HOW TO TEACH LISTENING EFFECTIVELY
1. Đặt vấn đề
Nhân lên mạng tìm tài liệu để viết bài cho hội nghị khoa học Ban Ngoại ngữ, tôi
tìm thấy trên mạng một địa chỉ của ABAX ELT Publishers tiêu đề là Teaching
Listening Better. Vấn đề mà các tác giả của trang này đặt ra là “Việc nghe
(listening) đã được dạy đúng hay chưa? (Is listening being taught as well as it
could be?”.
Thấy vấn đề đặt ra cũng khá lý thú nên tôi cũng xin mạn phép giới thiệu cùng các
đồng nghiệp. Vấn đề không có gì mới, nhưng có thể nó chưa được để ý đúng mức
hoặc thường bị bỏ qua vì những lý do chủ quan hay khách quan.
2. Ta dạy nghe đã đúng chưa?
Thiết nghĩ, trong việc học ngoại ngữ, việc thu nạp kiến thức, việc luyện tập và
mức độ tiến bộ nhiều hay ít phần lớn phụ thuộc vào khả năng và sự chuyên cần
của người học, nhưng nếu người dạy có phương pháp hay và đúng thì hiệu quả sẽ
cao hơn. Tuy nhiên, giáo viên thường lúng túng nhiều khi dạy nghe. Có phải cứ
cho nhiều bài tập, học viên nghe, giáo viên hỏi, rồi trả lời, rồi đoán, rồi đánh giá
v.v, chưa được thì lại nghe tiếp, nghe tiếp, lại hỏi lại trả lời… Với một thời lượng
ít ỏi trên lớp thì làm sao học viên thấy là mình đã đạt được một cái gì đấy sau bài
luyện tập? Họ cần phải luyện tập nhiều ở nhà. Câu cá được nhiều hay ít là việc của
học viên, điều quan trọng mà người thầy cần cho họ là cái cần câu và chỉ cho họ
cách câu thế nào.
3. Dạy kiến thức hay dạy kỹ năng?
Cá hay cần câu và cách câu? Cung cấp kiến thức hay dạy kỹ năng? Tất nhiên
không loại trừ vế nào. Có chăng là còn thiếu sự cân đối giữa hai vế này. Nguyên
nhân của sự lúng túng dẫn đến thiếu hiệu quả trong việc dạy môn nghe của nhiều
giáo viên, trong đó có cả tôi, là ở chỗ chúng ta mới chỉ dừng ở việc cung cấp kiến
thức cho học viên mà chưa chỉ cho họ cách nghe như thế nào. Tức là ta chưa dạy
cho họ kỹ năng nghe.
4. Học nghe rất khó do đặc trưng ngôn ngữ khác nhau

Khi học một ngôn ngữ nước ngoài, cụ thể là tiếng Anh, học nghe bao giờ cũng là
điều khó khăn gian khổ nhất đối với những người nói ngôn ngữ đó như là một
ngôn ngữ thứ hai. Và lại càng cực kỳ gian khó với những người ở quốc gia nói
một thứ ngôn ngữ đơn lập, khác hẳn với tiếng Anh về mặt loại hình, như tiếng
Việt ta. Tại sao cái chuyện nghe trong học ngôn ngữ châu Âu như tiếng Anh, lại
khó đến như vậy?
Ta vốn biết, tiếng Việt có đặc điểm là ngôn ngữ đơn lập, âm tiết tính (ranh giới
của hình vị trùng với ranh giới của một từ và trùng với ranh giới của một âm tiết,
tức là mỗi một âm tiết là một hình vị là và là một từ). Trong lời nói, các âm tiết
được phát âm tách rời nhau, độ dài khi phát âm của các âm tiết (và là từ) luôn
ngang bằng nhau, đồng thời, trong lời nói, không có chuyện âm tiết này chồng lên
âm tiết kia. Cũng bởi đặc điểm này mà người Việt thấy rất khó khi phải tiếp xúc
với một ngôn ngữ có những đặc điểm hình thái –ngữ âm khác hẳn tiếng mẹ đẻ như
tiếng Anh. Tiếng Anh là một ngôn ngữ biến hình, đa âm tiết. Một từ tiếng Anh,
khác với tiếng Việt, có thể bao gồm một hoặc nhiều âm tiết, do đó thời lượng phát
âm các từ khác nhau khi số lượng âm tiết trong các từ khác nhau. Trong một từ đa
tiết, chỉ có một âm tiết được đọc rõ hơn cả, được gọi là âm tiết mang trọng âm,
những âm tiết còn lại bị nhược hóa đi. Việc nhược hóa âm tiết cộng với việc dịch
chuyển ranh giới các âm tiết do cách nối từ trong lời nói, kiểu nói hài âm, nuốt âm
khiến cho người Việt vốn quen nghe cách phát âm tách bạch từng từ gặp biết bao
khó khăn khi nghe lời nói Anh.
Việc của người dạy là phải chỉ ra cho người học nắm được những đặc điểm này
của lời nói Anh. Một khi ý thức được những khác biệt thuộc về thuộc tính giữa hai
ngôn ngữ, người học sẽ khắc phục được những thói quen ngôn ngữ mẹ đẻ để hiểu
lời nói Anh dễ dàng hơn.
5. Làm sao để dạy kỹ năng nghe?
Để dạy kỹ năng nghe, cần cấu trúc các bài tập nghe theo từng mục đặc điểm ngữ
âm giúp cho học viên nắm được những âm luật trong lời nói tiếng Anh, cùng việc



