1
M󰗟 󰖧U
1. Tính c󰖦p thi󰗀t c󰗨a 󰗂 tài
Dân ch󰗨 là v󰖦n 󰗂 mang tính chính tr󰗌 sâu s󰖰c và cho 󰗀n nay nó
v󰖬n gây nhi󰗂u tranh cãi v󰗂 m󰖸t lý lu󰖮n. S󰗲 khác nhau trong quan ni󰗈m
dân ch󰗨, lý lu󰖮n dân ch󰗨 trên th󰗀 gi󰗜i còn r󰗚ng. Trong b󰗒i c󰖤nh chung
c󰗨a cu󰗚c 󰖦u tranh vì dân ch󰗨, ti󰗀n b󰗚 xã h󰗚i nh󰗰ng nm g󰖨n ây, nhi󰗂u
t󰗖 ch󰗪c h󰗎c thu󰖮t qu󰗒c t󰗀 ã c󰗒 g󰖰ng xây d󰗲ng tiêu chí, th󰗜c o và ti󰗀n
hành kh󰖤o sát, ánh giá, x󰗀p h󰖢ng m󰗪c 󰗚 dân ch󰗨 c󰗨a các qu󰗒c gia trên
th󰗀 gi󰗜i.
Trong các b󰖤ng kh󰖤o sát ó, Vi󰗈t Nam th󰗞ng b󰗌 xem là 󰖦t n󰗜c
h󰖢n ch󰗀 v󰗂 dân ch󰗨. Li󰗈u cách phân lo󰖢i nh trên ã 󰖨y 󰗨 và h󰗤p lý, ã
tính 󰗀n hoàn c󰖤nh và i󰗂u ki󰗈n l󰗌ch s󰗮 c󰗨a các qu󰗒c gia trên th󰗀 gi󰗜i?
Li󰗈u có 󰗤c coi là công b󰖲ng trong ánh giá và so sánh m󰗪c 󰗚 dân
ch󰗨 c󰗨a t󰖦t c󰖤 các qu󰗒c gia khi m󰗘i qu󰗒c gia có xu󰖦t phát i󰗄m khác
nhau v󰗂 kinh t󰗀, v󰗂 truy󰗂n th󰗒ng vn hóa, v󰗂 trình 󰗚 dân trí, s󰗲 khác
bi󰗈t v󰗂 th󰗄 ch󰗀 chính tr󰗌 Dù còn tranh lu󰖮n song phng pháp này có ý
ngha nh󰖦t 󰗌nh.
Ch󰗊 s󰗒 o l󰗞ng dân ch󰗨 là k󰗀t qu󰖤 t󰗖ng h󰗤p c󰗨a vi󰗈c v󰖮n d󰗦ng
th󰗜c o mang tính 󰗌nh l󰗤ng vào ánh giá các tiêu chí dân ch󰗨. Khi
xây d󰗲ng 󰗤c các ch󰗊 s󰗒 dân ch󰗨 t󰗪c là chúng ta ã 󰗌nh hình m󰗚t cách
rõ nét dân ch󰗨 v󰗂 m󰖸t lý lu󰖮n và cung c󰖦p nh󰗰ng th󰗜c o c󰖨n thi󰗀t 󰗄
nh󰖮n di󰗈n dân ch󰗨 trong th󰗲c ti󰗆n. Nhi󰗂u qu󰗒c gia ang d󰖨n d󰖨n coi các
ch󰗊 s󰗒 này nh nh󰗰ng minh ch󰗪ng quan tr󰗎ng 󰗄 tham kh󰖤o và i󰗂u
ch󰗊nh chính sách c󰗨a qu󰗒c gia mình. V󰗜i xu h󰗜ng này, trong nh󰗰ng
nm g󰖨n ây Vi󰗈t Nam ã xây d󰗲ng các h󰗈 ch󰗊 s󰗒 ánh giá v󰗂 kh󰖤 nng
c󰖢nh tranh c󰖦p t󰗊nh, v󰗂 c󰖤i cách hành chính r󰖦t t󰗒t. ã 󰗀n lúc Vi󰗈t Nam
c󰖨n xây d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá dân ch󰗨 riêng và các ch󰗊 s󰗒 có th󰗄
󰗤c o l󰗞ng m󰗚t cách c󰗦 th󰗄 󰗄 làm cn c󰗪, làm c s󰗠 th󰗲c ch󰗪ng
trong ánh giá v󰗂 m󰗪c 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam. 󰗔ng th󰗞i, k󰗀t
qu󰖤 ó s󰖾 là c s󰗠 khoa h󰗎c 󰗄 󰖤ng và Nhà n󰗜c Vi󰗈t Nam có th󰗄 xem

xét và i󰗂u ch󰗊nh vi󰗈c ho󰖢ch 󰗌nh chính sách t󰖢o ra nh󰗰ng b󰗜c chuy󰗄n
bi󰗀n tích c󰗲c cho quá trình c󰖤i thi󰗈n trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨. Do v󰖮y,
vi󰗈c xây d󰗲ng tiêu chí và th󰗜c o ánh giá các tiêu chí ó là m󰗚t nhu
c󰖨u n󰗚i t󰖢i trong ti󰗀n trình phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam. Tuy nhiên 󰗒i
v󰗜i Vi󰗈t Nam vi󰗈c a ra ch󰗊 s󰗒 ph󰖤i d󰗲a trên c s󰗠 lý lu󰖮n nào, th󰗲c
ti󰗆n nào và tiêu chí gì là i󰗂u c󰖨n ph󰖤i nghiên c󰗪u. ó ph󰖤i là h󰗈 tiêu
chí hi󰗈n 󰖢i, khoa h󰗎c 󰗄 làm cn c󰗪 cho s󰗲 t󰗲 hoàn thi󰗈n không ng󰗬ng
2
n󰗂n dân ch󰗨 XHCN, áp 󰗪ng òi h󰗐i và l󰗤i ích c󰗨a ng󰗞i dân và s󰗲 th󰗬a
nh󰖮n c󰗨a c󰗚ng 󰗔ng qu󰗒c t󰗀. V󰗜i tinh th󰖨n ó, tôi l󰗲a ch󰗎n v󰖦n 󰗂: 󰜝Xây
d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá v󰗂 trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam
hi󰗈n nay󰜞 làm 󰗂 tài lu󰖮n án Ti󰗀n s chính tr󰗌 h󰗎c c󰗨a mình.
2. M󰗦c tiêu, nhi󰗈m v󰗦 và ph󰖢m vi nghiên c󰗪u
2.1. M󰗦c tiêu
Trên c s󰗠 lý lu󰖮n và th󰗲c ti󰗆n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam, kinh nghi󰗈m
xây d󰗲ng ch󰗊 s󰗒 dân ch󰗨 c󰗨a qu󰗒c t󰗀, lu󰖮n án 󰗂 xu󰖦t h󰗈 tiêu chí và
th󰗜c o nh󰖲m ánh giá s󰗲 phát tri󰗄n dân ch󰗨 c󰗨a Vi󰗈t Nam.
2.2. Nhi󰗈m v󰗦
(1) Trình bày c s󰗠 lý lu󰖮n 󰗄 hình thành h󰗈 tiêu chí ánh giá trình
󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam. Bên c󰖢nh ó, kh󰖤o c󰗪u các quan ni󰗈m
và kinh nghi󰗈m c󰗨a các t󰗖 ch󰗪c qu󰗒c t󰗀 trong xây d󰗲ng h󰗈 tiêu chí, ch󰗊
s󰗒 và cách o l󰗞ng dân ch󰗨. (2) 󰗂 xu󰖦t h󰗈 tiêu chí (󰗌nh tính) và th󰗜c
o (󰗌nh l󰗤ng) v󰖮n d󰗦ng cho Vi󰗈t Nam trong vi󰗈c ánh giá trình 󰗚
phát tri󰗄n dân ch󰗨 c󰗨a 󰖦t n󰗜c. (3) Ti󰗀n hành o thí i󰗄m v󰗜i h󰗈 tiêu
chí ã a ra 󰗄 ki󰗄m ch󰗪ng tính phù h󰗤p c󰗨a phng pháp.
2.3. Ph󰖢m vi nghiên c󰗪u
(1) V󰗂 n󰗚i dung nghiên c󰗪u: lý lu󰖮n và th󰗲c ti󰗆n liên quan t󰗜i xây
d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚 dân ch󰗨 và phng pháp o l󰗞ng dân
ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam. Trên c s󰗠 ó, 󰗂 tài ch󰗊 t󰖮p trung vào m󰗚t h󰗈 tiêu chí,
c󰗦 th󰗄 là h󰗈 tiêu chí ánh giá nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân trong lnh

v󰗲c chính tr󰗌 (g󰗔m 3 tiêu chí c b󰖤n: nh󰖮n th󰗪c v󰗂 các quy󰗂n làm ch󰗨,
th󰗲c hi󰗈n hành vi làm ch󰗨 và kh󰖤 nng i󰗂u ch󰗊nh hành vi làm ch󰗨). (2)
V󰗂 không gian nghiên c󰗪u: kh󰖤o sát trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 21 t󰗊nh,
thành ph󰗒 c󰗨a Vi󰗈t Nam. (3) V󰗂 th󰗞i gian nghiên c󰗪u: nghiên c󰗪u các tài
li󰗈u o l󰗞ng c󰗨a th󰗀 gi󰗜i nm 2012, 2013; th󰗲c ti󰗆n dân ch󰗨 Vi󰗈t Nam
t󰗬 1945 󰗀n nay và kh󰖤o sát thí i󰗄m v󰗂 th󰗲c tr󰖢ng dân ch󰗨 nm 2014.
3. Phng pháp nghiên c󰗪u
Lu󰖮n án s󰗮 d󰗦ng phng pháp lu󰖮n c󰗨a ch󰗨 ngha Mác - Lênin, các
phng pháp nghiên c󰗪u c󰗨a chính tr󰗌 h󰗎c và khoa h󰗎c liên ngành; m󰗚t
s󰗒 phng pháp c󰗦 th󰗄 nh lôgic - l󰗌ch s󰗮, phân tích - t󰗖ng h󰗤p, quan
sát, so sánh, i󰗂u tra xã h󰗚i h󰗎c
4. óng góp m󰗜i v󰗂 khoa h󰗎c c󰗨a lu󰖮n án
Lu󰖮n án ã góp ph󰖨n phát tri󰗄n m󰗚t h󰗜ng nghiên c󰗪u m󰗜i v󰗂 dân
ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam thông qua phng pháp 󰗌nh l󰗤ng, c󰗦 th󰗄: (1)Trình
3
bày các cách ti󰗀p c󰖮n 󰗄 xây d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚 phát tri󰗄n
dân ch󰗨 và l󰗲a ch󰗎n cách ti󰗀p c󰖮n phù h󰗤p v󰗜i i󰗂u ki󰗈n Vi󰗈t Nam. (2)
Xây d󰗲ng mô hình khung lý thuy󰗀t và 󰗂 xu󰖦t các tiêu chí phù h󰗤p v󰗜i
󰖸c i󰗄m dân ch󰗨 Vi󰗈t Nam. (3) Ti󰗀n hành o l󰗞ng và ánh giá thí
i󰗄m m󰗚t h󰗈 tiêu chí trong 3 h󰗈 tiêu chí ã 󰗂 xu󰖦t (h󰗈 tiêu chí ánh giá
v󰗂 nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân); phân tích rõ các tiêu chí c b󰖤n c󰗨a
h󰗈 tiêu chí này g󰗔m 3 tiêu chí c b󰖤n: nh󰖮n th󰗪c v󰗂 các quy󰗂n làm ch󰗨,
th󰗲c hi󰗈n hành vi làm ch󰗨 và kh󰖤 nng i󰗂u ch󰗊nh hành vi làm ch󰗨. T󰗬
ây, lu󰖮n án a ra m󰗚t s󰗒 khuy󰗀n ngh󰗌 liên quan 󰗀n vi󰗈c s󰗮 d󰗦ng b󰗚
ch󰗊 s󰗒 o l󰗞ng dân ch󰗨 này.
5. Ý ngha lý lu󰖮n và th󰗲c ti󰗆n c󰗨a lu󰖮n án
(1) Lu󰖮n án s󰖾 là tài li󰗈u ph󰗦c v󰗦 cho công tác nghiên c󰗪u và gi󰖤ng d󰖢y
chuyên ngành chính tr󰗌 h󰗎c nói chung 󰗠 Vi󰗈t Nam và v󰗂 dân ch󰗨 nói riêng.
(2) Lu󰖮n án là tài li󰗈u tham kh󰖤o cho vi󰗈c hoàn thi󰗈n chính sách
và 󰖦u tranh t t󰗠ng v󰗂 dân ch󰗨, nhân quy󰗂n.

