ĐẶNG VIỆT THỦY - ĐẶNG THÀNH TRƯNG (Biên soạn)


NHÀ XUẤT BẢN MONG BẠN ĐỌC
GÓP Ý K IẾ N , P H Ê BÌNH

9(V )2(001)
--------- ^---------Q Đ N D - 2010

296-2010


Đ Ặ \G V I Ệ T T H Ủ Y - Đ ẶN G T H À N H T R U N G
(B iên so ạn )
•

•

•

NĂM 1945
NHÍỈMG Sự KIỆN LỊCH sử TRỌNG ĐẠI
■

■

■

■

N H À X U Ấ T BẢ N Q UÂN Đ Ộ I N H Â N DÂN

Hà Nôi - 201Ò

■



LỜI GIỚI THIỆU

Nănì 1945, mộỉ sỏ' sự kiện ¡ịch sử vỏ cùng trọng đại,
co V nsịhĩa q uyêt cỉịnh đ ỏ i vời vận m ệ n h c ủ a d ă n tộc ta,
dát nước ta: Cách m ạ n g th á n g Tám th à n h công! Ngày 2
th á n g 9 năm 1945, tại Q uáng trường Ba Dinh, Hà Nội,
Chú ỉịch Hổ C h í Minh thay m ặt C hính p h ủ lã m thời
trịỉìh t rọ n g d ọ c b á n Tu yên ngỏìì d ộ c lậpy ỉu y ẽn b ỏ trước

qnnc iỉán và Ịh ê giới: Nước Viẹt Nam Dán chủ Cộng hòa
ra (tời,
Vờỉ th ăn g lợi của cuộc Cách m ạ n g ih á ìig Tám năm
/.9-/5, ìiháìĩ dân ta d à d ậ p ỈCIÌÌ xiổng xích nô ¡ọ của thực
dáìì, dc quốc ỉ rong gần một ỉ h ế kỷ, lật n h à o c h ế đ ộ quán
chu chuyOìì cho hàììíỉ nghìn nám, lập nOn nước Việt Nam
Dáìì vhủ CôììịỊ him - n h á nước còng nỏng d ầ u tiêìì ờ Dỏng
N am cháu A. N hán d â n Viội N am từ than p h ậ n nò lệ trở
ỉ/ìành ngỉểời d án một nước d ộc ¡ập, là m chù vận mệỉih
cud tììinh, dưa ViẹỊ Ncini từ nước thuộc iĨỊCi nửa p h o n g
kỉcìì fr à thành mội ììỉtớc dộv lập, lự d o và d án chủ.
C á c h mciììíị ỉ h á n g Tánì Ị h à ì ì h c ò n g IcỊ thcing lợi c ủ a

chu ỉìg/iĩa Mác - ỈjOnin dươc uận (lụng nìộỊ cách s á n g tạo
u ao h o a n c a n h ìịch s ử (‘Ụ (ho'c ủ a c a c h m ạ n g Việt N a m ; ¡à


th á n ^ lợi của iư !iĩ'ờng H ổ C h í Minh và dườìig lối cách
m ạníị vủci Dánịỉ ta gciìì dộc ìậ p (Icììi fộc vâi chủ n g hĩa XCI
0


hội, g ắ n sức m ạ n h củ a d á n tộc với sức m ạ n h của thời
đại. C ách m ạ n g t h á n g T ám đ á n h d â u niột hước ngoặt vĩ
đ ạ i trong lịch s ử c á c h m ạ n g Việt N am .
T h ắ n g lợi c ủ a C á c h m ạ n g t h á n g T ám còn cỏ ý nghĩa
quốc t ế to lớn, k h ắ n g đ ịn h cuộc c á c h m ạ n g d o m ột Đảng
củ a g ia i c ấ p côn g n h ả n l ả n h đ ạ o có t h ể th à n h cỏng ở
ngay một nước thu ộc đ ị a nửa p h o n g k iến đ ê đ ư a dản tỏc
đ ó đi lên theo con đường xã h ộ i chủ nghĩa.
T h ắ n g lợi c ủ a C á c h m ạ n g t h á n g T á m đ ã làm sụp đô
một m ả n g q u a n trọng t h à n h trì củ a ch ủ n g h ĩa thực dán
kiểu củ, thức tin h cá c d ă n tộc hị á p bức bóc lột vùng dậy,
b á o hiệu một kỷ nguyên mới củ a xã hội lo à i người - kỷ
nguyên đ ộ c lậ p d â n tộc và ch ủ n g h ĩa xã hội.
N h ă n d ịp kỷ n iệm lầ n th ứ 65 C ách m ạ n g t h á n g Tám
và Quốc k h á n h nước Cộng h ò a x ả hội chủ n g h ĩa Việt
N a m (1945 - 2010), N h à x u ấ t b ả n Quản đ ộ i nh ản dán tỏ
c h ứ c b iê n s o ạ n và x u â t b ả n c u ô n s á c h ''Năm 19 4 5 - n h ữ n g

sư k iệ n lịc h sử tr o n g đaV\
Nội d u n g cuốn s á c h g ồ m h a i p h ầ n :
- P h ầ n thứ n h ấ t: N h ữ n g s ự kiện lịch s ử trọng đ ạ i tiến

tới Tổng khởi nghĩa, C ách m ạ n g th á n g T á m năm 1945.
- P h ầ n th ứ h a i : N h ữ n g sự k iện lịch s ử trọng đ ạ i trong

Tông k h ởi n g hĩa, C á c h m ạ n g t h á n g T ám n ă m 1945 V2 sự
ra đời của nước Việt Naìĩi D ân ch ủ C ộn g hòa.
Cuốn s á c h trin h bày k h á i q u á t m ột c á c h k h á đầ-s đ ủ
theo trinh tự thời g i a n n h ữ n g s ự kiện lịch sử trọng đ ạ i
diễn ra theo c á c g i a i đ o ạ n trên. C hiến tran h t h ế ơiái
thứ h a i hùng nổ, tại Việt N a m , Đ ả n g C ộng sản L ô n g
6


