ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ NGỌC ANH

THỜI HẠN TẠM GIAM THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT
NAM

Chuyên ngành

: Luật Hình sự và tố tụng hình sự

Mã số

: 60 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Thị Phượng


Hà nội – 2016


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của
riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ
tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận
văn chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Ngọc Anh


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TTHS

: Tố tụng hình sự

BLTTHS

: Bộ luật tố tụng hình sự

BLHS

: Bộ luật hình sự

VKS

: Viện kiểm sát

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDTC

: Viện kiểm sát nhân dân tối cao


VKSQS

: Viện kiểm sát quân sự

TAND

: Tòa án nhân dân

TANDTC

: Tòa án nhân dân tối cao

TAQS

: Tòa án quân sự

CQĐT

: Cơ quan điều tra

XHCH

: Xã hội chủ nghĩa

CQTHTT

: Cơ quan tiến hành tố tụng

THTT


: Tiến hành tố tụng

CHLB

: Cộng hòa liên bang

BPTG

: Biện pháp tạm giam

BPNC

: Biện pháp ngăn chặn

ANQG

: An ninh quốc gia


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CAM ĐOAN
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
MỞ ĐẦU

9


CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỜI HẠN TẠM GIAM

16

1.1 Khái niệm biện pháp ngăn chặn tạm giam và thời hạn tạm giam ........... 16
1.1.1 Khái niệm biện pháp ngăn chặn tạm giam ................................................................. 16
1.1.2 Thời hạn tạm giam ...................................................... Error! Bookmark not defined.

1.2 Căn cứ áp dụng và quy đị nh thời hạn tạm giamError!

Bookmark not

defined.
1.3 Ý nghĩ a của thời hạn tạm giam .................. Error! Bookmark not defined.
1.4 Thời hạn tạm giam trong luật tố tụng hình sự một số nước trên thế giới
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.1 Luật tố tụng hình sự của Cộng hòa Liên bang Đức. ... Error! Bookmark not defined.
1.4.2 Luật tố tụng hình sự của Cộng hòa Liên Bang Nga. .. Error! Bookmark not defined.
1.4.3 Luật tố tụng hình sự củaCộng hòa nhân dân Trung Hoa (Luật tố tụng hình sự Trung
Quốc) ................................................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2 : QUY ĐỊNH VỀ THỜI HẠN TẠM GIAM THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH
SỰ VIỆT NAM VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
Error! Bookmark not defined.

2.1. Quy đị nh về thời hạn tạm giam theo BLTTHS năm 2003 và BLTTHS
2015 ................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.1.Đối tượng có thể bị áp dụng biện pháp tạm giam ...... Error! Bookmark not defined.
2.1.2.Thẩm quyền ra lệnh tạm giam .................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.3.Các loại thời hạn tạm giam ........................................ Error! Bookmark not defined.

2.1.4. Cách tính thời hạn tạm giam ..................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.5. Thời hạn tạm giam trong thủ tục rút gọn................... Error! Bookmark not defined.


2.1.6.Quy định về thời hạn tạm giam đối với người dưới 18 tuổi (người chưa thành niên)
............................................................................................. Error! Bookmark not defined.

2.2. Thực trạng áp dụng các quy đị nh về thời hạn tạm giam theo BLTTHS
năm 2003. ........................................................ Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân .................. Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế Error! Bookmark not
defined.
CHƢƠNG 3 : NHỮNG GIẢI PHÁP ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG CÁC QUY
ĐỊNH VỀ THỜI HẠN TẠM GIAM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ
Error!
Bookmark not defined.

3.1. Sự cần thiết ban hành Bộ luật tố tụng hình sự 2015Error!

Bookmark

not defined.
3.2. Một số nhận xét, đánh giá quy đị nh BLTTHS 2015 về thời hạn tạm giam
và phương hướng hoàn thiện quy đị nh của pháp luậtError! Bookmark not
defined.
3.2.1. Nhận xét, đánh giá quy định BLTTHS 2015 về thời hạn tạm giamError! Bookmark not
defined.
3.2.2 Giải pháp về hoàn thiện các quy định của pháp luật . Error! Bookmark not defined.