6. K󰗀t c󰖦u lu󰖮n án
Ngoài ph󰖨n m󰗠 󰖨u, k󰗀t lu󰖮n, danh m󰗦c tài li󰗈u tham kh󰖤o và ph󰗦
l󰗦c, lu󰖮n án 󰗤c chia làm 4 chng, 11 ti󰗀t.
Chng 1
T󰗕NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C󰗩U
LIÊN QUAN 󰖿N 󰗁 TÀI
1.1. Nh󰗰ng công trình nghiên c󰗪u v󰗂 dân ch󰗨
1.1.1. Các nghiên c󰗪u trên th󰗀 gi󰗜i
Các tác ph󰖪m bàn v󰗂 dân ch󰗨 và các quan ni󰗈m khác nhau v󰗂
dân ch󰗨: V󰗂 ch󰗨 󰗂 này ph󰖤i k󰗄 󰗀n các tác ph󰖪m: 󰜝Polyarchy󰜞 (Dân
ch󰗨 a tr󰗌) c󰗨a Robert Dalh (1971), 󰜝Capitalism socialism, and
democracy󰜞 (Ch󰗨 ngha t b󰖤n, ch󰗨 ngha xã h󰗚i và dân ch󰗨) c󰗨a Joseph
Schumpeter (1976), 󰜝Minimalist conception of democracy󰜞 (Khái ni󰗈m
t󰗒i gi󰖤n v󰗂 dân ch󰗨) c󰗨a Adam Przeworski (1977), 󰜝Models of
democracy󰜞 (Các mô hình qu󰖤n lý nhà n󰗜c hi󰗈n 󰖢i, b󰖤n d󰗌ch ti󰗀ng
Vi󰗈t, nm 2013) c󰗨a David Held (1987), Các nhà t t󰗠ng k󰗄 trên ã
a ra nh󰗰ng quan i󰗄m khác nhau v󰗂 dân ch󰗨, th󰖮m chí có lúc còn 󰗒i
l󰖮p nhau: ng󰗞i thì 󰗨ng h󰗚 cho n󰗂n dân ch󰗨 c󰗖 i󰗄n - dân ch󰗨 tr󰗲c ti󰗀p,
ng󰗞i thì 󰗨ng h󰗚 cho dân ch󰗨 phng Tây hi󰗈n 󰖢i 󰜔 dân ch󰗨 󰖢i di󰗈n.
4
Dù có các khái ni󰗈m và các cách hi󰗄u khác nhau v󰗂 dân ch󰗨 nhng
nhìn chung 󰗂u b󰖰t ngu󰗔n t󰗬 hai quan ni󰗈m liên quan 󰗀n b󰖤n ch󰖦t con
ng󰗞i: (1) B󰖤n ch󰖦t con ng󰗞i là c󰗒 h󰗰u, không thay 󰗖i. (2) B󰖤n ch󰖦t
con ng󰗞i có th󰗄 thay 󰗖i. Hai quan ni󰗈m trên dù khác nhau nhng l󰖢i
có nh󰗰ng i󰗄m chung nh󰖦t 󰗌nh. i󰗄m chung ó liên quan 󰗀n v󰖦n 󰗂
quy󰗂n công dân và b󰖤o v󰗈 quy󰗂n công dân; liên quan 󰗀n quy󰗂n làm ch󰗨
c󰗨a ng󰗞i dân. Tuy nhiên, h󰖨u h󰗀t các tác ph󰖪m trên 󰗂u cha c󰗦 th󰗄 hóa
󰗤c nh󰗰ng quy󰗂n c󰗨a công dân, phng th󰗪c, cách th󰗪c, m󰗪c 󰗚 cng
nh các i󰗂u ki󰗈n 󰗄 công dân có kh󰖤 nng th󰗲c hi󰗈n quy󰗂n làm ch󰗨; 󰗔ng
th󰗞i cha th󰖦y 󰗤c m󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a dân ch󰗨 và kinh t󰗀, dân ch󰗨 và v󰗌 trí

󰗌a lý, hoàn c󰖤nh l󰗌ch s󰗮, vn hóa c󰗨a m󰗒i khu v󰗲c và m󰗘i qu󰗒c gia.
Các tác ph󰖪m nghiên c󰗪u các khía c󰖢nh c󰗦 th󰗄 c󰗨a dân ch󰗨: (1)
M󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a dân ch󰗨 v󰗜i b󰖨u c󰗮. (2) M󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a dân ch󰗨 v󰗜i
nhà n󰗜c. (3) M󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a dân ch󰗨 v󰗜i xã h󰗚i dân s󰗲. (4) M󰗒i quan
h󰗈 gi󰗰a dân ch󰗨 v󰗜i truy󰗂n thông. (5) M󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a dân ch󰗨 v󰗜i
󰖤ng phái. (6) M󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a dân ch󰗨 v󰗜i quy󰗂n con ng󰗞i.
1.1.2. Các nghiên c󰗪u 󰗠 Vi󰗈t Nam
Các tác ph󰖪m nghiên c󰗪u chuyên sâu v󰗂 lý lu󰖮n dân ch󰗨: (1)
GS.TS Hoàng Chí B󰖤o v󰗜i công trình 󰜝Lý lu󰖮n v󰗂 dân ch󰗨 và th󰗲c hi󰗈n
dân ch󰗨 hoá 󰗠 Vi󰗈t Nam trong công cu󰗚c 󰗖i m󰗜i󰜞. (2) TS Nguy󰗆n Ti󰗀n
Ph󰗔n (2001) 󰜝Dân ch󰗨 và t󰖮p trung dân ch󰗨 - lý lu󰖮n và th󰗲c ti󰗆n󰜞, Nxb
Khoa h󰗎c xã h󰗚i. (3) 󰗘 Trung Hi󰗀u - tác gi󰖤 c󰗨a lu󰖮n án ti󰗀n s Tri󰗀t
h󰗎c (2003): 󰜝Nhà n󰗜c XHCN v󰗜i vi󰗈c xây d󰗲ng n󰗂n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t
Nam hi󰗈n nay󰜞 ã a ra nh󰗰ng cách hi󰗄u v󰗂 dân ch󰗨 khá a d󰖢ng. (4)
Trình bày v󰗂 lý lu󰖮n dân ch󰗨 mang tính h󰗈 th󰗒ng hn ph󰖤i k󰗄 󰗀n các
công trình c󰗨a TS. Ngô Huy 󰗪c (2008) 󰜝Các mô hình dân ch󰗨 trên th󰗀
gi󰗜i󰜞, Chng trình KX 10.10; PGS.TS Lê Minh Quân (2010): 󰜝V󰗂 quá
trình dân ch󰗨 hoá XHCN 󰗠 Vi󰗈t Nam hi󰗈n nay󰜞. (5) Nghiên c󰗪u dân ch󰗨
XHCN trên di󰗈n r󰗚ng ph󰖤i k󰗄 󰗀n công trình nghiên c󰗪u khoa h󰗎c c󰖦p nhà
n󰗜c, 󰗂 tài KX 05.05 do GS.TS Hoàng Chí B󰖤o làm ch󰗨 nhi󰗈m 󰜝C ch󰗀
th󰗲c hi󰗈n dân ch󰗨 XHCN trong h󰗈 th󰗒ng chính tr󰗌 󰗠 n󰗜c ta󰜞 (2005).
Các nghiên c󰗪u khác l󰖢i nghiên c󰗪u dân ch󰗨 g󰖰n v󰗜i các lnh
v󰗲c c󰗦 th󰗄 c󰗨a chính tr󰗌 và 󰗞i s󰗒ng xã h󰗚i: (1) Dân ch󰗨 g󰖰n v󰗜i v󰖦n 󰗂
xây d󰗲ng nhà n󰗜c và nhà n󰗜c pháp quy󰗂n. (2) Dân ch󰗨 v󰗜i xã h󰗚i
công dân. (3) Dân ch󰗨 v󰗜i b󰖨u c󰗮. (4) Dân ch󰗨 trong 󰖤ng. (5) Dân ch󰗨
và quy󰗂n con ng󰗞i.
Các nghiên c󰗪u v󰗂 dân ch󰗨 liên quan 󰗀n v󰖦n 󰗂 th󰗲c hi󰗈n dân
5
ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam hi󰗈n nay: Dng Xuân Ng󰗎c (2000) 󰜝Th󰗲c hi󰗈n quy
ch󰗀 dân ch󰗨 󰗠 c󰖦p xã 󰜔 m󰗚t s󰗒 v󰖦n 󰗂 lý lu󰖮n và th󰗲c ti󰗆n󰜞, NXB