Dương chuyển hướng c h i đ ạ o ch iến lược, ch u ẩ n bị t h à n h
lộ p các căn cứ du kích, k h ở i n g h ĩa B ắ c Sơn, k h ở i n g h ĩa
N a m Kỳ, th à n h lậ p Mặt trận Việt M inh, th à n h lậ p Cứu
qu ốc qu àn và Việt Nam tuyên truyền g i ả i p h ó n g quăn.
Dặc biựt, cuốn sách đã trinh bày một cá ch k h á chi tiết và
k h o a h oc về ca o Irờo ch ố n g N h ậ t cứu nước, th àn h lậ p k h u
gì á i phỏng, các chiến kh u cách m ạng, cá c đội du kích vũ
tran g; Tổng k h ở i nghĩa, Cách m ạ n g th á n g Tám n ă m
1945 th à n h công, nước Việt N am D ân chủ Cộng h ò a ra
đời; lình hình đ ấ t nước sau tông k h ở i nghĩa, đ â u tran h
háo vệ ưù g iữ vững chính quyền cách m ạ n g còn non trẻ...
"Nám 1945 - n h ữ n g sự k i ê n lich sử tron g đ a i" là một
"cấm nang" n ho nhở, một tư liệu quý, ngắn gọn và hô ích
đôì với hạn d ọc k h i tim hiểu về cách m ạ n g Việt N am g ia i
íỉoọn náy.
Trong q u á trình hiên soạn, m ặ c dù đ ã có nhiều cô
gắng, như ng cuốn s á c h k h ô n g tránh k h ỏ i nhữ ng thiếu
sót, rất m ong dược bạn đọc th ò n g cảm và lượng thứ.
Trân (rạng giới thiệu cùng hạn đ ọc!

NHẢ XUẤT BẢN QUÂN DỘI NHÂN DÂN


7



P hẩn th ứ n h ấ t
N H Ữ N G S ự K IỆ N L Ị C H

sử T R Ọ N G

ĐẠI

T IẾ N T Ớ I T Ổ N G K H Ở I N G H ĨA ,
C Á C H M Ạ N G TH Á N G TÁ M N Ă M 1945

I.

CHIẾN TRANH THẾ GIÓI THỨ HAI BÙNG Nổ; TẠI VIỆT NAM,

ĐẢNG CỘNG SẢN ĐÔNG DƯƠNG CHUYÊN HƯỚNG CHỈ ĐẠO
CHIẾN LƯỢC, CHUẨN Bị THÀNH LẬP CÁC CẢN c ứ DU KÍCH,
KHỎI NGHĨA BẮC SƠN VÀ ĐỘI DU KÍCH BẮC s ơ n .
KHỎI NGHĨA NAM KỲ VÀ QUÀN DU KÍCH NAM KỲ,
THÀNH LẬP MẶT TRẬN VIỆT MINH

1.

Hội nghị lán thứ sáu của Ban Chấp hành Trung ương Đảng

họp từ ngày 6 đến ngày 8 tháng 11 nãm 1939, đánh dấu sự

chuyển hưóng đúng đắn vể chỉ đạo chiến lược và sách lược của
Đảng, mỏ đầu thòi kỳ đấu tranh mói của cách mạng Việt Nam

Ngày 1 th á n g 9 n ă m 1939, phát xít Đức tấn công B a
L a n , chiôn tr a n h thô giới thứ hai bù n g nổ. Trưốc tìn h hình
mới, Hội nghị lần th ứ sáu của T r u n g ương Đ ả n g do đồng
chí N guyễn V án C ừ - T ố n g Bí thư của Đ ả n g chủ trì, đã họp
từ ngày 6 đôn ngày 8 t h á n g 11 n ă m 1939.
Hội nghị ph â n tích tìn h h ìn h th ê giới, vạch rõ sự k h á c
n h a u giữa chiến t r a n h đô quốc và ch iế n t r a n h cách mạng,

9


p h ả n đô"i chiến tr a n h đê quôc, lên án nh ữ n g tội ác t à y trời
c ủ a bè lũ đế quôc xâu xé lẫn n h a u , xô đẩy h à n g triệu n h â n
d â n th ê giối vào một cuộc ch ém giêt th ả m khôc và vạch
t r ầ n â m mưu đen tôl của bè lũ đê quôc đang tìm cách xoay
cuộc ch iến t r a n h giữa bọn c h ú n g

VỚI

n h a u th à n h cuộc

c h iế n tr a n h tiến công L iên Xô hòng phá vỡ th à n h trì cách
m ạ n g thê giới. Hội nghị ủng hộ ch iê n t r a n h giải phóng,
tiê n đoán sự t h ấ t bại củ a bọn đê quôc, p h á t xít. T h ừ a cơ
c h ú n g tước đoạt lẫn nhau , n h â n dân các nước tư b ả n chủ
n g h ĩa sẽ nôi dậy lật đô ách áp bức, n h â n dân các nước
th u ộ c địa sẽ vùng lên vứt bỏ ách tôi đòi. Hội nghị k h ẳ n g

định; âm

LÍU

tiến công Liên Xô của bè

lũ

đ ê

quôc, p h á t x ít

n h ấ t định sẽ t h ấ t bại, "C ách m ện h T r u n g Hoa sẽ th ắ n g !
C á c h m ện h giải phóng dân tộc Đông Dương sẽ th ắn g! C ách
m ệ n h thê giới thê nào cũng sẽ th ắ n g ! Một thê giới vinh
q u a n g rực rỡ sẽ thav cho cái t h ế giới tôi tă m mục n á t
n à y " ’ . Hội nghị coi phong trào cách m ạ n g Đông Dương là
một bộ p h ận k h ă n g k h ít củ a phong tr à o cách m ạ n g thố
giới, đứng h ẳ n về phe chông p h á t x ít x â m lược.
Hội nghị phân tích một cách lo àn diện vấn đê dán tộc
Đông Dương, thái độ của các giai cấp, đảng phái, dân tộc
đôi với chiến tr a n h đế quốc, vạch rõ m âu th u ẫ n chủ yêu ơ
Đông Dương lúc này là m âu th u ẫ n giữa các dân tộc Đông
Dương với chủ nghĩa phát xít. T ấ t cả các dân tộc V iệt Nam,
các giai cấp xã hội, trừ bọn tay sai của đ ế quốc, đều phải
g á n h những tai họa k h ủ n g khiếp củ a cuộc chiên t r a n h đê

1. Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu của Trung ương Đảng (11-1939),