hướng dẫn học viên sử dụng những kiến thức ngữ pháp và cấu trúc diễn ngôn như
là chiến lược trong luyện nghe.
Người dạy cần lưu ý học viên những vấn đề sau đây:
Những đặc điểm ngữ âm trong lời nói Anh:
1. Hiện tượng nối từ (liaison: how words link together)
2. Hiện tượng nhược nguyên âm (schwa: how the central vowels weaken)
3. Hiện tượng hài âm (assimilation: how sounds mix together)
4. Hiện tượng nuốt âm (elision: how sounds disappear)
5. Hiện tượng tỉnh lược âm tiết (ellipsis: how syllables disappear)
6. Hiện tượng chêm xen âm phụ (intrusion: how helping sounds are used between
vowel sounds )
7. Ngữ điệu trong thay đổi lượt lời (intonation: how intonation helps with
conversational turn taking)
8. Nhấn giọng báo hiệu thông tin mới (prominence: how stress signals new
information)
Chiến lược trong nghe hiểu:
9. Đoán nghĩa qua ngữ pháp (how to use grammar to help guess meaning)
10. Đoán nghĩa qua nội dung diễn ngôn (how to use discourse knowledge to help
guess meaning)
11. Đoán nghĩa qua ngữ điệu và trọng âm (how to use knowledge of intonation
and stress to guess meaning)
6. Bài tập luyện nghe của giáo trình Market Leader đã đáp ứng các nội dung
cần thiết nêu ở trên chưa?
Có thể thấy trong cấu trúc bài tập luyện nghe của giáo trình Market Leader, mảng
bài tập luyện kỹ năng nghe được xây dựng khá bao quát, bao gồm cả phần đặc
trưng ngữ âm, phần thực hành nghe hội thoại và dự đoán thông tin qua từ vựngngữ nghĩa-ngữ pháp và ngữ cảnh hội thoại:
(i) Chỉ dẫn các đặc trưng về ngữ âm thể hiện trong phần talk business, có các
bài tập nghe về individual sounds, connected speech, stress and intonation,



sound changes;
(ii) Kiểm tra kiến thức ngôn ngữ như từ vựng-ngữ nghĩa-ngữ pháp có trong
course book và practice file (phần talk business), bao gồm các bài tập
completing và matching ;
(iii) Luyện tập nghe hiểu, đoán nghĩa qua ngữ cảnh diễn ngôn được thể trong các
bài tập note-taking, choosing appropriate answers - tìm thấy trong cả
Course book và Practice file-Talk business.
7. Chúng ta đã đánh giá đúng mức vấn đề và thực hiện đúng mức và đúng bài
bản như lẽ ra phải làm chưa?
Giáo trình đáp ứng được rồi, nhưng còn người dạy là chúng ta, liệu thực hiện được
bao nhiêu và thực hiện như thế nào- có lẽ vẫn còn là điều còn phải bàn.
Kết quả phần thi nghe của sinh viên qua các kỳ kiểm tra quả thực còn rất thấp,
điều đó chứng tỏ rằng hiệu quả của việc dạy và học còn hết sức hạn chế. Nguyên
nhân thì ai cũng biết, cả khách quan lẫn chủ quan, cả từ phía người học lẫn người
dạy: về phía sinh viên thì do nào lớp đông, nào trình độ sinh viên thấp, nào thời
lượng dành cho môn học vốn rất đặc thù này quá ít, nào sinh viên chưa chăm chỉ,
hay do họ không có điều kiện để học v.v; về phần giáo viên thì do không đủ giờ để
đi hết các mục phần, do chưa quan tâm lắm đến vấn đề, hay còn do nhiều lý do
khác nữa. Dù nói gì đi nữa thì có lẽ vẫn là là do chúng ta chưa thực sự dạy cho họ
kỹ năng học, mặc dù có thể là đã cho họ đủ nhiều về kiến thức.
Nội dung tham khảo (Teaching listening better, ABAX ELT Publishers)
1. How words link together (liaison)
When a word ends in a consonant sound and the next word starts with a vowel the
words link together. The ending consonant "jumps over" to the next word.
So when students hear this simple sentence, what they hear is:
This is one of the trickiest problems when listening to English. A basic listening
skill is being able to pick out words, being able to understand words as words;
being able to understand where the word boundaries are; where words start and
finish. Liaison, the way English links together makes this tough.



