TR

NG

I H C HÀ N I

KHOA QU N TR KINH DOANH VÀ DU L CH

NGHIÊN C U
CÁC MÔ HÌNH DU L CH C NG

NG

VI T NAM

Th c hi n b i:
1. Th.S Bùi Thanh H ng, Phó tr ng khoa QTKD&DL, Gi ng viên du l ch
2. Th.S Nguy n
c Hoa C ng, Ch nhi m b môn du l ch, Gi ng viên du l ch
Tài tr và yêu c u b i: T ch c Phát tri n Hà Lan SNV

Hà n i, tháng 6 n m 2007

1


1
T

L I GI I THI U
cu i nh ng n m 1990, du l ch đã đ

c xác đ nh gi a m t v trí quan tr ng trong s

Vi t Nam. Trong đó du l ch c ng đ ng (DLC ) là m t thu t ng m i đ

kinh t

nh t trong th i gian g n đây. Nó đ
thông qua vi c kh i x

c coi là m t ch

ng cho các vùng dân c

thù và nh ng ho t đ ng DLC

c nh c đ n nhi u

ng trình xóa đói gi m nghèo có hi u qu

có khó kh n làm du l ch. Tuy nhiên, nh ng đ c

v n còn ch a ph bi n t i Vi t Nam. Chính vì l đó, Vi t Nam đang

b t đ u ti n hành tìm hi u v các lo i hình DLC . Vi c cung c p nh ng t
ho t đ ng DLC

phát tri n

li u v các đ c thù và


t i Vi t Nam s giúp ích cho các t ch c h tr phát tri n, các t ch c t

b n thân c ng đ ng dân c

đ

c đ a vào t

li u c ng nh

nhân,

nh ng đ n v qu n lý du l ch mu n

tri n khai lo i hình DLC .
1.1

Câu h i nghiên c u

Nghiên c u v các mô hình DLC

t i Vi t Nam nh m tìm câu tr l i cho các câu h i sau:

-

Nh ng đ c đi m c b n c a Du l ch c ng đ ng t i Vi t Nam là gì?

-


Vi c tri n khai DLC t i Vi t Nam đ

-

Nh ng mô hình này đã đ t ra nh ng thách th c c ng nh bài h c nào?

-

T đó vi c quy ho ch và tri n khai DLC

1.2

c di n ra th nào?

Vi t Nam c n ph i nh th nào?

M c tiêu c a nghiên c u

T li u này nh m tìm ra:
-

nh ngh a và c u trúc tìm hi u DLC
M c đ
DLC

-

nh h

ng c a các y u t kinh t , v n hóa và chính tr Vi t Nam t i các lo i hình


t i đây.

Mong mu n và s tham gia khác nhau c a các bên liên quan đ i v i lo i hình DLC

m i đi m

du l ch tiêu bi u.
-

ánh giá v tính hi u qu c a ph

-

Nh ng đi m l u ý đ c bi t và h

ng pháp lu n và quy trình xây d ng mô hình DLC
ng d n v vi c ch n đ a đi m, quá trình phát tri n c ng đ ng

và cách làm vi c c a các bên liên quan trong m i ch
1.3
Ph

Ph

ng trình DLC t i Vi t Nam

ng pháp lu n

ng pháp áp d ng trong nghiên c u này là ph ng v n chuyên sâu các thành viên trong c ng


đ ng, các quan ch c lãnh đ o đ a ph

ng, các doanh nghi p du l ch, h

khách và đ i di n các t ch c h tr phát tri n. K t qu ph ng v n đ

ng d n viên du l ch, du
c trình bày d

i d ng các

2


tình hu ng t i nh ng vùng đ a lý khác nhau
s 10 đ a ph

ng đ

c t i th m đã đ

Vi t Nam (B c, Trung và Nam). Nhìn chung, 6 trong

c l a ch n làm tình hu ng nghiên c u. Trong su t quá

trình đi u tra các đi m nghiên c u, các cu c ph ng v n đã đ
khác nhau, trong đó có thành ph n t

c ti n hành v i các bên liên quan


nhân (ch y u là các công ty du l ch), t ch c h tr

các t ch c phi chính ph qu c t ), các c p lãnh đ o đ a ph

tri n (ví d nh

phát

ng (tùy t ng đ a

ph

ng có th là ban lãnh đ o t nh, huy n ho c làng b n) và c ng đ ng dân c t i n i nghiên c u

(tr

ng làng, tr

ng b n, các h gia đình tr c ti p ho c gián ti p tham gia làm du l ch). Ph n Ph

l c 1 cung c p danh sách chi ti t nh ng đ i t
đ

ng đ

c ph ng v n. Các tình hu ng nghiên c u

c phân tích d a trên m t c u trúc chung bao g m các v n đ v phân tích các bên liên quan,


ph

ng pháp lu n phát tri n c ng đ ng, nh ng thách th c và bài h c thu đ

1.4

c

c.

ng nghiên c u

Nghiên c u này g m 6 ph n. Ph n đ u tiên là l i gi i thi u, ti p theo là nh n th c lu n. Ph n 3 là
ph n chính c a nghiên c u s trình bày các tình hu ng. Ph n cu i cùng s t ng h p nh ng k t
qu tìm đ
2

c c a nghiên c u và trình bày nh ng suy lu n trong ph n k t lu n này.

NH N TH C LU N V DU L CH C NG

2.1

NG

B i c nh v DLC t i Vi t Nam

Vi t Nam đang đ

c xem nh la m t trong nh ng đi m đ n đang phát tri n và đ


c chú ý

ông

ng thiên nhiên, đ a lý và v n hóa h p d n chính là nh ng ti m n ng quan tr ng đ

Nam Á. Môi tr

phát tri n du l ch c a Vi t Nam. Con s khách du l ch qu c t đ n đây t ng nhanh không ngoài s c
t
tr

ng t

ng v i 250.000 khách trong n m 1990 lên 3,4 tri u trong n m 2005. Xu h

ng này đ

ng t ng

c nh n đ nh s còn duy trì trong nh ng n m t i.

3 mi n B c, Trung và Nam c a Vi t Nam đ u có tài nguyên du l ch riêng h p d n du khách. D a
vào s

h p d n v đ a hình, mi n B c Vi t Nam có kh n ng t o ra nh ng s n ph m du l ch v i

nh ng s c màu v n hóa khác nhau c a các dân t c thi u s , v i s
sông n


đa d ng v tài nguyên núi,

c, h th c v t và h đ ng v t c a các khu r ng qu c gia. M t khác, khu v c mi n Trung

l i là n i đ

c đánh giá cao v m t đ t p trung các di s n v n hóa th gi i. B n trong s b y di

s n v n hóa th gi i c a Vi t Nam n m trên d i đ t dài và h p c a mi n Trung: Cung đi n tri u
đình Hu , Nhã nh c,

ô th c H i An và Thánh đ a M S n. Các s n ph m du l ch c a mi n này

t p trung khai thác các giá tr v n hóa. Trong khi đó, du l ch mi n Nam n i b t v i s màu m c a
đ t, khí h u d ch u, môi tr

ng xanh t

Du l ch c ng đ ng b t đ u phát tri n
tiên đ n t kh i
du l ch t ph

i và con ng

i hào phóng.

Vi t Nam vào cu i nh ng n m 1980 v i nh ng du khách đ u

ông Âu c . Vào đ u nh ng n m 1990, th tr


ng du l ch đ

ng Tây và d n d n là khách n i d a. Hòa Bình (B n Lác

B c B ho t đ ng du l ch c ng đ ng.

mi n Nam, đ o Thoi Son

c m đ đón khách

Mai Châu) là n i đ u tiên
Ti n Gian và V nh Long đã

ti p đón khách du l ch c a ông Âu ngay t n m 1985. Cu i nh ng n m 1990, theo dòng phát tri n

3


c a khách qu c t đ n t

Tây Âu và B c M , DLC

đ

c kh i x

đi m du l ch giàu có v di s n v n hóa c a các dân t c ít ng
g n H i An và Hu và vùng
DLC


ng

mi n B c t i Sapa, m t

đ

i. DLC

c m r ng t i các vùng

ng B ng sông C u Long nh Long Xuyên, Châu

không th đ t ngoài xu h

ng phát tri n du l ch chung. Khái ni m DLC

c t i An Giang.

đôi khi đ

c coi là

m t s n ph m c a du l ch sinh thái, du l ch m o hi m, du l ch làng ho c du l ch b n v ng.
xác đ nh rõ ràng DLC

có th

là gì, nh ng ph n ti p sau đây c a nghiên c u c n ph i xây d ng m t h


th ng khái ni m v DLC t i Vi t Nam, làm n n t ng phân tích các tình hu ng.
2.2

Các khái ni m c a DLC (Community-based tourism)

Ngu n g c c a thu t ng

Du l ch c ng đ ng (DLC ) phát sinh t

các thu t ng

có tr

c nh

“du

l ch nông thôn”, “du l ch làng” v n là nh ng mô hình phát tri n kinh t nông thôn. Do nhu c u ngày
càng t ng v s tham gia hi u qu c a c ng đ ng vào nh ng mô hình phát tri n du l ch nông thôn
“Du l ch c ng đ ng” b t đ u phát tri n. Hi n gi

nói trên, thu t ng

DLC

đã tr thành m t thu t

ng c n b n trong t v ng chuyên ngành c a du l ch và quy ho ch phát tri n.
C ng đ ng (Community): M t c ng đ ng có th đ
m t đ c đi m, th


c đ nh ngh a là “m t nhóm ng

i có chung

ng theo tiêu chí v đ a lý”. Vì m c đích phát tri n du l ch, “c ng đ ng” đ

d ng ch y u đ nói v c ng đ ng

c áp

nông thôn, thành th riêng bi t ho c c ng đ ng có m i k t n i

v di s n ho c v n hóa.
D a vào (Based): nh m nh n m nh du l ch phát tri n có n n t ng ch c ch n, d a vào chính ngu n
l c c a c ng đ ng. C ng đ ng có vai trò sau:
- Các thành viên trong c ng đ ng đóng vai trò quy t đ nh trong vi c ho ch đ nh, xây d ng, tri n
khai và qu n lý các ho t đ ng du l ch.
- C ng đ ng v i t

cách là m t kh i t p th đ

c coi là m t y u t quan tr ng (n u không nói là

y u t ch ch t) c a s c h p d n và các ho t đ ng du l ch.
Du l ch: Du l ch là ho t đ ng chính đ

c các c ng đ ng d a vào đ t o ra nh ng thay đ i v kinh

t xã h i và th p chí v v n hóa ho c môi tr


ng. Trong b i c nh c a DLC , du l ch c n đ

c hi u

theo ngh a đ r ng là bao g m s gi i trí/ngh ng i trong ngày, h c h i, giáo d ng, t thi n và tình
nguy n. Du l ch sau cùng là m t l ai hình kinh doanh. B t k m t ch

ng trình du l ch nào c ng

không th thi u tính kh thi v kinh t .
DLC

th

ng đ

c kh i x

ng là m c tiêu c b n trong quá trình phát tri n kinh t đ a ph

Bên c nh đó, có nh ng lý do khác đ c ng đ ng theo đu i DLC
tr

ng c ng nh có nh ng l i ích phát tri n khác mà DLC

lý đ a ph

ng, t o l p ngu n v n xã h i. Phát tri n DLC


ph m. Tuy nhiên, s

nh

ng.

b o t n v n hóa và môi

mang l i nh nâng cao n ng l c qu n
là m t quá trình đúng h n là m t s n

b n v ng v m t kinh t sau cùng l i có chính là b o t n ngu n tài nguyên

m t cách b n v ng. Nh ng d

án du l ch không b o đ m đ

c tình b n v ng kinh t s có nguy

4


c

th t b i b i l

ph

án này không b o t n b n v ng đ


nh ng d

c ngu n tài nguyên c a đ a

ng.