10



quốc, dổu c ă m tức kẻ thù ch u n g là chủ n g h ĩa đô^ quôc và bò
lù ta y sai. N hững th ả m t r ạ n g clo chiên t r a n h đế quôc gây
n ô n sẽ làm cho quá tr ìn h giác ngộ cách m ạ n g của q u ầ n
c h ú n g trỏ nên mau chóng, lòng p h ẫn u ấ t của qu ần ch ú n g
sẽ sục sôi, cá ch m ạn g sẽ bùiìg nổ.
Hội nghị n h ấ n m ạ n h vân dê giải phóng dân tộc, coi đó
là nhiộm vụ hàng đầu của cách m ạ n g Đ ông Dương tron g
th ò i kỷ c h iế n tra n h , vì "Bước đưòng sinh tồn củ a các dân
tộc Đông Dương không còn có con dường nào k h á c hơn là
con đường đánh đổ đế quôc Pháp, chông t ấ t cả ách ngoại
x â m , vô lu ậ n da tr ắ n g hay da vàng để t r a n h lây giải phóng
độc lộll"'.
Đê doàn kôt rộng rãi lo àn dân, chìa mủi nhọn của cách
m ạn g vào ke thù của dân tộc là chủ nghĩa đê quôc, ph át xít,
Hội ỉighị đă đê ra chủ trương I h à n h lập ”M ặt trận th ố n g

nhcít d ã n tộc p h ả n đ ố Đ ỏng Dương", tạ m gác k h ẩ u hiộu
cá ch m ạn g ruộng đât trong lúc này, ch ỉ "tịch ký ruộng đất
củ a n h ữ n g dịa chủ ph ản bội quyền lợi dân tộc"", th ay k h ẩ u
hiộu ch ín h quyôn công nông b à n g k h ẩ u hiộu chính phủ
cộng hòa dân chủ.
V ê h ìn h thức đâu tr a n h , Hội nghị chủ trương mở rộng
phong trà o q u ầ n chú ng t h ậ t m ạn h mõ, hướng t â t cả n h ữ n g
cuộc đâu t r a n h lẻ te vào cuộc dâu t r a n h "phán đôi dê quôc
ch iô n Ir a n h , chông đô quôc P h áp và bè lù, dự bị n h ữ n g
điôu k iện bước tối bạo động làm c á c h m ệnh giải phóng

1, 2. Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu của Trung ương Đảng (11-1939).


11


dân tộc"'. T ro n g tình i h ế c h i ế n t r a n h và trước sự kh ủ iig bô
dã m a n của dế quốc, Hội nghị chủ trương p h á t triế n đội tự
vộ t h ậ t "to rộng, đủ dũng c ả m và điềm tĩn h , khôn kh éo và
hy s in h báo vệ quần c h ú n g " “, và tr o n g tương lai sẽ xây
dựng "quốc dân cách m ện h quân" *.
Hội nghị T r u n g ưdng Đ ả n g t h á n g 11 n ă m 1 9 3 9 có ý
n g h ĩa r ấ t q u a n trọng. N ghị quyôt củ a Hội nghị d á n h dấu
sự c h u y ể n hướng đúng đắn về chỉ đạo c h iê n lược và sách
lược c ủ a Đ án g, k iên quyôt giương cao ngọn cờ giải phóng
d ân tộc, mỏ đầu thời kỳ đấu t r a n h mối củ a cách m ạ n g
V iộ t N am .
2. Khỏi nghĩa Bắc Sơn và Đội du kích Bắc Sơn

T h á n g 5 năm 1940, p h át xít Đức tiê n công núớc' Phá]).
T h á n g 6 năm 1940, P h á p đầu h à n g Đức. Bè lũ P ô -ta n h
p h ả n bội lên cầm quyền làm Lay sai cho p h á t xít Híl-le.
Nước P h á p bị giày xéo.
Lợi dụng cơ hội Ph áp th u a Đức, p h á t - x í l N hật b á l dẫu
th ự c h iện kê hoạch xâ m chiêm Đông Dương. T h á n g 9 n ă m
1 9 4 0 , q u â n đội N h ậ t từ m iên N am T r u n g Quốc vượt biôn
giới B ắ c Bộ tiến vào Đông Dương. T h ự c d ân Pháp ơ Đ òng
Dương đầu h àn g p h á t xít N h ậ t một cách nhục nhã. N h â n
dân V i ệ t N am vôn có tru y ền thông d.au Ir a n h b ấ t k h u ấ t lại
được Đ ả n g ta giáo dục và lãn h đạo, dã nối dậy chông thực
dân P h á p và p h á t xít N hật.


1, 2, 3. Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu của Trung ương Dàng
(11-1939).

12


Đêm 22 th á n g 9 n ă m 1940, q u â n N h ậ t đ á n h vào k h u
vực Lạng Sờn. Q u ân P h áp hèn n h á t không dám ch ôn g cự.
T r ê n (lường r ú t chạy, ch ú n g vứt sú ng đạn, q uân phục cho
dễ bề lẩn trôn. Nhưng càng khiếp sỢ quân N h ậ t bao nhiêu
th ì bọn tà n q uân P h á p cà n g hông h ách , n h ũ n g nhiễu, cướp
bóc nhân dân ta bấy nhiêu.
B ắc Sơn là một hu y ện miến núi thuộc tỉn h L ạ n g Sơn.
D áy là nơi có tru y ề n th ôn g đấu t r a n h cách mạng. T ừ n ă m
1933, đồng ch í Hoàng V ă n T h ụ đă đôn B ắ c Sơn vận động
cách mạng, gây cơ sơ đầu tiên ơ xã V ũ Lăng. N ă m 1937, cơ
sỡ này đã I h à n h lập chi bộ Đảng. T ừ ngày có chi bộ Đ ản g,
laăm nào ỏ dây cùng nổ ra nh ữ ng cuộc đấu t r a n h ch ô lig đi
J)hu. d i j í n h , ch ôn g bọn hào lý phù th u lạm bô củ a n h â n

(lân. Di đôi với những cuộc đấu t r a n h về k in h tô, ch ín h trị,
các dội lự vộ cũng đưỢc tồ chức. Trước sự ta n rã và n h ữ n g
h à n h cỉộng cướp bóc củ a qu ân đội P háp , n h â n dân B ắ c Sơn
(la thu n h ặ t vũ k h í địch bỏ lại dọc đưòng, tước vũ k h í củ a
những toán q uân đi lẻ đê tự vũ t r a n g và chiên đấu tự vệ.
Không khí cách m ạn g sôi sục. N h ậ n th â y thòi cơ t h u ậ n lợi,
một sỏ dảng viên cộng s ả n ngưòi địa phương th o á t ngục
L ạ n g Sơn về với Đ ả n g bộ B ắ c Sơn qu yết định p h á t động
khơi nghĩa và lập ủ y ban khỏi nghĩa.
Ngày 27 th á n g 9 n ăm 1949, ủ y ban khởi nghĩa huy

