TR

B GIÁO D CăVẨă ẨOăT O
NGă I H C KINH T TP. H CHÍ MINH
----

NGUY N TH C M TRANG

PHÂN TÍCH M I QUAN H GI A CÁN CÂN
NGÂN SÁCH VÀ CÁN CÂN TÀI KHO N VÃNG
LAI VI TăNAMăGIAIă O N 1996-2013

LU NăV NăTH C S KINH T

TP. H

CHÍ MINH ậ N Mă2015


TR

B GIÁO D CăVẨă ẨOăT O
NGă I H C KINH T TP. H CHÍ MINH
----

NGUY N TH C M TRANG

PHÂN TÍCH M I QUAN H GI A CÁN CÂN
NGÂN SÁCH VÀ CÁN CÂN TÀI KHO N VÃNG
LAI VI TăNAMăGIAIă O N 1996-2013
Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã ngành: 60340201

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT
Ng iăh ng d n khoa h c:
PGS.TS. NGUY N TH LIÊN HOA

TP. H

CHÍ MINH ậ N Mă2015


L IăCAMă OAN

Tôi xin cam đoan bài nghiên c u này do chính tôi th c hi n d

is h

ng

d n c a PGS.TS. Nguy n Th Liên Hoa, các k t qu nghiên c u trong lu n v n là
trung th c và ch a t ng đ

c công b trong b t k công trình nghiên c u nào khác.

T t c nh ng ph n k th a, tham kh o c ng nh tham chi u đ u đ

c trích d n đ y

đ và ghi c th trong danh m c các tài li u tham kh o.


Thành ph H Chí Minh, tháng 06 n m 2015
Tác gi

Nguy n Th C m Trang


M CL C
TRANG PH BÌA
L IăCAMă OAN
M CL C
DANH M C T

VI T T T

DANH M C B NG BI U
DANH M C HÌNH
Tóm t t .......................................................................................................................1
CH

NGă1:ăPH N M

U ................................................................................2

1.1. Lý do l a ch n đ tài ........................................................................................2
1.2. M c tiêu nghiên c u .........................................................................................3
1.3. Câu h i nghiên c u ...........................................................................................3
1.4. Ph

ng pháp nghiên c u ..................................................................................3


1.5. Ph m vi nghiên c u ..........................................................................................3
1.6. C u trúc lu n v n ..............................................................................................4
CH
NGă2:ăC ăS LÝ THUY T VÀ CÁC K T QU NGHIÊN C U
TR
Că ỂYăV M I QUAN H GI A CÁN CÂN NGÂN SÁCH VÀ CÁN
CÂN TÀI KHO N VÃNG LAI ...............................................................................5
2.1. Lý thuy t v m i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng
lai .............................................................................................................................5
2.1.1. Gi thuy t “thâm h t kép” .............................................................................6
2.1.1.1. Mô hình Mundell – Fleming .......................................................................6
2.1.1.2. Lý thuy t h p th Keynes ............................................................................9
2.1.2. Gi thuy t “tài kho n vãng lai m c tiêu” ....................................................10
2.1.3. Gi thuy t “m i quan h nhân qu hai chi u” .............................................11
2.1.4. Gi thuy t “cân b ng Ricardo” ....................................................................12
2.2. Các nghiên c u tr c đây v m i quan h gi a thâm h t ngân sách và thâm
h t tài kho n vãng lai .............................................................................................13


2.2.1. Các nghiên c u th c nghi m ng h m i quan h m t chi u t thâm h t
ngân sách đ n thâm h t tài kho n vãng lai ............................................................13
2.2.2. Các nghiên c u th c nghi m ng h m i quan h m t chi u t thâm h t tài
kho n vưng lai đ n thâm h t ngân sách .................................................................16
2.2.3. Các nghiên c u th c nghi m ng h m i quan h nhân qu hai chi u .......18
2.2.4. Các nghiên c u th c nghi m ng h gi thuy t thâm h t ngân sách và thâm
h t tài vãng lai không có m i quan h tr c ti p v i nhau .....................................19
CH

NGă3:ăPH


NGăPHỄPăNGHIểNăC U ..................................................22

3.1. Ki m đ nh nhân qu Granger ..........................................................................22
3.2. Ki m đ nh nhân qu theo Toda – Yamamoto (1995) .....................................24
3.2.1. Lý do l a ch n ph
3.2.2. Ph

ng pháp Toda – Yamamoto (1995) ............................24

ng pháp Toda – Yamamoto (1995) .....................................................26

3.3. Quy trình th c hi n ki m đ nh th c nghi m m i quan h gi a cán cân ngân
sách và cán cân tài kho n vưng lai / cán cân th ng m i t i Vi t Nam giai đo n
1996 – 2013 ...........................................................................................................28
3.4. Mô t d li u ...................................................................................................29
CH
NGă4:ăTH C TR NG THÂM H T NGÂN SÁCH VÀ THÂM H T
TÀI KHO N VÃNG LAI VI TăNAMăGIAIă O N 1996 ậ 2013 ..............30
4.1. M i quan h gi a cán ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai Vi t Nam
giai đo n 1996 - 2001 ............................................................................................31
4.2. M i quan h gi a cán ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai Vi t Nam
giai đo n 2002 - 2006 ............................................................................................34
4.3. M i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai Vi t
Nam giai đo n 2007 – 2013 ...................................................................................38
CH