M t đ nh ngh a t

ng t khác c a REST v DLC nh sau:

là du l ch có tính đ n tính b n v ng v m t môi tr

“DLC

ng, v n hóa và xã h i. Nó do chính

c ng đ ng qu n lý và làm ch vì l i ích c a c ng đ ng vì m c đích t o cho du khách có kh n ng
nh n th c và tìm hi u v c ng đ ng và l i s ng c a c ng đ ng” (REST – 1997)
DLC đ

c đ nh ngh a đúng nh t ph i là m t quá trình, ch không ph i là m t lo i hình s n ph m

du l ch đ c bi t. Quá trình “CLC ” đ m b o sao cho các c ng đ ng đ a ph
tham gia quy ho ch và qu n lý du l ch đ du l ch tr thành m t ph
tri n đ a ph

ng ti n đáp ng nhu c u phát

ng và d a vào đó có th ti p t c t o ra nh ng s n ph m và d ch v du l ch tiêu bi u


cho nh ng đ c đi m n i b t c a c ng đ ng đó. Nh ng tình hu ng đ
đ

DLC

c nghiên c u

c áp d ng nh th nào trong các b i c nh khác nhau: t i đ a ph

v du l ch; ho c DLC
ph

ng có th tích c c

đây s ch rõ

ng đã v n ho t đ ng

m đ u cho ho t đ ng du l ch nh m làm công c phát tri n c ng đ ng đ a

ng.
Các bên liên quan

2.3

Thành ph n t nhân
Thành ph n t

nhân đóng m t vai trò quan tr ng trong ngành du l ch. Thành ph n này có th ti p


c n v i th tr

ng, am hi u v khách hàng cùng nh

các kênh ti p th có l i tr c ti p cho c ng

đ ng. L i ích v kinh t c a c ng đ ng ch y u do thành ph n t
ph n này đ u t
ph n đ u t
ph n t

nhân mang l i. Nh ng gì thành

có giá tr quy t đ nh đâu s là m t đi m đ n. Thành ph n này c ng có th m t

v n v tài chính và xã h i vào s

phát tri n du l ch t i n i tri n khai DLC . Thành

nhân không ch tham gia vào quá trình ho t đ ng mà còn có th có m t

khâu s m h n

nh quá trình chu n b và quy ho ch nh m thi t k và phát tri n s n ph m du l ch có th đáp ng
đ

c nhu c u c a khách hàng – nh ng ng

i s đóng góp v tài chính cho c ng đ ng. B qua s


tham gia c a thành ph n t nhân có th c n tr tính kh thi v m t kinh t c a mô hình DLC .
C ng đ ng dân c đ a ph
C ng đ ng dân c

ng

đ a ph

không th phân bi t đ

ng là tr ng tâm phát tri n du l ch c ng đ ng. Không có y u t này thì

c DLC

v i các l ai hình du l ch khác. C ng đ ng dân c

làm ch ngu i

tài nguyên du l ch và tr c ti p ph c v du khách. L i s ng c a m i c ng đ ng chính là nh ng tr i
nghi m mà du khách s có đ

c. M c dù các c ng đ ng đ u thân thi n và c i m

v i khách du

l ch nh ng không có k n ng và thi u ki n th c chính là đi m y u kém và b t l i lâu dài c a nh ng
c ng đ ng này. Chính vì l đó, c n ph i đ u t

v m t tài chính và ngu n v n xã h i cho nh ng


c ng đ ng dân c đó.
Các c p lãnh đ o đ a ph

ng

5


Chính quy n đ a ph

ng là c quan tr c ti p qu n lý và đi u hành các ho t đ ng du l ch

du l ch nh t đ nh.

Vi t Nam, các ho t đ ng du l ch đ u đ

và vi mô. Các ban lãnh đ o đ a ph
chi u d c

c p qu n lý trung

c qu n lý và đi u hành
4m cđ ,đ

ng tham gia vào du l ch

ng và chi u ngang

2 c p v mô


c chia làm hai chi u:

c p t nh, huy n và làng b n.

Tr c d c qu n lý du l ch là T ng c c du l ch Vi t Nam (VNAT). C

quan này ch u trách nh m v

ng trình ho t đ ng, quy ho ch, qu ng bá và các chính sách phát tri n du l ch

các ch

c p nhà n

c, du l ch đ

m i đi m

t m v mô.

c qu n lý v i t cách là m t ngành công nghi p đ c l p, trong khi đó

c p t nh, chính quy n t i đ a ph

ng đi u hành du l ch ph i h p v i các ngành công nghi p khác

đ th c thi chính sách và quy ho ch du l ch do VNAT đ ra. Do du l ch là m t l nh v c đa chi u nên
ch c ch n có liên quan đ n các ngành công nghi p khác. T i Vi t Nam, VNAT có v trí, ch c n ng
và qu ên l c t


ng đ

ng v i m t b . Do đó, ngành du l ch không ch có s tham gia tr c ti p c a

VNAT mà c s h tr c a các c quan khác có liên quan nh B V n hóa và Thông tin, B Nông
nghi p và phát tri n nông thôn, B K ho ch và

u t , B Công an và B Ngo i giao. Chính vì

th , trong quá trình quy ho ch, c n ph i quan tâm t i m i quan h gi a các thành ph n khác nhau
trong s n ph m du l ch vì nó có th liên quan t i nh ng trách nhi m khác nhau c a các b .
Trong khi đó, c

c p đ th p h n có s

tham gia c a các S

khác nhau ch u trách nhi m v i

nh ng v n đ riêng bi t nh ng có liên quan ph i h p ch t ch v i nhau nh
hóa, S Nông nghi p. Các s này th
quy mô nh h n, các c
(ho c S

Th

ng có cùng tr s t i

Kinh t


kinh t , S

V n

y ban Nhân dân T nh ho c Huy n.

quan này có m i quan h kh ng khít h n. S

ng m i và Công nghi p, S

S

m t s đ a ph

Th

ng m i và Du l ch

ng) ch u trách nhi m đi u

hành ho t đ ng du l ch t i đi m du l ch n m trong khu v c hành chính c a đ a ph

ng. Có 3 c p

đ qu n lý hành chính là chính quy n t nh, huy n và làng b n. T i đi m DLC , chính quy n làng
b n tr c ti p qu n lý ho t đ ng DLC

hàng ngày c a đi m đó. Các c p lãnh đ o t nh và huy n

tham gia giám sát và ch đ o. Các c quan này đ u là đ i di n cho

đ a ph

ng. Trong quá trình quy ho ch và th c hi n DLC , s

t i t nh, huy n và làng b n không th thi u đ

ng C ng s n và chính qu ên

có m t c a các c quan lãnh đ o

c. S ph i h p và hi u ý nhau gi a các c p ngành

qu n lý du l ch càng cao thì d án DLC càng có nhi u c h i thành công.
Các t ch c h tr phát tri n và các t ch c đào t o n ng l c đ a ph
Các t ch c h tr

phát tri n có th là các t ch c phi chính ph trong ho c ngoài n

ch c phi chính ph qu c t th
tài chính ch y u vì s

đ ng dân c . Trong m t s tr

c nh

các tr

quan tài tr

tham gia h tr


ng h p, y ban phát tri n là nh ng c quan kh i x

Các t ch c đào t o n ng l c đ a ph

v m t tài

ng đ i h c và cao đ ng góp ph n đào t o cho c ng

v i t cách là m t y u t trong chi n l

đào t o đ u t p trung

c. Các t

ng xuyên h tr v m t chuyên môn h n và m t ph n nh v m t

phát tri n c a c ng đ ng. Các c

chính. Các t ch c trong n

DLC

ng

c xóa đói gi m nghèo.

ng có m t r t ít t i các đ a ph

các thành ph l n d


ng tri n khai

i hình th c là các tr

ng. Ph n l n các t ch c
ng d y ngh và cao đ ng,

6


trong khi đó t i các t nh và huy n đang thi u nghiêm tr ng nh ng t ch c này. Chính vì l đó,
ng pháp đào t o c a các t ch c này đang r t khác so v i nh ng yêu c u c th và riêng bi t

ph

c a t ng đ a ph

ng. V m t này, nh ng c quan ch u trách nhi m phát tri n DLC

th y vi c xây d ng m t đ i ng đào t o chuyên nghi p cho dân c đ a ph

c n ph i nh n

ng đ tham gia d án

c n thi t h n là d a vào m t t ch c đào t o bên ngoài.
2.4

N n t ng lý thuy t cho nghiên c u DLC


2.4.1. Tính b n v ng
“Du l ch b n v ng” đang tr

Thu t ng

nên ph bi n sau khi Báo cáo Bruntland đ

c phát hành

n m 1987. Trong b i c nh c a du l ch c ng đ ng, tính b n v ng c n ph i k đ n c b n v ng v
du l ch l n b n v ng v c ng đ ng dân c đ a ph
đ

ng. Nh m m c đích đ “du l ch có th đáp ng

c nhu c u c a th h hi n t i mà không làm nh h

th h t

ng t i kh n ng th a mãn nhu c u c a

ng lai” (Weaver, 2002, trang 346), tính b n v ng c n ph i d a trên 3 tr :

- Kinh t b n v ng
T o thêm ngu n thu nh p cho c ng đ ng dân c đ a ph
đ tđ

ng. Tính b n v ng v kinh t ch có th


c n u nh c ng đ ng có th t t o l p cu c s ng c a mình d a trên nh ng công c và c

s v t ch t đ

c cung c p. Vi c t o ra thu nh p c n ph i n m ngay trong chính c ng đ ng vì l i
i dân đ a ph

ích c a ng

ng. Tính kh thi v th

ng m i c a các s n ph m DLC

c ng có t m

quan tr ng đ c bi t đ i v i s b n v ng v kinh t .
- V n hóa xã h i b n v ng
DLC góp ph n tái t o v n hóa truy n th ng, khuy n khích lòng t
v i chính tài s n v n hóa c a đ a ph

ng, t

hào c a ng

i dân đ a ph

ng

đó b o t n các giá tr v n hóa cho th h mai sau.