3.3 Giải pháp về nâng cao năng lực cho người THTT trong việc áp dụng quy

đị nh về thời hạn tạm giam ............................. Error! Bookmark not defined.
3.3.1 Tăng cường lực lượng và nâng cao trình độ cho những người tiến hành tố tụng
............................................................................................. Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Tăng cường bồi dưỡng, tập huấn kiến thức pháp luật mới cho những người tiến hành
tố tụng .................................................................................. Error! Bookmark not defined.
3.3.3 Tiến hành tổ chức rút kinh nghiệm, tổng kết thực tiễn về việc áp dụng các quy định về
thời hạn của biện pháp tạm giam trong TTHS .................... Error! Bookmark not defined.
3.3.4 Tăng cường hợp tác quốc tế và trao đổi kinh nghiệm với các nước về áp dụng các
quy định về tạm giam ........................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN

Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

17


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Thống kê các quy định về thời hạn tạm giam theo Luật tố tụng hình sự 2015
Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.2: Tình hình giải quyết các trường hợp tạm giam trên phạm vi cả nước từ năm
2010 đến năm 2015 theo số liệu Cục Thống kê VKSNDTC
Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.3: Tình hình bị can bị khởi tố và bị tạm giam từ năm 2010-2015 trên cả nước
theo số liệu thống kê của Cục Thống Kê VKSNDTC
Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.4 : Tình hình VKSND các cấp không phê chuẩn lệnh tạm giam, lệnh bắt tạm

giam trên cả nước từ năm 2010-2015 theo số liệu Cục Thống kê VKSNDTC
Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.5: Tình hình số người bị tạm giam được giải quyết so với tổng số người bị tạm
giam trên phạm vi cả nước theo số liệu thống kê của Cục Thống Kê VKSNDTC Error!
Bookmark not defined.
Bảng2.6: Tổng hợp về quá hạn tạm giam từ năm 2010 -2015 trên phạm vi cả nước theo
số liệu thống kê của Cục thống kê VKSNDTC
Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.7: Số liệu thống kê về quá hạn tạm giam trong các giai đoạn tố tụng từ năm
2012-2015 của cả nước theo số liệu thống kê của Cục thống kê VKSNDTC
Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.8: Số liệu thống kê về quá hạn tạm giam trong các giai đoạn tố tụng 06 tháng
đầu năm 2016 (01/12/2015-31/05/2016) của cả nước theo số liệu thống kê của Cục
thống kê VKSNDTC Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.9: Tình hình VKSND các cấp kiểm sát việc tạm giam từ năm 2010-

68


DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Hình 2.1: Tình hình khởi tố và tạm giam trên cả nước từ năm 2010-2015
Bookmark not defined.

Error!


MỞ ĐẦU


1. Tính cấp thiết của đề tài.
“Tất cả mọi ngƣời sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai
có thể xâm phạm đƣợc; trong những quyền ấy có quyền đƣợc sống, quyền tự do và quyền mƣu
cầu hạnh phúc”. Câu nói trên đƣợc chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh trong trong bản tuyên ngôn
bất hủ ngày 2/9/1945. Điều 2 Hiến pháp năm 2013 cũng ghi nhận “Nhà nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì
Nhân dân”. Có thể khẳng định rằng bảo vệ quyền con ngƣời, quyền công dân không chỉ là nội
dung, bản chất mà còn trở thành mục tiêu tối thƣợng trong quá trình xây dựng nhà nƣớc pháp
quyền xã hội chủ nghĩa ở nƣớc ta.
Nhà nƣớc ta là nhà nƣớc pháp quyền của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Trong nhà
nƣớc pháp quyền, quyền con ngƣời đƣợc ghi nhận và đƣợc bảo vệ bằng pháp luật. Tố tụng hình
sự là lĩnh vực hoạt động nhà nƣớc nhạy cảm liên quan đến quyền con ngƣời. Hơn ở đâu hết quyền
con ngƣời trong tố tụng hình sự dễ bị xâm phạm nhất và luôn dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về vật
chất, thể chất và tinh thần của ngƣời bị buộc tội, bị can, bị cáo.
Bắt, tạm giam, tạm giữ là những biện pháp “khởi động” cho một quá trình tố tụng hình sự
đối với số phận pháp lý của một công dân. Các biện pháp này có tính “nhạy cảm đặc biệt” bởi
chỉ một chút tùy tiện trong áp dụng cũng có thể xâm hại nghiêm trọng đến quyền tự do, quyền
đƣợc bảo hộ về danh dự, nhân phẩm của con ngƣời. Sau hơn 10 năm áp dụng mặc dù BLTTHS
năm 2003 đã tạo cơ sở pháp lý hữu hiệu cho các cơ quan tiến hành tố tụng, ngƣời tiến hành tố
tụng thực hiện chức năng nhiệm vụ, khẳng định vai trò quan trọng trong công cuộc đấu tranh
phòng, chống tội phạm. Tuy nhiên còn rất nhiều hạn chế ảnh hƣởng đến việc bảo vệ quyền con
ngƣời, quyền công dân. Ví dụ nhƣ: giam giữ ngƣời quá thời hạn quy định, giam giữ ngƣời không
có lệnh, giam giữ sai đối tƣợng…
Chức năng của nhà nƣớc là phát hiện nhanh chóng, xử lý kịp thời đúng pháp luật đối với
ngƣời phạm tội; đồng thời cũng bảo vệ đƣợc ngƣời vô tội. Bảo vệ quyền con ngƣời nói chung, của
ngƣời bị tạm giam, tạm giữ, bị can, bị cáo nói riêng đƣợc thực hiện trong pháp luật tố tụng hình

