Bài giảng cơ vân
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.04 MB, 49 trang )
I. Cơ vân
Cơ vân, còn gọi là cơ bám xương, vận
động và co duỗi theo sự điều khiển của ý muốn.
Dưới kính hiển vi quang học cơ vân được
cấu tạo từ những tế bào cơ hay sợi cơ có chứa
những vân màu sáng và tối xen kẽ nhau rất đều
đặn .
Cơ vân thường bám vào xương, một số ít
bám vào da như da đầu da mặt, phần trên ủa
thực quản.
Rải rác một số nơi chỉ có vài sợi cơ vân riêng rẽ
còn phần lớn các sợi cơ vân họp lại với nhau thành bó
liên kết với nhau bởi mô liên kết chính thức tạo thành
bắp cơ .
Có thể xem cơ vân được cấu tạo từ lớn đến nhỏ
theo trình tự như sau : bắp cơ, bó cơ, sợi cơ và siêu sợi
cơ
Hình 1:Sơ đồ minh hoạ vị trí cấu trúc sợi A và sợi M
1. Bắp cơ
Mỗi bắp cơ được bọc bởi một màng được cấu
tạo từ mô liên kết đặc gọi là màng ngoài bắp cơ
hay bao ngoài bắp cơ.
Mỗi bắp cơ có chứa nhiều bó cơ.
2. Bó cơ
Mỗi bó cơ được bao bọc bởi một màng
liên kết được gọi là màng quanh bó cơ hay
bao bó cơ.
•
Mỗi bó cơ được cấu tạo từ nhiều sợi cơ,
còn gọi là tế bào cơ.
3. Sợi cơ (tế bào cơ vân)
•
- Mỗi sợi cơ vân được bao bọc bởi một
màng liên kết mỏng, gọi là mô trong cơ.
•
- Mỗi sợi cơ có chứa nhiều vi sợi cơ và mỗi
vi sợi cơ lại gồm nhiều siêu sợi cơ.
•
- Siêu sợi cơ được cấu tạo từ những phân tử
đặc hiệu, đó là actin và myosin.
Hình 2: Sợi cơ vân cắt dọc
Ở mức độ vi thể sợi cơ vân có dạng hình trụ,
kích thước lớn, đường kính có thể đạt đến 0,1mm,thon
ở hai đầu và rất dài.
Chiều dài của tế bào cơ vân từ 4- 5cm có sợi dài
tới 12cm.
Sợi cơ vân hay tế bào cơ vân, cũng giống như
những tế bào khác, có đầy đủ các thành phần quan
trọng như : màng bào tương, nhân, bào tương, v.v...
Tuy nhiên tế bào cơ vân còn có những cấu trúc
rất đặc biệt, đó là vi sợi cơ và hệ thống ống T.
a. Màng sợi cơ
Là màng sinh học giúp cho các tế bào cơ trao đổi
chất và dẫn truyền các xung động điện.
Dưới kính hiển vi quang học màng sợi cơ vân là
1màng thuần nhất
Dưới kính hiển vi điện tử màng gồm có 2 lớp từ
trong ra ngoài là màng bào tương và màng đáy. Ngoài
màng đáy còn có 1 lớp sợi võng tạo keo dùng để liên
kết các sợi cơ lại với nhau.
b. Nhân
Tế bào cơ vân có nhiều nhân. Nhân tế bào
cơ vân có dạng hình bầu dục, hơi dài và phân
bố ở vùng rìa sát ngay dưới màng.
Hình 3: Sợi cơ vân cắt ngang
c. Bào tương
Ðối với các tế bào cơ, bào tương còn
được gọi là cơ tương. Cơ tương có chứa đầy
đủ các thành phần và các bào quan, đặc biệt là
myoglobin, glycogen, ty thể rất nhiều và lưới
nội bào. Ngoài ra trong bào tương có 1 cấu
trúc rất đặc biệt đó là tơ cơ.
*Tơ cơ (vi sợi cơ)
Là bào quan rất đặc biệt, có rất nhiều trong tế
bào cơ và xếp theo chiều dọc của sợi cơ. Ðây là cấu
trúc có đặc tính co duỗi.
Tơ cơ là những sợi dài có đường kính từ 0,5-
1pm nằm song song với trục dài sợi cơ và hợp với
nau thành từng bó.
Mỗi tơ cơ có những đoạn sáng và đoạn tối nhất
định.
Hình 4: Sợi cơ vân dưới ánh sáng phân cực
Trong cùng một sợi cơ những đoạn tối của tơ cơ xếp
thành 1 hàng ngang và các đoạn sáng cũng vậy.
•
Do vậy khi nhìn một sợi cơ cắt dọc dưới kính hiển
vi quang học ta thấy có những vân ngang.
•
Thành phần của vân:
- Đoạn sáng sáng được gọi là đĩa I (Isotropic band).
Đĩa I có kích thước khoảng 0,8µm, được chia đôi
bởi một vạch sẫm màu gọi là vạch Z
(zwischensheibe).
Hình 5: Hình siêu vi của tơ cơ vân
Hình 6: Tơ cơ cắt dọc và hình siêu vi của tơ cơ cắt dọc
Đoạn tối gọi là đĩa A (Anisotropic band) dày 1,5
µm. Giữa đĩa A có 1 vùng sáng màu gọi là vùng H,
giữa vùng H là vạch M.
Cấu trúc vân sáng tối này lặp đi lặp lại có tính
chu kỳ trên toàn bộ sợi cơ.Giữa 2 vạch Z liên tiếp gọi
là một đơn vị co cơ (lồng Krause) hay Sarcomere.
Mỗi sarcomere có chiều dài từ 2 đến 3µm
Dưới kính hiển vi điện tử tơ cơ được cấu thành
bởi 2 loại siêu sợi cơ (xơ cơ).
Xơ Actin: Là sợi mảnh dài 1pm, đường kính
8nm. Xơ actin được hình thành do sự đa trùng hợp
của protêin hình cầu gọi là G.actin
Xơ Myozin: Là 1 phức hợp prôtêin hình gậy
được hình thành do sự xắp xếp từ 180- 200 phân tử
myozin. Myozin là 1 protêin hình sợi hình thành do
sự xoắn lại của 2 sợi polypeptid. Myozin có đường
kính 150- 170A
0
, dài 1,5pm.
