Ngày soạn:12/10/2007 Ngày giảng:15/10/2007
Tiết:25 Đọc văn
Chiếu cầu hiền
(Tiết 1) Ngô Thì Nhậm
A, Phần chuyển bị
I. Mục tiêu bài học
1. Giúp học sinh hiểu đợc chủ trơng chiến lợc của vua Quang Trung trong việc
tập hợp trí thức.
2. Nhận thức đúng đắn vai trò trách nhiệm của ngời trí thức đối với công cuộc xây
dựng đất nớc.
3. Nghệ thuật thuyết phục trong bãi Chiếu và cảm xúc của ngời viết.
II, Ph ơng thức thể hiện
-Thầy: SGK + SGV + Bài soạn
-Trò: SGK + Soận theo câu hỏi SGK
III,Cách thức tiến hành
Đọc sáng tạo, trao đổi thảo luận, trả lời câu hỏi, gợi tìm.
B. Tiến trình dậy học
* ổn định tổ chức lớp
1. Kiểm tra bài cũ: (5)
Kiểm tra vở soạn của HS
II, Bài mới:
*Lời vào bài (1)Nói đến nền VH trung đại là nói đến 1 giai đoạn VH rất phong
phú, đa dạng về thể loại :cáo, hịch,văn tế, thơ..trongnhững thể loại mang tính
đặc trng của VH trung đai có 1 thể loại khá đặc biệt đó là chiếu ,Trong thể loai
văn chiếu này ,Chiếu cầu hiền của Ngô Thị Nhậm đợc xem là TP không những có
giá trị lớn về ND t tởng mà còn cógiá trị lớn về NT. Để.(TR68)
HĐ của GV và HS Yêu cầu cần đạt

HS đọc TD
- Phần tiểu dẫn trình bày nội
dung gì?

?Nêu những nét KQ về TG
(HS đọc SGK)
I. Tìm hiểu chung (15 )
Giới thiệu vài nét về Ngô Thị Nhậm và bài Chiếu cầu
hiền.
1, Tác giả
+ Ngô Thì Nhậm (1746 - 1802) hiệu là Hi doãn. Ngời
làng Tả Thanh Oai (tức làng Tó) thuộc huyện Thanh
Oai tỉnh Hà Tây
+ Năm 1775 đỗ Tiến Sĩ (29 tuổi) từng đợc chúa Trịnh
giao cho giữ chức Đốc đồng Trân Kinh Bắc
+Năm 1788 Khi nhà Lê Trịnh sụp đổ, Ngô Thị Nhậm
đi theo phong trào Tây Sơn đợc vua Quang Trung
- Văn bản đợc viết ra trong hoàn
cảnh nào? nhằm mục đích gì?
? Bài chiéu viết theo thể loại nào
Bài chiếu chia làm mấy phần?
Nội dung của từng phần?
- Xác định chủ ND của bài
chiếu?
(HS đọc đoạn 1 SGK)
- Tác giả đặt ra vấn đề gì trong
đoạn một?
- Em có nhận xét gì?về ND,NT
phong làm Lại bộ Tả thị lang, sau thăng chức Binh bộ
thợng th, có nhiều đóng góp cho triều đại Tây Sơn.
Nhiều văn kiện, giấy tờ quan trọng của Tây Sơn do ông
soạn thảo. Chiếu cầu hiền do Ngô Thị Nhậm viết theo
lệnh của Quang Trung.
2. Văn bản

a. Hoàn cảnh và mục đích sáng tác.
- Chiếu cầu hiền đợc viết vào khoảng 1788 và 1789 khi
tập đoàn Lê Trịnh hoàn toàn tan dã. Một số sĩ phu, trí
thức của triều đại cũ, kẻ thì ở ẩn giữ lòng trung quân
của một bề tôi, kẻ thì tự vẫn, ngời thì hoang mang cha
tin vào tân triều. Chiếu cầu hiền ra đời trong hoàn cảnh
ấy. Bài Chiếu nhằm mục đích thuyết phục đội ngũ trí
thức trong làng quan lại của triều đại cũ ra cộng tác với
Tây Sơn. Bài chiếu nhằm thể hiện quan điểm đúng đắn,
tấm lòng yêu nớc thơng dân của ngời đứng đầu đất nớc.
b ,Thể loại :
-Chiếu: Văn bản do vua ,chúa ban ra để triều đình hoạc
toàn dan đọc và thể hiện 1 mệnh lệnh hoạc 1 yêu cầu
trọng đại nào đó của đất nớc hoạc hoàng tộc ,bản thân
nhà vua .Chiếu có thể do vua đích thân viết ,nhng thờng
do các đại thần văn võ tài lợc thay vua ,theo lệnh vua
viết .ở đây Ngo Thị Nhậm quan tả thị lang binh bộ th-
ợng th theo lênh Quang Trung viết .Nh vậy ND t tởng
của quang trung nghệ thuật thể hiện ,lập luận,lời văn là
của Ngô Thị Nhậm .Đây là 1 bài viết theo thể nghi luận
chính trị -XH
c. Bố cục
- Bài Chiếu chia làm 3 đoạn
- Từ đầu đến ... Sinh ra ngời hiền vậy
Tác giả đa ra mối quan hệ giữa ngời hiền tài và thiên tử.
-Tiếp đó đến Chính quyền buổi ban đầu cho trẫm hay
sao
Thái độ của nho sĩ Bắc Hà trớc việc Nguyễn Huệ đem
quân ra Bắc diệt Trịnh và tấm lòng khiêm nhờng nhng
cơng quyết trong việc cầu hiền.

