Câu 2: Phân tích chứng minh sự cần thiết khách quan vận dụng nguyên tắc tập
trung dân chủ. Liên hệ việc vận dụng nguyên tắc trên ?
BÀI LÀM
Nhận thức và vận dụng các quy luật trong quản lý là một quá trình đi từ cái chung
đến cái riêng, từ trừu tượng đến cụ thể để đề ra các nguyên tắc của quản lý. Các
nguyên tắc quản lý là các quy tắc chuẩn mực, chỉ đạo những người quản lý phải
tuân thủ trong quá trình quản lý. Các nguyên tắc quản lý do con người định ra, vừa
phản ánh các quy luật khách quan nhưng cũng mang dấu ấn chủ quan của con
người. Trong lịch sử hoạt động quản lý, người ta đã đưa ra nhiều nguyên tắc quản lý
và mỗi lĩnh vực hoạt động lại có những nguyên tắc quản lý đặc thù.
Sau đây chúng ta sẽ phân tích nội dung của nguyên tắc tổ chức cơ bản của quản
lý, đó là nguyên tắc tập trung dân chủ, để từ đó liên hệ việc vận dụng nguyên tắc
trên trong quản lý ở đơn vị mình đang công tác.
Trước hết, chúng ta cần phải hiểu nguyên tắc tập trung dân chủ là gì ? Cơ sở hình
thành nguyên tắc tập trung dân chủ, nội dung, yêu cầu và các điều kiện thực hiện
nguyên tắc tập trung dân chủ.
1. Khái niệm chung :
Nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản của quản lý, phản ánh
mối quan hệ giữa chủ thể và đối tượng quản lý cũng như yêu cầu và mục tiêu của
quản lý.
2. Sự cần thiết khách quan vận dụng nguyên tắc tập trung dân chủ
Cơ sở hình thành của nguyên tắc tập trung dân chủ là xuất phát từ yêu cầu đảm
bảo hiệu quả trong hoạt động của hệ thống quản lý. Trong thực tiễn, khi người quản
lý thực hiện mô hình phi dân chủ thì sẽ dẫn đến hệ thống chuyên quyền, độc đoán,
quan liêu dẫn đến trong hoạt động của hệ thống không có hiệu quả. Nếu thực hiện
hệ thống phi tập trung thì sẽ dẫn đến sựrối loạn trong hệ thống sẽ đưa đến tình trạng
tự phát, hỗn loạn, tự do cô chính phủ làm cho hoạt động của hệ thống quản lý cũng
không có hiệu quả.
Cơ sở hình thành nguyên tắc tập trung dân chủ đó là khách quan; thứ nhất, xuất
phát từ vai trò và vị trí của Nhà nước trong quản lý, từ sự phát triển của trình độ
LLSX và tương ứng với nó là trình độ phân công lao động và hợp tác lao động.

- Tại sao phải vận dụng nguyên tắc tập trung dân chủ : dân chủ là khuyến khích
sự tham gia ---> thế giới hiện nay biến đổi rất nhanh, rất nhiều thông tin, sự kiện, tình
huống mới phát sinh mà nhà lãnh đạo không thể biết hết mọi cái, giải quyết hết mọi
việc, do đó phải có sự tham gia đóng góp ý kiến của mọi người.
Xuất phát từ nhu cầu đảm bảo hiệu quả trong hoạt động của hệ thống quản lý,
điều này diễn ra bởi lẽ nền kinh tế nhiều thành phần, có sự phân công lao động cao,
nảy sinh ra yêu cầu phải tổ chức hợp tác trong lao động bảo đảm cho mọi cá nhân,
mỗi doanh nghiệp có tính tự chủ động trong sản xuất kinh doanh, nhằm phát huy
nhân tố tối cao : khả năng, tính năng động sáng tạo trong thực hiện mọi công việc.
Trong quá trình hợp tác lao động đó phải có tính dân chủ, tuy nhiên mọi hoạt động
trong hệ thống đều phải đảm bảo hướng đến mục tiêu chung nhất mà Đảng ta xác
định nhằm bảo đảm sự ổn định trong quá trình đi đến mục tiêu, tránh sai lệch định
hướng xã hội chủ nghĩa, do đó đòi hỏi vừa phải có dân chủ.
Nguyên tắc tập trung dân chủ còn xuất phát từ vai trò và địa vị của nhà nước
trong quản lý. Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, dựa trên chế độ công hữu về tư liệu
sản xuất chủ yếu, chính bản thân nó định ra yêu cầu phải quản lý tập trung trong nền
kinh tế, vì những tư liệu sản xuất chủ yếu nằm trong tay nhà nước nên yêu cầu phải
được nhà nước quản lý tập trung mới phát huy được tác dụng, hiệu quả
Mặt khác, chế độ công hữu cũng nảy sinh yêu cầu dân chủ trong quản lý. Vì nhà
nước quản lý, nhưng trao quyền sử dụng những tư liệu sản xuất chủ yếu đó cho các
ngành, các địa phương, đơn vị nên đòi hỏi phải dân chủ để các ngành, các địa
phương, các đơn vị đó phát huy được tính năng động sáng tạo, khai thác có hiệu
quả các cơ sở hình thành.
Nguyên tắc tập trung dân chủ còn do sự phát triển của lực lượng sản xuất mang
tính chất xã hội hóa, phải huy động rộng rãi các nguồn tiềm năng và nguồn lực trong
nền kinh tế quốc dân, nên vừa phải có tập trung để tránh mọi thất thoát, lãng phí,
vừa phải có tính dân chủ để huy động được mức tối đa.
3. Nội dung và yêu cầu của tập trung dân chủ :
Như vậy, từ cơ sở khách quan của việc hình thành nguyên tắc tập trung dân chủ,
khi thực hiện nguyên tắc này chúng ta phải đảm bảo các yêu cầu và nội dung sau:

- Cần phải đảm bảo sự kết hợp chặt chẽ giữa tập trung và dân chủ trong quản lý,
tức là đảm bảo sự kết hợp giữa nội dung lảnh đạo thống nhất của cơ quan quản lý
với tính chủ động sáng tạo của cơ sở, của tập thể người lao động trong hệ thống
nhằm đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả trong hoạt động của hệ thống tổ chức
quản lý. Yếu tố dân chủ là để phát huy hiệu quả cao nhất trong quá trình phát triển
cho nên phải kết hợp nhuần nhuyễn cả hai yếu tố trên trong quản lý, thông qua sự
kết hợp đó để đảm bảo sự thống nhất ý chí trong hệ thống quản lý dẫn đến đảm bảo
hiệu quả cao. Đó là mục tiêu cao nhất trong quá trình quản lý.
Về bản chất thì tập trung và dân chủ là 2 xu hương diễn ra đồng thời cùng 1 lúc.
Tập trung dân chủ là 1 nguyên tắc thống nhất chứ không phải là sự kết hợp, sự điều
hòa giữa tập trung và dân chủ; không phải sự tập trung càng cao thì dân chủ càng
giảm và ngược lại.
Trong nguyên tắc thống nhất này, tập trung và dân chủ tác động cùng chiều, theo
tỷ lệ thuận, đòi hỏi phải đảm bảo lẫn nhau.
Xu hướng tập trung được biểu hiện ở 2 nội dung : thứ nhất, tập trung là sự thống
nhất về tư tưởng và hành động của tất cả các thành viên trong hệ thống. Thứ 2 đó là
sự tập trung quyền lực để giải quyết các công việc phát sinh trong hệ thống, tức là
phải có đủ quyền lực để giải quyết mọi vấn đề có sự lảnh đạo, quản lý, điều hành
thông suốt. Do đó tập trung là 1 xu hướng cần thiết.
Về xu hướng dân chủ thì hiện nay có 2 quan điểm khác nhau về dân chủ. Quan
điểm thứ nhất là: Dân chủ là quyền và trình độ dân chủ tương ứng với quyền lực của
đối tượng quản lý. Nếu hiểu theo quan điểm này dễ dẫn tới tình trạng dân chủ quá
đà tự phát, tự do vô chính phủ. Vì quyền bao quát hết nội dung dân chủ và quyền
phải hiểu theo nghĩa là làm rõ cái gì, cái gì không làm rõ, do đó dân chủ không đồng
nghĩa với quyền. Quan điểm coi dân chủ là môi trường, là điều kiện để phát triển
của mỗi cá nhân. Như vậy, dân chủ là môi trường, là điều kiện để phát triển của mỗi
cá nhân có được những cơ hội phát triển hoàn thiện trong sự phát triển của xã hội,
của cộng đồng. Tùy thuộc khả năng và mức độ ảnh hưởng của các cá nhân tới
quyết định chung của cộng đồng, tới việc giải quyết công việc chung mà có thể thấy
một xã hội dân chủ đến mức nào.

Việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ có ý nghĩa quan trọng, là cơ sở để
xây dựng mô hình tổ chức quản lý còn gọi là nguyên tắc phân công, phân cấp, đồng
thời còn là cơ sở để xây dựng cơ chế quản lý kinh tế .
- Để vận dụng và thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ cần có 2 điều kiện
về nhận thức và thực tiễn. Về mặt nhận thức thì cần phải nhận thức đúng vai trò của
tập trung và vai trò của dân chủ trong quan hệ tập trung - dân chủ. Trong quan hệ
tập trung dân chủ thì tập trung bao giờ cũng giữ vai trò chủ đạo, nó định hướng cho
các biện pháp dân chủ nhằm để đảm bảo sự tồn tại và tạo ra khả năng phát triển của
hệ thống. Mất đi sự tập trung là mất đi sự thống nhất trong hoạt động của hệ thống
dẫn tới tình trạng tổ chức sẽ bị biến dạng. Ngoài ra, tập trung còn là cơ sở định
hướng để giải quyết các nội dung, biện pháp thực hiện dân chủ; còn dân chủ thì có
vai trò tạo cơ sở về xã hội, kinh tế, chính trị để thực hiện tốt tập trung trong quản lý.
Chính về mặt này các nhà quản lý mới tạo ra được sự thống nhất về tư tưởng, ý chí
và hành động nhằm đảm bảo tốt cho yêu cầu tập trung trong quản lý. Ngược lại dân
chủ cũng có vai trò tạo cơ sở cho xã hội, kinh tế chính trị để thực hiện tốt tập trung
trong quản lý, thông qua các giải pháp dân chủ mà các nhà quản lý thực hiện được
sự thống nhất trong quản lý một cách tốt nhất. Như vậy, các biện pháp dân chủ
nhằm bảo đảm cho sự lãnh đạo tập trung, càng mở rộng dân chủ thì yêu cầu tập
trung thống nhất càng cao, khắc phục dân chủ đưa đến tự do vô chính phủ cũng như
tập trung quá mức dẫn đến tập trung quan liêu. Tập trung phải trên cơ sở dân chủ,
dân chủ phải được thực hiện trong khuôn khổ tập trung. Đây là nguyên tắc rất quan
trọng của quản lý, nó có tính khách quan, phổ quát, song thực hiện không đơn giản,
phụ thuộc vào bản lĩnh, phẩm chất đạo đức và phong cách của người quản lý.
Về mặt thực tiễn, chúng ta cần phải sử dụng kết hợp, những công cụ, những biện
pháp thực hiện tập trung dân chủ trong quản lý. Để đảm bảo yêu cầu tập trung trong
quản lý cần có những công cụ sử dụng như: Luật, chính sách, chế độ, quy chế. Nhà
nước sử dụng các hệ thống chiến lược, kế hoạch, chương trình phát triển…và sử
dụng một công cụ nữa đó là chế độ một người chỉ huy (còn gọi là chế độ thủ
trưởng). Đồng thời để đảm bảo yêu cầu dân chủ, các nhà quản lý phả sử dụng các
giải pháp như: chế độ tự chủ trong hoạt động sản xuất kinh doanh, thực hiện các chế

độ, các hình thức đảm bảo quyền tham gia quản lý của chủ thể người lao động.
Thực trạng đất nước ta hiện nay đòi hỏi phải bảo đảm sự lãnh đạo tập trung của
nhà nước được thể hiện chức năng quản lý bằng những công cụ như : sử dụng hệ
thống pháp luật, chiến lược, chương trình, kế hoạch, các chính sách, chế độ quản lý
và áp dụng chế độ một người chỉ huy để đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa của
một nền kinh tế chứ không can thiệp sâu vào vai trò của dân chủ trong quan hệ tập
trung dân chủ. Tập trung chính là sự thống nhất, tập trung là cơ sở để định ra giải
pháp và nội dung dân chủ trong quản lý, tập trung còn là nền tản pháp lý cho nội
dung dân chủ, định ra những khuôn khổ, những giới hạn cần thiết để đảm bảo dân
chủ đúng hướng, bản chất quyền tập trung dân chủ xã hội chủ nghĩa

Từ sự phân tích trên cho chúng ta thấy nhà quản lý phải đảm bảo cho bằng được
sự kết hợp giữa các công cụ của tập trung và các giải pháp của dân chủ; nếu không
kết hợp đồng bộ thì việc thực hiện nguyên tắc trên trở nên vô nghĩa.
Công cụ quản lý để thực hiện tập trung: Hệ thống luật, chính sách, quy chế;
các chiến lược, kế hoạch, chương trình; chế độ 1 người chỉ huy.
Các giải pháp để thực hiện dân chủ: thực hiện chế độ tự chủ trong sản xuất kinh
doanh của các doanh nghiệp; thực hiện các chế độ phân công, phân cấp trong quản
lý; thực hiện các hình thức để bảo đảm tập thể người lao động tham gia quản lý.
Như vậy, đây là một nguyên tắc rất quan trọng của quản lý, nó có tính khách
quan, phổ quát, song thực hiện không đơn giản, phụ thuộc vào bản lĩnh, phẩm chất
đạo đức và phong cách của người quản lý.
Liên hệ thực tiễn:
Nhìn lại một cách tổng quát thì việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ
trong hệ thống quản lý của Huyện thời gian qua là khá tốt. Từ việc tổng kết đánh giá
và đề ra chủ trương ... đều được thông qua cán bộ Đảng viên và nhân dân đóng
góp ý kiến thống nhất. Tuy nhiên vẫn còn những vấn đề thực hiện chưa được đầy đủ
biểu hiện như : trong hệ thống quản lý có lúc thể chế quản lý đến sự tập trung quá
cao thể hiện ở công cụ tác động đến đối tượng quản lý như chỉ thị, Nghị quyết ... Từ
đó xuất hiện một số trường hợp ở Huyện bộc lộ quan liêu, chuyên chế, độc đoán, áp

đặt một cách máy móc làm cho đối tượng quản lý không phát huy được tính chủ
động sáng tạo, dẫn đến năng suất hiệu quả không cao. Ngược lại cũng có không ít
trường hợp diễn ra còn xem nặng dân chủ quá mức, vượt trên dân chủ nên dẫn đến
tình trạng thiếu tôn trọng kỷ cương, pháp luật làm cho hệ thống quản lý của huyện