ây là v n đ c n thi t không ch đ i v i c ng đ ng dân c mà còn v i c chi n l

c phát tri n du

l ch b n v ng. Nh ng thay đ i xã h i đ u có th di n ra trong m i hình th c phát tri n, k c du
l ch. Quan tr ng là ph i đ m b o sao cho nh ng thay đ i đó đ

c ch p nh n v m t xã h i và có

th góp ph n h p lý vào l i ích c a c ng đ ng. H n n a, giá tr v n hóa xã h i có th giúp t o l p
nh ng ngu n v n xã h i cho t
- Môi tr

ng lai.

ng b n v ng

Duy trì và b o v môi tr
cao ch t l

ng thông qua đào t o, giáo d c nh n th c vì c 2 m c đích du l ch và nâng

ng cu c s ng cho ng

Nghiên c u này t p trung và đ c p

i dân đ a ph

ng.


m c đ ngang nhau vào c 3 tr nói trên. Ph

có ph n khác bi t đôi chút v i cách ti p c n du l ch c ng đ ng th

ng pháp này

ng l trong đó nh n m nh

nhi u h n vào t m quan tr ng c a khía c nh v n hóa xã h i và g n nh

b qua vai trò c a tính

b n v ng v kinh t . Ba tr b n v ng t o nên n n t ng c b n đ phân tích tính hi u qu c a các
mô hình DLC

các vùng đ

c ch n làm tình hu ng nghiên c u.

7


2.4.2 S tham gia c a C ng đ ng
Do đi u c t y u trong DLC

là do c ng đ ng làm ch và qu n lý và vì l i ích c a c ng đ ng nên s

tham gia c a c ng đ ng dân c chính là tr ng tâm c a d án. M đ u quá trình quy ho ch, ngu n
l c ban đ u đ phát tri n s n ph m du l ch không th b qua s đóng góp c a c ng đ ng dân c
trong vi c khám quá, mong mu n, ý t

di n ra theo chi u t

ng và th c thi. Quá trình quy ho ch

trên xu ng mà thi u đi s

ng

quan tâm đúng m c t i vai trò c a c ng đ ng.

Trong giai đo n tri n khai DLC , c ng đ ng dân c
n ng l c c a c ng đ ng s đ

Vi t Nam th

c nđ

c phát tri n. Li u d

c n m quy n đi đ u. V i quy n này,

án có thành công hay không ph thu c vào

m c đ phát tri n c ng đ ng. Quá trình qu n lý ti p di n thu c v trách nhi m c a chính c ng
đ ng dân c . K n ng qu n lý c a ban qu n lý có y u t quy t đ nh. Vì ch t l

ng s n ph m t t

h n, các h gia đình trong c ng đ ng đòi h i ph i có k n ng chuyên môn.
2.4.3. Quy mô phát tri n du l ch

Tr ng ph m vi nghiên c u c a tài li u này, c khái ni m du l ch t ng quát và du l ch l a ch n đ u
đ

c đ c p. Du l ch t ng quát th

ng đ

c đánh giá là không b n v ng.

khái ni m du l ch này là quy mô l n, các gói du l ch do các thành ph n t
đi u hành và nh m vào nh ng đi m đ n đã đ

c th

ng m i hóa

c tr ng ch y u c a
nhân ngoài đ a ph

m c cao.

ng

bù đ p l i y u

kém v tính không b n v ng c a du l ch t ng quát, m t khái ni m m i v du l ch b n v ng l a
ch n đ
đ

c đ a ra đáp ng xu h


ng v nhóm du khách “m i” và có trách nhi m. Du l ch ch n l a

c coi là s l a ch n t t h n cho chi n l

c phát tri n do nó có đ c thù v t ch c riêng l , quy

mô nh t i các vùng nh và có m c đ th

ng m i v a ph i, đ ng th i do chính c ng đ ng đ a

ph

ng qu n lý. G n đây, ch s phát tri n b n v ng c a du l ch l a ch n v n ch a đ

thi n. Khái ni m du l ch l a ch n “lý t
đ

ng” đã g i m

ph

c hoàn

ng pháp ti p c n v i tính b n v ng

c áp d ng trong nghiên c u này. C th h n, tác gi nghiên c u đã s

d ng khái ni m cho


r ng không có v t c t rõ ràng v tính b n v ng gi a du l ch t ng quát và du l ch l a ch n. N u
đ

c qu n lý t t, du l ch t ng quát c ng có th b n v ng. M t khác, du l ch l a ch n c ng có th

m t đi tính b n v ng n u quá tri t đ .
Do DLC là m t quá trình đúng h n là m t s n ph m du l ch, vi c tách r i và phân bi t du l ch t ng
quát và du l ch l a ch n có th r t khó. Nói cách khác, c du l ch t ng quát và l a ch n đ u có th
là DLC

n u nó th a mãn đ

c tiêu chí quan tr ng nh t là đ t c ng đ ng

D a trên nh ng khái ni m và thành t c a DLC
r ng h n c a các l ai hình du l ch, DLC

đã nói

v trí tr ng tâm.

trên, nghiên c u này chú tr ng t i t m

không coi tr ng phân bi t y u t qu c t hay n i đ a đ i

v i khách du l ch, vùng thành th hay vùng sâu vùng xa, dân t c Kinh hay các nhóm dân t c thi u
s , khách l u trú hay du l ch trong ngày. Nó không ch gi i h n

du l ch sinh thái nông thôn, du l ch


phiêu l u mà còn m r ng

ng v i đi u ki n các tuy n du l ch

các tuy n du l ch tr n gói thông th

này nh m t i các đi m đ n do c ng đ ng đ a ph

ng

đó làm ch , qu n lý và vì l i ích c a chính

c ng đ ng dân c t i đi m đ n.

8


2.4.4. N n t ng lý thuy t
Nh ng khái ni m v du l ch c ng đ ng đ

cs

d ng trong nghiên c u này t p trung vào các đ c

đi m c a c ng đ ng dân c v i t cách là thành t c t lõi. Nó ph i th a mãn m t cách công b ng
các khía c nh b n v ng v kinh t , v n hóa-xã h i và môi tr
ho c l a ch n. Tuy nhiên, ph n l n DLC
ni m này cung c p đ
d


ng h

đ

c t p trung

ng. Nó có th là du l ch t ng quát
các vùng du l ch l a ch n. Các khái

ng và ranh gi i đ phân tích các tình hu ng trong ph n ti p theo

i đây.

Du l ch t ng quát

Du l ch l a ch n

Môi tr
v ng

ng b n

Kinh t b n
v ng

V n hóa – xã
h i b n v ng

3


NGHIÊN C U TÌNH HU NG

Các tình hu ng nghiên c u đ
-

c l a ch n d a trên nh ng tiêu chí sau:

a d ng v khu v c đ a lý thu c c ba mi n B c, Trung và Nam nh m th hi n rõ s khác
bi t trong vi c s d ng ngu n tài nguyên du l ch s n có

-

Khác nhau v t ch c lãnh đ o và h tr

-

các t ch c phi chính ph , chính quy n đ a

Khác bi t v nhóm dân t c g m Thái, Katu, Kinh, Nùng, Chàm;
t

nh ng n i thu c các giai đo n phát tri n đi m du l ch khác nhau (giai đo n nh p

cu c, phát tri n và tr
-

t

nh ng vùng mi n này;


ng đ n các công ty, ho c t thân c ng đ ng đó;

ph
-

Du l ch c ng
đ ng

ng thành);

a d ng v đ c tính h p d n đ i v i các lo i hình du khách khác nhau (qu c t và n i đ a);

9


-

Có m c đ tham gia khác nhau c a các bên liên quan
a d ng v c u trúc tham gia và qu n lý c a c ng đ ng dân c đ a ph

Các tình hu ng th c t đ

c nghiên c u d a trên m t c u trúc chung: m

ng
đ u là nh ng đ c

đi m n i b t c a tình hu ng, ti p theo là các thông tin mô t b i c nh chung. Ph n phân tích các
bên liên quan đánh giá đóng góp c a các thành ph n tham gia vào DLC . Ph n ti p theo c ng là
ph n chính s nghiên c u ph

đ c bi t nh n m nh

ng pháp lu n đ

c áp d ng trong vi c phát tri n du l ch c ng đ ng,

khâu ngu n l c, k t qu và nh ng tác đ ng. Sau khi phân tích các thành t

c t lõi, nh ng thách th c s đ
nh ng bài h c thu đ

c đ c p. Ph n cu i cùng c a t ng tình hu ng nghiên c u s g m
nh ng đi m

c và m t b c tranh r ng h n mô t rõ ràng mô hình DLC

khác nhau c a các vùng ho c khu v c.
3.1 B n H - Sapa
I M N I B T C A TÌNH HU NG
- DLC

đã đ

c tri n khai trong b i c nh phát tri n du l ch s n có

- Có th k t n i v i các đi m du l ch khác b ng m t tuy n du l ch đi b (trekking)
- NGO áp d ng ph
đ ng đ a ph

ng th c th c hành trong vi c h tr


cho chính quy n và c ng

ng

- Xây d ng n ng l c hi u qu cho chính quy n và c ng đ ng đ a ph

ng

- Có s ph i h p ch t ch gi a NGO v i chính quy n và c ng đ ng đ a ph
- Thái đ thi u nguyên t c c a h

ng

ng d n viên du l ch

3.1.1. B i c nh chung
Huy n Sapa thu c t nh Lào Cai, cách Hà N i 370 km, b t đ u phát tri n du l ch bùng n vào nh ng
n m 1990. Sapa n i ti ng v i phong c nh đ p, khí h u d ch u, b n s c v n hóa và các phong t c
t p quán c a các dân t c thi u s trong vùng. Du l ch b t đ u phát tri n t i B n H vào n m 1997
nh các công ty đi u hành du l ch t i đ a ph

ng

Sapa. Ban đ u, B n H ch là m t đi m d ng

chân trong các tuy n du l ch đi b dài ngày. Dân đ a ph

ng ch đ n thu n bán cho du khách đ


u ng và bánh k o. N m 2001 SNV cùng v i IUCN ti n hành m t d án 3 n m nh m phát tri n du
l ch b n v ng trong vùng. Trong n m này, do đ
gia đình t i đ a ph

c c p gi y phép kinh doanh nhà ngh , m t s h

ng có th tham gia cung c p d ch v nhà ngh . Theo th ng kê c a S Th

ng

m i và Du l ch Sapa, n m 2005 có h n 4000 du khách t i th m B n H , 10% trong s đó có s
d ng d ch v nhà ngh .
3.1.2.Phân tích các bên liên quan