(lộng lực lượng tự vộ phục kích một toán lính Ph áp ở đèo
Canh Tiôm, diột 1 tôn, thu sú ng rồi đuổi ch ú n g c h ạ y vổ
đòo Dạp Dị. Ngay đôm đó, tự vộ cù n g với hơn 3 0 0 q u ầ n
chúng thuộc hai xã T a m Hoa, Hvíng Vũ (có 3 0 lính dõng
Ih a m gia) vũ t r a n g b ằ n g gậv gộc, giáo mác và 2 0 s ú n g

13


trường, 8 súng kíp, kéo vê ch â u lỵ B ắ c Sơn tiế n đánh đồn
Mỏ Nhài. Lực lượng khởi n g h ĩa c h i a là m ba m ũ i tiên đánh
đồn địch. T uy chư a có k in h n g h iệ m t á c ch iên , nhưng với
k h í th ê h ù n g dũng, mọi người ào ạ t xôn g lên, vừa b ắ n vừa
kêu gọi b in h lính trong đồn đầu h à n g . T ê n tri c h á u và một
t r u n g đội lính đầy đủ súng ông h o ả n g sỢ bỏ chạy. T a
ch iế m đồn, th u 17 súng kíp, m ột m á y chữ và toàn bộ số
sách, bằn g, triện . N gay sa u ch iế n th ắ n g , h à n g n g h ìn đồng
bào các địa phương, từ già đến trẻ, đô"t đuốc kéo đến, sung
sướng reo hò, s a n b ằ n g đồn bốt, c ù n g n g h ĩa q u â n m ít tinh
m ừ n g t h ắ n g lợi. S a u đó, tự vệ và q u ầ n c h ú n g r ầ m rộ tiến
r a các n g ả đường c h ặ n đánh t à n b in h P h áp , tước vũ khí,
t r ấ n áp cường hào p h ả n động.
Cuộc khỏi n g h ĩa đan g tiếp diễn th ì N h ậ t th ỏ a hiệp vối
P h á p và để cho P h á p r ả n h ta y đ à n áp cách m ạ n g Viột
N am . T h ự c dân P h á p tập t r u n g lực lượng tiê n th eo hai
đưòng đ á n h vào B ắ c Sơn: đường t h ứ n h ấ t từ Đ ìn h

cả

- Vũ


N h a i tói (có cả q u ân lấy từ T h á i N gu y ên ), đường th ứ hai
từ B ì n h G ia xuông. C h ú n g ch iếm lại c h â u lỵ, đốt p h á các
là n g b ản , b ắ t bố, t à n sát, k h ủ n g bô n h â n dân hòng dập t ắ t
cuộc khởi nghĩa.
N h ậ n được tin báo, X ứ ủy B ắ c K ỳ cử đồng ch í T r ầ n
Đ ă n g N in h cù ng Đ ả n g bộ địa phương tậ p tr u n g ngay s ố
c h iế n sĩ tự vệ và quần ch ú n g h ă n g h á i, tích cực, tổ chức r a
Q u ả n du k ích làm lực lượng nòng côt cho cuộc khỏi nghĩa.
N gày 14 t h á n g 10 n ă m 1940, m ộ t hội nghị gồm cár; bộ
v à đ ả n g viên B ắ c Sơn được tr iệ u tậ p ỏ S a K h a o (x ã V ũ
L ản g ). Hội n g hị quyết định lập c h i ế n k h u B ắ c Sơn, tố chức

14


lực IvíỢng vũ tran g , th à n h lập c h ín h quyền cách m ạng , diệt
trừ bọii phản cách mạng, tịch th u tà i s ả n của c h ú n g c h ia
ch(' d ân nghèo và vạch kê hoạch lã n h đạo q u ầ n ch ú n g,
ch iê n dấu chống địch k h ủ n g bô".
Dưới sự lãn h dạo của Đ ản g, q u ầ n ch ú n g p h ấ n khởi
th a m gia cuộc đấu tr a n h vũ t r a n g chôVig giặc. P h o n g tr à o
đưỢc củng cố, k h í t h ế cách m ạ n g d â n g cao. Q u â n du kích
đã tuyôn Iru y ền v ận động n h â n dân, giải thích chủ trương
củíi Đ á n g bộ và k ế hoạch chông địch k h ủ n g bô; t i ế n h à n h
trừ n g trị bọn p h ản động đầu sỏ, tịch thu tài s ả n củ a đê
quòc và việt gian ch ia cho n h â n dân.
N gày 25 t h á n g 10 năm 1940, q u â n du kích đ á n h địch
tại trường Vũ L ă n g ,


ở

đâv, tên c h â u

úy T r ị n h V ă n

N ghiêm cầm đầu bọn lính dõng đã tập tr u n g đưỢc hơn 100
tay s ú n g c h u ẩ n bị mơ đường cho giặc P h á p tiên công vào
khu du kích. Q u â n ta vây trưòng V ũ Lăng, k êu gọi lính
dõng theo cách mạng. Trước k h í t h ế củ a q uân cá ch m ạn g ,
địch h o ả n g sỢ bỏ chạy. T uy không tiêu diột được địch,
n h ư n g ch iến th ắ n g Vũ L ă n g đã có ả n h hương rộng lớn tới
phong trào cách m ạ n g ở B ắ c Sơn. C h ín h quyền c ủ a địch ở
các làng bản ta n rã. Q u ầ n ch ú n g n h â n dân p h ấ n khởi lập
ch ín h quyển cách mạng, xây dựng lực lượng vũ tr a n g . L á
cờ cách m ạ n g dược kéo lên ơ trường V ũ Lăng. C hỉ tro n g
vài ngày, lực lượng du kích đã p h á t triể n lên g ầ n 2 0 0
ngiíời, biên chê th à n h từng tiếu đội 10 người. Vũ k h í p h ầ n
lớn là sú ng kíp và một sô' sú ng trưòng.
C hiến t h ắ n g V ũ L ă n g là th ắ n g lợi đầu tiên c ủ a khởi
n g h ĩa vũ t r a n g k ể từ k h i Đ ả n g ta c h u y ể n hướng ch ỉ đạo

15


c h iế n lược và sách lược c á c h m ạ n g t h á n g 11 n ă m 1939.
Q u ầ n ch ú n g khỏi n g h ĩa đã kh éo k ế t hợp lực lượng ch ín h
trị với lực lượng vũ t r a n g và vận động binh lính địch đề
ti ế n công địch, giành t h ắ n g lợi.
S a u ch iến th ắ n g Vũ L ă n g , q u â n du kích tiên đá n h đồn