NGă5:ăN I DUNG VÀ K T Q A NGHIÊN C U TH C NGHI M ..42

5.1. Ki m đ nh nghi m đ n v (Unit root test) ......................................................42
5.2. Ki m đ nh nhân qu Granger theo ph ng pháp truy n th ng, ki m đ nh s

phù h p c a mô hình VAR, ki m đ nh Impulse Response và ki m đ nh Variance
Decomposition .......................................................................................................44
5.2.1. Ki m đ nh nhân qu Granger theo ph

ng pháp truy n th ng ...................44

5.2.2. Ki m đ nh s phù h p c a mô hình VAR ...................................................46


5.2.3. Ki m đ nh đ nh Impulse Response và ki m đ nh Variance Decomposition
...............................................................................................................................47
5.3. Ki m đ nh nhân qu Granger theo Toda – Yamamoto (1995) .......................54
5.3.1. Ki m đ nh tính d ng c a các bi n ...............................................................54
5.3.2. L a ch n đ tr t i u cho mô hình ............................................................54
5.3.3. Xây d ng l i mô hình và ti n hành ki m đ nh nhân qu Granger theo Toda
– Yamamoto...........................................................................................................55
5.4. Gi i thích k t qu ki m đ nh ...........................................................................61
CH

NGă6.ăăK T LU N ......................................................................................64

TÀI LI U THAM KH O
PH L C


DANH M C CÁC T
NSNN: Ngân sách nhà n

VI T T T


c

NHNN: Ngân hàng nhà n

c

CSTK: Chính sách tài khóa
WTO: T ch c th

ng m i th gi i

IMF: International Monetary Fund – Qu ti n t th gi i
IFS: International Financial Statistics – Th ng kê tài chính qu c t
FDI: Foreign Direct Investment –

u t tr c ti p n

c ngoài

GDP: Gross Domestic Product – T ng s n ph m qu c n i
VAR: Vector Auto regressive – Mô hình t h i quy véc t
VECM: Vector Error Correction – Mô hình hi u ch nh sai s véc t
MWALD: Modified Wald – Ki m đ nh Wald có đi u ch nh
GB: Cán cân ngân sách
CA: Cán cân tài kho n vãng lai
Y: Thu nh p qu c dân
C: Tiêu dùng t nhân
G: Chi tiêu chính ph
I: T ng đ u t c a n n kinh t
X: Xu t kh u

M: Nh p kh u
: Ti t ki m t nhân
: Ti t ki m chính ph


DANH M C B NG BI U
B ng 5.1. K t qu ki m đ nh ADF test đ
B ng 5.2. K t qu ki m đ nh PP test đ

c th c hi n cho các bi n GB, CA, TB. 42
c th c hi n cho các bi n GB, CA, TB ..... 43

B ng 5.3. K t qu ki m đ nh KPSS test đ

c th c hi n cho các bi n GB, CA, TB 44

B ng 5.4. K t qu l a ch n đ tr t i u cho mô hình Granger truy n th ng .......... 45
B ng 5.5. K t qu ki m đ nh Ganger theo ph

ng pháp truy n th ng .................... 45

B ng 5.6. K t qu ki m đ nh s phù h p c a mô hình VAR cho c p bi n D(GB) và
CA ............................................................................................................................. 46
B ng 5.7. K t qu ki m đ nh s phù h p c a mô hình VAR cho c p bi n D(GB) và
TB ............................................................................................................................. 46
B ng 5.8. Ki m đ nh Variance Decomposition cho thâm h t ngân sách trong c p
bi n D(GB) và CA .................................................................................................... 49
B ng 5.9. Ki m đ nh Variance Decomposition cho tài kho n vãng lai trong c p bi n
D(GB) và CA ........................................................................................................... 50
B ng 5.10. Ki m đ nh Variance Decomposition cho thâm h t ngân sách trong c p

bi n D(GB) và TB ..................................................................................................... 52
B ng 5.11. Ki m đ nh Variance Decomposition cho thâm h t th

ng m i trong c p

bi n D(GB) và TB ..................................................................................................... 53
B ng 5.12. K t qu l a ch n đ tr t i

u cho mô hình Granger theo Toda –

Yamamoto ................................................................................................................. 55
B ng 5-13. K t qu ki m đ nh mô hình VAR cho c p bi n GB và CA ................... 57
B ng 5.14. K t qu ki m đ nh mô hình VAR(5) cho c p bi n GB và TB ............... 58
B ng 5.15. K t qu ki m đ nh Modified Wald Test theo Toda –Yamamoto (1995)60


DANH M C HÌNH

Hình 2.1. M i quan h gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai ......... 6
Hình 2.2. Mô hình Mundell – Leming phân tích m i quan h gi a thâm h t ngân
sách và thâm h t tài kho n vãng lai .............................................................................. 8
Hình 4.1. Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai

Vi t Nam giai đo n

1996 – 2013 ................................................................................................................. 30
Hình 4.2. Thâm h t ngân sách giai đo n 1996 -2001 ................................................. 33
Hình 4.3. Thâm h t tài kho n vưng lai giai đo n 1996 – 2001 ................................... 34
Hình 4.4. Thâm h t tài kho n vưng lai giai đo n 2002 – 2006 ................................... 36
Hình 4.5. Thâm h t ngân sách giai đo n 2002 – 2006 .............................................. 37

Hình 4.6. Thâm h t tài kho n vãng lai giai đo n 2007 – 2013 ................................... 39
Hình 4.7. Thâm h t ngân sách giai đo n n m 2007 – 2013........................................ 40
Hình 5.1. Ki m đ nh Impulse Response cho bi n CA trong c p bi n D(GB) và CA . 47
Hình 5.2 Ki m đ nh Impulse Response cho bi n D(GB) trong c p bi n D(GB) và
CA ............................................................................................................................... 47
Hình 5.3. Ki m đ nh Impulse Response cho bi n TB trong c p bi n D(GB) và TB.. 48
Hình 5.4. Ki m đ nh Impulse Response cho bi n D(GB) trong c p bi n D(GB) và
TB ................................................................................................................................ 49
Hình 5.5. Tính n đ nh c a mô hình v i c p bi n GB và CA..................................... 60
Hình 5.6. Tính n đ nh c a mô hình v i c p bi n GB và TB ..................................... 61


1

Tóm t t
Bài nghiên c u ti n hành ki m đ nh th c nghi m m i quan h gi a cán cân
ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai
1996 đ n quý 4 n m 2013.
theo ph

Vi t Nam trong giai đo n t quý 1 n m

u tiên tác gi ti n hành s d ng ki m đ nh nhân qu

ng pháp Granger truy n th ng đ ki m tra m i quan h này. K t qu ki m

đ nh cho th y t n t i m i quan h nhân qu m t chi u t cán cân tài kho n vãng lai
đ n cán cân ngân sách. Tuy nhiên, qua phân tích Impulse Response và Variance
Decomposition thì m i quan h m t chi u này t n t i


d ng y u, không đáng k .