10


- Các công ty đi u hành du l ch t i đ a ph

ng thu c Sapa là thành ph n đ i tác chính. Nh ng

công ty này đóng vai trò ch y u trong vi c đi u hành t i ch khách du l ch đ n t
t nh khác. Không m y công ty trong s đó đ u t

vào c

d ng c n u n. Các công ty này không quy t đ nh đ
- Chính quy n đ a ph

ng r t n ng đ ng và gi


Nh ng h tr t phía chính quy n đ a ph

s

Hà N i và các

v t ch t trong b n nh

ch n đ m,

c h gia đình nào có th d n khách đ n.

v trí thi t y u trong s

phát tri n c a c ng đ ng.

ng có th k đ n nh giáo d c chính sách, tiêu chu n

d ch v và thu . Thành viên h i ch th p đ và trung tâm thông tin du l ch Sapa đóng vai trò chính
trong vi c h tr

b n. Có 2 cán b chuyên trách ph trách công tác du l ch

xuyên đ n th m b n và h

B n H , th

ng d n tr c ti p qu n lý ho t đ ng du l ch hàng ngày. Vi c tham gia


c a chính quy n đ a ph

ng đã cho th y nh ng nh h

h

ây chính là y u t thành công c t lõi c a mô hình B n H .

ng d n viên du l ch.

ng

ng tích c c t i thái đ c a các công ty và

- Các t ch c phi chính ph qu c t (NGOs) nh SNV và IUCN đã giúp đ m t cách tích c c trong
s phát tri n du l ch b n v ng t i b n thông qua vi c đào t o và xây d ng nh n th c, t ch c c ng
đ ng, phát tri n c

c u và s n ph m du l ch c ng nh

khâu ti p th . T ch c “The Bread for the

World” h tr v tài chính đ xây d ng c s h t ng và đào t o. Ph
chính ph
ph

áp d ng đ i v i Sapa là t p trung vào vi c phát tri n n ng l c c a chính quy n đ a

ng. T ch c SNV t


các t ch c ch
nh vào s

ng th c mà các t ch c phi

h

v nv c

ch qu n lý ho t đ ng du l ch thích h p b ng vi c thành l p

th p đ và trung tâm thông tin du l ch thu l i nhu n. Thành qu này ph n l n là
ng d n chuyên môn tr c ti p trong m t kho ng th i gian t

SNV cho th y tính hi u qu
cho các ban lãnh đ o đ a ph

ng đ i. S h tr c a

3 c p đ qu n lý du l ch - b n, huy n và t nh. Vi c xây d ng n ng l c
ng là m t ph

ng pháp h p lý đ i v i DLC

vì các c p lãnh đ o này

có th làm vi c tr c ti p v i c ng đ ng và s đóng vai trò ch ch t trong vi c đào t o giáo d c c ng
đ ng.
- Các t ch c phát tri n n ng l c đ a ph
n và tr


ng Cao

ng g m có tr

ng Du lich Hà N i cung c p các khóa đào t o h

n ng qu n lý đang d n ti n b mà DLC

ng d n viên du l ch. Các k

mang l i cho ban qu n lý du l ch đ a ph

v n t c SNV và và các c p lãnh đ o đ a ph
3.1.3. Ph

ng d y ngh Hoa S a tham gia d y n u

ng là k t qu t

ng.

ng pháp lu n Phát tri n Du l ch C ng đ ng

Ngu n l c
Dân s c a B n H g m 200 h gia đình, 1200 ng
sàn b ng g c a ng

i thu c dân t c Tày. Trong b n t p h p nhà


i Tày – Thái v i mái xi m ng, n n nhà b ng song mây và di n tích t 200 –

500 m2. G n đây, 29 h gia đình trong b n đã đ
coi tr ng tính an toàn, v sinh và ng
Tinh th n đoàn k t c ng đ ng đ

c c p phép kinh doanh nhà ngh . B n H luôn

i dân hi u khách và bình d .

c đ cao vì h u h t các h gia đình đ u có quan h h hàng v i

nhau do k t qu c a vi c k t hôn c a các thành viên thu c hai dòng h l n nh t trong b n. Theo

11


truy n th ng, ng

i Tày th

ng giúp đ

nh xây nhà, ma chay ho c c
Ph

ng pháp và ph

i h i.


ng ti n áp d ng

Giai đo n quy ho ch đ

c áp d ng ph

thu hút đ

tham gia tích c c c a c ng đ ng

ng pháp APPA v i s

ng, mong mu n và phân ph i. Ph

ng pháp đ n gi n và h p

c xây d ng sao cho phù h p v i trình đ đ c vi t c a ng

i dân trong b n, do đó đã

thông qua 4 th i k : khám phá, ý t
d n này đ

nhau vào các d p quan tr ng trong sinh ho t c ng đ ng

c s tham gia t i đa c a ng

nhu n c ng đã đ
pháp lý và đã đ


i dân. Quy t c v qu n lý ho t đ ng du l ch và chia s l i

c nh t trí đ ra gi a các thành viên c a c ng đ ng. Th a thu n này có giá tr v
c

y ban Nhân dân Huy n phê duy t.

Ban qu n lý du l ch n m vai trò đi u hành và giám sát vi c đ ng ký và chi tr phí nhà . Các thành
viên trong ban qu n lý ch u trách nhi m v các ho t đ ng khác nhau. H là thành ph n ch ch t
trong b n nh cán b an ninh, cán b qu n lý b n. M c dù nh ng thành viên này có th không ph i
là nh ng thành ph n n ng đ ng, nh ng s có m t c a h trong ban qu n lý là do yêu c u v m t
pháp lý.
K t qu
- S n ph m và d ch v c a DLC
t i nhà c a dân đ a ph

Khách tham quan t i B n H có th
hàng ngày c a ng
làng b n, th

i Tày. H

ng d n viên du l ch là dân đ a ph

nh ng thác n

c th o. Khách tham quan có th tham gia vào các chuy n đi b

c và su i n


thao v n hóa cùng v i dân b n đ a, th

c khoáng nóng quanh vùng, tham gia vào các ho t đ ng th
ng th c các món n c a ng

đóng góp vào công vi c phát tri n chung c a c ng đ ng nh
ti ng n
-

ng s d n du khách tham quan

ng th c phong c nh thanh nhã và yên bình c ng nh tìm hi u k thu t nhu m chàm,

đánh b t cá, đ ng áng và tr ng d
và b i

ng và tham gia cu c s ng sinh ho t

i Tày c ng nh tình nguy n

làm m i tr

ng h c, b nh xá, d y

c ngoài và tr ng cây.

i tác kinh doanh và khâu cung c p

D ch v


n u ng th

ng thu đ

c nhi u l i than phi n nh t t phía các công ty d n khách du l ch.

Các công ty này ph i mua th c ph m đ n u n cho du khách t Sapa và v n chuy n nh xe ôm
t i b n. Vi c này gây ra nh ng b t ti n cho các công ty đi u hành du l ch và làm gi m thu nh p c a
ng

i dân đ a ph

ng. Nguyên nhân chính c a v n đ này là vi c thi u ngu n cung c p th c

ph m t i b n. Nhân dân đ a ph

ng bi t r ng h không th nuôi tr ng và cung c p đ b t c lo i

rau màu hay thú v t nào. Theo dõi cho th y t t c các công ty du l ch d

ng nh đ u đ a ra m t

m u th c đ n nh nhau mà không xem xét đ n ngu n s n có c a th c ph m trong b n.
- Th ch phân chia l i nhu n

12


Thu nh p t vi c cho du khách ngh t i nhà là 25.000 VND, trong đó 5.000 VND đ


c n p cho Qu

c a C ng đ ng. 20.000 VND còn l i thu c v h gia đình. Cho t i nay, Qu C ng đ ng đã thu
đ

c 3 tri u VND, d ki n s ti n này s đ

Qu n lý Du l ch c a b n, nh ng ng
thu đ

c s d ng đ tr l

ng cho các thành viên trong Ban

i này, hi n t i, v n đang làm vi c không l

ng. T n m 2005,

c áp d ng (150.000 đ ng/1h /1 n m). Ngo i tr thu nh p c đ nh t d ch v nhà , các h

đón nh n du khách trong b n c ng thu đ

c l i nhu n t

vi c kinh doanh n

c gi i khát. M t h

th ng b ng công đ


c đ ra nh m đ m b o h n n a vi c phân b công b ng l i nhu n và đ

phòng vi c m t s h

ng d n viên du l ch thi u đ o đ c bóc l t các ch h gia đình. Tuy nhiên, k

ho ch này không đ

c th c hi n nh mong mu n do nh ng ph n ng tiêu c c t các h gia đình

và các h

ng d n viên du l ch.

- Gi i quy t tranh ch p
Mâu thu n n y sinh
đ

c p qu n lý th p gi a các h gia đình đón nh n du khách và các h không

c đón. Tác gi c a nghiên c u đã thu âm đ

không đ

c nh n thu nh p t

ho t đ ng du l ch khi n cho du khách

b t ti n và khó ch u. Nh ng tranh ch p này đã đ
- Phát tri n ngu n v n xã h i cho đ a ph

Ngu n thu nh p t
vùng đ

c nh ng l i to ti ng t

phía nh ng h gia đình

các h quanh đó c m th y

c đ a ra đ bàn gi i quy t t i cu c h p b n.

ng

các ho t đ ng du l ch đã t ng thêm ngu n v n đ tr em c p 2 và c p 3 trong

c đ n tr

ng, đ mua đ dùng thi t b nh

ho c mua xe máy đi l i. Các k n ng giao ti p xã h i đ
v các v n đ môi tr

ng, ni m t

vô tuy n, xây d ng nhà t m có n

c nóng

c nâng cao cùng v i nh n th c đúng đ n


hào v kho tàng v n hóa b n đ a. Quan tr ng h n là tr em

các h gia đình cung c p d ch v cho du khách có th h c h i đ

c nghi p v du l ch. Nh

đó,

chúng s lao đ ng t i nhà, ki m thêm thu nh p cho gia đình và ti p n i truy n th ng c a làng b n.
Nh ng tác đ ng
M i ngày B n H ti p nh n trung bình t