Mỏ N hài, châu lỵ B ắ c Sơn. Lực lượng đ ịc h ỏ đây đ ã đưỢc
t ă n g cường gồm hơn 100 lín h khô x a n h và lính dõng do tên
Boóc-đi-ê, đồn trưởng

ở

Đ ìn h

cả

(T h á i Nguyên) tới chỉ

huy. Hai lần đi đánh, m ộ t lần tới nơi trời sáng, một lần
địch biết trước c h u ẩ n bị đổi phó, ta th ấ y đá n h không lợi
n ê n r ú t về.
N gày 28 t h á n g 10 n ă m 1 940, B a n chỉ huy q u ân du kích
tổ chức một cuộc tu ầ n h à n h th ị uy lớn gồm đông đảo quần
c h ú n g cùng q uân du kích từ N am Nhi tiên đên V ũ L ă n g đê
m ít tin h th à n h lập ch ín h qu-yền c á c h m ạ n g và động viên
lực lượng tiến đánh ch âu lỵ. N h ư n g do tin h t h ầ n cả n h giác
củ a ta chưa cao và công t á c bô" phòng có n hiều sơ hơ, nôn
bọn p h ả n động địa phương dẫn q u â n P h á p theo đường t ắ t
bao vây đánh úp cuộc m ít tinh. Các ch iến sĩ du kích n h a n h
ch ó n g nổ súng đổ n h â n d â n ch ạ y th o á t, sau đó phân t á n
r ú t đi các ngả.
G iặ c P h áp điên cuồng k h ủ n g bô. P h o n g trà o c á c h m ạ n g
B ắ c Sơn tạ m thòi lắng xuống. N h ư n g ngọn lửa c á c h m ạn g
v ẫ n â m i’ để rồi lại b ù n g lên. Đ ả n g bộ địa phương quyết
định th u th ập lại lực lượng vũ tr a n g , điểu động th ê m lực
lượng ở Vũ N h a i lên bổ su n g , tổ chức đưỢc một tr u n g đội

du kích.
16


Q u â n địch r a sức k hủ ng bố. C h ú n g kéo q u â n đi đôt phá
Cíí b ả n làng, b ắn giêt d ã man các gia đình ch iên sĩ du kích

và q u ầ n ch ú n g cách mạng, dồn làn g tập tr u n g dân để dễ
bê' k iể m soát. Q u â n du kích chuyển s a n g hoạt động p h â n
tán, b á m ch ắ c lấy dân, duy trì cơ sở cách mạng, tổ chức
q uần ch ú n g chông k h ủ n g bô. Lúc đó vào cuôi năm , trời giá
rót, mỗi người chí có một bộ áo ch à m mỏng rách, th iếu
lương thực, phái n hịn đói, gia đình thì bị địch k h ủ n g bô
tà n sát, n h ư n g các chiên sĩ du kích vẫn một lòng tin tương
vào cách mạng, quyêt tâm ch iên đấu đôn cùng.
N gay khi cuộc khỏi nghĩa B ắ c Sơn nổ ra, T r u n g ương
Đ ả n g đã chỉ thị cho các đảng bộ phôi hỢp đấu t r a n h hương
ứng phong trào. Đặc biệt, ở Ngọc T r ạ o (huyện T h ạ c h
T h à n h , tỉn h T h a n h Hóa) có phong trào cách m ạn g tương
đôi m ạ n h , n h ư n g vê sau cũng bị đàn áp n ặ n g nề.
Cuộc khơi ng h ĩa B ắ c Sơn nổ ra trong khi cả nước chưa
đưỢc c h u ẩ n bị, q u ân khởi n g h ĩa phải ch iến đấu một cách lẻ

loi. N hưng khởi nghĩa B ắ c Sơn dã nổ tiến g súng đầu tiên
báo hiệu thòi kỳ đấu t r a n h vũ tr a n g mới của dân tộc V iệ t
N am và từ cuộc khơi nghĩa B ắ c Sơn đã ra đòi đứa con đầu
lòng củ a lực lượng vũ t r a n g cách mạng: Đội du kích B ắ c
Sờn. T ừ cuộc khơi nghĩa nàv Đ ản g ta dã rút ra đưỢc n h ữ n g
bài học lớn đổ c h u ẩ n bị tôt cho cuộc T ổn g khỏi nghĩa th á n g
T á m n<ăm 1 9 4 5 sau nàv.


3. Khỏi nghĩa Nam Kỳ và quãn du kích Nam Kỳ

C ùn g với việc quân N hật kéo vào B ắ c Bộ, th ừ a cơ P h á p
bối rô’i, th á n g 10 ncăm 1940, bọn p h ả n động T h á i L a n theo

2- N ám 191í)

A

17


lệnh ph át xít N h ậ t tiên đ á n h C am -p u -ch ia . T h ự c dân
P h áp b ắ t lính người N am Bộ và ngưòi K h ơ Me ra m ặ t t r ậ n
làm bia đỡ đạn cho chúng. C ă m th ù bọn thực d ân P h á p và
đ ư ợ c tinh th ầ n khởi n g h ĩa B ắ c Sơn cổ vũ, n h â n d ân N am

Bộ sôi sục đấu tra n h .
T h á n g 3 n ă m 1940, B a n T h ư ờ n g vụ X ứ ủy do đồng chi
Võ V ă n T ầ n , ủ y viên T r u n g ương Đ ả n g là m bí th ư đã vạch
ra "Đề cương ch u ẩ n bị bạo động" để hướng t ấ t cả các cuộc
đấu t r a n h lẻ tẻ vào phong tr à o đấu t r a n h ch ố n g chiến
tr a n h đê quôc, chống th ự c d ân P h á p và tay sai, c h u ẩ n bị
điều kiện tiến tới khỏi n g h ĩa vũ t r a n g làm cách m ạ n g giải
phóng dân tộc.
Cuôl n ă m 1939, địch k h ủ n g bô' g ắt gao, một s ố cơ sỏ
cách m ạn g bị phá vỡ. M ộ t sô" đồng chí cá n bộ lã n h đạo,
trong đó có đồng chí N g u y ễ n V ă n Cừ - T ổn g B í thư, đồng
chí Lê D u ẩ n - ủ y viên T r u n g ương Đ ả n g bị bắt. N hưng