Cu i cùng, bài nghiên c u ti n hành ki m đ nh l i m i quan h gi a cán cân ngân
sách và cán cân tài kho n vãng lai b ng ph

ng pháp ki m đ nh m i quan h nhân

qu theo Toda – Yamamoto (1995) vì ph

ng pháp Toda – Yamamoto kh c ph c

đ

c các khuy t đi m c a ph

theo ph

ng pháp Granger truy n th ng. K t qu ki m đ nh

ng pháp Toda – Yamamoto (1995) cho th y không t n t i b t k m i

quan h nào gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai k c m t chi u
và hai chi u.


2

CH

NGă1:ăPH N M


U

1.1. Lý do l a ch năđ tài
Cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vưng lai đ
ch s quan tr ng c a n n kinh t .

c bi t đ n nh là hai

Vi t Nam tình tr ng thâm h t ngân sách và

thâm h t tài kho n vãng lai di n ra g n nh liên t c và kéo dài t n m 1996 đ n
n m 2013. D

i tác đ ng c a quá trình h i nh p kinh t th gi i khi Vi t Nam

chính th c tr thành thành viên c a t ch c th

ng m i th gi i WTO cùng v i tác

đ ng c a cu c kh ng ho ng tài chính Châu Á n m 1997 và cu c kh ng ho ng tài
chính toàn c u n m 2008 d n đ n tình tr ng thâm h t g n nh liên t c và kéo dài
c a cán cân tài kho n vãng lai trong nh ng n m 1996 – 2010, đ c bi t trong n m
2007-2008 m c thâm h t này t ng đáng k v

t quá 10% GDP. Bên c nh đó, vi c

h i nh p kinh t và tác đ ng c a các cu c kh ng ho ng bu c chính ph Vi t Nam
th c hi n các chính sách v mô đ kích thích n n kinh t nh m gia t ng c u đ u t
và tiêu dùng, đi u này d n đ n tình tr ng chi tiêu công không ng ng gia t ng trong

th i gian qua và c ng là nguyên nhân d n đ n tình tr ng thâm h t ngân sách kéo dài
su t giai đo n 1996 – 2013. Bên c nh đó, chúng ta l i th y r ng th c tr ng thâm h t
ngân sách và thâm h t tài kho n vãng di n ra song song trong th i gian qua. Các
nghiên c u th c nghi m trên th gi i cho th y t n t i m i quan h gi a thâm h t
ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai qua b n gi thuy t: gi thuy t “thâm h t
kép”, gi thuy t “tài kho n vãng lai m c tiêu”, gi thuy t “m i quan h nhân qu
hai chi u” và gi thuy t “cân b ng Ricardo”. V y th c tr ng thâm h t ngân sách và
thâm h t tài kho n vãng lai

Vi t Nam trong th i gian qua là mang tính ng u nhiên

hay có t n t i m i quan h nhân qu ?
Chính vì lý do đư nêu

trên, tôi ch n đ tài “Phân tích m i quan h gi a

cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai

Vi t Nam giai đo n 1996 – 2013”

đ tìm ra b ng ch ng th c nghi m v m i quan h này nh m giúp các nhà ho ch
đ nh có cái nhìn t ng quan v hai đ i l
h p h n đ phát tri n đ t n

ng này và đ a ra nh ng chính sách phù

c m t cách b n v ng.


3


1.2. M c tiêu nghiên c u
M c tiêu c a bài nghiên c u là tìm ra các b ng ch ng th c nghi m đ xem
xét m i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai

Vi t Nam.

Bên c nh đó, bài nghiên c u c ng xem xét m i quan h gi a cán cân ngân sách và
cán cân th

ng m i nh m xem xét vai trò c a y u t thu nh p và chuy n giao tài

kho n vưng lai đ n m i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng
lai.

1.3. Câu h i nghiên c u
 Có hay không s t n t i m i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n
vãng lai

Vi t Nam?

 N u t n t i m i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai
Vi t Nam thì m i quan h này ch mang tính ng u nhiên hay m i quan h này mang
tính nhân qu ?
 M i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai

Vi t Nam có

b tác đ ng b i y u t thu nh p và chuy n giao tài kho n vãng lai hay không?


1.4.ăPh

ngăphápănghiênăc u

Bài nghiên c u s d ng ph
th ng và tr ng tâm là ph

ng pháp ki m đ nh nhân qu Granger truy n

ng pháp ki m đ nh nhân qu theo Toda – Yamamoto

(1995) đ đ a ra các b ng ch ng th c nghi m v m i quan h nhân qu gi a cán
cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai.

1.5. Ph m vi nghiên c u
Bài nghiên c u th c hi n ki m đ nh th c nghi m s t n t i m i quan h
gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai
quý 1 n m 1996 đ n quý 4 n m 2013.