9



sự bằng các hình thức, biện pháp khác nhau trong đó có biện pháp ngăn chặn tạm giam. Trong
thực tiễn áp dụng vấn đề này cũng đặt ra nhiều vƣớng mắc đòi hỏi khoa học luật hình sự phải
nghiên cứu, giải quyết nhƣ điều kiện áp dụng biện pháp tạm gian, thời hạn tạm giam là bao lâu là
đảm bảo quyền và lợi ích của công dân cũng nhƣ phục vụ một cách thiết thực cho công cuộc đấu
tranh phòng chống tội phạm. Có rất nhiều trƣờng hợp trong thực tế sau khi hội đồng xét xử đƣa
ra bản án kết tội thì thời hạn tạm giam của bị cáo đã gần chạm đến thời hạn phạt tù hoặc thậm chí
nhiều hơn thời hạn phạt tù. Tạm giam là biện pháp ngăn chặn nghiêm khắc nhất nhƣng đồng thời
khi áp dụng cũng có nhiều vi phạm, sai lầm do các nguyên nhân chủ quan và khách quan. Vấn đề
vi phạm nghiêm trọng quyền con ngƣời này cần phải xem xét đúng đắn. Để khắc phục các tồn
đọng này, nhiệm vụ của chúng ta là cần phải nghiên cứu một cách nghiêm túc, sâu, rộng hơn nữa
về chế định thời hạn tạm giam nhằm tạo cách hiểu thống nhất về các vấn đề liên quan, giúp hạn
chế một cách tối đa sự lạm dụng quyền lực tố tụng, bảo vệ triệt để quyền con ngƣời, quyền công
dân. Đây cũng chính là lý do vì sao tôi quyết định chọn đề tài “Thời hạn tạm giam theo luật tố
tụng hình sự Việt Nam” là luận văn thạc sỹ Luật học.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Là một trong những chế định quan trọng, chế định tạm giam, thời hạn tạm giam có liên
quan mật thiết và chặt chẽ đến quyền con ngƣời và nhiều chế định khác trong Luật hình sự, chính
vì vậy nó đƣợc ghi nhận trong pháp luật hình sự ở nhiều nƣớc trên thế giới nhƣ: Liên bang Nga,
Cộng hòa Pháp, Trung Quốc, Nhật Bản, Cộng hòa Liên bang Đức, Thụy Điển; v.v...và đƣợc
nghiên cứu khoa học ở những mức độ khác nhau. Hiện này khoa học luật TTHS đã có nhiều
công trình nghiên cứu về các biện pháp ngăn chặn, nhƣng chủ yếu chỉ đề cập một cách tổng thể
và có hệ thống những lý luận chung về các biện pháp ngăn chặn mà chƣa có một công trình khoa
học nào nghiên cứu có hệ thống, toàn diện và sâu sắc riêng về thời hạn của biện pháp ngăn chặn
tạm giam dƣới góc độ lý luận cũng nhƣ thực tiễn áp dụng. Nghiên cứu về các biện pháp ngăn
chặn, ở Việt Nam đã có những nghiên cứu tiêu biểu sau:
Cấp độ luận án Tiến sĩ có đề tài:

- Các biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm giam trong tố tụng hình sự Việt Nam, thực
trạng, nguyên nhân và giải pháp của Nguyễn Văn Điệp, Học viện Tƣ pháp, 2005;


- Áp dụng biện pháp ngăn chặn trong điều tra vụ án hình sự của lực lƣợng cảnh sát nhân
dân của tác giả Trịnh Văn Thanh (Bộ Công an)2006;

10


Cấp độ luận văn Thạc sĩ có đề tài:

- Biện pháp ngăn chặn tạm giữ, tạm giam và thực tiễn áp dụng của cơ quan điều tra, viện
kiểm sát nhân dân các cấp tỉnh Thừa Thiên Huế - Nguyễn Trọng Phúc, 2002;

- Vai trò của Viện kiểm sát trong việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm
giam trong luật tố tụng hình sự Việt Nam của Nguyễn Bá Phùng, 2010;

- Thời hạn điều tra và thời hạn tạm giam để điều tra trong tố tụng hình sự Việt Nam : luận
văn thạc sĩ luật học / Ngô Quang Huy ; TS. Bùi Kiên Điện hƣớng dẫn, Hà Nội, 2014;

- Thời hạn tố tụng trƣớc xét xử trong luật tố tụng hình sự Việt Nam – Phan Thị Thu Thủy,
2014;

- Thời hạn của các biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự Việt Nam – Tô Thị Thu
Trang, 2014.
Về đề tài khoa học cấp bộ có Hoàn thiện các biện pháp ngăn chặn trong Bộ Luật tố tụng
hình sự đáp ứng yêu cầu cải cách tƣ pháp, của Viện khoa học kiểm sát – Viện kiểm sát nhân dân
tối cao 2008…
Bên cạnh đó, về giáo trình, sách chuyên khảo, tạp chí, bình luận có công trình của các tác
giả sau :

- Biện pháp ngăn chặn khám xét và kê biện tài sản trong Bộ luật tố tụng hình sự của ThS.

Nguyễn Mai Bộ, 2004;

- Một số vấn đề lý luận về biện pháp tạm giam trong luật tố tụng hình sự của TS Trần
Quang Tiệp, 2005;

- Về tạm giam sau khi tuyên án của Đỗ Văn Chỉnh, 2006;
- Xác định trách nhiệm đối với ngƣời có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự để
ngƣời bị tạm giữ, tạm giam vẫn bị giam, giữ khi đã hết thời hạn tạm giam, tạm giữ của Đỗ Văn
Chỉnh, tạp chí tòa án nhân dân số 15 2005;

- Tình trạng tạm giam, tạm giữ bị can, bị cáo khi đã hết thời hạn tạm giam, tạm giữ, trách
nhiệm thuộc về ai ? của Nguyễn Thị Mai, tạp chí Tòa án nhân dân số 7, 2005;

- Các loại thời hạn tạm giam trong BL TTHS của ThS. Nguyễn Mai Bộ, 2004.
Trên cơ sở đó nhìn một cách tổng quan có thể khẳng định chƣa có công trình nghiên cứu
khoa học nào nghiên cứu cụ thể, toàn diện về thời hạn tạm giam. Ngoài ra Nghị quyết số 49-

11


NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về "Chiến lƣợc cải cách tƣ pháp đến năm 2020” nêu rõ
cần đổi mới biện pháp tạm giam, với ba nội dung quan trọng: 1) Xác định rõ căn cứ tạm giam; 2)
Hạn chế việc áp dụng biện pháp tạm giam đối với một số loại tội phạm; 3) Thu hẹp đối tƣợng
ngƣời có thẩm quyền quyết định việc áp dụng biện pháp tạm giam”. Đây là chủ trƣơng lớn của
Đảng và Nhà nƣớc ta trong việc cải cách tạm giam nhằm bảo đảm yêu cầu đấu tranh phòng,
chống tội phạm, giữ gìn an ninh trật tự gắn với việc bào vệ quyền con nguời, quyền tự do, dân
chủ của công dân, do đó vấn đề hoàn thiện pháp luật TTHS về thời hạn tạm giam càng trở nên
cần thiết.
Có thể khẳng định việc nghiên cứu đề tài “Thời hạn tạm giam theo Luật tố tụng hình sự
Việt Nam” là đòi hỏi khách quan, cấp thiết, vừa có tính lý luận, vừa có tính thực tiễn.