5 đ n 7 du khách v i m c chi tiêu trung bình kho ng

700.000 – 1.000.000 VND đ i v i 1 nhóm g m 15 khách. Kinh doanh n

c gi i khát đã tr thành

ngu n thu nh p chính do giá c đ u ng đ u t ng g p đôi so v i Sapa. Kinh doanh đ th công
c ng thu đ

c nhi u l i nhu n nh ng r t ít h gia đình có th đ m nh n đ

c. Khuân vác hành lý

cho du khách đã tr c ti p t o ra công n vi c làm cho nh ng lao đ ng có thu nh p th p. M c thu
nh p hàng tháng 3 tri u VND c ng v i ti n ti t ki m kho ng t 1 đ n 2 tri u đ ng VND tr nên r t
có ý ngh a đ i v i các h dân trong b n bên c nh ngu n thu nh p th

ng xuyên t công vi c đ ng


áng.
Du l ch đã đóng góp đáng k vào quá trình tái sinh các truy n th ng v n hóa, đ c bi t là k thu t
làm đ th công, b o t n nh ng đi u nh y và hát dân gian v i 2 nhóm bi u di n ngh thu t (nhóm
tu i trung niên và nhóm thanh niên). Các ho t đ ng du l ch đã khuy n khích dân b n đ a m c qu n
áo truy n th ng khi bi u di n ho c khi đón khách. N p nhà đ

c gi gìn. Vai trò c a ph n đ

c

13


coi tr ng. Nh ng h thành công nh t chính là nh ng h trong nhà có nh ng ng
khách, ch m ch , c i m , n u n ngon và t n tình giúp đ du khách và h

i ph n

hi u

ng d n viên du l ch. Tr

em c ng đóng vai trò giúp đ trong nh ng gia đình này.
Nh n th c t t h n v v n đ môi tr
bi u là đ
đ

ng c ng đ


c nâng cao thông qua ho t đ ng du l ch, tiêu

nên s ch s và cây đ

ng ph l i xóm tr

c tr ng nhi u h n. Môi tr

c c i thi n trong khi đó thói quen nuôi thú v t truy n th ng đ

c lo i tr

ng sinh ho t

khi n cho nhà c a

s ch s h n.
3.1.4. Nh ng thách th c
Do h

ng d n viên du l ch có quy n l a ch n gia đình cho du khách

mà không b công ty du l ch

tác đ ng, nên có nhi u quy n l c h n đ i v i nh ng h dân có cung c p d ch v nhà ngh trong
b n. Chính vì l đó, các h

ng ch n nh ng gia đình quen thu c và có th giúp đ

ng d n viên th


trong vi c n u n cho khách. Thêm vào đó, h
đ nh nh

ng d n viên th

ng có nh ng c x tiêu c c nh t

đòi hoa h ng, và m t vài trong s đó không đ trình đ . Nh m gi i quy t thi u sót này,

các c p lãnh đ o đ a ph

ng c n ph i h p tác ch t ch v i các công ty du l ch và ban quan lý du

l ch b n. H n n a, các công ty du l ch c ng có th tham gia vào ch

ng trình l u thông khách.

Th a thu n và ph i h p c a c 3 bên đóng vai trò then ch t.
Khâu cung c p d ch v ch a đ

c hoàn thi n, đ c bi t là d ch v

th c ph m t i b n. Thi u sót này có th đ

n u ng v i vi c thi u ngu n

c gi i quy t b ng vi c t ng s h gia đình có th tham

gia gián ti p vào ho t đ ng du l ch, thông qua vi c cung c p và t o l p m t khu ch đ chính ng

dân đ a ph

i

ng bán rau qu và th c ph m.

Vi c b o t n n n v n hóa truy n th ng và k thu t s n xu t c ng là m t thách th c. B n H nên có
m t nhà v n hóa trong b n ho c m t b o tàng nh đ làm n i gi i thi u l ch s
xu t c a đ a ph

và k thu t s n

ng nh m ph c v cho nhu c u h c h i c a khách du l ch.

Ban qu n lý du l ch c a b n v n làm vi c không l

ng. Vi c này r t d d n đ n làm gi m nhi t tình

và đ ng l c c a các thành viên trong ban. C ch tr l

ng c a qu c ng đ ng c n đ

c s m áp

d ng.
Cu i cùng, đi u ki n giao thông và liên l c trong vùng c ng c n ph i đ
km đ

ng b n i li n b n v i tuy n đ


đi n tho i c ng nh đ

ng chính đang

c c i thi n. Có kho ng 5

trong tình tr ng kém. Không có đ

ng

ng đi n t i b n. S y u kém này có th kìm hãm s phát tri n du l ch c a

vùng.
3.1.5. Bài h c thu đ

c

Vi c l a ch n đi m này đã đ

c xem xét k l

các công ty đi u hành du l ch. Do đó vi c th

ng, n m trong chi n l

c phát tri n s n ph m c a

ng m i hóa s n ph m tr nên d dàng h n và thu

14



hút đ
tr

c nhi u du khách t i b n h n. Khu v c này đã tr i qua m t quá trình phát tri n du l ch

c khi d án DLC đ

c tri n khai.

Vai trò tích c c c a c ng đ ng đ a ph
ph

ng, các t ch c phi chính ph và các công ty du l ch t i đ a

ng đã t o ra nh ng thay đ i l n trong quá trình phát tri n c ng đ ng. Chính quy n lãnh đ o

trong vùng c ng đã có nh ng đóng góp đáng k t o nên y u t thành công và c ng là đ i tác l a
ch n đúng đ n c a DLC .
Các thành viên ho t đ ng tích c c trong ban qu n lý du l ch cùng v i tinh th n đoàn k t c ng đ ng
cao c ng nh

t l bi t ch l n, thói quen sinh ho t t t (s ch s ) đã góp ph n t o nên tiêu chu n

d ch v du l ch có ch t l
h

ng l n đ n ng


ng. Trong quá trình v n đ ng, c n tìm ra nhân t tác đ ng, ng

i dân trong b n, ví d nh tr

ng b n, và c ng là ng

i có nh

i có n ng l c t ch c

t t h n các ho t đ ng trong vùng.

M

R NG T M NHÌN

Sapa v n là đi m du l ch n i ti ng v i r t nhi u làng b n tham gia vào DLC . T
V n, T Phìn và Cát Cát là nh ng n i đ u tiên đón ti p du khách. D a quá nhi u
vào công tác t qu n lý c ng đ ng trong khi ch a phát tri n đ

c n ng l c cùng v i

s thi u quan tâm c a các c p lãnh đ o trong vùng d n t i nh ng tác đ ng tiêu c c
đ i v i xã h i và môi tr

ng t i các đ a ph

ng này. Khi b t đ u tham gia vào d

án c a SNV và IUCN, Sìn Ch i, m t đi m đ n cách th xã Sapa 4 km, ch a t ng

tham gia vào ho t đ ng du l ch nào. Trong b n xu t hi n nh ng thi u sót khi n cho
n i đây không th đ t đ

c hi u qu kinh t .

ó là vi c thi u liên k t v i các đi m

khác trong tuy n đi b , kho ng cách quá g n khi n cho du khách không c n ph i
ngh l i t i b n, s

y u kém trong khâu ti p th t i các thành ph n t

tranh toàn c nh v DLC

nhân. B c

t i Sapa đã cho th y c n ph i coi tr ng ngang nhau 3

thành t kinh t , xã h i và môi tr

ng. Quá nh n m nh vào m t trong ba thành t

này có th mang l i nh ng nh h

ng tiêu c c t i toàn b mô hình ho t đ ng.

3.2 B n Lác – Huy n Mai Châu – T nh Hòa Bình

I M N I B T C A TÌNH HU NG
- Kh n ng t qu n lý trong c ng đ ng l n m nh v i ban lãnh đ o làm vi c hi u qu

- óng vai trò nh là m t mô hình thành công đ a h dân lên làm kinh doanh
- Ít có s tham gia c a các chính quy n

15


- M t trái c a thành công là vi c th

ng m i hóa quá m c ngu n tài nguyên b n

b n/du l ch truy n th ng
3.2.1. B i c nh chung
Th xã Mai Châu thu c t nh Hòa Bình n m cách Hà N i kho ng 135 km và cách th xã Hòa Bình 60
km.

ây là m t vùng nông thôn đ p, ph n l n dân s là dân t c thi u s Thái Tr ng. B n Lác đ

c

l a ch n là “làng v n hóa” trong vùng vào nh ng n m 60 và 70. Vào nh ng n m 1980, b n b t đ u
đón nh n khách du l ch, trong đó ch y u là t
1990 là khách du l ch ph

kh i Xô Vi t

ng Tây. N m 1995, b n đ

ông Âu; sau đó vào đ u nh ng n m

c chính th c c p phép kinh doanh nhà


ngh . Trong vòng h n 10 n m, b n đã t ng s h đón khách du l ch t

5 lên đ n 20 h . L

ng

khách du l ch t i B n Lác t ng đ n đ nh đi m vào n m 2002. Sau đó, vi c xây d ng tuy n đ

ng

s 6 n i Hòa Bình và S n La đã làm gi m b t l

ng du khách t i Mai Châu trong 3 n m (2003 –

2004 – 2005). N m 2006 d ki n s đ t 60% s khách du l ch c a n m 2002. B n này đã tr thành
đi m đ n th

ng xuyên h n c a khách n i đ a trong vài n m g n đây.

3.2.2. Phân tích các bên liên quan
- Công ty Du l ch Hòa Bình là m t c quan nhà n

cd

i s ch đ o c a

y ban Nhân dân T nh.

ây chính là công ty đ u tiên phát hi n và phát tri n đi m du l ch c a vùng. Vào đ u nh ng n m

90, sau khi B n Lác đ

c c p phép kinh doanh nhà ngh , công ty đã c các đ u b p đ n d y dân

làng chu n b b a tr a cho du khách. T
giao cho các h trong đ a ph

n m 1997, quy trình n u n đã hoàn toàn đ

c chuy n

ng. Công ty r t quan tâm t i vi c m lo i hình du l ch đi b m i và

nh ng n i du khách ngh chân ngoài B n Lác.
- Trái l i, các c p chính quy n đ a ph

ng r t th đ ng. Ban lãnh đ o huy n Mai Châu không tham

gia tích c c vào ho t đ ng du l ch c a b n. Vi c thu th p s li u v khách du l ch hàng tháng t i
b n là trách nhi m chính c a Phòng Kinh t huy n Mai Châu. Ch có duy nh t m t cán b chuyên
trách du l ch là c nhân m i ra tr

ng và ch a h có kinh nghi m làm vi c trong ngành du l ch.

- Không có m t t ch c phi chính ph hay m t c s đào t o n ng l c nào t i đ a ph

ng tham gia

vào ho t đ ng du l ch c a B n Lác.
3.2.3. Ph ong pháp lu n phát tri n du l ch c ng đ ng

Ngu n l c
Trong b n có 110 h gia đình, trong đó 24 h đã đ ng ký đón khách du l ch. Tuy nhiên, ch có 20
h tham gia ho t đ ng. 4 h còn l i đã rút lui trong vài tháng đ tránh ph i n p thu trong khi không
có khách t i. 5 trong s 20 h đang ho t đ ng th
d ng l ai gi

ng chi u truy n th ng c a ng

ng xuyên đón khách qu c t . B n v n đang s

i Thái. Cho đ n nay đã có 2 th h gia đình tham gia

vào d ch v du l ch.