Đ ả n g bộ N am Kỳ vẫn đưỢc củ n g c ố và p h á t tr iể n m ạ n h (từ
th á n g 6 đến th á n g 10 n ă m 1 9 4 0 , sô" đ ản g viên t ă n g 60%).
M ặ t t r ậ n dân tộc th ô n g n h ấ t p h ả n đê đ ư ợ c tố chức từ
làng đến tỉn h và đang đi đến th ô n g n h ấ t to àn xứ. T ro n g
M ặ t trận , Nông hội p h á t t r i ể n s â u rộng hơn cả. N h â n lúc
thực dân P h á p đầu h à n g p h á t x ít Đức, bọn ta y sai dao
động, phong trào đấu t r a n h củ a q u ầ n ch ú n g n g à y càng
p h á t triể n m ạn h . M ít tin h , biểu tìn h diễn ra ỏ k h ắ p nơi,
lúc đầu mỗi cuộc có n ăm , b ảy chục ngưòi th a m gia, tố chức
vào ban đêm, vê sau lên tới n ă m , bảy tr ă m , m ột nghìn
ngưòi, tiến h à n h giữa b a n ngày. N h iều nơi, k h i bọn cò,

18

2- \ ã m 1945-K


m ậ t th á m kéo đên bắt cán bộ cách m ạng, n h â n dân nối
trông mõ, kéo ra uv hiôp địch, đánh th áo cho c á n bộ.
T r ê n cơ sỏ các tổ chức Nông hội, Công hội, T h a n h niên
p h á n đê, theo kinh n ghiệm củ a Tự vệ đỏ, thực h iện Nghị
qu yêt Đ ại hội lẩn thứ n h ấ t của Đ ả n g (1 9 3 5 ) và đưỢc sự chỉ
dạo trực tiếp của các đồng ch í Võ V ă n T ầ n , P h a n Đ ăn g
Lưu, các đội tự vệ và du kích được tổ chức và p h á t triể n
n h a n h chóng. Đ ến th á n g 7, n h iề u xí ng h iệp lớn ở S à i Gòn
n h ư B a Son, B ế n T à u , n h à m á y đèn Chợ Q uán, n h à máy
đòn Pôn Bơ-lăng-sy, trường B á c h n g h ệ ... và n hiều đường
phô đã có các tố chức tự vệ, các tổ, tiểu đội du kích, ở nông
thôn, p h ầ n lớn các x ã có từ một tiểu đội đến một tr u n g đội
du kích. Tô chức củ a du kích cứ 3 người t h à n h một tổ, 3 tổ

t h à n h một tiểu dội, 3 tiểu đội th à n h một tr u n g đội. B ê n
c ạ n h người chỉ huy là đ ảng viên hoặc q u ầ n ch ú n g công
nông tru n g kiên, còn có đại biểu Đảng. N hững k h ẩ u hiệu
tro n g chương trìn h cách m ạ n g của Đ ả n g là nội dung để các
c h iê n sĩ du kích tra o đổi, n ắ m vững n h iệ m vụ củ a mình.
Nội dung học tập q u ân sự là ch iên t h u ậ t du kích và cách
sử d ụ ng giáo mác.
Việc ch u ẩ n bị vũ khí đưỢc tiến h à n h k h ẩ n trương. L à n g
nào có nông hội đều có lò r è n làm việc suốt ngày đêm để
sản x u ấ t vũ khí. N h ân d ân quyên góp m âm th a u , nồi
đồng, lư hương, v.v... để cho du kích đúc đạn, lựu đạn. Một
sô^ cơ sơ làm bom, lựu đạn xi m ă n g và s ú n g thô sơ đưỢc lập
ra ở Mớp X a n h (T â n An), B à

u

(Mỹ Tho), C h ù a Hòa -

T h ư ợ n g Đồng (Rạch Giá). T u v còn r ấ t thô sơ n h ư n g đây là
19


nh ữ n g xương sán x u à l vũ k hí đầu tiên của lực ktợng vũ
t r a n g cách mạng.
Phong trào chông chiên tra n h , ch ô n g b á t lính vối k h ẩu
hiệu "Không một người lính, không một đồng xu cho đẽ
quôc chiến tr a n h " diễn ra sôi nối tr o n g n h â n d ân và binh
lính, ở nhiều nơi, khi có người bị b ắ t lính, cha mọ, vỢ con,
làng xóm chạy theo kéo lại, đón xe, k êu la, chửi r ủ a quân
địch hoặc n ằm lăn ra đường cản xe lại. ở các t h à n h phô,

thị xã, nhiều cuộc đấu tr a n h của h à n g tră m , h à n g n^h ìn
binh lính liên tiêp nồ ra. Cơ sở binh vận của ta đã có trong
nhiều đơn vị lính người Việt, cả trong trường hạ sĩ quan, sĩ
q u an dự bị và cả trong một vài dơn vỊ lín h Pháp.
Trước phong trào quần ch ú n g đấu tr a n h sôi sục và
Lrước tình hình quân N h ật sắp kéo vào Đông Dương, cuộc
chiên t r a n h Ph á p - T h á i L a n sắp nố ra, các đồng ch í T ru n g
ương ơ N am Kỳ và Xứ ủy N am Kỳ có ý định lãnh đạo n h â n
dân Nam Kỳ khởi nghĩa dể chuyển cuộc chiến t r a n h Phá|) T h á i L a n th à n h chiến t r a n h cách m ạn g. T h á n g 7 năm
1940, Hội nghị Xứ ủy Nam Kỳ mơ rộng có đồng chí P h an
Đ ă n g Lưu - đại diện T r u n g ương Đ ả n g th a m dự, đã thông
qua đô' cương c h u ẩ n bị khơi nghĩa, giai quyết một s ố vấn
đề về tổ chức, vê thời cơ khỏi n g h ĩa và cử đồng chí P h a n
Đ ă n g Lưu ra Bắc họp Hội nghị lần ih ứ báy c ủ a T r u n g
ương đê bàn vấn dể khđi nghĩa.
Trong khi cuộc khơi nghĩa B ắ c Sơn đ ang gặp khó k h ă n
và n h â n dân N am Kỳ dang sôi sục c h u ẩ n bị khỏi n g h ĩa thì
Hội nghị lần thứ bảy củ a T r u n g ương Đ ản g họp ở B ắ c
20


