Ngày 13tháng 08 năm 2016
GIÁO ÁN
TÊN BÀI: TỪ TRƯỜNG
I.MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
- Hiểu được khái niệm tương tác từ, từ trường, tính chất cơ bản của từ trường.
- Nắm được khái niệm vectơ cảm ứng từ (phương và chiều), đường sức từ, từ
phổ. Quy tắc vẽ các đường sức từ.
- Trả lời được từ trường đều là gì?
- Biết được từ trường đều tồn tại bên trong khoảng không gian giữa hai cực
của nam châm hình chữ U.
2. Kĩ năng:
- Khả năng phân tích và xác định được chiều đường sức từ.
- Biết vận dụng kiến thức vào giải được một số bài tập liên quan đến từ trường.
3. Thái độ:
- Tích cực trong giờ học
-Liên hệ kiến thức vật lý với thực tiễn cuộc sống, tích cực tìm hiểu, sáng tạo.
II. SƠ ĐỒ VỊ TRÍ BÀI HỌC

Chương 4.
Từ Trường

Phương và chiều của lực từ tác dụng lên dòng điện

Cảm ứng từ. Định luật Am-pe
Điện trường
Bài tập về từ trường
Từ trường
Từ trường của một số dòng điện có dạng đơn giản
Dòng điện, điện tích
Từ trường của Trái Đất

Khung dây có dòng điện đặt trong từ trường

Tương tác của hai dòng điện thẳng song song. Định nghĩa đơn vị Am-pe

Sự từ hóa các chất. Sắt từ


III. SƠ ĐỒ CẤU TRÚC NỘI DUNG

TNKS

TN1: Nam châm – Nam châm

TN3: Dòng điện – Dòng điện
TN2: Ơ - xtét

1.Tương tác từ
Khái niệm từ trường

Cảm ứng từ
2.Từ trường

Điện tich chuyển động và từ trường.

Tính chất cơ bản của từ trường

Định nghia nnnghnghia nghĩanghnghĩa

3.Đường sức từ


4.Từ trường đều

Từ phổ

Các tính chất của đường sức từ


IV. PHƯƠNG PHÁP LÊN LỚP
Đàm thoại, vấn đáp, thuyết trình, trình chiếu.
V. CÔNG TÁC CHUẨN BỊ
1. Giáo viên:
-Tài liệu giảng dạy: giáo án
-Tài liệu kham khảo: sách giáo khoa, thiết kế bài giảng Vật lý 11, internet.
2. Học sinh: Ôn tập các bài ở chương trước. Xem bài trước ở nhà.
VI. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1.Ổn định tổ chức: Kiểm tra sỉ số, nhắc nhở tác phong, vệ sinh( thời gian: 2
phút)
2. Kiểm tra bài cũ: 5 phút
Nhắc lại khái niệm và tính chất của điện trường.
3.Bài mới
Vào bài: Như chúng ta đã biết ngày nay nam châm không còn xa lạ, chúng được
sử dụng khá phổ biến ở nhiều lĩnh vực như các thiết bị điện tử, viễn thông. Sau
nhiều nghiên cứu thực nghiệm về nam châm và dòng điện người ta đã xây dựng
nên những khái niệm mới. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này hôm nay chúng ta sẽ
tìm hiểu “bài 26: Từ trường”.
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO
VIÊN( DẠY)
Hoạt động 1:Tìm hiểu về
tương tác từ(7phut)

a.Cực của nam châm
Ở THCS các em đã được
giới thiệu về nam châm hay
các em thường gọi đó là
“cục hít”.
- Dựa vào kiến thức đã học
các em hãy cho biết nam
châm thường có mấy cực.
- Có nam châm nào nhiều
hơn 2 cực không? VD?
b. Thí nghiệm về tương tác
từ.(trình chiếu video)
Chúng ta đã được biết sự
tương tác hút đẩy cơ bản
giữa 2 nam châm. Để rõ
hơn chúng ta cùng xem
những thí nghiệm sau đây.
-Quan sát TN1: đưa nam
châm thẳng đến nam châm
thử.
-Khi ta đưa thanh nam

HOẠT ĐỘNG CỦA
HỌC SINH( HỌC)

NỘI DUNG GHI
BẢNG
1. Tương tác từ:
a) Cực của nam châm.
- NC có 2 cực:

+ Cực bắc: kí hiệu N
+ Cực nam: kí hiệu S

-Nam châm thường có
hai cực

Chú ý: không có nam
châm nào mà số cực là
một số lẻ.

- Có nam châm nhiều
hơn 2 cực. VD: máy
biến áp, máy phát
điện…

b) Thí nghiệm về tương
tác từ.

-Chúng hút lẫn nhau

- 2 nam châm khác cực


châm lại gần kim nam
châm khác cực, quan sát
các em thấy chúng như thế
nào?

thì hút nhau


-Nếu như đặt nam châm -Chúng đẩy nhau
thử và thanh nam châm
cùng cực nhau thì chúng
như thế nào?

- 2 nam châm cùng cực
thì đẩy nhau.