16


B n v n b o t n t t nhà sàn truy n th ng c a ng
du l ch đã khuy n khích ng
h n

i Thái. Ngu n l i nhu n đáng k thu đ

i dân trong b n xây nhà mái r m theo l i truy n th ng. Không ch gi i

nh ng h gia đình n m t i khu v c trung tâm c a b n đ

h trong B n Lác 2 n m

ct


c g i là B n Lác 1, mà c nh ng

phía bên kia c u c ng b t đ u mu n tham gia vào các ho t đ ng du l ch.

Th m nh c a B n Lác chính là n n v n hóa Thái. Kho ng cách t Hà N i t i Mai Châu không quá
xa, thích h p cho nh ng chuy n du l ch đ

ng b 2 ngày. Sau khi đ

ng 6 đ

c hoàn thành, giao

thông gi a Hà N i – Hòa Bình và S n La tr nên thu n ti n h n, có tác đ ng tích c c t i phát tri n
du l ch c ng đ ng t i Mai Châu.
Ph

ng pháp và ph

ng ti n áp d ng

C ng đ ng b n có tinh th n đoàn k t cao. Dân c a các b n khác không đ
nhà trong b n. Không ph i dân b n đ a không đ

c phép mua đ t xây

c phép đ u t . Toàn b đ t trong b n đ

c


truy n t đ i này sang đ i khác. Do đó, nh ng h gia đình đón khách m i đây đ u do con cái đ m
nh n công vi c.
H u h t dân trong b n đ u có quan h h hàng và m t thi t trong c ng đ ng dân c . Tr
gi vai trò là c u n i và ti ng nói c a dân b n t i các c p lãnh đ o huy n. Tr
vào các ch

ng trình nh b o t n trang ph c truy n th ng và h th ng thoát n

ng b n

ng b n đã tham gia
c th i.

V v n đ ngh a v tài chính, các h gia đình tham gia kinh doanh ph i n p 3 m c thu tùy theo
thu nh p hàng tháng t ho t đ ng du l ch: 700.000 VND ho c h n, 500.000 VND và 300.000 VND.
Các h này đ u s n sàng đóng góp nhi u h n cho ho t đ ng c a b n. Do tinh th n đoàn k t cao,
trong b n không h có tr

ng h p bán nhà, không có tr

mua gì. Chính đi u này đã khi n du khách
Các h thi u ti n có th vay m
ho c c i t o khu v sinh.

ng h p b t ép khách hàng ph i

đâu

đây c m th y tho i mái.


n ngân hàng. M t s h đã s

d ng s ti n vay này đ xây nhà

xây d ng 1 nhà v sinh đ t tiêu chu n c n ph i có 10 tri u VND. V n

đ đ t ra là nh ng khu v sinh này có v hi n đ i quá và không phù h p v i ki u nhà truy n th ng
c a b n. H n n a, r t nhi u ao h đã b chuy n thành các bãi đ xe cho du khách làm thay đ i l n
t i c nh quan c a b n.
B n không duy trì m t mô hình ho t đ ng du l ch b t bu c nào và không có m t qu chung nào.
Nh ng quy t c n i b đ
du l ch đ

c m i ng

i trong b n cùng nh t trí đ ra đ t qu n lý b n. Ban qu n lý

c hình thành m t cách t phát và g m 3 thành viên ch u trách nhi m v các v n đ kinh

doanh, an ninh và hành chính, đóng vai trò là c u n i gi a b n và phòng Du l ch trên huy n. Không
h có m t quy ho ch phát tri n du l ch cho b n. Chính vì th , không h có m t qui đ nh v xây
d ng và x

lý n

c. Lý do vì sao b n v n phát tri n du l ch m nh m là do nh n th c c a chính

dân b n đ a, do c c u t t ch c và qu n lý c ng đ ng ch t ch trong b n.


17


Quy trình đ t ch

cho du khách do các công ty du l ch quy t đ nh. Tuy nhiên, t t c các h gia

đình đ u có m t quy t c ngoài v n b n chung v ch đ hoa h ng, n u ng và ch ngh mi n phí
cho h

ng d n viên du l ch.

K t qu
- S n ph m và d ch v DLC
Khách tham quan t i B n Lác có th ngh l i nhà dân đ tìm hi u cu c s ng sinh ho t hàng ngày
c a ng

i Thái. Du khách c ng có th th

ng ngo n phong c nh yên bình v i nh ng đ ng lúa,

hang đ ng; tham gia vào các chuy n đi b , th

ng th c món n c a ng

i Thái c ng nh tìm hi u

k thu t d t th c m. Trong b n c ng có 1 khu c m tr i và đ t l a tr i cách bi t so v i khu b n
chính.
-


i tác kinh doanh và khâu cung c p

Do n m

v trí g n ch

th xã Mai Châu, ngu n th c ph m cung c p cho B n Lác d i dào. M i

ng g m đ y đ 3 b a (sáng, tr a và t i). Dân b n đ u có th n u n ngon đ t

chuy n du l ch th
tiêu chu n v ch t l

ng. Th c đ n cho b a sáng đ

c thay đ i: xôi đ

b . B a tr a và t i theo phong cách truy n th ng g m có th t n

c thay cho bánh mì và

ng, canh khoai s - m t lo i rau

c n i ti ng và tiêu bi u c a vùng. Trong b n c ng có 3 đ i bi u di n ngh thu t truy n th ng. B n
có kh n ng cung c p khu c m tr i r ng l n cho nhóm sinh viên lên t i tr m ng
t m cho du khách đ t tiêu chu n t t, có n

i. H th ng nhà


c nóng và s ch s . Rau qu , th c ph m và ngay c

ch n g i đ m đ u do các h gia đình khác trong b n cung c p.
- Th ch qu n lý và phân chia l i nhu n
Thu nh p t

vi c đón khách du l ch là t

50.000 – 60.000 VND, 10.000 VND cho b a sáng và

50.000 VND cho b a tr a ho c t i. Ngoài ra còn có thêm kho n thu 50.000 VND/1 du khách t
vi c bi u di n ngh thu t. Các h ph i n p thu v i t l 10% ngu n thu hàng tháng. Nh ng h gia
đình thu đ

c nhi u l i nhu n nh t kho ng t 200 tri u VND m i n m. Thu nh p trung bình m i h

dân đón nh n khách là kho ng t 3 – 5 tri u VND/1 tháng. Nh ng gia đình cho sinh viên Vi t Nam
t i ngh th

ng có thu nh p th p h n do giá c là 15.000 VND/1 ng

10.000 – 20.000 VND/1 ng

i, giá m i b a kho ng t

i.

- Gi i quy t tranh ch p
Tranh ch p th


ng đ

c đ a ra cu c h p b n đ gi i quy t. M t s hình ph t đ

c áp d ng là

ph t ti n, ho c cao h n là b dân b n “t y chay” và không giúp đ vào nh ng d p quan tr ng c a
gia đình. Do tinh th n đoàn k t c ng đ ng cao, tranh ch p trong b n hi m khi x y ra và n u có đ u
đ

c gi i quy t n i b khi h p b n. Trong b n không x y ra tình tr ng mâu thu n vì tranh khách

gi a các h . Tuy nhiên, c ng đã có tr

ng h p 2 gia đình tr ti n hoa h ng cho ng

i lái xe ôm

18


(không ph i dân trong b n) đ h ch khách v nhà mình. Ti n hoa h ng lên t i 30.000 VND. S
vi c này đã khi n cho các h gia đình khác b t bình.
- T o l p ngu n v n cho xã h i
Ti n ti t ki m đ

c dùng đ cho con em h c hành ho c mua xe máy đ đi l i thu n ti n. Kh n ng

giao ti p xã h i và đ c bi t là k n ng kinh doanh c a ng
th c t t v v n đ b o v môi tr


ng, lòng t

i dân đ

c nâng cao cùng v i nh n

hào v truy n th ng v n hóa b n đ a. H n n a, tr

em trong các h gia đình tham gia ho t đ ng du l ch có th h c h i đ

c nghi p v ti p đón khách

du l ch; giúp chúng g n bó v i gia đình, có th làm vi c ph c v gia đình và ti p n i truy n th ng
c a b n.
3.2.4. Nh ng tác đ ng
Ho t đ ng du l ch đã tác đ ng m nh m t i b n thông qua vi c t o ra nhi u vi c làm cho không ch
nh ng lao đ ng tr c ti p mà c gián ti p cho nh ng ng

i dân cung c p cho các h đón khách

nh bán th c m, th c ph m và bi u di n ngh thu t. Nh ng gia đình làm n t t th
nhi u h n đ xây d ng b n nh

xây d ng h th ng giao thông ho c n

ng đóng góp

c. Ngoài ra, nh ng h


nghèo h n có th ki m thêm thu nh p b ng cách làm các công vi c đ ng áng cho các h gia đình
có thu nh p cao h n.
Bên c nh vi c góp ph n khôi ph c l i nh ng đi u nh y và hát dân gian, phong cách ki n trúc
truy n th ng, du khách c ng đã đ l i m t s

nh h

ng nh t đ nh t i cu c s ng sinh ho t c a

c ng đ ng. Ví d nh ng h không đón khách n y sinh tâm lý t

ti vì nghèo h n. H có th không

hòa nh p cùng nh ng h giàu có h n vào nh ng d p quan tr ng c a b n ho c có th không dám
nh n mình là dân b n Lác do s

b hi u nh m là giàu có. T

khi B n Lác không còn n m trong

danh sách nh ng n i c n tr c p đói nghèo, nh ng h này không còn kh n ng đ

c nh n h tr

t phía t nh ho c chính ph . M t khác, do nh ng đóng góp l n cho huy n thông qua thu , ti ng nói
c a b n t i các c p lãnh đ o huy n đã tr nên m nh m h n.
B n Lác có m t môi tr

ng thiên nhiên xanh s ch đ p v i nh ng ngôi nhà theo phong cách ki n


trúc truy n th ng: nhà sàn bên c nh ao nh . Tuy nhiên, nh ng ngôi nhà này đang d n bi n đ i sao
cho phù h p v i nhu c u c a du khách. Bên c nh đó, v n đ v thi u kh n ng xây d ng m t h
th ng x lý n

c th i trong b n c ng đang tr nên c p bách vì s l

ng khách du l ch t i b n ngày

càng t ng nhanh trong khi khu v sinh không h có h th ng x lý t i ch . Ch t th i đ
ti p vào c ng khi n cho nhân dân trong b n và các b n

vùng đ t th p h n c ng b

c đ a tr c
nh h

ng.