N in h từ ngày 6 đôn ngày 9 th á n g 11 n ă m 1940. Hội nghị
p h á n tích tình hình thô giới và trong nước, nôu rõ nguy cơ
ca c dân tộc Đông Dương bị một cô hai tròng, xác định tên
ciia M ạ t trộn ph án đê là M ạ t tr ậ n dân tộc thông n hất
c h ô n g phát xít N h ạ t - P h á p và k h á n g định chủ trương tạm
n í t k h â u hiộu lịch thu ruộng đât của địa chủ chia cho dân
cày củ a Hội nghị lần thứ sáu của T r u n g ương Đ ả n g là
dúng. Hội nghị p h ân tích phong trào đấu t r a n h củ a n hân
dan Đ ông Dương và n h ậ n dịnh: "Q u ần ch ú n g đã b ắ t đẩu

dùiig n hữ ng hình thức tr a n h đấu cao - t r a n h đâu ch ín h trị
và võ ti'ang”, tuy vậy "ta chưa dứng trước một tìn h thê^
ti’ực tiỏp cách m ạng". Nhưng: "M ộl cao trào cách m ạng
n h ấ t định sẽ nối dậy". " Đ á n g phái chuắiì bị đế g á n h lấy cái
sứ mộnh ihiông liông: lĩnh đạo cho các dán tộc bị áp bức
Đ ông Dương võ t r a n g bạo động giành lây quyền tự do, độc
lậ p ”^ Hội nghị chủ trương "phái lựa chọn ngưòi trong các
đoàn thô M ặt Irậ n đặng mở rộng các đội tự vộ"... M ặ t trậ n
phái trự c íiôp võ t r a n g cho dán chúng cùng Đ á n g tổ chức
r a " n h á n dân cách m ạ n g q u â n " “.
S a u khi nghe đồng chí T r ầ n Đ ăn g Ninh báo cáo vế cuộc

k h ỏ i nghĩa B ắ c Sơn, Hội nghị quyêt định duy Irì và bồi
dưỡng lực lượng du kích Bắc Sơn, tien tới i h à n h lập dội du
kích đế làm vôn q u ân sự dẩu tiên cho khơi nghĩa vũ tran g
sau nay. Lực lưỢng dó phííi chuyón từ hơạl động quâii sự

1, 2, Đảng Cộng sản Việt Nam, Vàn kiện Đảng toàn tập. tập 7 (19401945), Nxb Chinh trị quốc gia, H. 2000, tr. 58, 69.

21


s a n g h o ạ t động ch ín h trị, bí m ậ t gây cơ sở q u ầ n chúng,
t h à n h lập căn cứ du kích, lấy vùng B ắ c Sơn - V ũ N h ai làm
t r u n g tâm.

v ề đề nghị của Đ ả n g bộ N a m Kỳ, Hội nghị n h ậ n (lịnh
điều k iện khởi n g h ĩa ở N a m K ỳ và tro n g c ả nước đều chvía
c h í n muồi, vì vậy chưa n ê n khỏi n g hĩa. L ú c n ày chỉ nên
dù n g nh ững h ìn h thức đấu t r a n h c h ín h trị và kinh tê

ch ô n g thực dân P h á p và p h á t x ít N h ậ t, p h ả n đối chiên
t r a n h Ph á p - T h á i L a n , c h u ẩ n bị lực lượng, chò thòi cơ tôt,
sẽ k h ở i n g h ĩa vũ t r a n g đ án h đuổi P h á p - N h ật.
Hội nghị lầ n thứ bảy củ a T r u n g ương Đ ả n g có ý nghĩa
q u a n trọng. Hội nghị đã c h u ẩ n bị điều k iệ n để chuyển
h ướ ng h ìn h thứ c đấu t r a n h và đã có ch ủ trương đúng đắn,
giữ gìn và nuôi dưỡng lực lượng cách m ạn g , c h u ẩ n bị cho
cuộc khởi n g h ĩa vũ t r a n g sau n à y k h i thời cơ đến.
S a u Hội n g h ị lần th ứ bảy củ a T r u n g ương, ngày 22
t h á n g 11 n ă m 1940, đồng chí P h a n Đ ă n g L ư u vê đến N am
B ộ t h ì lệnh khỏi ng h ĩa đã p h á t đi, c á c nơi đều đã s ằ n sàng.
Đ ịch b iết có sự biến sắp xảy ra. C h ú n g r a sức lù n g sục,
b ắ t bó. Cơ q u a n đầu não củ a cuộc khởi n g h ĩa bị b ắt. T h à n h
ủy S à i Gòn bị vỡ trước ngày khởi n g h ĩa , lện h khởi nghĩa
c h ư a kịp phổ biến tro n g T h à n h ủy và x u ố n g các cơ sở.
T h ự c dân P h á p r a lện h giữ b inh lín h ngưòi V iệ t tro n g trại,
tước k h í giối củ a bin h lính p h ả n ch iế n trước giờ khởi
nghĩa. K ế hoạch khởi n g h ĩa định lấy tiế n g súng đán h chiêm
th ủ phủ S à i Gòn vào 2 4 giờ ngày 2 2 t h á n g 11 n ă m 1 9 4 0
là m tiế n g s ú n g lệnh k h ô n g thực h iệ n được. M ặ c dầu vậy,

22


đòm 22 rạ n g ngày 2 3 t h á n g 11 n ă m 1940, cuộc khởi n g h ĩa
N a m Kỷ vẫn bùng nổ.
Khơi nghĩa N a m Kỳ đã nố ra vối k h í t h ế m ạ n h mẽ, quy
mô rộng lớn và có tính c h ấ t q u ầ n ch ú n g rộng r ã i chưa
từng có. Nhân dân N am Bộ bị đè nén, áp bức cực n h ụ c giò
vùng dậy. Nông thôn N am Bộ r u n g chuyển. T ừ B iê n Hòa

đến mùi Cà M au, trong 18 t ỉ n h ', già, trẻ, gái, t r a i xông lên
tiến công vào bộ máy th ốn g trị của thực dân Pháp. C hính
quyền dịch bị phá vỡ từng m ả n g lớn ở nông th ô n và cả ở
nh ữ n g vùng s á t các đô thị. C hín h quyền cách m ạ n g được
th à n h lập ớ n h iều xã, quận. Như ở M ỹ Tho, chỉ r iên g tron g
hai q uận Châu T h à n h và Cai Lậy, ta giải phóng 54 xã
trong sô 56 xã. ở Chợ Lớn, ta giàn h ch ín h quyền trong
nh iều lổng ỏ T r u n g Quận, Cần Giuộc, Đức Hòa. ở T â n An,
các xã thuộc hữu ngạn sông V à m
sông V à m

cỏ

cỏ

Đông và hai bên bờ

T â y đểu về ta y n h â n dân khởi n g h ĩa ... Cờ đỏ

sao vàng và cò đỏ bú a liềm được kéo lên trên các n h à làm
việc của chính quyền cách mạng. M à u cò đỏ rực s á n g tr ê n
nhiều vùng rộng lớn ỏ nông thôn N a m Bộ. C hín h quyển
cách m ạ n g lập T ò a án n h â n dân để xử bọn p h ả n cách
mạng, tịch thu ruộng và thóc của một sô^ địa chủ p h ả n
động chia cho dân cày nghèo và dân nghèo. C hín h quyền
cách m ạ n g chỉ giữ được trong một thòi g ian n g ắ n (lâu n h ấ t