3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của luận văn
3.1

Mục đích nghiên cứu

Mục đích của luận văn là nghiên cứu các quy định của pháp luật về thời hạn tạm giam dƣới
khía cạnh lập pháp hình sự và áp dụng chúng trong thực tiễn, từ đó luận văn đƣa ra những giải
pháp nhằm hoàn thiện các quy định về thời hạn tạm giam trong pháp luật TTHS Việt Nam, cũng
nhƣ đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả của việc quy định thời hạn tạm giam trong thực
tiễn áp dụng.
3.2

Nhiệm vụ nghiên cứu

Với phạm vi nghiên cứu nêu trên trong luận văn này, tác giả tập trung vào giải quyết những
nhiệm vụ chính nhƣ sau: làm sáng tỏ tƣơng đối có hệ thống về mặt lý luận những nội dung cơ
bản của vấn đề thời hạn tạm giam trong luật hình sự Việt Nam và áp dụng vấn đề này trong thực
tiễn. Trên cơ sở phân tích những hạn chế của vấn đề trên cũng nhƣ những bất cập trong thực tế
áp dụng để từ đó đƣa ra những kiến nghị, giải pháp và phƣơng hƣớng hoàn thiện luật hình sự
cũng nhƣ việc nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử.
a.Về mặt lý luận:
Trên cơ sở nghiên cứu lịch sử phát triển của vấn đề tạm giam trong luật hình sự Việt Nam,
phân tích các khái niệm, quan điểm của các nhà hình sự học, các đặc điểm cơ bản của thời hạn
tạm giam, phân tích nội dung và điều kiện áp dụng biện pháp tạm giam trong Bộ luật tố tụng
hình sự 2015 hiện hành để làm sáng tỏ bản chất pháp lý và những nội dung cơ bản của vấn đề.
Phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận của việc áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam trong quá
trình giải quyết vụ án.

12



b. Về mặt thực tiễn:
Nghiên cứu, đánh giá việc áp dụng các quy phạm pháp luật hình sự về thời hạn tạm giam
trong thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự nƣớc ta, đồng thời phân tích những tồn tại xung quanh
việc quy định thời hạn tạm giam và thực tiễn áp dụng nhằm đề xuất phƣơng hƣớng và giải pháp
hoàn thiện pháp luật hình sự về lập pháp, đồng thời ở một chừng mực nhất định cũng xem xét và
đề xuất việc hoàn thiện pháp luật hình sự đối với một số vấn đề liên quan tới việc áp dụng biện
pháp ngăn chặn này.
3.3

Phạm vi nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về vấn đề thời hạn tạm giam theo
quy định pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam mà theo quan điểm của tác giả là vấn đề cơ bản và
quan trọng. Trong phạm vi nghiên cứu tác giả tập trung nghiên cứu quy định về thời hạn, biện
pháp ngăn chặn tạm giam, thời hạn tạm giam để điều tra theo BLTTHS 2015.
Luận văn cũng có tham khảo những bài học kinh nghiệm lập pháp một số nƣớc trong khi
nghiên cứu về thời hạn tạm giam.
Về không gian: Luận văn nghiên cứu thực tiễn áp dụng thời hạn tạm giam trên phạm vi cả
nƣớc
Về thời gian: Luận văn nghiên cứu thời hạn áp dụng biện pháp tạm giam trong 06 năm
(2010-2015)
3.4

Đối tượng nghiên cứu

Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là một số vấn đề lý luận và thực tiễn về vấn đề thời hạn
thạm giam theo quy định bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam cụ thể là: Khái niệm thời hạn tạm
giam, cơ sở và ý nghĩa của việc áp dụng biện pháp tạm giam, nội dung và điều kiện áp dụng của
thời hạn tạm giam theo quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành, kết hợp với thực tiễn

áp dụng qua đó chỉ ra những nguyên tắc cơ bản và đề xuất những giải pháp lập pháp cũng nhƣ
các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định về vấn đề thời hạn tạm giam trong pháp
luật hình sự Việt Nam.
4. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu.
Để đạt đƣợc những mục đích đã đặt ra trên cơ sở lý luận là phép duy vật biện chứng và duy
vật lịch sử, lý luận của Chủ nghĩa Mác- Lênin về nhà nƣớc và pháp luật, về tội phạm học, quan