3.2.5. Nh ng thách th c
V n đ đ t ra là b n c n ph i b o t n nh ng ngôi nhà truy n th ng (do r t nhi u mái nhà đã b
thay r m b ng ngói) và ng n ch n vi c l p ao cá đ l y bãi đ t tr ng ho c bãi đ xe. S l
xanh gi m nhi u khi n cho hình nh c a b n Lác không còn đ p nh
n m 1997, ph n

tr

ng cây

c đây. Bên c nh đó, t


trong b n không còn m c trang ph c truy n th ng ngo i tr

nh ng lúc bi u

19


di n. Các c a hàng bán đ l u ni m và th công th

ng bày bán th c m pha tr n c a ng

i Thái

và các dân t c khác khi n cho b n m t đi b n s c c a mình và gi m s c h p d n đ i v i du khách.
Chính ng

i dân trong b n ch

không ph i là du khách có th nhìn nh n đ

c v n đ này m t

cách rõ ràng.
Vi c quy ho ch k l

ng v phát tri n du l ch c a b n b b ng do thi u v ng m t b ph n chính

th c chuyên trách qu n lý du l ch. Chính vì l đó, h th ng c ng n
s quan tâm đúng đ n.


c c ng nh xây d ng thi u đi

ây đã tr thành m t v n đ nghiêm túc t khi s l
c lâu dài, chính quy n đ a ph

ngày càng t ng. V chi n l

ng du khách đ n b n

ng c n ph i tham gia tích c c h n

n a trong vi c ch đ o và quy ho ch du l ch, n u c n thi t c n ph i tìm đ n các t ch c có chuyên
môn đ nh h tr t v n.
3.2.5. Bài h c thu đ

c

M t c ng đ ng l n m nh và đ

c t ch c ch t ch chính là đi u ki n thu n l i đ phát tri n thành

công mô hình du l ch c ng đ ng. Quy trình xây d ng n ng l c cho đ a ph
trình này đòi h i đ a ph

ng là r t c n thi t. Quy

ng ph i m t m t th i gian dài m i có th t ho t đ ng và kinh doanh. M t

khi ho t đ ng du l ch đã phát tri n thì s thúc đ y n n kinh t c a c vùng t ng theo c p s nhân.
S ph i h p ch t ch v i các công ty du l ch là v n đ m u ch t. Rõ ràng r ng nh ng h gia đình

thành công nh t trong b n là nh ng h có m i quan h kh ng khít v i các công ty này. Vi c thu hút
các công ty đó tham gia ngay t đ u vào quá trình quy ho ch là r t c n thi t vì nh ng công ty này
r t n ng đ ng trong vi c đi tìm ho c t o l p m t đi m đ n thu hút khách du l ch m i. Trong quá
trình quy ho ch c ng c n ph i xem xét t i v n đ th
l

ng tr

ng m i hóa có th x y ra do thi u k ho ch

c.
M
Ti p thu s
x
t

R NG T M NHÌN

thành công mà B n Lác đ t đ

c, Công ty Du l ch Hòa Bình đã kh i

ng cho 8 b n khác quanh huy n Mai Châu tri n khai DLC
2-3 h ho t đ ng. S

có m t c a các thành ph n t

v i quy mô nh v i

nhân c ng tác v i m t s


công ty đang ngày càng rõ ràng. Quy trình phát tri n n ng l c cho đ a ph
đ

c quan tâm đ y đ h n thông qua vi c các công ty du l ch th

ng đang

ng xuyên tham

gia ch đ o và t ch c đào t o hu n luy n.
3.3 Làng

i – Nam

ng – Th a Thiên Hu
I M N I B T C A TÌNH HU NG

- ây là m t làng nghèo, ch a có kinh nghi m v du l ch
- V n đ khôi ph c v n hóa g c là c p bách
- S ph i h p y u kém c a các bên liên quan làm ch m ti n đ c a DLC

20


- Công tác ti p th s n ph m g p tr
ng

ng i l n do thi u s


tham gia tích c c c a

i dân

- L i nhu n đ

c phân chia công b ng

3.3.1. B i c nh chung
Làng

i n m cách khu di s n v n hóa th gi i Hu kho ng 60 km và là n i

c a 110 h dân

thu c dân t c thi u s Katu. Tháng 1 n m 2004, SNV cùng v i S Du l ch Hu đã kh i x
án Du l ch V n hóa C ng đ ng làng

i. D án áp d ng ph

ng d

ng pháp quy ho ch c ng đ ng cùng

v i s h p tác c a các bên liên quan bao g m chính quy n đ a ph

ng, các c s đào t o du l ch

trong vùng và các công ty du l ch. Sau 6 tháng tri n khai, làng đã có th đón khách du l ch. S
l


ng th ng kê n m 2005 cho th y đã có 15 l

n m 2006, có 19 l

t g m 225 du khách t i làng. Tính t i tháng 11

t g m 343 khách. Trong vòng 2 n m tri n khai d

khách du l ch, thu đ

án, làng đã đón nh n 568

c 55 tri u VND, t o ra ngu n thu nh p đáng k cho ng

i dân trong làng.

3.3.2. Phân tích các bên liên quan
SNV là t ch c kh i xu ng phát tri n du l ch c ng đ ng t i làng
này, làng

i. Tr

c khi tham gia vào d án

i ch a h có kinh nghi m v làm du l ch. SNV đã h tr m t ph n nh v tài chính đ

xây d ng c s v t ch t, đào t o, t ch c c ng đ ng, ti p th cho làng b ng cách làm c u n i làng
v i các doanh nghi p.
Các c p lãnh đ o đ a ph


ng là S Th

ng m i và Công nghi p huy n Khe Trê, có vai trò d án

v i vai trò h n ch trong d án. S Du l ch T nh ban đ u c ng tham gia tri n khai d án nh ng đã
rút lui trong m t s n m g n đây.

i u này đã đ y các đ i tác

gánh vác (quá) nhi u trách nhi m. Do thi u cán b , t
công cán b th

phía huy n vào tình tr ng ph i

tháng 8 n m 2006, S đã không th phân

ng xuyên xu ng tham gia vào d án. Do v y, trong g n 2 n m nay, s

ph i h p

gi a làng, t nh huy n và đ i di n SNV không có hi u qu .
i tác duy nh t mà làng đang h p tác hi n nay là công ty Du l ch và Th
này chuyên t ch c các tuy n du l ch t i làng cho ng

ng m i Tokyo. Công ty

i Nh t, trong đó phân đo n th tr

là nh ng sinh viên mu n tìm c h i trao đ i v n hóa. Giám đ c c a công ty đ


c gi i thi u t i làng

do m i quan h cá nhân, do đó không quan tâm nhi u đ n l i nhu n kinh t thu đ
ch

ng chính

c t

các

ng trình du l ch. Ngoài công ty này ra, các công ty du l ch t i Hu bi t r t ít t i đi m du l ch

này. Ch có Công ty Mai Linh có gi i thi u v làng trong sách h

ng d n du l ch c a mình. Công ty

Du l ch Hu c ng đã d n m t nhóm du khách t i làng nh ng k t qu tu đ

c là nh ng phàn nàn

v giá c cao.
C s phát tri n n ng l c c a đ a ph
Th

ng: Tr

ng Du l ch Hu và các t ch c đào t o khác do S


ng m i và Du l ch m i đóng m t vai trò quan tr ng trong vi c thay đ i và nâng cao nghi p v

cho c ng đ ng nh nghi p v l tân, ch bi n th c ph m, tiêu chu n y t và kinh doanh theo quy
mô nh . M t ch

ng trình đào t o đ c bi t đã đ

c thi t k sao cho phù h p v i trình đ nh n

21


th c c a dân làng. Khóa đào t o đ

c ti n hành c t i làng (2 ngày) và trên l p (5 ngày). Ch

trình đào t o c ng chú tr ng t i vi c t o ra s n ph m du l ch mang b n s c c a đ a ph

ng

ng (ví d

nh trong vi c ch bi n các món n).
ng pháp lu n phát tri n du l ch c ng đ ng

3.3.3. Ph
Ngu n l c

ông không ph i là n i sinh s ng g c c a dân t c Katu, do đó kho tàng v n hóa c a


Huy n Nam

c ng đ ng dân t c t i đây không có s c h p d n.

ây là đánh giá chung c a các công ty du l ch.

Làng l i là m t trong s vùng nghèo nh t c a huy n Nam
làng là thác n
chi n l

ông.

i m du l ch h p d n khác c a

c nh Kazan, n m trong vùng đ m c a r ng qu c gia B ch Mã và tam giác du l ch

c B ch Mã – Chân Mây – L ng Cô.

Trong làng v n còn duy trì m t s ngôi nhà g truy n th ng. Nhà v n hóa c a làng là n i du khách
và dân làng có th t p trung đ
SNV. S v n khác thu đ

c xây d ng v i s v n 20 tri u VND trong t ng s 50 tri u VND t

c là t

công ty Du l ch và Th

ng M i Tokyo v i 5 tri u VND đ xây


d ng khu nhà v sinh. Tuy nhiên, khu nhà v sinh không đ
b mn

c đ a vào s

d ng do không đ

c

c cung c p t các vùng khác thông qua nh ng ng

i

c.

Vi c kinh doanh th c m và đ th công đ
môi gi i đ a t i dân làng. Làng ch thu đ

c 10% hoa h ng t vi c bán hàng m c dù th c t là l i

nhu n c a ho t đ ng kinh doanh này khá cao. M t nhóm khách du l ch tiêu ít nh t 1 tri u VND đ
mua nh ng đ l u ni m này.

c bi t có 1 s nhóm tiêu t

ph n l n l i nhu n đã b r i vào tay nh ng ng
Ph

ng pháp và ph


Làng đ
đ

5-6 tri u VND. Chính vì th mà m t

i không ph i là dân b n.

ng ti n áp d ng

c t ch c nh

1 c ng đ ng.

i u này có ngh a là m i ngu n thu nh p t

c chia đ u cho các bên tham gia g m có các thành viên trong ban qu n lý, đ i bi u di n ngh

thu t và đ i n u n. Nh ng h không ph i là thành ph n trong ban du l ch s đ
ph m vì m i nhóm du khách th
m t gia đình nào mà th
l i nhu n đ
tr

du l ch đ u

ng mang theo th c n nh

ng t p trung

c cung c p th c


mì tôm. Du khách không

t i riêng

nhà v n hóa đ trò chuy n, xem bi u di n và n u ng. Do

c phân chia công b ng, nên cách t ch c này theo ki u h p tác b n và có th lo i

ý ni m v làm kinh doanh, không khuy n khích đ

c các h gia đình tham gia vào ho t đ ng

du l ch.
Quá trình phát tri n nghi p v cho dân làng di n ra ch m rãi. Tinh th n đoàn k t không cao và
nh ng thành viên trong ban qu n lý du l ch (7 ng

i, trong đó ch có 1 ph n ) không có đ trình

đ chuyên môn. Ng

i th đ ng, không có chính ki n và thi u quy t

đoán. Ng

i ph n

i đ ng đ u làng là m t ng

duy nh t trong ban ph i ph trách cùng lúc 4 vi c (lau d n, bi u di n ngh


thu t, n u n và th th ), do đó có tâm lý thi u tho i mái và đang c g ng rút lui kh i 2 v trí.

