giản nhằm gợi ý và giúp các em tiếp tục sáng tạo họa tiêt theo
cảm xúc, tình cảm của mình. Tạo cho các em tính độc lập suy nghĩ và tích cực hơn trong sáng
tạo nghệ thuật.
Giáo viên minh họa tốt đòi hỏi phải nghiên cứu sâu về vẻ đẹp của thiên
nhiên là vẻ đẹp của cỏ cây hoa lá, chim muông, loài vật, trời mây, sông núi…vẻ đẹp đó được
hòa quyện giữa âm thanh và màu sắc.
Để có thể miêu tả hết được vẻ đẹp của cỏ cây trong tranh các họa sĩ đã từng dày công

nghiên cứu đến mức thấm sâu vào tâm hồn. Họ quan sát tỉ mỉ, nghiên cứu kĩ quy luật cấu tạo
của nó. Khi vẽ sự vật còn phải thể hiện rõ đặc tính của từng giống loài có hình thù riêng. Để có
tư liệu cho việc sáng tác tranh hoặc để vẽ được bức tranh toàn cảnh sống động trong đó có đủ
các yếu tố tạo hình như: núi, mây, cỏ, cây, sông nước và chim thú…đối với người học vẽ cần
phải thường xuyên nghiên cứu và vẽ nhằm rèn luyện kĩ năng vẽ tốt hơn trong sáng tạo nghệ
thuật.
Đối với giáo viên mĩ thuật cần phải thường xuyên nghiên cứu và luyện tập vẽ, có như vậy
mới nắm bắt được cấu trúc của cây cỏ trong thiên nhiên. Giúp cho giáo viên trong việc minh
họa sự vật đưa vào giảng dạy tốt nhất. Phần lớn giáo viên không vẽ minh họa được là do không
chịu khó luyện tập, không nắn bắt được cấu trúc hoa lá, chim thú…trong thiên nhiên.
Để minh họa và hướng dẫn cho học sinh cách sáng tạo hoạ tiết được tốt, việc quan trọng giáo
viên mĩ thuật cần phải nắm bắt được cấu trúc, đặc điểm cơ bản của từng sự vật cần minh họa.
Bởi trong trang trí tùy theo tính sáng tạo của các em có thể vẽ thêm hoặc bớt đi sự vật làm cho
bài trang trí sinh động hơn. Đo đó, giáo viên cần phải có cách hướng dẫn cho học sinh biết
cách nâng cao tính sáng tạo họa tiết trong trang trí. Bằng cách gợi ý hay minh họa trực tiếp trên
bảng cho các em dể quan sát và dể nắm được hình dáng cấu trúc của sự vật giúp các em biết
sáng tạo nên hoạ tiết một cách tốt nhất.
- Việc hướng dẫn
học sinh nâng cao tính sáng tạo họa tiết trang trí đòi hỏi mỗi giáo viên cần phải nhận thức
đúng hơn vai trò quan trọng của việc tổ chức, hướng dẫn một cách khoa học cách sáng tạo hoạ
tiết trong các bài giảng dạy mĩ thuật. Bởi đây là vấn đề cần thiết nhằm giúp cho học sinh tính
độc lập suy nghĩ và luôn luôn sáng tạo nên họa tiết mới. Nhờ vậy, các em sẽ nắm được cách
sáng tạo họa tiết qua hình dáng, cấu trúc, đặc điểm của sự vật để các em có thể vận dụng vào
bài trang trí một cách tốt nhất.
Để sáng tạo hoạ tiết đẹp mỗi giáo viên và học sinh cần phải thường xuyên vẽ ký họa về
nhà cửa, cây cối, chim thú và các hoạt động của con người… thông qua đó, nhằm giúp ta nắm
được đặc điểm sự vật để có cách sáng tạo họa tiết trang trí đẹp hơn.
III. NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC TRONG QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU.

23



Trong quá trình hướng dẫn cách sáng tạo hoạ tiết giáo viên nên tìm ra phương pháp
hướng dẫn đơn giản và dể hiểu nhất về hình dáng, cấu trúc và đặc điểm cơ bản của sự vật
giúp cho học sinh nắm được các bước sáng tạo nên hoạ tiết.
Khi sáng tạo hoạ tiết chúng ta cần bỏ đi những cấu trúc phức tạp, rờm rà không cần thiết
nên chọn hình ảnh có đặc điểm nổi bậc nhất của sự vật cần vẽ. Đồng thời qui nó vào dạng
hình hình học cơ bản.
Tùy theo nội dung mỗi bài học mà giáo viên có thể hướng dẫn cho học sinh cách sáng
tạo hoạ tiết và chọn những họa tiết nào quan trọng và cần thiết nhất cho bài thực hành của học
sinh. Cũng có thể chọn những họa tiết chính và họa tiết phụ trong nội dung bài giảng để vẽ,
sau đó giáo viên có cách hướng dẫn để học sinh tự sắp xếp các họa tiết đã được cách điệu để
đưa vào bài thực hành một cách tốt nhất.
Để giúp cho học sinh sáng tạo và vẽ hình được tốt, điều quan trọng giáo viên phải có
phương pháp hướng dẫn tốt, nhanh, chính xác đồng thời các bước hướng dẫn phải khoa học.
Để phát huy việc nâng cao tính sáng tạo họa tiết cho học sinh được tốt, trong quá trình
giảng dạy giáo viên cần phải nắm được đối tượng học sinh để có cách hướng dẫn cho các em
cách sáng tạo hoạ tiết cho phù hợp với từng đối tượng, từng nội dung bài học.
Nâng cao tính sáng tạo họa tiết nhằm giúp cho giáo viên nâng cao trình độ chuyên môn
của mình trong quá trình dạy học phân môn Vẽ trang trí ở bậc THCS. Đồng thời Giúp học
sinh phát triển tư duy, tính độc lập suy nghĩ và sáng tạo họa tiết trang trí tốt để áp dụng vào bài
học vẽ trang trí đạt kết quả. Ngoài ra còn giúp cho những em có năng khiếu về mĩ thuật phát
triển tốt tư duy sáng tạo trong nghệ thuật hội họa.

24