13


điểm của Đảng và Nhà nƣớc ta về nguyên tắc xử lý tội phạm, vấn đề cải cách tƣ pháp đƣợc thể
hiện trong các Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ VIII, IX, X và các Nghị quyết số 49-NQ/TW
ngày 26/5/2006 về chiếc lƣợc cải cách tƣ pháp đến năm 2020 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số
08-NQ/TW ngày 02/01/2002. Quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử đƣợc coi là cơ sở phƣơng
pháp luận để nhận thức các ảnh hƣởng của điều kiện lịch sử đến các quy định của pháp luật tố
tụng hình sự về các biện pháp ngăn chặn nói chung và biện pháp tạm giam nói riêng.
Luận văn đƣợc nghiên cứu trên cơ sở kết hợp sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu
nhƣ: phƣơng pháp so sánh, phân tích tài liệu, nghiên cứu lịch sử và phƣơng pháp tổng hợp, cũng
nhƣ những thành tựu của khoa học Luật hình sự, khoa học luật tố tụng hình sự, xã hội học pháp
luật; v.v... trong các công trình của các nhà khoa học, luật gia ở trong và ngoài nƣớc.
5. Những điểm mới và đóng góp của luận văn
Về mặt lý luận: Đây là công trình nghiên cứu chuyên khảo đầu tiên đề cập một cách tƣơng
đối toàn diện và có hệ thống về một số vấn đề cơ bản của lý luận về thời hạn áp dụng biện pháp
tạm giam ở cấp độ một luậnvăn thạc sỹ, giải quyết nhiều vấn đề quan trong về lý luận liên quan
tới thời hạn tạm giam cụ thể: Tổng hợp các quan điểm khoa học trong và ngoài nƣớc về thời hạn
tạm giam trong TTHS để xây dựng nên khái niệm thời hạn tạm giam, đảm bảo tính chính xác,
khoa học; Nghiên cứu chỉ ra điểm mới trong quy định về thời hạn tạm giam trong bộ luật TTHS
2015 so với BLTTHS 2003; Nghiên cứu làm sáng tỏ bức tranh về tình hình áp dụng các quy định
về thời hạn tạm giam của các cơ quan tiến hành tố tụng; những tồn tại, hạn chế của thực tiến áp
dụng pháp luật; Trên cơ sở kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn đã đề xuất các định

hƣớng và giải pháp hoàn thiện pháp luật thực định và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong
giai đoạn xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền và cải cách tƣ pháp hiện nay ở Việt Nam.
Về mặt thực tiễn: Luận văn góp phần vào việc xác định đúng đắn những điều kiện cụ
thể của việc áp dụng biện pháp tạm giam trong thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan
tiến hành tố tụng cũng nhƣ đƣa ra các kiến nghị hoàn thiện các quy phạm của thời hạn tạm giam
ở khía cạnh lập pháp và việc áp dụng trong thực tiễn. Đặc biệt, để góp phần hạn chế vi phạm
quyền con ngƣời, quyền công dân trong quá trình thực hiện hoạt động tố tụng.
6. Kết cấu của luận văn

14


Ngoài Phần mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn bao gồm ba chƣơng
với kết cấu nhƣ sau:
CHƢƠNG 1. Một số vấn đề lý luận về thời hạn tạm giam
CHƢƠNG 2. Quy định về thời hạn tạm giam theo luật tố tụng hình sự Việt Nam và thực
tiễn áp dụng
CHƢƠNG 3.Những giải pháp để nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định về thời hạn tạm
giam trong tố tụng hình sự.

15


CHƯƠNG 1.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỜI HẠN TẠM GIAM
1.1 Khái niệm biện pháp ngăn chặn tạm giam và thời hạn tạm giam

1.1.1 Khái niệm biện pháp ngăn chặn tạm giam
Chế định các biện pháp ngăn chặn là một chế định quan trọng của pháp luật tố tụng hình sự
(TTHS). Việc quy định và áp dụng một cách đúng đắn, chính xác các biện pháp ngăn chặn là bảo