i u

22


đó cho th y v n đ phân chia lao đ ng không công b ng trong khi l i nhu n t du khách đ

c chia

đ u.
K t qu
- S n ph m và d ch v DLC
Du khách t i th m làng
ng

i có th th

ng th c các bu i bi u di n ngh thu t truy n th ng c a

i Katu, th m thác Kazan và n các món n c truy n c a dân t c Katu. Làng v n ch a có d ch

v nhà ngh , các b a n ph c v khách còn ch a đ t tiêu chu n v ch t l
b a nh (g m th t n
ph Hu tr

ng và xôi). Du khách th


ng đ

ng, ch có duy nh t 1

c các công ty du l ch b trí n tr a t i thành

c khi t i th m làng vào kho ng 1 gi chi u. Khách

l i th m làng trong vòng 2 ti ng

và r i làng vào kho ng 3 gi chi u. Do đó, nh ng ho t đ ng du l ch khác nh đi b còn kém phát
tri n, làng c ng không n m trong tuy n đi b nào v i các làng và đi m du l ch khác.
- Th ch phân chia l i nhu n
M i nhóm khách t i th m làng dù có s l

ng khác nhau th

ng chi tiêu kho ng 1 tri u VND và

t ng quà cho làng (k o, mì tôm…) tr giá kho ng 1 tri u VND. S ti n này đ
Bi u di n v n hóa: 15.000 VND /1 ng

i. T ng c ng 30 ng

B a n ph c v du khách: 300.000 VND (tr cho nhóm n u n

c phân chia nh sau:

i = 450.000 VND
ng và mua nguyên li u)


Chi phí cho các thành viên trong ban qu n lý: 7 x 15.000 = 105.000 VND
Do đó, qu làng thu đ

ct

100.000 – 200.000 VND sau m i đ t khách t i th m. Qu này đ

dùng đ tr ti n đi n th ai, mua s m d ng c n u n và quà đ th m h i nh ng ng
trong làng. Quà do các nhóm khách t ng s đ
V n đ n y sinh là m t ng
lúc) l i ch đ

ch

c

i đau m

c chia đ u cho tr em và các h gia đình.

i ph i đ m nh n nhi u vai trò (nh ch Th y làm 4 công vi c cùng m t

ng 15.000 VND/1 l

t khách b ng v i nh ng thành viên khác ch đ m nh n 1

công vi c ho c không có đóng góp công s c gì.
nhu n này không khuy n khích đ


i u đó cho th y ph

ng th c phân chia l i

c nh ng thành ph n n ng đ ng c g ng làm vi c

M t khó kh n n a xu t hi n đó là các nhóm du khách t i th m b n theo tính th i v , th

ng vào

tháng 8, tháng 9 và tháng 3, trong s đó 80% là sinh viên Nh t B n đi du l ch vào d p ngh h c. Vào
th i gian khác trong n m, làng không h t o ra đ

c thu nh p nào t ho t đ ng du l ch.

Không có s tranh ch p gi a các h gia đình. Mâu thu n ch n y sinh gi a phân chia lao đ ng và
ti n công. Nh ng thành viên nh

trong đ i bi u di n ngh thu t không ph i lao đ ng v t v và

n ng nh c nh đ i n u n. S vi c này có th r t d d n t i xung đ t trong t

ng lai.

3.3.4. Nh ng tác đ ng

23


Rõ ràng ngu n thu nh p t


du l ch r t có ý ngh a bên c nh ngu n thu nh p hàng tháng c a gia

đình không quá 300.000 VND (d

i m c quy đ nh v h đói nghèo). H n 1 n a h dân trong làng

có c h i ki m thêm ti n b ng vi c tham gia tr c ti p vào ho t đ ng du l ch ho c bán đ th công
và làm m t ong. Cu i n m nay, qu làng đã đ t đ

c kho ng 3 tri u VND, m t s ti n l n b ng v i

thu nh p c n m c a 1 h gia đình.
Các ho t đ ng v n hóa truy n th ng đã đ
đ

c khôi ph c sau 1 th p k b lãng quên và hi n gi

c phát tri n vì c m c đích du l ch và c ng đ ng. Nhà v n hóa đ

ngh thu t đ

c xây d ng và đ i bi u di n

c thành l p. C ng t đó 3 đ i v n ngh khác c ng t thân đ

c sinh ra (g m 2 đ i

tr em và thanh niên). Hi n nay làng đã t ch c các s ki n v n hóa truy n th ng ngoài m c đích
du l ch.

Làng xóm s ch s do nh ng ho t đ ng v sinh khu công c ng, tr ng cây trong làng. Tuy nhiên,
v n đ nh n th c v b o v môi tr

ng v n c n ph i đ

c ti p t c l u tâm h n n a.

3.3.5. Nh ng thách th c
Thách th c l n nh t đ i v i DLC
Nh

đã nói t i, công ty th

t i làng

i chính là làm sao đ th

ng m i hóa các s n ph m.

ng m i Tokyo không h quan tâm đ n l i nhu n kinh t thu đ

ct

các tuy n du l ch. M c đích c a các chuy n đi này ch là h c h i thêm trao đ i kinh nghi m v n hóa
và t thi n. Các công ty du l ch đ u cho r ng chi phí ít nh t $200/1 ngày t ch c cho du khách t i
th m làng là quá cao so v i kho ng $16 – 22 $/1 ngày đ khách t i Khe Sanh theo tuy n du l ch
m .
Quy trình đ t ch du l ch không thu n ti n. Các công ty th
phòng ban c a huy n tr


ng ph i g i danh sách khách t i

c ít nh t 1 tu n m i có th t ch c cho khách t i th m làng. Cách đi u

hành c ng nh c đã gây nhi u khó kh n cho các công ty du l ch khi mà m i nhóm khách du l ch đ u
c n đi u ch nh khác nhau. Vi c gi i quy t mu n khi n cho các công ty không th đ a khách và g p
nhi u b t l i.
Gi i pháp đ k t n i chuy n du l ch t i làng v i các đi m du l ch khác v n còn là m t câu h i đau
đ u không có đáp án. Làng không th là m t đi m đ n đ n đ c. Phát tri n tuy n du l ch đi b là
m t nhi m v quan tr ng nh m t o cho du khách có thêm đi u ki n th

ng th c và tìm hi u v

làng.
Làng còn là m t c ng đ ng y u kém do thi u m t lãnh đ o có n ng l c. Các thành viên trong ban
qu n lý du l ch còn thi u nghi p v qu n lý c ng nh tính quy t đoán. Quá trình phát tri n n ng l c
cho dân làng c n ph i đ

c l u tâm nhi u h n n a.

Bên c nh đó, các công ty du l ch đ u mong mu n c ng c thêm v tính đ c đáo c a làng đ t o
thêm n t

ng và s c h p d n cho du khách.

3.3.5. Bài h c thu đ

c

24



Vi c phát tri n n ng l c cho đ a ph
hành t

ng là nhi m v hàng đ u c a mô hình DLC . T v n và đi u

nh ng t ch c bên ngoài ch c n thi t khi ph i l a ch n thành viên thích h p cho ban du

l ch. M t th ch phân chia l i nhu n h p lý c ng c n đ

c thi t l p nh m thúc đ y ho t đ ng kinh

doanh.
S ph i h p ch t ch v i các công ty du l ch trong quá trình quy ho ch là quan tr ng nh m k t n i
các tuy n du l ch. Các công ty nh t i đ a ph
này th

ng c n ph i đ

c t p trung phát tri n vì các công ty

ng n ng đ ng h n trong vi c phát tri n s n ph m du l ch. Nhìn vào h s c a các công ty

du l ch t i khu v c trung tâm có th th y các công ty này ch là nh ng chi nhánh c a công ty l n
h n có tr s chính t i Hà N i ho c thành ph H Chí Minh. Vì v y, nh ng công ty này không có
quy n m nh ng tuy n du l ch m i. Do đó các công ty nh t i đ a ph

ng th hi n vai trò tích c c


h n và quan tâm nhi u h n t i s n ph m m i. Thông tin v đ a đi m c a d
chia s và cung c p cho các công ty th

án c n ph i đ

c

ng xuyên h n.

Tính kh thi v kinh t không nên coi nh h n v n đ v n hóa xã h i. B qua y u t này s không
th duy trì đ

c d án. Vi c khuy n khích các dân t c thi u s tham gia không g p tr ng i gì n u

h có th nhìn th y rõ l i ích tr c ti p v kinh t .
m b o t i đa s
h c chính thu đ

công b ng v phân chia l i nhu n gi a các thành viên trong c ng đ ng là bài
ct

tr

ng h p này.

ây là gi i pháp h u hi u đ đ m b o v l i nhu n và ý

th c c ng đ ng cho mô hình DLC . Có ít nh t 40 ng
h


ng l i t

du l ch. S

i tham gia ph c v du khách có th đ

công b ng m t m t có th c ng c l i ý th c c ng đ ng và s

c

ph i h p

gi a các thành viên. M t trái c a nó là giá c các tuy n du l ch quá cao và không th th

ng m i

hóa. S công b ng c ng có th d n đ n ý th c v kinh doanh b lu m .
M

R NG T M NHÌN

Khu v c trung tâm t p h p v i m t đ cao các tuy n du l ch v i nh ng di s n v n
hóa th gi i. V m t ho t đ ng, khu v c đóng vai trò c t y u là n i quá c nh h n là
m t trung tâm ho t đ ng du l ch, k t qu là du khách th
đây. Do n m d

ng l u l i ng n ngày t i

i quy n quy t đ nh c a các công ty m t i Hà N i ho c thành ph


H Chí Minh, các công ty nhánh

Hu th đ ng trong khâu phát tri n s n ph m và

khám phá đi m du l ch m i. Do đó, DLC
SNV đang phát tri n 1 d án t i A L

d

ng nh

ít có c

h i h n. Hi n nay

i v i s h tr c a các công ty. D án đ

c

đánh giá là có tính kh thi v kinh t cao do vùng này v n n i ti ng trong giai đo n
chi n tranh Vi t Nam. Thêm vào đó, n n v n hóa dân t c thi u s có g c r sâu.
Tuy nhiên, giao thông đi l i đ i v i vùng còn g p nhi u tr ng i.
3.4 Làng Kim B ng – H i An
I M N I B T C A TÌNH HU NG

25