1. Theo nghị định năm 1899 của thực dân Pháp, Nam Kỳ được chia
thành 21 tỉnh. Ngày 11-5-1944 lập thêm tỉnh thứ 22 là Tân Bình (gồm một
phần tỉnh Gia Định và Chợ Lớn).


23


là ở M ỹ Tho giữ được 4 9 ngày), n h ư n g đó là n h ữ n g ngày
hội củ a q u ầ n ch ú n g bị áp bức và n h ữ n g t h ắ n g lợi g iàn h
đưỢc có ý n g h ĩa lịch sử r ấ t to lớn.
Khởi n g hĩa N am K ỳ đã kết hỢp lực lượng c h í n h trị

VỚI

lực lượng nửa vũ t r a n g c ủ a q u ần c h ú n g để tiên công q u àn
địch. C ùng với q u ần c h ú n g khỏi n g h ĩa , q u â n du kích N a m
K ỳ đã chiến đấu vô cù ng o a n h liệt, nêu n hiều gương chiôn
đ ấu quên mình, s á n g tạo r a nhiều các h đ ánh p h o n g phú.
T ạ i q u ận Hóc Môn (G ia Định) cách S à i G ò n k h o ả n g 20
ki-lô-mét, đúng 2 4 giò n g à y 22 t h á n g 11 n ă m 19 4 0 , dưới sự
chỉ h u y của đồng chí Mười Đ en - X ứ ủy viên, q u â n du kích
đã cù n g h à n g nghìn đồng bào kéo đến đán h q u ậ n lỵ. Đồn
Hóc Môn là một đồn lớn, có tường gạch, n h à gác. T h e o kê
h o ạch , một nữ đồng chí ỏ xã T â n P h ú c h ạ y vào đồn k ê u là
bị kẻ cướp đánh, xin lính đồn đi tiếp cứu. L ín h vừa r a khỏ]
đồn th ì du kích xông đến giật súng, x u n g phong vào lấy
đồn. T ê n chủ q u ận và b in h lính còn lại tro n g đồn vội rút
lên gác đóng cửa t h a n g lại. Q u ầ n c h ú n g vây đồn, hò reo,
kêu gọi tê n chủ q u ận và bin h lính r a h àn g . Được tin q u ận
Hóc Môn bị đánh, bọn P h á p ỏ S à i Gòn và T â y N in h kéo
q u â n đến ứng cứu. R ạ n g ngày 23, q u â n địch tiế n đến cáu
B ô n g thì bị q u â n khỏi n g h ĩa c h ặ n đ án h , giôt c h ế t tên
Á c-nôn, chủ tĩn h T â y N in h và một sô’ lính. T ro n g h a i t r ậ n

Hóc M ôn và cầu Bông, t a th u dưỢc 15 sú n g trường. Q u ân
địch ở S à i Gòn kéo lên mỗi lúc m ột đông. Việc đ án h q u ận
lỵ Hóc Môn k hông h o à n th à n h , n h â n d â n trở vê làn g , còn
q u â n khởi n g h ĩa r ú t lên T r u ô n g M ít (T â y Ninh).

24


Tại Chợ Lớn, q u â n khơi nghĩa tập tr u n g ỏ ba nơi: Đức
Hòa, T r u n g Q u ậ n , c ầ n Giuộc, mỗi nơi từ 4 0 0 đến 5 0 0
người. T ại Đức Hòa, q uân khởi n g h ĩa đánh ta n to á n lính
địch ở Giồng Đa, giết c h ế t tên đầu sỏ ph ản động. T ạ i
T r u n g Q u ận , q u â n khởi n g h ĩa cùng n h â n dân diệt tề, t r ừ
gian, lập ch ín h quyền cách m ạn g ỏ các xã dọc h a i bên
dường xe lửa. ở B ô n Lức, q uân khơi n g h ĩa đã dùng mưu
dụ lính ra khỏi đồn và xông vào ch iêm đồn lấy súng. T ạ i
Cần Giuộc, q u ân khỏi n g h ĩa do đồng c h í Ngu 3'ễn T h ị B ảy ,
T ỉn h ủy viên lã n h đạo, đã cù n g n h â n dân đánh chiếm n h à
àm việc củ a bọn hội tề, tịch th u h êt sổ sách, bằng, triện,
lập chính quyền cách m ạ n g ở các x ã Phước Lại, Phưóc
Vinh Đông, T â n Lập, Long Hậu, Long Đước... và n h iề u lần
ch ặn đánh địch. Q u â n địch rất kinh sỢ tà i chỉ huy và tin h
th ầ n anh dũng củ a chị Bảy. C húng gọi chị là "H o à n g h ậ u
đỏ". T ro n g t r ậ n b ến đò L o n g Đước, chị B ả y bị địch bắt, dù
bị cực h ìn h t à n khốc, vẫn một lòng tr u n g th à n h vối c á c h
mạng, kiên qviyêt đấu t r a n h với địch đên hđi thỏ cuôl
cùng.
Tại V ù n g Liêm (Vĩnh Long), q uân khởi n g h ĩa do đồng
chí N guyền T h ị Hồng, B í th ư qu ận ủ}' trực tiếp chỉ huy
đánh ch iêm q u ậ n lỵ. T ro n g lúc n ăm mươi qu ân khơi n g h ĩa

xung phong vào đồn th ì có ba t r ă m q u ầ n ch ú n g vũ t r a n g
hò reo trỢ lực. T ên chủ q u ậ n và binh lính bỏ chạy. T a tố
chức ủv ban cách m ạ n g và giữ đồn 3 ngày. T ro n g khởi
nghĩa N am Kỳ, V ũ n g L iê m là nơi q u â n khởi nghĩa c h iê m
đượe q u ậ n lỵ.
25