Vi t Nam trong giai đo n t


4

1.6. C u trúc lu năv n
Lu n v n có c u trúc g m 5 ph n. Các ph n chính trong lu n v n đ

c trình

bày nh sau:

ng 1: Ph n m đ u s gi i thi u lý do l a ch n đ tài, m c tiêu nghiên c u,

Ch

câu h i nghiên c u, ph
 Ch

ng pháp nghiên c u và ph m vi nghiên c u.

ng 2: C s lý thuy t và các k t qu nghiên c u tr

c đây v m i quan h

gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai.
 Ch

ng 3: Ph

 Ch

ng 4: Th c tr ng thâm h t ngân sách ngân sách và thâm h t tài kho n vãng

lai

ng pháp nghiên c u.

Vi t Nam giai đo n 1996 – 2013.N i dung và k t qu nghiên c u th c nghi m.

 Ch


ng 5: N i dung và k t qu nghiên c u th c nghi m.

 Ch

ng 6: K t lu n.


5

CH

NGă2:ăC ăS

NGHIÊN C UăTR

LÝ THUY T VÀ CÁC K T QU

Că ỂYăV M I QUAN H GI A CÁN

CÂN NGÂN SÁCH VÀ CÁN CÂN TÀI KHO N VÃNG LAI
2.1. Lý thuy t v m i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài
kho n vãng lai
T ng k t các nghiên c u lý thuy t và th c nghi m c a các n

c trên th

gi i v m i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng lai, ta có th
chia thành 4 tr
- Tr


ng h p nh sau:

ng h p 1: Thâm h t ngân sách d n đ n thâm h t tài kho n vãng lai (gi

thuy t “thâm h t kép”).
- Tr

ng h p 2: Thâm h t tài kho n vãng lai d n đ n thâm h t ngân sách (gi

thuy t “tài kho n vãng lai m c tiêu”)
- Tr

ng h p 3: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vưng lai tác đ ng l n

nhau (m i quan h nhân qu hai chi u)
- Tr

ng h p 4: Thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai không có m i

liên h (gi thuy t “cân b ng Ricardio”)
Sau đây chúng ta s dùng hình đ minh h a m i quan h gi a thâm h t ngân sách
và thâm h t tài kho n vãng lai trong b n tr

ng h p trên.


6

Hình 2.1. M i quan h gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai


M iăquanăh ăgi aăthơmăh tăngơnăsáchă(BD)ă
vƠăthơmăh tătƠiăkho năvƣngălaiă(ăCA)

BD

CA

Gi thuy t
"thâm h t kép"

CA

BD

Gi thuy t "tài
kho n vưng lai
m c tiêu"

BD

CA

BD CA

Gi thuy t "
m i quan h
nhân qu hai
chi u"

Gi thuy t "

cân b ng
Ricardo"

Ngu n: Jui-chuan và Zao – Zhou Hsu (2009)

2.1.1. Gi thuy tăắthơmăh tăkép”
2.1.1.1. Mô hình Mundell – Fleming
Mô hình Mundell-Fleming cho r ng s gia t ng trong thâm h t ngân sách
gây ra m t áp l c lên lãi su t làm t ng lưi su t và lãi su t t ng s tác đ ng đ n dòng
v n ch y vào, d n đ n vi c t ng giá đ ng n i t . T giá h i đoái gi m nh h

ng

đ n s gia t ng trong nh p kh u và sút gi m trong xu t kh u. K t qu là s làm cho
tài kho n vãng lai x u đi và thâm h t tài kho n vưng lai t ng lên.
Mô hình Mundell – Fleming đ
đ
-

c gi i thích d a trên s k t h p c a các

ng: IS, LM, BD. Trong đó:
ng IS bi u di n các k t h p khác nhau c a lãi su t (r) và thu nh p qu c gia

(Y) khi th tr

ng hàng hóa cân b ng. H s g c c a IS âm cho th y lãi su t th p


7


h n s d n đ n m c đ u t cao h n và cu i cùng d n đ n thu nh p qu c gia cao
h n. S d ch chuy n đ
-

ng IS th hi n tác đ ng c a chính sách tài khóa.

ng LM bi u di n các k t h p khác nhau c a lãi su t (r) và thu nh p qu c gia

(Y) khi có s cân b ng trong th tr

ng ti n t . S d ch chuy n đ

ng LM th hi n

tác đ ng c a chính sách ti n t .
- S tác đ ng c a chính sách tài khóa và chính sách ti n t có th làm thay đ i các
tr ng thái c a cán cân thanh toán.

ng BP bi u di n các k t h p khác nhau c a Y

và r mà khi đó cán cân thanh toán c a qu c gia đ t tr ng thái cân b ng v i m t m c
t giá cho tr

c.

ngoài nhi u h n.

ng BP d c lên vì lãi su t cao h n s thu hút dòng v n n
i u này s bù đ p cho m c thâm h t th


c

ng m i do t ng nh p

kh u, gi m xu t kh u khi đ ng n i t t ng giá (vì áp l c c a dòng v n ch y vào làm
t ng giá đ ng n i t ). Do đó, cán cân thanh toán cân b ng khi m c thâm h t th
m iđ

c bù đ p b i m t dòng v n ch y vào t

ng ng. Phía bên trái đ

qu c gia có cán cân thanh toán th ng d (BP>0), ng

c l i phía bên ph i đ

ng

ng BP,
ng BP

cán cân thanh toán thâm h t (BP<0). M t s t ng giá ho c đ nh giá cao đ ng n i t
s làm đ

ng BP d ch chuy n lên trên vì cán cân th

ng m i đ

c c i thi n, do đó


t o ra m t m c lãi su t cao h n đi u này h p d n các nhà đ u t n

c ngoài nên

dòng v n ch y vào l n h n (và dòng v n ch y ra ít h n). i u này giúp gi cho cán
cân thanh toán cân b ng. Ng
làm đ

c l i, s gi m giá ho c đ nh giá th p đ ng n i t s

ng BP d ch chuy n xu ng d

i.