CTQG; Phan Xuân Sn (2002):󰜝Các oàn th󰗄 nhân dân v󰗜i vi󰗈c b󰖤o
󰖤m dân ch󰗨 󰗠 c s󰗠 hi󰗈n nay󰜞, NXB CTQG; Ba công trình nghiên c󰗪u
liên quan 󰗀n lnh v󰗲c này do Nguy󰗆n Vn Sáu, H󰗔 Vn Thông ch󰗨
biên, cùng t󰖮p th󰗄 các nhà khoa h󰗎c c󰗨a H󰗎c vi󰗈n Chính tr󰗌 Qu󰗒c gia H󰗔
Chí Minh: 󰜝C󰗚ng 󰗔ng làng xã Vi󰗈t Nam hi󰗈n nay󰜞 (2001), 󰜝Th󰗲c hi󰗈n
quy ch󰗀 dân ch󰗨 và xây d󰗲ng chính quy󰗂n c󰖦p xã 󰗠 n󰗜c ta hi󰗈n nay󰜞
(2003), 󰜝Th󰗄 ch󰗀 dân ch󰗨 và phát tri󰗄n nông thôn Vi󰗈t Nam hi󰗈n nay󰜞
(2005), NXB CTQG. ây là nh󰗰ng công trình i sâu nghiên c󰗪u v󰗂 󰗞i
s󰗒ng làng xã Vi󰗈t Nam truy󰗂n th󰗒ng và hi󰗈n 󰖢i, v󰖦n 󰗂 xây d󰗲ng chính
quy󰗂n c󰖦p xã, a ra nh󰗰ng cn c󰗪 lý lu󰖮n và th󰗲c t󰗀 cho vi󰗈c xây d󰗲ng
và t󰗬ng b󰗜c hoàn thi󰗈n th󰗄 ch󰗀 dân ch󰗨 󰗠 c s󰗠 cho Vi󰗈t Nam hi󰗈n nay.
1.2. Nh󰗰ng công trình nghiên c󰗪u v󰗂 o l󰗞ng dân ch󰗨
1.2.1. Các nghiên c󰗪u trên th󰗀 gi󰗜i
Các o l󰗞ng mang tính 󰗌nh tính: (1) Aristotle có th󰗄 󰗤c coi là
nhà chính tr󰗌 h󰗎c 󰖨u tiên xác 󰗌nh các tiêu chí ánh giá v󰗂 dân ch󰗨
tng 󰗒i 󰖨y 󰗨. (2) Các mô hình dân ch󰗨 trên th󰗀 gi󰗜i ã xác 󰗌nh rõ
các nguyên t󰖰c và 󰖸c trng c󰗨a n󰗂n dân ch󰗨. Ví d󰗦, mô hình c󰗚ng hoà
b󰖤o h󰗚, mô hình c󰗚ng hoà Phát tri󰗄n, mô hình Dân ch󰗨 B󰖤o h󰗚, mô hình
Dân ch󰗨 Phát tri󰗄n, dân ch󰗨 pháp lý, mô hình dân ch󰗨 tham gia. (3) Max
Weber và Joseph Schumpeter 󰗂u xác 󰗌nh 󰖸c trng c󰗨a n󰗂n dân ch󰗨
này là: tính chính áng c󰗨a nhà n󰗜c, b󰗚 máy hành chính chuyên
nghi󰗈p, mang tính chuyên môn hoá cao. (4) Trong tác ph󰖪m
󰜝Democracy and its critics󰜞 (Dân ch󰗨 và s󰗲 phê phán c󰗨a nó), Robert
Dahl ã làm rõ khái ni󰗈m v󰗂 dân ch󰗨 là khái ni󰗈m 󰜝Polyarchy󰜞 (a c󰗲c,
a 󰖤ng, a nguyên) và cng a ra nm tiêu chí c󰗨a dân ch󰗨.
Các công trình nghiên c󰗪u mang tính 󰗌nh l󰗤ng: 󰜝On measuring
democracy: Its consequences and concomitants󰜞 (o l󰗞ng dân ch󰗨: h󰗈
qu󰖤 và nh󰗰ng v󰖦n 󰗂 kèm theo c󰗨a nó) c󰗨a Alex Inkeles (1991);
󰜝Defining and measuring democracy󰜞 (Xác 󰗌nh và o l󰗞ng dân ch󰗨)
c󰗨a David Beetham (1994); 󰜝Measuring democracy: A bridge between

scholarship and politics󰜞 (o l󰗞ng dân ch󰗨: c󰖨u n󰗒i gi󰗰a gi󰗜i h󰗎c gi󰖤
và chính tr󰗌) c󰗨a Gerardo L. Munck (2009)󰜧 Các công trình này ã
cung c󰖦p m󰗚t phân tích t󰗖ng h󰗤p các cu󰗚c tranh lu󰖮n và các v󰖦n 󰗂 khác
6
nhau, t󰗬 nh󰗰ng câu h󰗐i làm th󰗀 nào 󰗄 xác 󰗌nh dân ch󰗨 󰗀n các v󰖦n 󰗂
dân ch󰗨 trong các n󰗂n vn hoá a d󰖢ng. M󰗚t s󰗒 công trình 󰗠 ây còn
cung c󰖦p nh󰗰ng ki󰗀n th󰗪c mang tính ch󰖦t c󰖨u n󰗒i gi󰗰a lý thuy󰗀t dân ch󰗨
và th󰗲c ti󰗆n dân ch󰗨.
Các công trình o l󰗞ng dân ch󰗨 trên th󰗲c ti󰗆n: (1) Tuyên ngôn
v󰗂 quy󰗂n con ng󰗞i c󰗨a Liên H󰗤p Qu󰗒c 󰗤c thông qua ngày 10-12-
1948. (2) o l󰗞ng và ánh giá dân ch󰗨 c󰗨a t󰗖 ch󰗪c Freedom House. (3)
o l󰗞ng và ánh giá dân ch󰗨 c󰗨a t󰖢p chí The Economist 󰗠 Anh. (4)
M󰖢ng l󰗜i các vi󰗈n nghiên c󰗪u dân ch󰗨 (NDRI 󰜔 Network Democracy
Research Institute). (5) IDEA (International Institute for Democracy and
Electoral Assistance: Vi󰗈n Qu󰗒c t󰗀 v󰗂 dân ch󰗨 và h󰗘 tr󰗤 b󰖨u c󰗮). (6) Các
tiêu chí o l󰗞ng 󰗤c a ra b󰗠i giáo s chính tr󰗌 h󰗎c c󰗨a Tr󰗞ng 󰖢i
h󰗎c Nam Illinois (SIU), Hoa K󰗴, William Turley. (7) Nhà nghiên c󰗪u
Angelo Segrillo c󰗨a tr󰗞ng 󰖢i h󰗎c Sao Paulo, Braxin ã 󰗂 xu󰖦t t󰖢o ra
m󰗚t ch󰗊 s󰗒 mang tính 󰗪ng d󰗦ng và tính 󰗌nh l󰗤ng v󰗂 dân ch󰗨 kinh t󰗀 󰗄
có th󰗄 s󰗮 d󰗦ng song song v󰗜i các ch󰗊 s󰗒 hi󰗈n có v󰗂 dân ch󰗨 chính tr󰗌.
1.2.2. Các nghiên c󰗪u 󰗠 Vi󰗈t Nam
ã có m󰗚t s󰗒 tác gi󰖤 và m󰗚t s󰗒 công trình nghiên c󰗪u 󰗂 c󰖮p 󰗀n
v󰖦n 󰗂 này nhng ch󰗨 y󰗀u mang 󰗌nh tính, th󰖮m chí nh󰗰ng 󰗌nh tính ó
còn cha 󰗤c th󰗒ng nh󰖦t: (1) Nm 2003, tác gi󰖤 Lu󰖮n án tri󰗀t h󰗎c 󰜝Nhà
n󰗜c XHCN v󰗜i vi󰗈c xây d󰗲ng n󰗂n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam hi󰗈n nay󰜞 ã coi
các nguyên t󰖰c cai tr󰗌 c b󰖤n trong xã h󰗚i dân ch󰗨 là nh󰗰ng c s󰗠 󰖨u
tiên 󰗄 nhìn nh󰖮n và ánh giá các xã h󰗚i dân ch󰗨. (2) Nm 2006, TS
Ngô Huy 󰗪c và TS H󰗔 Ng󰗎c Minh (Vi󰗈n Chính tr󰗌 h󰗎c, H󰗎c vi󰗈n
Chính tr󰗌 Qu󰗒c gia H󰗔 Chí Minh) công b󰗒 m󰗚t bài báo khoa h󰗎c liên
quan 󰗀n v󰖦n 󰗂 󰗌nh tính và 󰗌nh l󰗤ng dân ch󰗨 󰜝Vi󰗈t Nam: tác 󰗚ng