Teach your students about liaison. It might not help them suddenly "hear" all
words and word boundaries, but it will help them understand. Students need to be
given guidance. Not all teachers do this and not all textbooks do this.
Top-Up Listening teaches this. You should too.
Letting your students know about this linking will help their listening
2. How vowels weaken (the central vowel)
The Schwa. The Weak Vowel. The Central Vowel.
This is the most important vowel you can teach your students. The "upside down
e" in their dictionaries. This is the central vowel.
The vowels in the "grammar words" or "function words" of sentences, the
prepositions, conjunctions, the articles and so on, become weak; that is, the vowels
change to "central vowels", the unstressed vowel. As a result it is often difficult to
hear these words. The vowel sounds are NOT prominent and are difficult to catch.
They are weak and pronounced only very lightly. Basically, words that are
stressed are pronounced normally and words that are unstressed are weak and
difficult to hear. The "to" in the sentence below sounds like "tu" because the
vowels are weak.
Second language learners often have difficulty with English weak vowels.
Although some languages do have a system of weakening vowels, many languages
do not. Students need to be taught about weak vowels.
Many listening classes don't teach students about the central vowel. And students
need to understand this to understand English!!
Top-Up Listening teaches students about weak vowels. And so should you.
3. How sounds mix together (assimilation)
Sounds mix together to make new sounds
Sometimes when two consonant sounds come together, one at the end of one word
and one at the beginning of another. They mix to form a new sound.
What did you do?



The "d" and the "y" mix together and make a new sound that sounds like a "j"
sound. The sentence sounds like:
Why is it that students have trouble with naturally spoken English? Often it is a
simple answer. They have never been taught how English is naturally spoken!
"Would you" sounds like "wou-jew"
"What you" sounds like "wha-chew"
Listening teachers need to tell their students this.
We need to show our students how sounds mix together.
4. How sounds disappear (elision)
Often sounds disappear, usually the aspirated sounds, /h/ and /t/.
The /h/ and the /t/ are not pronounced. Often, especially in informal English the
sentence will sound like:
If students don't know that sounds disappear they won't understand what they are
listening to. How can they? We teach our students strict rules of grammar and so
they naturally assume that
pronunication is the same. It's not!
"Tell her" sounds like "Tell er". This is especially true in casual speech.
If you are teaching listening, you need to teach this.Top-Up Listening does.
Teach your students how English works and how aspirated sounds disappear.
5. How syllables disappear (ellipsis)
Words can disappear
Not only do sounds disappear but often entire words are not said.
In casual speech auxilary verbs in questions are often not enunciated. In casual
speech the above might be spoken as:
This is called ellipsis and it's a common feature of casual speech. Perhaps if you
were chatting with Queen Elizabeth you might not speak like this. However the
average speaker certainly talks like this, especially if chatting with friends.
"Have you got the time?" becomes "Got the time?"
"Did you see her last night?" becomes "You see 'er las' nigh'. "



You might think this is lazy English, or perhaps even bad English. But it's not. It's
just plain old simple natural English. And our students need to know. Teach your
students about ellipsis.
6. How helping sounds are used between vowel sounds (intrusion)
When a word ends in a vowel and the next word starts with a vowel, a "helping
sound" comes between them so they are easier to say.
Thus in natural conversation this would sound like:
English uses helping sounds, usually a y (/j/), w or r . These sounds come between
vowel sounds at word boundaries.
"Sea Otter" sounds like "Sea Yotter"
"No agreement" sounds like "No wagreement"
"Canada is" sounds like "Canada ris" (but this last one is more common with
British English)
Do you teach your students about these helping sounds? Top-Up Listening does.
Teaching about these helping sounds can also help your student's pronunciation
7. How intonation helps with conversational turn taking (intonation)
Intonation drops when we finish a speaking turn
Falling tones tell the listener that the speaker has finished.
In the first example, intonation goes up, which signals that the speaker wishes to
continue. In the second sentence, intonation goes down signaling that the speaker
is giving up their turn.
Turn taking in conversation is a difficult element to master. In English speaking
turns are NOT strictly by turn, as it is in many languages. English often has "a
catch as catch can" conversational turn taking system. However it is also guided
by intonational cues.
Generally speaking a falling tone indicates that the speaker is relinquishing their
speaking turn, that they are passing the floor on to someone else. A falling tone
usually indicates that the speaker has finished speaking for that particular moment.