- Còn lại. Con đờng cầu hiền của Nguyễn Huệ.
d ,ND:
Tác giả khẳng định mối quan hệ ngời hiền tài và thiên
tử nêu rõ tình trạng thái độ của nho sĩ Bắc Hà trớc sự
kiện Nguyễn Huệ kéo quân ra Bắc diệt Trịnh đồng thời
nêu rõ tấm lòng rộng mở đón chào ngời hiền ra giúp n-
ớc.
II. Đọc - hiểu
1. Mối quan hệ của ng ời hiền và thiên tử (19 )
Bằng cách sử dụng câu nói của Khổng tử (lấy ý) từ sách
luận ngữ. Ngời hiền cũng nh sao sáng trên trời. Sao tất
phải chầu về Bắc thần (chòm sao Bắc đẩu). Sao Bắc
(HS đọc đoạn 2 - SGK)
- Đối tợng của bài Chiếu là ai?
Thái độ của họ nh thế nào?
Tác giả đã đa ra thái độ ấy bằng
cách nào? Em có nhận xét gì?
- Thái độ và tấm lòng của vua
Quang Trung đợc thể hiện nh thế
nào? Em có nhận xét gì?
Thần là hình ảnh của thiên tử (nhà vua). Các quần
thần nh các vì sao khác chầu về. Nói một cách khác
ngời hiền tài phải quy thuận về với nhà vua.
+ Ngời hiền vì thế không nên giấu mình ẩn tiếng,
không để đời dùng thì không đúng với ý trời và phụ
lòng ngời.
- Phần mở đầu ngắn gọn, cách nói có hình ảnh,so sánh ,
tác giả đã đa ra luận đề mà bất cứ ngời hiền tài nào
cũng không thể phủ nhận đợc. Lời lẽ ý tứ giàu sức
thuyết phục khi tác giả đứng trên quyền lợi của dân tộc

của đất nớc. Đặc biệt dẫn lời của Khổng Tử.
- Đối tợng của bài chiếu là các nho sĩ Bắc Hà, quan
lại các cấp kể cả những ngời trong hàng ngũ viên lữ
trong triều Lê - Trịnh.
- Thái độ của họ lúc ấy đợc tác giả nêu rất rõ.
+ Cố chấp vì một chữ Trung với triều đại cũ mà bỏ đi
ở ẩn.
+ Ngời ở lại triều chính thì im lặng nh những con
ngựa bắt xếp hàng làm nghi trợng.
+ Các quan lại cấp dới thì làm việc cầm chừng.
+ Có ngời tự vẫn (ra bể vào sông).
Đó là thái độ thực tế của nho sĩ Bắc Hà
Tác giả đa ra những sự kiện trên đây bằng cách:
- vừa lấy ý từ kinh dịch:
ngời hiền ở ẩn cố giữ tiết tháo nh da bò bền
-vừa dùng hình ảnh:
ngời ở triều dờng không dám nói năng nh hàng trợng
mã.
Đối với các quan, ngời giúp việc không mang hết sức
mình thì dùng hình:
Đánh mõ giữ cửa (nh tên gác cổng đánh mõ cầm
canh). Có kẻ tự vẫn vào sông ra bể.
- Các sự việc đa ra đều mang tính ẩn dụ. Tuy không nói
tên ngời cũng đủ để giới nho sĩ, quan lại Bắc Hà đủ giật
mình nếu còn trung thành với đất nớc, dân tộc, trong
tâm lí của nho sĩ Bắc Hà có một số coi thờng Quang
Trung không biết nghi lễ, chữ thánh hiền, việc dùng
hình ảnh trong tứ th, ngũ kinh có tác động không nhỏ.
-Mong đợi ngời hiền tài:
Trẫm đang ngồi trên mép chiếu chăm chú lắng nghe

sớm hôm mong mỏi. Thế mà ngời tài cao rộng cha có ai
đến.
- Nguyễn Huệ rất thành tâm, chân thực:
Hay trẫm là ngời ít đức không xứng để những ngời ấy
phò tá chăng? Hay là đơng thời loạn lạc họ không thể
phụng sự vơng hầu.
- Nhà vua rất khiêm nhờng.
- Nhà vua giãi bầy tâm sự của mình:
? Qua bài cần nắm vững ND gì
+ Tình hình đất nớc mới đợc tạo lập
+ Kỉ cơng còn nhiều thiếu sót
+ Lại lo toan chuyện biên ải
+ Dân cha đợc hồi sức, lòng ngời cha đợc thấm nhuần
+ Làm nên nhà lớn không phải chỉ một cây gỗ, xây
dựng nền thái bình không chỉ dựa vào mu lợc của kẻ
sĩ.
Những lời lẽ ấy rất chân thành, da diết trong chờ đợi và
mong mỏi. Ngời viết cũng nh ngời ban lệnh viết hoàn
toàn xuất phát từ quyền lợi của dân, ý thức trách nhiệm
của chính mình. Một chủ trơng chiến lợc tập hợp trí
thức xây dựng đất nớc.
* Luyện tập: (3 )
-Nắm KQ về TG,TP
- Mối liên hệ giữa ngời hiền tài và thiên tử
C,H ớng dẫn HS học và soạn bài ở nhà (2)
1, Bài cũ: - Học nắm vững ND
? Thái độ và tám lòng của vua Quang Trung đối với những ngời hiền tài
2, Bài mới: - soạn phần còn lại theo câu hỏi
- Tiết sau học đọc văn