c󰗨a quy ch󰗀 dân ch󰗨 c s󰗠 (GDR) 󰗒i v󰗜i ho󰖢t 󰗚ng c󰗨a chính quy󰗂n
c󰖦p xã và ý ngha th󰗲c ti󰗆n c󰗨a nó󰜞. Các tác gi󰖤 c󰗨a bài báo ã a các
tiêu chí 󰗄 o l󰗞ng và ánh giá dân ch󰗨 󰗠 c s󰗠. (3) Nm 2009, nhà
xu󰖦t b󰖤n Chính tr󰗌 - Hành chính ã xu󰖦t b󰖤n cu󰗒n sách: 󰜝Xây d󰗲ng và
phát tri󰗄n n󰗂n dân ch󰗨 XHCN trong i󰗂u ki󰗈n kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng 󰗌nh
h󰗜ng XHCN󰜞 do PGS.TS V Hoàng Công ch󰗨 biên. Trong công trình
này, tác gi󰖤 ã c󰗒 g󰖰ng a ra các tiêu chí ánh giá các mô hình dân ch󰗨,
song cha 󰖨y 󰗨 và cha rõ ràng. (4) Cng trong nm 2009, NXB Khoa
h󰗎c xã h󰗚i ã xu󰖦t b󰖤n cu󰗒n sách 󰜝Quy󰗂n con ng󰗞i: ti󰗀p c󰖮n a ngành
và liên nghành khoa h󰗎c xã h󰗚i󰜞. Trong ó có bài: 󰜝Dân ch󰗨 󰗒i v󰗜i vi󰗈c
7
b󰖤o 󰖤m th󰗲c hi󰗈n quy󰗂n con ng󰗞i󰜞 c󰗨a TS.󰗘 Minh Khôi. 󰗟 bài vi󰗀t
này, tác gi󰖤 không ch󰗊 trình bày nh󰗰ng hi󰗄u bi󰗀t c󰗨a mình v󰗂 quy󰗂n con
ng󰗞i, v󰗂 dân ch󰗨 và m󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a chúng mà i󰗂u thú v󰗌 nh󰖦t là tác
gi󰖤 ã phân chia trình 󰗚 phát tri󰗄n c󰗨a dân ch󰗨 theo cách ti󰗀p c󰖮n c󰗨a
tác gi󰖤. (5) Nm 2012, nhà xu󰖦t b󰖤n Lao 󰗚ng ã xu󰖦t b󰖤n cu󰗒n sách c󰗨a
PGS.TS Nguy󰗆n ng Thành 󰜝o l󰗞ng và ánh giá hi󰗈u qu󰖤 qu󰖤n lý
hành chính nhà n󰗜c - nh󰗰ng thành t󰗲u trên th󰗀 gi󰗜i và 󰗪ng d󰗦ng 󰗠 Vi󰗈t
Nam 󰜞. Nhóm tác gi󰖤 c󰗨a cu󰗒n sách ã trình bày các cách th󰗪c, phng
pháp ánh giá và o l󰗞ng hi󰗈u qu󰖤 ho󰖢t 󰗚ng c󰗨a các t󰗖 ch󰗪c hành
chính nhà n󰗜c. (6) Cng trong nm 2012, m󰗚t trong nh󰗰ng thành l󰗜n
trong lnh v󰗲c o l󰗞ng liên quan dân ch󰗨 và khu v󰗲c hành chính công
là 󰜝Ch󰗊 s󰗒 công lý - th󰗲c tr󰖢ng công b󰖲ng và bình 󰖴ng d󰗲a trên ý ki󰗀n
c󰗨a ng󰗞i dân nm 2012󰜞 c󰗨a UNDP (chng trình phát tri󰗄n c󰗨a Liên
H󰗤p Qu󰗒c). Ch󰗊 s󰗒 công lý th󰗄 hi󰗈n tính 󰗌nh l󰗤ng rõ nét, các tiêu chí
c󰗦 th󰗄: kh󰖤 nng ti󰗀p c󰖮n, công b󰖲ng, liêm chính, tin c󰖮y và hi󰗈u qu󰖤,
b󰖤o 󰖤m các quy󰗂n c b󰖤n.
1.3. Nh󰗰ng v󰖦n 󰗂 c󰖨n 󰗤c ti󰗀p t󰗦c nghiên c󰗪u
Hi󰗈n nay, các quá trình 󰖦u tranh cho dân ch󰗨 và dân ch󰗨 hoá ang
di󰗆n ra ngày càng a d󰖢ng trên th󰗀 gi󰗜i. Các nhà dân ch󰗨 v󰖬n không

ng󰗬ng a ra nh󰗰ng tranh lu󰖮n v󰗂 ch󰗨 󰗂 này, th󰖮m chí hi󰗈n nay h󰗎 còn
󰖸t ra v󰖦n 󰗂: li󰗈u các qu󰗒c gia theo ch󰗀 󰗚 m󰗚t 󰖤ng có dân ch󰗨 hay
không? Hay m󰗚t qu󰗒c gia ch󰗊 có dân ch󰗨 khi có h󰗈 th󰗒ng a 󰖤ng tham
gia c󰖢nh tranh v󰗜i nhau; T󰗲 do báo chí và ngôn lu󰖮n là 󰖸c trng c󰗨a
n󰗂n dân ch󰗨󰜧 nhng t󰗲 do 󰗀n âu, dân ch󰗨 󰗀n âu là h󰗤p lý, có gi󰗜i
h󰖢n nào cho nh󰗰ng quy󰗂n t󰗲 do và dân ch󰗨 ó không? S󰗲 tham gia c󰗨a
ng󰗞i dân vào 󰗞i s󰗒ng chính tr󰗌 nh th󰗀 nào là úng, là 󰗨? âu là tiêu
chí cho m󰗚t n󰗂n dân ch󰗨 th󰖮t s󰗲? Nh v󰖮y v󰖦n 󰗂 t󰗔n t󰖢i l󰗜n nh󰖦t 󰗠 ây
là còn s󰗲 khác nhau trong quan ni󰗈m v󰗂 các tiêu chí và th󰗜c o. Vì v󰖮y,
c󰖨n thi󰗀t ph󰖤i th󰗒ng nh󰖦t v󰗂 tiêu chí ánh giá dân ch󰗨, mà tr󰗜c h󰗀t là
a ra 󰗤c quan ni󰗈m dân ch󰗨 và th󰗜c o có th󰗄 󰗤c coi là phù h󰗤p v󰗜i
󰖸c i󰗄m c󰗨a Vi󰗈t Nam. ây là m󰗚t 󰗂 tài m󰗜i, song vi󰗈c 󰗂 ra tiêu chí
ánh giá cho dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam l󰖢i là m󰗚t xu h󰗜ng t󰖦t y󰗀u. S󰗜m mu󰗚n
các nhà nghiên c󰗪u cng ph󰖤i phân tích và th󰗒ng nh󰖦t v󰗜i nhau v󰗂 nh󰗰ng
tiêu chí nh󰖦t 󰗌nh ánh giá v󰗂 dân ch󰗨. 󰗔ng th󰗞i, vi󰗈c ánh giá dân ch󰗨
cng là v󰖦n 󰗂 ph󰗪c t󰖢p, trong ph󰖢m vi c󰗨a 󰗂 tài này, tôi c󰗒 g󰖰ng a ra
nh󰗰ng tiêu chí c󰗦 th󰗄 và th󰗜c o 󰗄 ánh giá 󰗤c các tiêu chí ó.
8
Chng 2
C S󰗟 LÝ LU󰖭N VÀ TH󰗱C TI󰗅N C󰗧A VI󰗇C XÂY D󰗱NG
H󰗇 TIÊU CHÍ ÁNH GIÁ TRÌNH 󰗙 PHÁT TRI󰗃N
DÂN CH󰗧 󰗟 VI󰗇T NAM HI󰗇N NAY
2.1. C s󰗠 lý lu󰖮n xây d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚 phát tri󰗄n
dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam
2.1.1. Lý lu󰖮n v󰗂 dân ch󰗨
2.1.1.1. M󰗚t s󰗒 quan ni󰗈m dân ch󰗨 trong các lý thuy󰗀t chính tr󰗌
* Quan ni󰗈m c󰗨a Ch󰗨 ngha Mác 󰜔 Lênin v󰗂 dân ch󰗨: (1) Nh󰖦n
m󰖢nh 󰗀n tính giai c󰖦p c󰗨a dân ch󰗨 khi xã h󰗚i còn t󰗔n t󰖢i giai c󰖦p và 󰗨ng
h󰗚 vi󰗈c xây d󰗲ng n󰗂n dân ch󰗨 m󰗜i 󰜔 n󰗂n dân ch󰗨 XHCN. (2) Ch󰗊 rõ
cách th󰗪c 󰗄 giành l󰖦y dân ch󰗨, 󰗄 xây d󰗲ng 󰗤c n󰗂n dân ch󰗨 th󰗲c s󰗲

c󰗨a nhân dân. (3) Ch󰗊 ra nh󰗰ng bi󰗄u hi󰗈n c b󰖤n c󰗨a n󰗂n dân ch󰗨 m󰗜i 󰜔
n󰗂n dân ch󰗨 XHCN.
* Quan ni󰗈m c󰗨a H󰗔 Chí Minh v󰗂 dân ch󰗨: (1) Cách hi󰗄u v󰗂 dân
ch󰗨 (Dân là ch󰗨 và dân làm ch󰗨). (2) Cách th󰗪c giành, gi󰗰 và b󰖤o v󰗈 n󰗂n
dân ch󰗨 non tr󰖼 (Th󰗲c hành dân ch󰗨 là cái chìa khóa v󰖢n nng có th󰗄
gi󰖤i quy󰗀t 󰗤c m󰗎i khó khn; 󰗄 b󰖤o v󰗈 và phát huy các giá tr󰗌 c󰗨a n󰗂n
dân ch󰗨 non tr󰖼 c󰗨a Vi󰗈t Nam c󰖨n thi󰗀t ph󰖤i tng c󰗞ng pháp ch󰗀, th󰗲c
hi󰗈n qu󰖤n lý xã h󰗚i b󰖲ng pháp lu󰖮t; Dân ch󰗨 ph󰖤i g󰖰n v󰗜i chuyên chính).
(3) Các bi󰗄u hi󰗈n c󰗨a n󰗂n dân ch󰗨 m󰗜i (Dân ch󰗨 󰗤c th󰗄 hi󰗈n 󰗠 b󰖤n
ch󰖦t dân ch󰗨 c󰗨a Nhà n󰗜c; Ng󰗞i dân ph󰖤i 󰗤c t󰗲 do phát bi󰗄u ý ki󰗀n;
󰖤m b󰖤o các quy󰗂n bình 󰖴ng nam n󰗰 và bình 󰖴ng dân t󰗚c).
* Quan ni󰗈m v󰗂 dân ch󰗨 c󰗨a 󰖤ng C󰗚ng s󰖤n Vi󰗈t Nam: m󰗦c tiêu
xây d󰗲ng n󰗂n dân ch󰗨 c󰗨a Vi󰗈t Nam là n󰗂n dân ch󰗨 XHCN. N󰗂n dân ch󰗨
xã h󰗚i ch󰗨 ngha là n󰗂n dân ch󰗨 ki󰗄u m󰗜i 󰜝n󰗂n dân ch󰗨 c󰗨a s󰗒 ông󰜞.
* Quan ni󰗈m ti󰗀n b󰗚 v󰗂 dân ch󰗨 trong các t t󰗠ng phi macxit
hi󰗈n 󰖢i:
Cu󰗒i th󰗀 k󰗸 XIX 󰜔 󰖨u th󰗀 k󰗸 XX, m󰗚t lo󰖢t các t t󰗠ng m󰗜i v󰗂
dân ch󰗨 m󰗜i ra 󰗞i, nhng h󰖨u h󰗀t các t t󰗠ng này 󰗂u không có ni󰗂m
tin vào hình th󰗪c dân ch󰗨 tr󰗲c ti󰗀p (n󰗂n dân ch󰗨 lý t󰗠ng nguyên th󰗨y).
Dù có s󰗲 khác bi󰗈t nhng h󰗎 󰗂u 󰗨ng h󰗚 hình th󰗪c dân ch󰗨 󰖢i di󰗈n,
h󰗜ng t󰗜i m󰗚t n󰗂n dân ch󰗨 trong th󰗲c t󰗀, ch󰗪 không ph󰖤i là m󰗚t n󰗂n dân
ch󰗨 lý t󰗠ng: (1) T t󰗠ng c󰗨a Weber: n󰗂n dân ch󰗨 cng gi󰗒ng nh 󰜝th󰗌
tr󰗞ng󰜞 - m󰗚t c ch󰗀 cho phép lo󰖢i b󰗐 nh󰗰ng k󰖼 y󰗀u kém và ch󰖦p nh󰖮n
9
nh󰗰ng ai có ti󰗂m nng nh󰖦t trong cu󰗚c chi󰗀n giành lá phi󰗀u và quy󰗂n l󰗲c.
(2) Schumpeter, 󰗞i s󰗒ng dân ch󰗨 không có gì khác hn là m󰗚t cu󰗚c 󰖦u
tranh gi󰗰a các nhà lãnh 󰖢o chính tr󰗌 n󰖲m trong h󰗈 th󰗒ng các 󰖤ng phái
khác nhau 󰗄 giành quy󰗂n l󰗲c. (3) Trong khi ó Dahl và nh󰗰ng ng󰗞i
theo ch󰗨 ngha a nguyên l󰖢i 󰗨ng h󰗚 cho s󰗲 c󰖢nh tranh gi󰗰a các nhóm
trong n󰗂n dân ch󰗨 hi󰗈n 󰖢i. (4) John Dewey cho r󰖲ng: dân ch󰗨 󰗤c áp