⇒

Từ thí nghiệm trên ta rút
ra kết luận: sự tương tác 2
nam châm với nhau.
TN 2: Nam châm thử đặt
gần dây dẫn có dòng điện.
(TN Ơ – xtét)
-Nam châm thử quay
- Quan sát thí nghiệm cho
lệch đi.
biết hiện tượng gì đã xảy ra
khi đặt nam châm thử gần
dòng điện?

- Dòng điện cũng tác
dụng lực lên nam châm

-Nam châm và dòng
- Từ đó các em rút ra kết
điện có mối quan hệ
luận gì?

với nhau
TN3: Đặt 2 dây dẫn như
hình 26.3
- Quan sát 2 dây dẫn mang
dòng điện ngược chiều, các
em thấy chúng như thế
nào?
- 2 dây dẫn có dòng điện
cùng chiều thì chúng sẽ
như thế nào?

-Chúng đẩy nhau

-Chúng sẽ hút nhau

-Chúng không tương
- Nếu ta đặt dây dẫn không
tác với nhau
có dòng điện đến gần một
dây dẫn mang dòng điện
thì chúng tương tác với
nhau như thế nào?

- Dòng điện cũng tương
tác với nhau

-Giữa hai dây dẫn mang
- Qua các trường hợp này
dòng điện có sự tương
- Khái niệm tương tác

em có nhận xét gì về các
tác với nhau.
từ, lực từ xem SGK
dây dẫn mang dòng điện.


Như vậy, từ những thí
nghiệm trên cho thấy
những sự tương tác này là
cùng bản chất, người ta gọi
đó là tương tác từ và lực
tương tác là lực từ
Em nào hãy đứng lên đọc
khái niệm trong SGK.
Hoạt động 2:Tìm hiểu về
từ trường.(10 phút)
Ta đã biết tương tác điện
xảy ra khi hai vật tương
tác với nhau thông qua một
môi trường là điện trường,
vậy giữa hai vật tương tác
từ có môi trường nào hay
không chúng ta sẽ tìm hiểu
phần 2: từ trường
2. Từ trường
a) Khái niệm từ trường
Từ sự tương tác từ ở trên
người ta đã xây dựng nên
khái niệm từ trường.
“Xung quanh thanh nam

châm hay xung quanh dòng
điện có từ trường”.
Tiếp theo
b) Điện tích chuyển động
và từ trường
- Ai cho cô biết bản chất
của dòng điện là gì?
Mà xung quanh dòng điện
lại có từ trường.
- Như vậy bản chất sự
tương tác giữa dòng điện
với nhau thực ra là gì.
Và ngày nay người ta đã
chứng tỏ rằng:

2. Từ trường
a) Khái niệm từ
trường.
- Xung quanh nam
châm hay xung quanh
dòng điện có từ trường
b) Điện tích chuyển
động và từ trường
-Dòng điện là dòng
chuyển dời có hướng
của các hạt mang điện
tích.
-Là sự tương tác của
các hạt điện tích
chuyển động.


⇒

Xung quanh điện tích
chuyển động có từ trường
-Ta đã biết xung quanh
điện tích luôn có điện
trường, mà xung quanh

- Xung quanh điện tích
chuyển động vừa có
điện trường vừa có từ
trường.

-Xung quanh điện tích
chuyển động có từ
trường


điện tích chuyển động thì
có từ trường. Từ đây ta rút
ra điều gì.
Để tìm hiểu xem từ trường
có những tính chất gì? Có
giống với tính chất của
điện trường không. Chúng
ta sẽ sang phần tiếp theo
c) Tính chất cơ bản của từ
trường
Các em đã học xong khái

niệm về điện trường em
nào hay nhắc lại cho cô
khái niệm của điện trường?

Ta đã biết điện trường thì
có tính chất cơ bản là tác
dụng lực điện lên điện tích
đặt trong nó.
- Ở ba thí nghiệm, xung
quanh nam châm và dòng
điện có từ trường, từ
trường này đã gây ra lực từ
tác dụng lên nam châm và
dòng điện, em hãy cho biết
tính chất cơ bản của từ
trường là gì?
Từ trường gây ra lực từ tác
dụng lên nam châm hay
một dòng điện đặt trong nó.
(Các em về nhà hãy so
sánh sự giống và khác nhau
cơ bản giữa điện trường và
từ trường).
Như các em đã học điện
trường là một đại lượng
vectơ, vectơ cường độ điện
trường đặc trưng cho điện
trường về mặt tác dụng
lực.
Trong từ trường người ta


c) Tính chất cơ bản của
từ trường.
Điện trường là một
dạng vật chất (môi
trường) bao quanh điện
tích và gắn liền với
điện tích. Điện trường
tác dụng lực điện lên
các điện tích khác đặt
trong nó.

- Gây ra lực từ tác dụng
lên nam châm hay một
dòng điện đặt trong nó.