This is vital information for conversational management. It's not part of grammar
but it's a vital part of language and communication.
Do your students know about these intonational cues in conversation? It's a vital
part of listening.
Top-Up Listening teaches this.
Teach your students about intonation and turn taking. They can use the
information!
8. How stress signals new information (prominence)
Knowledge of stress and intonational promince helps your students listen. Have
students listen for the stressed words. These are the words with important meaning.
Students do NOT have to hear and understand all the words in a sentence to
understand. Say I listen to the following sentence, "They go to the lake at the end
of the summer". But say I only hear:
I can nonetheless understand the message being spoken.
Teach your students about stress and prominence. And encourage your students to
guess what they don't catch. A knowledge of how important words and gramm
You don't need to hear/understand every word being spoken. We need to tell our
students this!
Prominent sentence stress signals that information is new or pertinent.
Knowledge of stress and intonational promince helps your students listen. Have
students listen for the stressed words. These are the words with important meaning.
Students do NOT have to hear and understand all the words in a sentence to
understand. Say I listen to the following sentence, "They go to the lake at the end
of the summer". But say I only hear:
I can nonetheless understand the message being spoken.
Teach your students about stress and prominence. And encourage your students to
guess what they don't catch. A knowledge of how important words and grammar
words are actually spoken will help.

Your students need to know.


9. How to use grammar to help guess meaning (strategies)
Use your knowledge of grammar to guess what you don't hear.
Grammar helps us guess what we don't hear clearly.
Once students have been taught about the schwa, (the weak or central vowel), they
should next be taught to use their understanding of grammar to help them guess. It
is impossible to hear clearly everything that is said, because often natural speech is
NOT clearly enunciated.
When our students listen to English there are many holes, many places where they
don't know what's being said. These holes are usually the grammar words, the
function words that are pronounced weakly.
In the above, the students hear clearly the meaning words, (the verbs, adjectives,
nouns). But the middle part, is not enunciated clearly. Well in the above sentence
we know it's a question because it starts with "where", so we can guess what's
missing easily. We're missing an auxiliary verb and a pronoun. Since it's "last
night", we know we've got a past tense auxliary. Students can easily guess what's
missing here.
Teach your students to fill in the gaps with their knowledge of grammar.
We need to encourage our students to guess. Language is not math. Language is
not science. It's OK to guess. No need to "prove" your answers here. Tell your
students to guess. It's an important listening strategy!
10. How to use discourse knowledge to help guess meaning (strategies)
Use your knowledge of discourse to guess what you don't hear
Discourse helps us guess what we don't hear clearly.
A knowledge of stock phrases, a knowledge of culture, a knowledge of social
situations can help our students understand spoken English.
If you are in a typical American restaurant and your order Bacon and Eggs, you
can almost guess what kind of conversation will happen. What do you think the

server might ask in the situation below.
Customer: Bacon and eggs please.


Server: .................................................?
Well we don't know for sure, but usually you get a question about how you want
your eggs cooked.
A: Bacon and eggs please.
B: Sure. And how would you like them done?
Or something like that.
Students need to have an idea about the culture of langauge to understand it more
clearly. Language teaching and culture go hand in hand. Teaching listening and
culture also go hand in hand. Help your students with the culture of language.
11. How to use knowledge of intonation and stress to guess meaning
(strategies)
Use your knowledge of intonation and stress to guess
We stress new information, pertinent information or information that contrasts
what was said before.
I didn't say give it to BILL I said XXX XXX XXX XXX
In the sentence above what are the words following "said"? Knowing how stress
and intonation work, we should easily be able to guess.
"I didn't say give it to BILL I said give it to XXXX"
Intonational clues help us know what will be coming next. The last word we can't
guess, however, since it'll be stressed it shouldn't cause too many problems.
Teach your students to recognize these clues. Once they understand these cues
they can use this information to help them guess!
Do your students know all these features of natural English? They should.
ThS. Nguyễn Thị Thanh Huyền