d󰗦ng cho các c󰗚ng 󰗔ng ch󰗪 không dành cho các nhà n󰗜c.
Tóm l󰖢i, sau khi nghiên c󰗪u các quan ni󰗈m khác nhau v󰗂 dân ch󰗨
c󰗨a các h󰗎c thuy󰗀t chính tr󰗌 trên th󰗀 gi󰗜i, tác gi󰖤 lu󰖮n án có k󰗀 th󰗬a m󰗚t
s󰗒 giá tr󰗌 nh󰖦t 󰗌nh trong các h󰗎c thuy󰗀t ó. Song, vì t󰖮p trung vào các
tiêu chí và th󰗜c o ánh giá trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam nên
tác gi󰖤 lu󰖮n án c b󰖤n l󰖦y Ch󰗨 ngha Mác 󰜔 Lênin và t t󰗠ng H󰗔 Chí
Minh làm c s󰗠 lý lu󰖮n cho vi󰗈c xây d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚
phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam.
2.1.1.2. Dân ch󰗨 - khái ni󰗈m và tính ch󰖦t
* Khái ni󰗈m dân ch󰗨
Dân ch󰗨 là quy󰗂n l󰗲c thu󰗚c v󰗂 nhân dân, là c ch󰗀 󰗄 ng󰗞i dân
th󰗄 hi󰗈n và th󰗲c hi󰗈n quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a mình trên t󰖦t c󰖤 các lnh v󰗲c c
b󰖤n c󰗨a 󰗞i s󰗒ng xã h󰗚i nh: kinh t󰗀, chính tr󰗌, vn hóa.
V󰗜i khái ni󰗈m này, dân ch󰗨 󰗤c hi󰗄u v󰗜i hai n󰗚i dung c b󰖤n sau:
(1) Dân ch󰗨 là quy󰗂n l󰗲c thu󰗚c v󰗂 nhân dân. (2) Dân ch󰗨 là c ch󰗀 󰗄
ng󰗞i dân th󰗄 hi󰗈n và th󰗲c hi󰗈n quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a mình.
* Các tính ch󰖦t c󰗨a dân ch󰗨
Th󰗪 nh󰖦t, dân ch󰗨 mang tính nhân lo󰖢i (giá tr󰗌 ph󰗖 bi󰗀n): (1)
Dân ch󰗨 th󰗄 hi󰗈n quy󰗂n t󰗲 do cá nhân. (2) Dân ch󰗨 th󰗄 hi󰗈n s󰗲 bình
󰖴ng v󰗂 i󰗂u ki󰗈n. (3) Trong xã h󰗚i dân ch󰗨 ph󰖤i có m󰗚t s󰗒 giá tr󰗌 󰖢o
󰗪c nh󰖦t 󰗌nh, thi󰗀u chúng thì dân ch󰗨 không th󰗄 t󰗔n t󰖢i (ch󰖴ng h󰖢n nh:
kh󰖤 nng tho󰖤 hi󰗈p, lòng khoan dung, tôn tr󰗎ng cá nhân con ng󰗞i và
gi󰖤i quy󰗀t xung 󰗚t b󰖲ng bi󰗈n pháp hoà bình).
Th󰗪 hai, dân ch󰗨 mang tính giai c󰖦p
Dân ch󰗨 mang tính giai c󰖦p, không có dân ch󰗨 chung chung, không có
dân ch󰗨 không 󰖤ng phái, không giai c󰖦p. Dân ch󰗨 bao gi󰗞 cng mang tính
giai c󰖦p và th󰗄 hi󰗈n quy󰗂n l󰗲c c󰗨a m󰗘i giai c󰖦p nh󰖦t 󰗌nh. V󰗜i tính ch󰖦t này,
dân ch󰗨 󰗤c hi󰗄u là ch󰗀 󰗚 dân ch󰗨, n󰗂n dân ch󰗨.
Th󰗪 ba, dân ch󰗨 có tính l󰗌ch s󰗮
10

Dân ch󰗨 là m󰗚t hi󰗈n t󰗤ng l󰗌ch s󰗮 - xã h󰗚i, xu󰖦t hi󰗈n và phát tri󰗄n v󰗜i
t cách là s󰖤n ph󰖪m, là k󰗀t qu󰖤 tr󰗲c ti󰗀p c󰗨a 󰗞i s󰗒ng chính tr󰗌, 󰗞i s󰗒ng xã
h󰗚i con ng󰗞i. Tính ch󰖦t l󰗌ch s󰗮 c󰗨a dân ch󰗨 󰗤c th󰗄 hi󰗈n 󰗠 hai khía c󰖢ch
sau: (1) Dân ch󰗨 là s󰖤n ph󰖪m tr󰗲c ti󰗀p c󰗨a 󰗞i s󰗒ng chính tr󰗌. L󰗌ch s󰗮 hình
thành dân ch󰗨 th󰗞ng g󰖰n li󰗂n v󰗜i l󰗌ch s󰗮 hình thành giai c󰖦p trong xã h󰗚i.
(2) Dân ch󰗨 còn là thành t󰗲u c󰗨a vn hóa nhân lo󰖢i, là th󰗜c o trình 󰗚
gi󰖤i phóng con ng󰗞i và xã h󰗚i mà loài ng󰗞i ã 󰖢t 󰗤c trong m󰗘i th󰗞i
󰖢i l󰗌ch s󰗮.
2.1.2. Các cách ti󰗀p c󰖮n xây d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚 phát
tri󰗄n c󰗨a dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam
2.1.2.1. Quan ni󰗈m v󰗂 tiêu chí và h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚 phát tri󰗄n
dân ch󰗨
- V󰗂 tiêu chí: tiêu chí là tính ch󰖦t, d󰖦u hi󰗈u 󰗄 d󰗲a vào mà phân
bi󰗈t m󰗚t v󰖮t, m󰗚t khái ni󰗈m 󰗄 phê phán nh󰖲m ánh giá.
- V󰗂 ánh giá (evaluate): là thu󰖮t ng󰗰 có g󰗒c t󰗬 khái ni󰗈m 󰜝giá tr󰗌󰜞
(value). Giá tr󰗌 ch󰗊 ra ý ngha xã h󰗚i c󰗨a hi󰗈n t󰗤ng này hay hi󰗈n t󰗤ng
khác (xã h󰗚i và t󰗲 nhiên). Khi ánh giá m󰗚t v󰖦n 󰗂 gì ó, c󰖨n ph󰖤i ch󰗊 ra
󰗤c 󰗒i t󰗤ng b󰗌 ánh giá và ch󰗨 th󰗄 tham gia ánh giá.
- V󰗂 trình 󰗚 phát tri󰗄n: ch󰗊 các quá trình phát tri󰗄n khác nhau, có th󰗄
phân lo󰖢i các giai o󰖢n phát tri󰗄n ó theo th󰗞i gian, có th󰗄 phát tri󰗄n t󰗬 th󰖦p
󰗀n cao ho󰖸c trong phát tri󰗄n có nh󰗰ng b󰗜c th󰗦t lùi nh󰖦t 󰗌nh.
- V󰗂 h󰗈 tiêu chí ánh giá: là m󰗚t t󰖮p h󰗤p các tiêu chí 󰗤c a ra
󰗄 ánh giá và o l󰗞ng m󰗚t s󰗲 v󰖮t ho󰖸c m󰗚t 󰗒i t󰗤ng.
- V󰗂 h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam: là
m󰗚t t󰖮p h󰗤p các tiêu chí ánh giá nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân 󰗠 các trình
󰗚 và m󰗪c 󰗚 phát tri󰗄n khác nhau t󰗬 th󰖦p 󰗀n cao. M󰗘i h󰗈 tiêu chí có th󰗄
g󰗔m m󰗚t ho󰖸c nhi󰗂u tiêu chí. Trong m󰗚t tiêu chí l󰖢i bao g󰗔m nhi󰗂u tiêu chí
thành ph󰖨n. Trong m󰗚t tiêu chí thành ph󰖨n có nhi󰗂u ch󰗊 s󰗒 khác nhau. Tiêu
chí thành ph󰖨n: là các tiêu chí c󰖦u thành nh󰗐 hn c󰗨a các tiêu chí a ra.
2.1.2.2. M󰗦c tiêu c󰗨a vi󰗈c xây d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚 phát

tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam
Dân ch󰗨 là m󰗚t s󰗲 nghi󰗈p khó khn, ph󰗪c t󰖢p t󰗬 nh󰖮n th󰗪c 󰗀n
th󰗲c ti󰗆n, t󰗬 th󰗄 ch󰗀 󰗀n hành vi con ng󰗞i. V󰖦n 󰗂 xây d󰗲ng và hoàn
thi󰗈n các th󰗄 ch󰗀 dân ch󰗨 càng khó khn, ph󰗪c t󰖢p thì càng c󰖨n thi󰗀t ph󰖤i
phân lo󰖢i và ánh giá trình 󰗚 phát tri󰗄n c󰗨a dân ch󰗨, mà mu󰗒n v󰖮y thì
ã 󰗀n lúc Vi󰗈t Nam c󰖨n có b󰗚 tiêu chí rõ ràng 󰗄 ánh giá và o l󰗞ng
dân ch󰗨: (1) i󰗂u này giúp 󰖤ng C󰗚ng s󰖤n Vi󰗈t Nam và Nhà n󰗜c Vi󰗈t
11
Nam nh󰖮n th󰗪c 󰗤c 󰖦t n󰗜c mình ang phát tri󰗄n 󰗀n giai o󰖢n nào
c󰗨a quá trình dân ch󰗨. (2) Nhà n󰗜c có th󰗄 s󰗮 d󰗦ng b󰖤ng ch󰗊 s󰗒 dân ch󰗨
󰗄 o l󰗞ng và ánh giá v󰗂 dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam theo 󰗌nh kì. (3) Góp
ph󰖨n hoàn thi󰗈n hn lý thuy󰗀t dân ch󰗨 c󰗨a Ch󰗨 ngha Mác 󰜔 Lênin và t
t󰗠ng H󰗔 Chí Minh, kh󰖴ng 󰗌nh s󰗲 l󰗲a ch󰗎n phát tri󰗄n dân ch󰗨 XHCN 󰗠
Vi󰗈t Nam là úng 󰖰n. (4) Nâng cao t󰖨m nh󰖮n th󰗪c c󰗨a ng󰗞i dân v󰗂
dân ch󰗨 và nh󰖮n th󰗪c v󰗂 s󰗲 c󰖨n thi󰗀t ph󰖤i nâng cao ch󰖦t l󰗤ng dân ch󰗨
trong ti󰗀n trình phát tri󰗄n và 󰗔ng th󰗞i giúp nhân dân hi󰗄u 󰗤c n󰗂n dân
ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam ang i t󰗜i âu và mình c󰖨n ph󰖤i làm gì 󰗄 có dân ch󰗨
th󰖮t s󰗲.
2.1.2.3. M󰗚t s󰗒 cách th󰗪c xác 󰗌nh tiêu chí ánh giá dân ch󰗨 trên th󰗀 gi󰗜i
Nhi󰗂u nhà t t󰗠ng v󰗂 dân ch󰗨 khi xác 󰗌nh các tiêu chí ánh giá
dân ch󰗨 th󰗞ng b󰖰t ngu󰗔n t󰗬 các cách ti󰗀p c󰖮n khác nhau v󰗂 dân ch󰗨:
(1) M󰗚t s󰗒 nhà t t󰗠ng cho r󰖲ng, dân ch󰗨 là nh󰗰ng gì trái ng󰗤c
v󰗜i 󰗚c tài. (2) M󰗚t s󰗒 nhà t t󰗠ng phng Tây ã m󰖸c 󰗌nh khái ni󰗈m
󰜝t󰗲 do󰜞 󰗔ng nh󰖦t v󰗜i 󰜝dân ch󰗨󰜞. (3) Còn a s󰗒 các nhà nghiên c󰗪u
chính tr󰗌 phng Tây 󰗂u 󰗔ng ý r󰖲ng, 󰗠 m󰗪c t󰗒i thi󰗄u m󰗚t n󰗂n dân ch󰗨
s󰖾 bao g󰗔m các y󰗀u t󰗒 c b󰖤n: chính ph󰗨 ho󰖢t 󰗚ng d󰗲a trên nguyên t󰖰c
a s󰗒 và 󰗔ng thu󰖮n trong qu󰖤n lý; t󰗖 ch󰗪c các cu󰗚c b󰖨u c󰗮 t󰗲 do và
công b󰖲ng; b󰖤o v󰗈 các nhóm thi󰗄u s󰗒, tôn tr󰗎ng quy󰗂n con ng󰗞i c b󰖤n,
a nguyên v󰗂 chính tr󰗌. (4) Trong tác ph󰖪m 󰜝Polyarchy󰜞, Robert Dahl
(1970) ã 󰗂 xu󰖦t m󰗚t s󰗒 tiêu chí o l󰗞ng dân ch󰗨. ây là m󰗚t trong

nh󰗰ng cách phân lo󰖢i tiêu chí tng 󰗒i 󰖨y 󰗨 và l󰗚t t󰖤 󰗤c h󰗀t các
󰖸c trng c b󰖤n c󰗨a n󰗂n dân ch󰗨. Nhng v󰗜i các tiêu chí này, Robert
Dalh v󰖬n nh󰖦n m󰖢nh 󰗀n vi󰗈c c󰖢nh tranh 󰖤ng phái và m󰗪c 󰗚 dân ch󰗨
󰗤c o b󰖲ng m󰗪c 󰗚 t󰗲 do c󰗨a công dân. Tác gi󰖤 lu󰖮n án không 󰗔ng tình
v󰗜i các tiêu chí liên quan 󰗀n a nguyên chính tr󰗌 và a 󰖤ng 󰗒i l󰖮p. (5)
M󰗚t trong nh󰗰ng l󰖮p lu󰖮n áng chú ý c󰗨a nhóm Puman khi a ra nh󰗰ng
lu󰖮n i󰗄m quan tr󰗎ng 󰗄 xác 󰗌nh các tiêu chí dân ch󰗨. Có 2 tiêu chí c
b󰖤n: áp 󰗪ng nhu c󰖨u, nguy󰗈n v󰗎ng c󰗨a ng󰗞i dân (responsiveness) và
làm vi󰗈c có hi󰗈u qu󰖤 (effectiveness). C󰖤 hai y󰗀u t󰗒 này 󰗂u nghiêng v󰗂
vi󰗈c ánh giá và o l󰗞ng quy󰗂n l󰗲c nhà n󰗜c. Nh v󰖮y, nh󰗰ng tiêu chí
ánh giá ng󰗞i dân 󰗠 ây ã không 󰗤c 󰗂 c󰖮p. (6) Theo quan i󰗄m
c󰗨a các nhà macxit thì tiêu chí c b󰖤n nh󰖦t c󰗨a xã h󰗚i dân ch󰗨 là càng
nhi󰗂u ng󰗞i có quy󰗂n s󰗠 h󰗰u kinh t󰗀 thì xã h󰗚i ó càng dân ch󰗨. (7)
Theo William Turley: n󰗀u dân ch󰗨 có ngha là s󰗲 cai tr󰗌 c󰗨a nhân dân, và
vì v󰖮y b󰖦t c󰗪 th󰗄 ch󰗀 nào tng c󰗞ng trách nhi󰗈m gi󰖤i trình c󰗨a chính
12
ph󰗨 󰗒i v󰗜i ý chí nhân dân và thúc 󰖪y s󰗲 tham gia c󰗨a ng󰗞i dân vào
công vi󰗈c chung 󰗂u có th󰗄 󰗤c coi là y󰗀u t󰗒 dân ch󰗨.
Nh v󰖮y, a ph󰖨n các nhà nghiên c󰗪u c󰗒 g󰖰ng ch󰗊 ra cách hi󰗄u c󰗨a
h󰗎 v󰗂 dân ch󰗨 (dân ch󰗨 là gì) và ch󰗊 ra các 󰖸c trng c b󰖤n c󰗨a dân ch󰗨
(chính các 󰖸c trng ó tr󰗠 thành tiêu chí ánh giá dân ch󰗨). Tuy nhiên,
󰗠 khía c󰖢nh này, gi󰗜i nghiên c󰗪u ít th󰗒ng nh󰖦t v󰗜i nhau. Trên c s󰗠 k󰗀
th󰗬a nh󰗰ng u i󰗄m t󰗬 các cách ti󰗀p c󰖮n trên (󰖸c bi󰗈t trong cách hi󰗄u
v󰗂 dân ch󰗨 c󰗨a c󰖤 dân ch󰗨 phng ông, phng Tây, dân ch󰗨 theo
quan ni󰗈m c󰗨a CNTB và CNXH), 󰖸c bi󰗈t, k󰗀 th󰗬a cách ti󰗀p c󰖮n ánh
giá dân ch󰗨 c󰗨a GS William Turley, tác gi󰖤 lu󰖮n án a ra quan ni󰗈m
dân ch󰗨 c󰗨a mình, sau ó ch󰗊 ra nh󰗰ng 󰖸c trng c b󰖤n c󰗨a quan ni󰗈m
ó. ây là nh󰗰ng tiêu chí ánh giá dân ch󰗨 riêng c󰗨a tác gi󰖤 lu󰖮n án.
2.2. C s󰗠 th󰗲c ti󰗆n xây d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚 phát
tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam

2.2.1. Tiêu chí o l󰗞ng dân ch󰗨 c󰗨a m󰗚t s󰗒 t󰗖 ch󰗪c trên th󰗀 gi󰗜i
2.2.1.1. T󰗖 ch󰗪c Freedom House
Freedom House ti󰗀n hành o l󰗞ng dân ch󰗨 v󰗜i m󰗚t khái ni󰗈m
h󰖺p: 󰜝dân ch󰗨 b󰖨u c󰗮󰜞. H󰗎 ti󰗀n hành ánh giá dân ch󰗨 c󰗨a các qu󰗒c gia
trên th󰗀 gi󰗜i thông qua các cu󰗚c b󰖨u c󰗮 theo 󰗌nh k󰗴. Tiêu chí c󰗨a
Freedom House a ra cho n󰗂n dân ch󰗨 b󰖨u c󰗮 bao g󰗔m: m󰗚t h󰗈 th󰗒ng
chính tr󰗌 a 󰖤ng c󰖢nh tranh; ch󰗀 󰗚 ph󰗖 thông 󰖨u phi󰗀u; các cu󰗚c b󰖨u
c󰗮 󰗤c t󰗖 ch󰗪c th󰗞ng xuyên, c󰖢nh tranh 󰗤c ti󰗀n hành trên c s󰗠 b󰗐
phi󰗀u kín và không có gian l󰖮n b󰖨u c󰗮 quy mô l󰗜n, v󰖮n 󰗚ng tranh c󰗮
󰗤c m󰗠 r󰗚ng thông qua các phng ti󰗈n truy󰗂n thông.
V󰗜i nh󰗰ng tiêu chí 󰗤c nêu ra b󰗠i t󰗖 ch󰗪c qu󰗒c t󰗀 Freedom
House, ph󰖤i th󰗬a nh󰖮n nh󰗰ng tiêu chí ó ã nh󰖦n m󰖢nh 󰗤c các khía
c󰖢nh c b󰖤n c󰗨a dân ch󰗨 nh: (1) Nh󰖦n m󰖢nh 󰗀n b󰖨u c󰗮 t󰗲 do và c󰖢nh
tranh. (2) Các quy󰗂n t󰗲 do c󰗨a công dân 󰗤c th󰗄 hi󰗈n v󰗜i biên 󰗚 r󰗚ng.
(3) Nh󰖦n m󰖢nh 󰗀n vai trò giám sát nhà n󰗜c c󰗨a ng󰗞i dân.
Bên c󰖢nh ó, tác gi󰖤 lu󰖮n án nh󰖮n th󰖦y các tiêu chí o l󰗞ng dân
ch󰗨 c󰗨a t󰗖 ch󰗪c Freedom House cha phù h󰗤p v󰗜i Vi󰗈t Nam 󰗠 các y󰗀u
t󰗒 sau: (1) S󰗲 khác bi󰗈t v󰗂 th󰗄 ch󰗀 chính tr󰗌. (2) Các tiêu chí dân ch󰗨 c󰗨a
Freedom House a ra có v󰖼 th󰗄 hi󰗈n quy󰗂n t󰗲 do m󰗚t cách tuy󰗈t 󰗒i
trong các lnh v󰗲c nh: qu󰖤n lý báo chí, xu󰖦t b󰖤n, truy󰗂n thông,
internet Nhng trên th󰗲c t󰗀, không có lnh v󰗲c nào có th󰗄 t󰗲 do n󰖲m
ngoài khuôn kh󰗖 pháp lu󰖮t c󰗨a nhà n󰗜c.
2.2.1.2. T󰖢p chí The Economist c󰗨a Anh
13
T󰖢p chí này ã kh󰖤o sát tình tr󰖢ng dân ch󰗨 󰗠 167 qu󰗒c gia và c󰗒
g󰖰ng 󰗌nh l󰗤ng ch󰗊 s󰗒 dân ch󰗨 (DI), do b󰗚 ph󰖮n Economist Intelligence
Unit Index ti󰗀n hành, d󰗲a vào nm tiêu chí sau: b󰖨u c󰗮 công b󰖲ng và t󰗲
do, các quy󰗂n t󰗲 do c󰗨a công dân, ho󰖢t 󰗚ng c󰗨a chính quy󰗂n, s󰗲 tham
gia chính tr󰗌, vn hoá chính tr󰗌.
Nh󰗰ng tiêu chí này có m󰗚t s󰗒 i󰗄m khá xác áng 󰗄 o l󰗞ng và