đảm cần thiết cho việc thực hiện tốt các nhiệm vụ của TTHS để phát hiện chính xác, nhanh
chóng, ngăn chặn và xử lý kịp thời, nghiêm minh đối với kẻ phạm tội, không để lọt tội phạm,
không làm oan ngƣời vô tội. Để kịp thời ngăn chặn tội phạm hoặc khi có căn cứ chứng tỏ bị can,
bị cáo sẽ gây khó khăn cho việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc sẽ tiếp tục phạm tội, cũng nhƣ khi
cần bảo đảm thi hành án, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án trong phạm vi thẩm quyền tố
tụng của mình hoặc ngƣời có thẩm quyền theo quy định của Bộ luật này có thể áp dụng một
trong những biện pháp ngăn chặn nhƣ: bắt, tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cƣ trú, bảo lĩnh,
đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm. BLTTHS năm 2003 so với BLTTHS 1988 đã quy
định tƣơng đối chặt chẽ căn cứ và điều kiện áp dụng các biện pháp ngăn chặn, đề cao hơn trách
nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền trong việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, nhất là trách
nhiệm của Viện kiểm sát, qua đó bảo đảm thực hiện tốt hơn những nguyên tắc của tố tụng hình
sự, trong đó có nguyên tắc “Tôn trọng và bảo vệ các quyền cơ bản của công dân” (Điều 4),
nguyên tắc “Bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân” (Điều 6) và nguyên tắc
“Bảo hộ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản của công dân” (Điều 7).
Mục đích của các biện pháp ngăn chặn là không cho tội phạm tiếp tục gây thiệt hại cho xã
hội, không để ngƣời phạm tội tiếp tục thực hiện tội phạm hoặc cản trở các hoạt động tố tụng có
liên quan, tạo điều kiện thuận lợi để các cơ quan THTT giải quyết vụ án, không để ngƣời phạm
tội tiêu hủy chứng cứ, thông cung giữa những ngƣời phạm tội, ngƣời làm chứng, đảm bảo sự có
mặt của bị can, bị cáo khi có yêu cầu của cơ quan tiến hành tố tụng. Nhƣ vậy mục đích của biện
pháp ngăn chặn không phải nhằm trừng trị nhƣ hình phạt mà nhằm mục đích phòng ngừa, góp
phần làm giảm hậu quả của tội phạm gây ra.

16


Tạm giam là một trong các biện pháp ngăn chặn của luật TTHS.Theo từ điển Tiếng Việt
“ngăn chặn” là “chặn lại ngay từ đầu, không để cho gây tác hại” [1]. Lịch sử lập pháp tố tụng
hình sự Việt Nam cho thấy, biện pháp tạm giam đuợc quy định từ sắc lệnh số 103.SL005 ngày
20/5/1957 của Chủ tịch nƣớc Việt Nam dân chủ cộng hòa về "đảm bảo quyền tự do thân thể và
quyền bất khả xâm phạm đối với nhà ở, đồ vật, thư tín của nhân dân”. Quy định về biện pháp

tạm giam trong Sắc lệnh này cùng với thực tiễn áp dụng đƣợc đúc rút và hoàn thiện dần thông
qua các hƣớng dẫn của các cơ quan tƣ pháp ở Trung ƣơng, và ba lần pháp điển hóa vào trong
BLTTHS năm 1988, BLTTHS năm 2003, BLTTHS 2015. Xuyên suốt các văn bản quy phạm
pháp luật này cho thấy, mục đích của việc áp dụng biện pháp tạm giam là nhằm ngăn ngừa việc
tiếp tục thực hiện tội phạm, trốn tránh pháp luật hoặc cản trở việc điều tra, truy tố, xét xử và thi
hành án.
Có thể hiểu các biện pháp ngăn chặn là các biện pháp cƣỡng chế đƣợc quy định trong pháp
luật TTHS, do ngƣời có thẩm quyền áp dụng đối với bị can, bị cáo, ngƣời phạm tội quả tang,
ngƣời có lệnh truy nã hoặc ngƣời bị nghi là phạm tội. Việc nhận thức thống nhất và áp dụng
đúng đắn các biện pháp ngăn chặn là bảo đảm cần thiết cho việc phát hiện chính xác, nhanh
chóng và xử lý công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan
ngƣời vô tội.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ luật hình sự nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1999 và
các văn bản hƣớng dẫn thi hành
2. Bộ luật hình sự nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2015 và
các văn bản hƣớng dẫn thi hành
3. Bộ luật tố tụng hình sự nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm
2003 và các văn bản hƣớng dẫn thi hành
4. Bộ luật tố tụng hình sự nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm
2015 và các văn bản hƣớng dẫn thi hành
5. Bộ luật tố tụng hình sự Cộng hòa Liên Bang Đức
17


6. Bộ luật tố tụng hình sự Cộng hòa Liên Bang Nga

7. Bộ luật tố tụng hình sự Trung Quốc

8. Bộ luật tố tụng hình sự Nhật Bản.
9. Bộ Chính Trị (2010), Chỉ thị số 48-CT/TW ngày 22/10/2010 về tăng cường sự lãnh đạo
của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới.