Sau đây chúng ta s dùng mô hình Mundell – Fleming đ phân tích m i
quan h trong ng n h n gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vưng lai đ i
v i n n kinh t m có c ch t giá th n i.
Gi s ban đ u n n kinh t đ t tr ng thái cân b ng bên trong và bên ngoài
t i đi m E(Y*, r*) trên đ th . Chúng ta gi đ nh r ng t i đi m E, thu nh p qu c gia
Y là d

i m c toàn d ng do đó chính ph th c hi n chính sách tài khóa m r ng.

Vi c th c hi n chính sách tài khóa m r ng làm đ

ng IS d ch chuy n sang ph i

thành IS’. N n kinh t đ t cân b ng bên trong t i đi m G v i s n l


ng (Y’) t ng


8

đ ng th i lãi su t trong n
h

c (r’) c ng t ng. K t qu , dòng v n ch y vào có xu

ng t ng nên cán cân thanh toán th ng d và do đó t giá có xu h

ng gi m

xu ng. Khi t giá gi m ngh a là đ ng n i t t ng giá làm s c c nh tranh gi m, do đó
xu t kh u ròng gi m và l

ng ngo i t đi vào ròng gi m nên đ

chuy n sang trái thành BP’ và đ

ng IS’ s d ch chuy n ng

ng BP s d ch

c l i thành IS”. Bên

c nh đó, vi c đ ng n i t t ng giá s làm gi m giá hang nh p kh u và m c giá
chung c a c n
đ


c. Do đó, v i m c giá n i đ a th p h n và m c cung ti n c đ nh,

ng LM s d ch chuy n sang ph i thành đ

đi m cân b ng m i K v i s n l

ng LM’. K t qu hình thành nên

ng (Y”) và lưi su t (r”).

Hình 2.2. Mô hình Mundell ậ Leming phân tích m i quan h gi a thâm h t
ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai
Lãi su t th c (r)
LM’

LM

BP’

G
r’

BP
K

r”

IS’
IS”

E

r
IS
0

Y

Y’

Y”

Thu nh p qu c gia (Y)

Ngu n Dominick Salvotore (2006)
Chúng ta th y r ng, lúc đ u lãi su t t ng t r đ n r’ sau đó l i gi xu ng r’’.
K t qu c a quá trình này làm cho đ ng n i t lúc đ u t ng giá khi r t ng lên r’, sau


9

đó gi m m t ph n khi r’ gi m xu ng r’’. Do đó, thâm h t ngân sách l n h n g n
li n v i m t dòng v n l n h n và thâm h t tài kho n vãng lai nhi u h n. C n l u ý
r ng, m i quan h này ph thu c vào m t s gi đ nh c a mô hình.

2.1.1.2. Lý thuy t h p th Keynes
Lý thuy t h p th Keynes cho r ng khi thâm h t ngân sách gia t ng (do
gi m thu ho c t ng chi tiêu c a chính ph ) s làm t ng c u n i đ a, khi n t ng
cung trong n


c không đ đáp ng, do đó, nhu c u nh p kh u gia t ng.

i u này

khi n tình tr ng thâm h t tài kho n vãng lai tr nên x u h n.
Sau đây chúng ta s ti n hành phân tích m i quan h gi a thâm h t ngân
sách và thâm h t cán cân tài kho n vãng lai b t ngu n t ph

ng trình thu nh p

qu c dân c a m t n n kinh t đóng:
Y= C + I + G (1)
Trong đó, Y là thu nh p qu c dân, C là tiêu dùng t nhân, I là t ng đ u t
c a n n kinh t , G là chi tiêu chính ph . Ph

ng trình (1) đ

c vi t l i nh sau:

Y – C – G = I (2)
Trong đó, Y – C – G chính là ph n ti t ki m c a n n kinh t , g i là S. Do
đó, ta có ph

ng trình ti t ki m b ng đ u t : S=I

Ti p theo chúng ta ti n hành m r ng mô hình cho n n kinh t m có các
ho t đ ng xu t kh u và nh p kh u. Ph

ng trình (1) đ


c vi t l i nh sau:

Y= C + I + G + X – M (3)
Trong đó, X là xu t kh u hàng hóa và d ch v , M là nh p kh u hàng hóa và
d ch v . Chênh l ch gi a X – M là cán cân th

ng m i. Vì cán cân th

ng m i

chi m t tr ng l n trong cán cân tài kho n vưng lai nên đ đ n gi n hóa ta xem cán
cân th

ng m i làm đ i di n cho cán cân tài kho n vưng lai. Khi đó, cán cân tài

kho n vãng lai (CA) s b ng chênh l ch gi a xu t kh u và nh p kh u. Do đó,
ph

ng trình (3) có th vi t l i nh sau:


10

CA = Y - (C + I + G) (4)
Mà Y – C – G = S. Do đó:
CA = S – I (5)
M t khác ti t ki m c a m t qu c gia có th chia thành hai ph n ti t ki m t
nhân ( ) và ti t ki m chính ph ( ). Trong đó:
=Y-T–C
Và

= T- G
Trong đó, T là doanh thu t thu c a chính ph . Khi đó, ph
đ

ng trình (5) s

c vi t l i nh sau:
CA = S – I  CA = ( +
 CA = (T – G) +
 CA = BD +
Ph

)–I
–I

– I (8)

ng trình (8) cho th y n u ti t ki m và đ u t t nhân gi nguyên không

đ i thì m t s gia t ng trong thâm h t ngân sách s gây ra m t tác đ ng t

ng t

lên tài kho n vưng lai đúng v i nh ng l p lu n mà lý thuy t Keynes đư ch ra.