ánh giá các n󰗂n dân ch󰗨 trên th󰗀 gi󰗜i: Các tiêu chí c󰗨a The economist
có m󰗚t s󰗒 i󰗄m tng 󰗔ng v󰗜i tiêu chí c󰗨a Freedom House nh b󰖨u c󰗮
công b󰖲ng và t󰗲 do d󰗲a trên s󰗲 c󰖢nh tranh 󰖤ng phái; ánh giá hi󰗈u qu󰖤
ho󰖢t 󰗚ng c󰗨a chính quy󰗂n b󰖲ng c ch󰗀 phân chia quy󰗂n l󰗲c nhà n󰗜c
và 󰗚c l󰖮p v󰗂 t pháp; 󰖤m b󰖤o các quy󰗂n t󰗲 do c󰗨a công dân. Bên c󰖢nh
ó, n󰗖i b󰖮t là hai tiêu chí m󰗜i so v󰗜i Freedom House là s󰗲 tham gia
chính tr󰗌 c󰗨a công dân và vn hoá chính tr󰗌.
Tuy nhiên, báo cáo m󰗜i nh󰖦t c󰗨a t󰖢p chí The Economist công b󰗒 vào
tháng 3/2013 ánh giá 167 qu󰗒c gia vùng lãnh th󰗖 thì còn m󰗚t s󰗒 i󰗄m
cha tho󰖤 áng: (1) Các tiêu chí dân ch󰗨 c󰗨a t󰖢p chí The Economist ã b󰗐
qua và không tính 󰗀n nh󰗰ng khác bi󰗈t v󰗂 kinh t󰗀 gi󰗰a các qu󰗒c gia. (2) Các
tiêu chí trên ph󰖤n ánh tr󰖢ng thái c󰗨a t󰗲 do chính tr󰗌 và t󰗲 do dân s󰗲 là không
󰖨y 󰗨. i󰗂u này không phù h󰗤p v󰗜i m󰗦c tiêu xây d󰗲ng n󰗂n dân ch󰗨
XHCN 󰗠 Vi󰗈t Nam. (3) N󰗀u dùng các tiêu chí này 󰗄 o l󰗞ng dân ch󰗨 cho
t󰖦t c󰖤 các qu󰗒c gia trên th󰗀 gi󰗜i có th󰗄 s󰖾 là phi󰗀u di󰗈n vì nó xoá m󰗞 ranh
gi󰗜i v󰗂 trình 󰗚 dân trí và nh󰗰ng khác bi󰗈t v󰗂 vn hoá c󰗨a các qu󰗒c gia.
2.2.2. Th󰗲c ti󰗆n phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam
2.2.2.1. Th󰗞i k󰗴 tr󰗜c nm 1975
N󰗂n dân ch󰗨 Vi󰗈t Nam ra 󰗞i trong b󰗒i c󰖤nh giai c󰖦p t s󰖤n Vi󰗈t
Nam không th󰗄 󰖤m nh󰖮n vai trò lãnh 󰖢o phong trào gi󰖤i phóng dân
t󰗚c. T󰗬 1930 - 1945 ch󰗊 có m󰗚t mình 󰖤ng C󰗚ng s󰖤n 󰗪ng ra d󰖬n d󰖰t
qu󰗒c dân trên 󰗞ng chi󰗀n 󰖦u, nêu cao kh󰖤 nng cách m󰖢ng và lãnh
󰖢o c󰗨a giai c󰖦p vô s󰖤n ông Dng. Cách m󰖢ng tháng Tám thành công
ch󰗊 t󰖢o ra nh󰗰ng i󰗂u ki󰗈n ban 󰖨u 󰗄 xây d󰗲ng n󰗂n dân ch󰗨 nhân dân,
song nó là cái nôi cho n󰗂n dân ch󰗨 Vi󰗈t Nam ra 󰗞i.
Sau t󰗖ng tuy󰗄n c󰗮 nm 1946, Vi󰗈t Nam ph󰖤i hoàn thành hai cu󰗚c
cách m󰖢ng gi󰖤i phóng dân t󰗚c, ch󰗒ng l󰖢i th󰗲c dân Pháp và 󰗀 qu󰗒c M󰗺 xâm
l󰗤c. Trong giai o󰖢n này, khát v󰗎ng gi󰖤i phóng dân t󰗚c, lý t󰗠ng s󰗒ng trong
m󰗚t xã h󰗚i 󰗚c l󰖮p ã bao trùm lên nh󰖮n th󰗪c, suy ngh, t duy và hành 󰗚ng
c󰗨a ng󰗞i Vi󰗈t. N󰗂n dân ch󰗨 Vi󰗈t Nam ra 󰗞i ch󰗌u 󰖤nh h󰗠ng có m󰗚t s󰗒 y󰗀u

t󰗒 sau: (1) N󰗂n kinh t󰗀 nông nghi󰗈p ch󰖮m phát tri󰗄n. (2) Ch󰗀 󰗚 phong ki󰗀n
14
t󰗔n t󰖢i lâu 󰗞i. (3) M󰗚t s󰗒 󰖤nh h󰗠ng t󰗬 y󰗀u t󰗒 vn hóa (Ng󰗞i Vi󰗈t ch󰗌u 󰖤nh
h󰗠ng b󰗠i tâm lý tr󰗎ng tình hn tr󰗎ng lý, tâm lý ám ông, t󰖢i i󰗄m n󰗜c
Vi󰗈t Nam dân ch󰗨 c󰗚ng hòa ra 󰗞i, trình 󰗚 dân trí c󰗨a n󰗜c Vi󰗈t Nam r󰖦t
th󰖦p).
Th󰗲c t󰗀, n󰗂n dân ch󰗨 non tr󰖼 c󰗨a Vi󰗈t Nam m󰗜i ch󰗊 chính th󰗪c ra
󰗞i sau thành công c󰗨a cách m󰖢ng Tháng Tám nm 1945. Nhng ngay
sau ó dân t󰗚c Vi󰗈t Nam ti󰗀p t󰗦c ph󰖤i tr󰖤i qua chi󰗀n tranh liên miên và
m󰗒i quan tâm chính c󰗨a ng󰗞i dân th󰗞i k󰗴 này không ph󰖤i là dân ch󰗨
mà là m󰗦c tiêu 󰗚c l󰖮p dân t󰗚c. Chính vì th󰗀, n󰗂n dân ch󰗨 Vi󰗈t Nam th󰗞i
k󰗴 tr󰗜c nm 1975 không có nhi󰗂u thành t󰗲u.
2.2.2.2. Th󰗞i k󰗴 sau nm 1975
Sau nm 1975, Vi󰗈t Nam 󰗚c l󰖮p hoàn toàn và t󰖮p trung vào con
󰗞ng xây d󰗲ng xã h󰗚i ch󰗨 ngha. 󰖢i h󰗚i 󰖢i bi󰗄u toàn qu󰗒c l󰖨n th󰗪 IV
c󰗨a 󰖤ng (nm 1976) ã tuyên b󰗒 trong 󰗞ng l󰗒i chung c󰗨a dân t󰗚c là
xây d󰗲ng quy󰗂n làm ch󰗨 t󰖮p th󰗄 c󰗨a nhân dân lao 󰗚ng. Vi󰗈t Nam mong
mu󰗒n xây d󰗲ng n󰗂n dân ch󰗨 xã h󰗚i ch󰗨 ngha, song ây là con 󰗞ng
phát tri󰗄n không h󰗂 d󰗆 dàng, th󰖮m chí có nh󰗰ng lúc t󰗠ng ch󰗬ng không
th󰗄 i ti󰗀p. Do ch󰗨 quan, duy ý chí, r󰖮p khuôn m󰗚t cách máy móc mô
hình XHCN c󰗨a Liên Xô (c), duy trì quá lâu c ch󰗀 qu󰖤n lý kinh t󰗀 k󰗀
ho󰖢ch hoá t󰖮p trung quan liêu bao c󰖦p và h󰗈 th󰗒ng chuyên chính vô s󰖤n
(󰖸c bi󰗈t nh󰗰ng nm 1975 - 1986) ã d󰖬n 󰗀n h󰖮u qu󰖤 x󰖦u cho toàn xã
h󰗚i. N󰗂n kinh t󰗀 ngày càng nghèo nàn l󰖢c h󰖮u; 󰗞i s󰗒ng ng󰗞i dân thi󰗀u
th󰗒n và kh󰗖 c󰗲c; 󰗚ng l󰗲c phát tri󰗄n c󰗨a các cá nhân và các doanh
nghi󰗈p trong xã h󰗚i b󰗌 tri󰗈t tiêu; nhà n󰗜c tr󰗠 nên quan liêu và xa dân;
quy󰗂n dân ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân b󰗌 vi ph󰖢m.
Sau nm 1975 󰗀n nay, n󰗂n dân ch󰗨 c󰗨a Vi󰗈t Nam ti󰗀p t󰗦c phát
tri󰗄n v󰗜i nh󰗰ng 󰖸c i󰗄m c b󰖤n v󰗂 kinh t󰗀, xã h󰗚i sau: (1) Th󰗄 ch󰗀 kinh
t󰗀 ngày càng 󰗤c hoàn thi󰗈n 󰗄 󰖤m b󰖤o 󰗞i s󰗒ng v󰖮t ch󰖦t cho nhân