-Tính chất cơ bản của từ
trường là nó gây ra lực
từ tác dụng lên một nam
châm hay một dòng điện
đặt trong nó.


cũng dùng một vectơ để
đặc trưng cho từ trường về
mặt tác dụng từ, đó là
→

B


vectơ cảm ứng từ .
Vậy phương và chiều cảm
ứng từ như thế nào ta sang
phần d cảm ứng từ.
d) Cảm ứng từ.

d) Cảm ứng từ.

→

B

- Phương của nam
- Phương phương của
châm thử nằm cân bằng nam châm thử trong từ
trong từ trường là
trường.
phương của cảm ứng từ

- Các em hãy quan sát nam →
B
châm thử kết hợp SGK từ
đó các em hãy thảo luận
→
B
cho biết phương và chiều
- Chiều của được quy
điểm đặt của vectơ cảm
ước là chiều từ cực
ứng từ?

Nam sang cực Bắc của
kim nam châm thử.
-Điểm đặt tại một điểm
trong từ trường.

Một đại lượng vectơ phải
có phương, chiều, điểm đặt
và độ lớn. Nhưng độ lớn
của vectơ cảm ứng từ ta sẽ
xét trong bài sau.
Xét về độ lớn của cảm ứng
từ ta thừa nhận rằng nơi
nào lực từ lớn hơn thì cảm
ứng từ tại nơi đó lớn hơn.
Hoạt động 3:Tìm hiểu về
đường sức từ(15 phút)
Cũng giống như điện
trường chúng ta không thể
nhìn thấy sự tồn tại của từ
trường trong không gian
để nhận biết sự tồn tại đó,

→

B

- Chiều là chiều từ
cực Nam sang cực Bắc
của nam châm
-Điểm đặt tại 1 điểm

trong từ trường.


người ta phải thông qua
một khái niệm khác, đó là
đường sức từ. Vậy đường
sức từ là gì? Đường sức từ
có tính chất như thế nào?
Chúng ta xét tiếp phần 3
đường sức từ.
3. Đường sức từ.
a) Định nghĩa: SGK
Nhắc lại định nghĩa đường
sức điện.

Đường sức điện là
đường được vẽ trong
điện trường sau cho
tiếp tuyến tại bất kì
điểm nào trên đường
cũng trùng với phương
của vectơ cường độ
điện trường tại điểm đó.

(Đưa ra hình vẽ về các
đường sức từ của một số
NC).
Hướng dẫn HS cách vẽ
đường sức từ.


Đường sức từ là đường
được vẽ trong từ trường
sao cho tiếp tuyến tại

3.Đường sức từ.
a.Định nghĩa: SGK


Dựa vào định nghĩa đường bất kì điểm nào trên
sức điện em hãy định nghĩa đường cũng trùng với
đường sức từ là gì?
phương của vectơ cảm
ứng từ tại điểm đó.

Tương tự như đường sức
điện, đường sức từ cũng
được xem là đường có
chiều xác định và người ta
quy ước lấy chiều từ cực
Nam sang Bắc của NC thử
là chiều của đường sức từ
Tiếp theo chúng ta sẽ tìm
hiểu các đường sức từ này
có những tính chất gì.
Gọi hs đọc từng tính chất
trong SGK.
b.Các tính chất của đường
sức
-Em nào có thể phát hiện
ra sự khác nhau cơ bản

giữa tính chất của đường
sức từ và đường sức điện.

- Đường sức từ là
những đường cong kín,
đường sức điện là
những đường cong
không kín

Để có cái nhìn trực quan
hơn về các đường sức từ
chúng ta sẽ xem từ phổ của
một số nam châm.
c.Từ phổ
- Có thể
- Ta có thể coi hình ảnh các
mạt sắt tạo nên từ phổ là
đường sức từ được không.
Nói một cách chính xác thì
chưa thể coi nó là đường
sức từ vì các mạt sắt là
đường không có hướng.

b.Các tính chất của
đường sức từ.(SGK)

c.Từ phổ


Tiếp theo ta sẽ xét 1 trường

hợp khác của từ trường đó
là từ trường đều.
Hoạt động 4:Tìm hiểu về
từ trường đều(5 phút)
4. Từ trường đều
Một từ trường mà cảm ứng
từ tại mọi điểm đều bằng
nhau ta gọi đó là từ trường
đều.
- Dựa vào tính chất của
đường sức từ ai có thể cho
biết về đường sức của từ
trường đều.
Quan sát hình từ phổ của
nam châm hình chữ U, (ví
dụ về từ trường đều).

4. Từ trường đều
Định nghĩa từ trường
đều (SGK)
Đường sức của từ
trường đều là các
đường thẳng song song
và cách đều nhau.

4. Củng cố kiến thức và kết thúc bài:( 5 phút)
- Khái niệm từ trường, tính chất, vecto cảm ứng từ.
- Đường sức từ, tính chất.
- Từ trường đều
5. Giao nhiệm vụ về nhà cho HS(2 phút)

-Học thuộc bài, chuẩn bị bài tiếp theo.
- Làm bài tập sau SGK.
6. Rút kinh nghiệm sau tiết giảng.
Nhận xét của tổ:
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………….