2.1.2. Gi thuy tăắtƠiăkho n vãng lai m cătiêu”
Trong khi thâm h t ngân sách có th gây ra thâm h t tài kho n vãng lai
gi thuy t thâm h t kép thì c ch ph n h i thông tin gi i thích m i quan h nhân
qu theo chi u ng


c l i t thâm h t tài kho n vưng lai đ n thâm h t ngân sách. C

ch ph n h i thông tin đ

c gi i thích theo c ch nh sau: khi thâm h t tài kho n

vãng lai x y ra s hàm ch a thông tin là s suy gi m c a n n kinh t n i đ a vì nh p
kh u t ng trong khi xu t kh u gi m.

i u này bu c chính ph n

c ch nhà ti n

hành kích thích n n kinh t b ng cách t ng chi tiêu ho c gi m thu . K t qu s d n


11

đ n suy gi m cán cân ngân ngân sách ho c làm cho tình tr ng thâm h t tr m tr ng
h n.
Sau đây, tôi s ti n hành phân tích m t cách c th h n m i quan h gi a
hai lo i thâm h t này d

i g c đ c a c ch ph n h i thông tin.

nh , m , đang phát tri n ph thu c vào dòng v n đ u t n
s phát tri n thì khi dòng v n đ u t n

c ngoài


ép t ng giá đ ng n i t , khi đó giá c hàng hóa n
v i hàng hóa trong n

c.

c ra n

c

c ngoài đ tài tr cho

t đ vào trong n

c s gây s c

c ngoài s r h n t

ng đ i so

i u này làm gia t ng nhu c u nh p kh u hàng hóa n

ngoài và gây s t gi m nhu c u tiêu th hàng hóa trong n
hàng hóa trong n

i v i các n

c

c c ng nh xu t kh u


c ngoài. Vì th đ gi m nh tác đ ng c a s thâm h t

c a tài kho n vãng lai, chính ph s th c hi n các chính sách tài khóa nh gi m
thu , t ng chi tiêu c a chính ph đ kích thích n n kinh t . K t qu s làm suy gi m
cán cân ngân sách ho c thâm h t ngân sách tr m tr ng h n. L p lu n c a c ch
ph n h i thông tin đư kh ng đ nh t n t i m t m i quan h theo chi u ng
thâm h t tài kho n vưng lai đ n thâm h t ngân sách đ

cl it

c đ xu t b i Summers

(1988).

2.1.3. Gi thuy t ắm i quan h nhân qu hai chi u”
Hai gi thuy t trên cho th y m i quan h m t chi u gi a thâm h t ngân sách
và thâm h t tài kho n vãng lai. Tuy nhiên gi thuy t “m i quan h nhân qu hai
chi u” đ

c đ xu t b i Darrat (1988) cho th y m i quan h hai chi u gi a hai lo i

thâm h t này b i vì n u thâm h t ngân sách có th gây ra thâm h t tài kho n vãng
lai thì s ph n h i thông tin s gây ra m i quan h gi a hai bi n theo chi u ng

c

l i.
T đó, hình thành quan đi m cho r ng t n t i m i nhân qu hai chi u gi a
thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai thông qua hai kênh truy n d n:
Kênh truy n d n tr c ti p gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai,

và kênh truy n d n gián ti p thông qua lãi su t và t giá h i đoái.


12

N u nh m t s gia t ng trong thâm h t ngân sách s gây ra áp l c t ng giá
lãi su t n i đ a, d n đ n vi c t ng giá đ ng n i t , h l y c a đ ng n i t t ng kéo
theo vi c gi m xu t kh u, t ng nh p kh u làm tài kho n vãng lai x u đi. Ng

cl i

m t s thâm h t trong tài kho n vãng lai là tín hi u c a n n kinh t suy gi m, khi đó
chính ph s ti n hành các bi n pháp kích thích kinh t nh t ng chi tiêu, gi m thu .
i u này có th gây ra s gia t ng trong thâm h t ngân sách.

i u này đư kh ng

đ nh tác đ ng qua l i gi a hai lo i thâm h t này và t n t i quan đi m ng h m i
quan h hai chi u gi a hai lo i thâm h t.

2.1.4. Gi thuy t ắcân b ng Ricardo”
Gi thuy t cân b ng Ricardo cho r ng cán cân ngân sách và cán cân tài
kho n vãng lai không t n t i b t k m i quan h nào b i vì thâm h t ngân sách
không gây ra b t k s thay đ i nào v lãi su t và t giá h i đoái do đó không nh
h

ng đ n thâm h t tài kho n vãng lai, vì v y ông kh ng đ nh r ng thâm h t ngân

sách và thâm h t tài kho n vưng lai đ c l p v i nhau. Sau đây tôi xin lý gi i m t
cách c th cho kh ng đ nh này.

Lý thuy t cân b ng Ricardo cho r ng chính ph luôn ph i duy trì m t ngân
sách cân b ng, khi đó t ng chi trong k ph i b ng t ng thu t thu và các kho n
khác (k c vay n ). N u các kho n chi tiêu hàng n m không đ i thì m t s c t
gi m thu trong hi n t i s hàm ý cho m t s gia t ng thu trong t
ng

ng lai. Do đó,

i tiêu dùng s tin r ng s có m t s gia t ng thu trong t

ng lai sao cho giá tr

hi n t i đúng b ng m c thu khi ch a c t gi m. B i v y, ng

i tiêu dùng s không

quan tâm đ n s c t gi m thu hi n t i, do đó s không có b t k s đi u ch nh nào
v tiêu dùng, toàn b thu nh p kh d ng gia t ng đ
đ

c ng

c t o ra t s c t gi m thu s

i tiêu dùng ti t ki m đ đ m b o cho ngu n ti n tr cho kho n thu gia

t ng trong t

ng lai.