10. Bộ Tƣ pháp (2006) ,Từ điển Luật học, Viện Khoa học pháp lý, NXB từ
điển bách khoa – NXB tƣ pháp.
11. Bộ Tƣ pháp (2005), Bình luận khoa học Bộ luật Tố tụng hình sự, Viện
Khoa học pháp lý – Bộ tƣ pháp (2005), NXB Tƣ pháp
12. Bộ Chính Trị (2009), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 về
chiến lược cải cách đến năm 2020
13. Bộ Chính Trị (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 về một
số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới
14.

NXB Công An Nhân Dân (1999) , Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học, Trƣờng Đại

học Luật Hà Nội, Hà Nội

15. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Cƣơng lĩnh xây dựng đất nƣớc trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Nxb Sự thật, Hà Nội.
16. Hiến pháp nƣớc cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 1992
17. Hiến pháp nƣớc cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2013
18. Luật tổ chức Viện kiểm sát Liên bang Nga
19. Luật thi hành tạm giữ, tạm giam 2015
20. Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2014
21. Luật Tòa án Cộng hòa liên bang Đức
22. Nguyễn Văn Điệp (2005), “Các biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm
giam trong tố tụng hình sự Việt Nam, thực trạng, nguyên nhân và giải pháp”, Luận
văn tiến sỹ;
23. Ngô Quang Huy(2014), “Thời hạn điều tra và thời hạn tạm giam để điều

tra trong tố tụng hình sự Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ;
18


24. Nguyễn Bá Phùng (2010), “Vai trò của Viện kiểm sát trong việc áp dụng
các biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm giam trong luật tố tụng hình sự Việt
Nam”, Luận văn thạc sỹ;
25. Nguyễn Trọng Phúc (2002), “Biện pháp ngăn chặn tạm giữ, tạm giam và
thực tiễn áp dụng của cơ quan điều tra, viện kiểm sát nhân dân các cấp tỉnh Thừa
Thiên Huế”, Luận văn Thạc sỹ;
26. Tô Thị Thu Trang (2014), “Thời hạn của các biện pháp ngăn chặn trong
tố tụng hình sự Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ;
27. Trịnh Văn Thanh (2006), “Áp dụng biện pháp ngăn chặn trong điều tra
vụ án hình sự của lực lƣợng cảnh sát nhân dân”, Luận văn tiến sỹ;
28. Phan Thị Thu Thủy (2014), “Thời hạn tố tụng trƣớc xét xử trong luật tố
tụng hình sự Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ;
29. Viện kiểm sát nhân dân tối cao ngày 20/4/2015 “Báo cáo tham khảo
pháp luật tố tụng hình sự của một số nƣớc trên thế giới (Pháp, Đức, Hòa Kỳ, Nhật
Bản, Nga, Trung Quốc)”
30. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2013) Báo cáo tổng kết công tác kiểm
sát việc tạm giữ, tạm giam, quản lý vào giáo dục ngƣời chấp hành án phạt tù từ
năm 2004 đến năm 2013
31. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2014) Báo cáo tại hội nghị tập huấn
chuyên đề “Kinh nghiệm và biện pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm
sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự”
32. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2015) “Báo cáo tổng kết ngành Kiểm sát
nhân dân từ năm 2010-2015” của Cục Thống kê.
33. Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2016) Công văn số 2307/VKSTC-V8
của VKSNDTC Hƣớng dẫn thực hiện một số nội dung liên quan đến việc bắt, tạm
giữ, tạm giam ngày 16/6/2016


19


34.

Viện kiểm sát nhân dân tối cao (2016), “Báo cáo sơ kết 6 tháng đầu năm 2016 về tình

hình tạm giữ, tạm giam của Bộ Công An, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối
cao trình Quốc Hội”
35.

/>
20151207151628249.htm
36.

/>
Duc-Trong-(Lam-Dong)-ra-toa-301131/
37.

/>
khi-tam-giam-tam-giu-post157301.gd

20