V i nh ng l p lu n v a nêu thì b i chi và thu s t cân b ng v i nhau, hay
nói cách khác, m t m c suy gi m v ti t ki m chính ph s d n đ n m t m c gia
t ng t

ng ng v ti t ki m t nhân nên t ng ti t ki m c a qu c gia s không thay


13

đ i. Vì ti t ki m qu c gia không thay đ i, nên c ng s không có b t k s bi n đ i
nào v lãi su t, và c ng không có b t k

nh h

ng nào lên đ u t . Trong n n kinh

t m , do ti t ki m t nhân s t ng lên đ cân b ng v i ti t ki m chính ph , nên
c ng s không có s chuy n d ch tài s n t trong n

c ra ngoài n

c. Do đó, theo

quan đi m c a Ricardo cho th y thâm h t ngân sách không kích thích dòng v n vào
và c ng không làm suy gi m cán cân tài kho n vãng lai.

2.2. Các nghiên c uătr

căđơyăv m i quan h gi a thâm h t ngân sách


và thâm h t tài kho n vãng lai
2.2.1. Các nghiên c u th c nghi m ng h m i quan h m t chi u t
thâm h tăngơnăsáchăđ n thâm h t tài kho n vãng lai
Laney (1984) tìm th y m i quan h m t chi u t thâm h t ngân sách t i tài
kho n vãng lai khi nghiên c u vi c đ ng đô la M đ
c ng đúng đ i v i các n

c đ nh giá cao.

i u này

c phát tri n và đang phát tri n.

John d. Abell (1990) ki m đ nh m i quan h gi a thâm h t ngân sách và tài
kho n vãng lai

M giai đo n 1979 – 1985 b ng cách dùng chu i th i gian đa bi n,

cùng v i vi c s d ng mô hình VAR, ki m đ nh nhân qu Granger và hàm ph n
ng xung. Tác gi rút ra đ
trong n

c

c k t lu n nh sau: trong đi u ki n ti t ki m t nhân

m c c đ nh, thâm h t ngân sách gia t ng, chính ph s đi vay n đ

bù đ p thâm h t ngân sách đi u này t o áp l c làm t ng lưi su t, d n đ n dòng v n
n


c ngoài ch y vào trong n

c, t o s c ép t ng giá n i t (USD) d n đ n thâm h t

th

ng m i. Nghiên c u th c nghi m này đư cho th y m i quan h m t chi u t

thâm h t ngân sách đ n thâm h t th

ng m i thông qua c ch lãi su t và t giá h i

đoái.
Giovanni Piersanti (2000) th c hi n nghiên c u
kh i OECD ( ngo i tr
Zealand và m t s n

Th Nh K , Th y s , B

h u h t các n

c thu c

ào Nha, Iceland, B , New

c m i gia nh p) đ ki m tra m i quan h gi a thâm h t ngân

sách k v ng và tài kho n vãng lai. Tác gi s d ng mô hình cân b ng t ng quát t i



14

u, ki m đ nh nhân qu Granger và ki m đ nh Sim đ ki m đ nh m i quan h này.
Nghiên c u s d ng s li u trong th i k 1970-1997 v i bi n cán cân ngân sách và
cán cân tài kho n vưng lai đ

c đo l

ng theo t l %GDP. K t qu nghiên c u cho

th y m i quan h nhân qu m t chi u gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài
kho n vãng lai hi n di n

5n

c trong nhóm G7 và 10 n

c trong nhóm OECD.

ki m đ nh gi thuy t thâm h t kép t i M t sau chi n tranh th gi i th
II, Leachman và Francis (2002) s d ng ki m đ nh đ ng liên k t. K t qu cho th y:
giai đo n tr

c n m 1974, có s t

ng tác dài h n gi a thâm h t tài khóa và thâm

h t tài kho n vãng lai.Tuy nhiên trong ng n h n thì không t n t i m i quan h này.
Giai đo n sau n m 1974 đ n nay, tác gi ch ra r ng: có s đ ng liên k t y u gi a

thâm h t tài khóa và thâm h t tài kho n vãng lai.
Theo nghiên c u c a Cavallo (2005) đ

c th c hi n

M trong giai đo n

1948-2000. Tác gi chia chi tiêu chính ph thành hai ph n: chi tiêu cho hàng hóa
cu i cùng và chi tiêu cho ti n l

ng và ti n công đ phân tích tác đ ng c a t ng lo i

đ n tài kho n vãng lai. Nghiên c u th c hi n vi c phân tích s li u quá kh , bi u đ
và s d ng mô hình n n kinh t hai qu c gia: n

c ch nhà và n

cho th y: s gia t ng chi tiêu c a chính ph cho ti n công, ti n l

c ngoài. K t qu
ng có tác đ ng

nh đ n thâm h t tài kh a vưng lai; trong khi đó, s gia t ng c a chính ph trong
chi tiêu hàng hóa cu i cùng tác đ ng đáng k lên s suy gi m tài kho n vãng lai. T
đó tác gi rút ra k t lu n r ng: tác đ ng t thâm h t ngân sách đ n thâm h t tài
kho n vãng lai có th b khuy ch đ i n u ph n l n chi tiêu c a chính ph là chi cho
hàng hóa cu i cùng.
Nghiên c u v tác đ ng các cú s c tài khóa đ n cán cân tài kho n vãng lai
c aM


đ

c th c hi n b i Erg và các tác gi (2005) tìm th y m i quan h y u v

tác đ ng c a cán cân tài khóa lên tài kho n vưng lai. Tuy nhiên tác đ ng này có th
đ

c bù tr b ng s s t gi m trong tiêu dùng và đ u t cá nhân hay s t ng lên c a

s nl

ng.


15

Trong m t nghiêm c u khác c a Salvatore (2006), b ng vi c s d ng d
li u th i k 1973 -2005

các n

c thu c nóm G7 tác gi đư tìm th y nh ng b ng

ch ng thi t th c h tr gi thuy t thâm h t kép. B ng vi c s d ng mô hình h i quy
đa bi n đ n gi n v i bi n ph thu c là cán cân tài kho n vãng lai và bi n cán cân
ngân sách có xét đ n đ tr , tác gi rút ra k t lu n: thâm h t ngân sách s d n đ n
thâm h t tài kho n vãng lai v i đ tr m t n m. B ng ch ng th c nghi m này đ
tìm th y t i các n

c phát tri n nh : M , Nh t,


c

c, Anh, Pháp, Ý, Canada.

Baharumshah, Lau và Khalid ( 2006) đư ti n hành phân tích gi thuy t thâm
h t kép

các n

c SEACEN ( Malaysia, Singapore, Thái Lan, Indonesia, Hàn

Qu c, Myanmar, Nepan, sri lanka, Philippin) trong giai đo n 1980 -2001. Tác gi
s d ng d li u b ng đ ki m đ nh đ ng liên k t k t h p v i ki m đ nh m i quan
h nhân qu Ganger d a trên mô hình VAR. Ki m đ nh đ

c th c hi n trên các

bi n: thâm h t tài kho n vãng lai, thâm h t ngân sách ( tính theo ph n tr xm GDP
danh ngh a), t giá h i đoái danh ngh a và lưi su t ng n h n. Tác gi phân tích nh
h

ng c a hai bi n: lãi su t và t giá h i đoái đ n m i quan h gi a thâm h t ngân

sách và thâm h t tài kho n vãng lai. Tác gi rút ra đ

c các k t lu n quan tr ng nh

sau: th nh t, lãi su t, t giá h i đoái và thâm h t ngân sách trong vi c gi thích cán
cân tài kho n vãng lai. Th hai, thâm h t ngân sách nh h


ng đ n cán cân tài

kho n vãng lai thông qua hai kênh truy n d n là lãi su t và t giá h i đoái nh mô
hình Mundell – Fleming. Cu i cùng, t giá h i đoái nh h
kho n vãng lai

các n

ng đáng k đ n tài

c Châu Á.

Nghiên c u c a Afonso và Rault (2009) c ng b ng cách s d ng d li u
b ng đ a ra các b ng ch ng th c nghi m v gi thuy t thâm h t kép

m ts n

c

thu c liên minh Châu Âu ( Ph n lan, Italia, Hungary, Ba Lan….) giai đo n 19702007. Tác gi s d ng d li u b ng k t h p v i mô hình VAR song bi n ( cán cân
tài kho n vãng lai,cán cân ngân sách) và 3 bi n ( cán cân tài kho n vãng lai, cán cân
ngân sách và t giá h i đoái th c). K t qu cho th y c hai mô hình trên đ u cho
th y m i quan h nhân qu Granger m t chi u t cán cân ngân sách đ n cán cân tài
kho n vãng lai

các n

c Châu Âu.


i u này cho th y, t giá h i đoái th c không


16

tác đ ng nhi u đ n m i quan h gi a cán cân ngân sách và cán cân tài kho n vãng
lai (k t qu này mâu thu n v i m t s nghiên c u tr

c đó).

Theo nghiên c u c a S.M. Ali Abbas, Jacques Bouhga – Hagbe, Antonio J.
Fatás, Paolo Mauro và Ricardo C. Velloso (2010) đ

c th c hi n t i các n

c đang

phát tri n đư đ a ra k t lu n ng h quan đi m Keynes v m i quan h gi a thâm
h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai. Nghiên c u ch ra r ng n u thâm h t
tài khóa đ

c c i thi n 1% GDP thì thâm h t tài kho n vãng lai s gi m 0,2 – 0,3%

GDP. M i quan h s m nh m h n
th p h n là các n

các n

c m i n i ho c các n


c có thu nh p

c có thu nh p cao.

2.2.2. Các nghiên c u th c nghi m ng h m i quan h m t chi u t
thâm h t tài kho năvƣngălaiăđ n thâm h t ngân sách
Summers (1988) ch ra r ng đ đi u ch nh s m t cân b ng trong tài kho n
vãng lai chính ph s th c hi n chính sách tài khóa. Chính ph gia t ng chi tiêu đ
l p đi kho ng tr ng gi a ti t ki m và đ u t trong n n kinh t nh m gi m s ph
thu c vào ngu n tài tr bên ngoài và gi m thâm h t tài kho n vãng lai.
C ng trong n m 1998, Khalid và Guan s d ng chu i th i gian đ th c hi n
nghiên c u

các n

c đang phát tri n ( n

Mexico) và phát tri n (M , Anh, Pháp,

, Indonesia, Parkistan, Ai C p,

c, Canada, Úc) có m c thâm h t ngân

sách và thâm h t tài kho n vưng lai cao đ ti n hành so sánh gi a các qu c gia. Tác
gi dùng Engle – Granger test và Jonhansen test đ ki m đ nh m i quan h dài h n
gi thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai. Ti p theo tác gi s d ng
Granger causality test d a trên mô hình VAR đ ki m tra m i quan h nhân qu
gi a thâm h t tài kho n vãng lai và thâm h t ngân sách. K t qu cho th y:
n


các

c phát tri n không t n t i m i quan h dài h n c a thâm h t ngân sách và thâm

h t tài kho n vãng lai. Tuy nhiên 4 trong s 5 n

c đang phát tri n thì m i quan h

gi a 2 lo i thâm h t trên thì t n t i. Ki m đ nh Granger cho th y

Indonesia và

Parkistan t n t i m i nhân qu t thâm h t tài kho n vưng lai đ n thâm h t ngân
sách, trong khi đó

Ai c p và Mexico thì t n t i m i quan h nhân qu theo chi u