dân. (2) Th󰗄 ch󰗀 chính tr󰗌 nh󰖦t nguyên. (3) Các quy󰗂n làm ch󰗨 c b󰖤n
c󰗨a con ng󰗞i 󰗤c ghi nh󰖮n rõ ràng trong Hi󰗀n pháp, pháp l󰗈nh dân
ch󰗨 󰗠 c s󰗠 và các vn b󰖤n pháp lu󰖮t khác. (4) Trên th󰗲c t󰗀 các quy󰗂n
t󰗲 do c󰗨a công dân ngày càng 󰗤c b󰖤o 󰖤m. (5) Bên c󰖢nh nh󰗰ng 󰖸c
i󰗄m trên, n󰗂n dân ch󰗨 c󰗨a Vi󰗈t nam hi󰗈n nay v󰖬n t󰗔n t󰖢i m󰗚t s󰗒 h󰖢n
ch󰗀 nh󰖦t 󰗌nh.
15
Chng 3
H󰗇 TIÊU CHÍ ÁNH GIÁ TRÌNH 󰗙 PHÁT TRI󰗃N DÂN CH󰗧
󰗟 VI󰗇T NAM VÀ PHNG PHÁP L󰗣NG HOÁ H󰗇 TIÊU CHÍ
3.1. Mô hình khung lý thuy󰗀t xây d󰗲ng h󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚
phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam
Vi󰗈c xác 󰗌nh các h󰗈 tiêu chí và các tiêu chí thành ph󰖨n 󰗤c ti󰗀n
hành trên c s󰗠 tham kh󰖤o vi󰗈c xây d󰗲ng các b󰗚 ch󰗊 s󰗒 ang 󰗤c s󰗮
d󰗦ng r󰗚ng rãi 󰗠 Vi󰗈t Nam hi󰗈n nay nh: Ch󰗊 s󰗒 nng l󰗲c c󰖢nh tranh c󰖦p
t󰗊nh (PCI), Ch󰗊 s󰗒 c󰖤m nh󰖮n c󰗨a ng󰗞i dân v󰗂 hi󰗈u qu󰖤 qu󰖤n lý hành
chính công c󰖦p t󰗊nh (PAPI), Ch󰗊 s󰗒 công lý 2013. Ngoài ra, tác gi󰖤 cng
rút kinh nghi󰗈m và tham kh󰖤o các tiêu chí dân ch󰗨 c󰗨a m󰗚t s󰗒 t󰗖 ch󰗪c
o l󰗞ng dân ch󰗨 l󰗜n trên th󰗀 gi󰗜i nh: t󰗖 ch󰗪c Freedom House, The
economics
H󰗈 tiêu chí và các ch󰗊 s󰗒 o l󰗞ng dân ch󰗨 trong lu󰖮n án này 󰗤c
thi󰗀t k󰗀 phù h󰗤p v󰗜i b󰗒i c󰖤nh phát tri󰗄n và 󰖸c thù c󰗨a n󰗂n dân ch󰗨 Vi󰗈t
Nam. H󰗈 tiêu chí 󰗤c xây d󰗲ng d󰗲a trên mô hình lý thuy󰗀t sau:
Hình 3.1. Khung lý thuy󰗀t
󰖤ng
lãnh 󰖢o
Nhà
n󰗜c
qu󰖤n lý
Nhân dân

làm ch󰗨
i󰗂u ki󰗈n
kinh t󰗀
t󰗒i thi󰗄u
c󰗨a m󰗘i
cá nhân
Hành lang
pháp lý b󰖤o
v󰗈 các
quy󰗂n dân
ch󰗨
S󰗲 tham
gia tích c󰗲c
c󰗨a xã h󰗚i
dân s󰗲
Nh󰖮n th󰗪c
1. H󰗈 th󰗒ng
chính tr󰗌
2. Nng l󰗲c làm ch󰗨
c󰗨a ng󰗞i dân
3. i󰗂u ki󰗈n th󰗲c
hi󰗈n quy󰗂n làm ch󰗨
Kinh t󰗀
Chính
tr󰗌
Vn
hóa
Xã h󰗚i
Th󰗲c hi󰗈n hành vi
i󰗂u ch󰗊nh hành vi

16
󰗄 o l󰗞ng trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 c󰗨a m󰗚t xã h󰗚i thì t󰖦t y󰗀u
c󰖨n o l󰗞ng dân ch󰗨 m󰗚t cách toàn di󰗈n, trên t󰖦t c󰖤 các m󰖸t liên quan
󰗀n dân ch󰗨, 󰗀n s󰗲 phát tri󰗄n dân ch󰗨. Theo tác gi󰖤 lu󰖮n án, dân ch󰗨
nên 󰗤c nhìn nh󰖮n trên ba khía c󰖢nh c b󰖤n sau:
(1) Xem xét và ánh giá h󰗈 th󰗒ng chính tr󰗌 (󰖤ng, Nhà n󰗜c và t󰗖
ch󰗪c chính tr󰗌 - xã h󰗚i);
(2) Nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân (nh󰖮n th󰗪c các quy󰗂n làm ch󰗨,
th󰗲c hi󰗈n hành vi làm ch󰗨 và i󰗂u ch󰗊nh hành vi làm ch󰗨);
(3) Các i󰗂u ki󰗈n 󰗄 ng󰗞i dân th󰗲c hi󰗈n quy󰗂n làm ch󰗨 (i󰗂u ki󰗈n
kinh t󰗀 t󰗒i thi󰗄u c󰗨a m󰗘i cá nhân, hành lang pháp lý 󰗄 b󰖤o v󰗈 các quy󰗂n
làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân, s󰗲 tham gia tích c󰗲c c󰗨a xã h󰗚i dân s󰗲).
Có th󰗄 coi ây là 3 h󰗈 tiêu chí 󰗚c l󰖮p và c󰖨n thi󰗀t, ph󰖤i ánh giá c󰖤
3 h󰗈 tiêu chí này 󰗄 có m󰗚t b󰗪c tranh toàn c󰖤nh v󰗂 m󰗪c 󰗚 phát tri󰗄n dân
ch󰗨 c󰗨a m󰗚t xã h󰗚i, m󰗚t 󰖦t n󰗜c nh󰖦t 󰗌nh.
3.2. H󰗈 tiêu chí ánh giá trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam
3.2.1. Tính t󰖦t y󰗀u c󰗨a vi󰗈c l󰗲a ch󰗎n h󰗈 tiêu chí 2 (ánh giá nng l󰗲c
làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân) làm h󰗈 tiêu chí o l󰗞ng thí i󰗄m 󰗠 Vi󰗈t Nam
Th󰗪 nh󰖦t, theo tác gi󰖤, dân ch󰗨 không ph󰖤i là m󰗚t th󰗪 quà t󰖸ng
nên trình 󰗚 phát tri󰗄n c󰗨a dân ch󰗨 ph󰖤i th󰗄 hi󰗈n trình 󰗚 vn lên c󰗨a
con ng󰗞i trong quá trình th󰗲c hi󰗈n quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a mình. Dân ch󰗨
󰗒i v󰗜i nhân dân là t󰖢o m󰗎i i󰗂u ki󰗈n 󰗄 dân dám nói, dám làm vì nh󰗰ng
nhu c󰖨u c󰗨a s󰗲 sinh t󰗔n và phát tri󰗄n. Dân ch󰗨 và quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a
ng󰗞i dân ph󰖤i t󰖢o thành giá tr󰗌 th󰗲c t󰗀 ch󰗪 không ph󰖤i là nh󰗰ng l󰗞i nói
suông. Mu󰗒n dân ch󰗨 󰗤c hi󰗈n th󰗲c hoá trong th󰗲c t󰗀 thì chính ch󰗨 th󰗄
- ng󰗞i dân, ph󰖤i hi󰗄u và ý th󰗪c nhi󰗂u nh󰖦t v󰗂 quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a mình.
Th󰗪 hai, nói 󰗀n trình 󰗚 phát tri󰗄n c󰗨a dân ch󰗨 là nói 󰗀n các c󰖦p
󰗚 phát tri󰗄n khác nhau, th󰗞ng là th󰗄 hi󰗈n s󰗲 phát tri󰗄n t󰗬 th󰖦p 󰗀n cao,
t󰗬 n gi󰖤n 󰗀n ph󰗪c t󰖢p, t󰗬 cha hoàn thi󰗈n 󰗀n hoàn thi󰗈n. H󰗈 tiêu chí
󰜝nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân󰜞 th󰗄 hi󰗈n 󰗠 ba c󰖦p 󰗚 c b󰖤n: (1) Dân

ch󰗨 phát tri󰗄n 󰗠 trình 󰗚 th󰖦p: ng󰗞i dân ch󰗊 d󰗬ng l󰖢i 󰗠 vi󰗈c nh󰖮n th󰗪c
󰗤c các quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a mình. (2) Dân ch󰗨 phát tri󰗄n 󰗠 trình 󰗚
trung bình: ng󰗞i dân ã th󰗲c hi󰗈n 󰗤c hành vi làm ch󰗨 c󰗨a mình. (3)
Dân ch󰗨 󰗠 trình 󰗚 phát tri󰗄n cao: ng󰗞i dân ánh giá và i󰗂u ch󰗊nh
󰗤c hành vi làm ch󰗨 c󰗨a mình. V󰖬n bi󰗀t r󰖲ng, n󰗀u ch󰗊 dùng trình 󰗚
phát tri󰗄n c󰗨a cá nhân 󰗄 ánh giá trình 󰗚 c󰗨a c󰖤 m󰗚t n󰗂n dân ch󰗨 thì
qu󰖤 là phi󰗀n di󰗈n. Song, m󰗚t l󰖨n n󰗰a tác gi󰖤 nh󰖦n m󰖢nh 󰗀n vai trò
quy󰗀t 󰗌nh c󰗨a ng󰗞i dân trong vi󰗈c phát tri󰗄n c󰗨a dân ch󰗨.
17
Th󰗪 ba, h󰗈 tiêu chí o l󰗞ng nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân còn
có kh󰖤 nng th󰗄 hi󰗈n trình 󰗚 phát tri󰗄n c󰗨a dân ch󰗨 trên t󰖦t c󰖤 các lnh
v󰗲c c󰗨a 󰗞i s󰗒ng xã h󰗚i: chính tr󰗌, kinh t󰗀, vn hoá, xã h󰗚i.
3.2.2. Tính h󰗤p lý c󰗨a vi󰗈c l󰗲a ch󰗎n các tiêu chí trong h󰗈 tiêu chí
ánh giá nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân
󰗄 ch󰗊 ra 󰗤c các tiêu chí ánh giá 󰗤c 󰜝nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a
ng󰗞i dân󰜞 thì tr󰗜c h󰗀t c󰖨n ph󰖤i thao tác hóa khái ni󰗈m: (1) Nng l󰗲c
có th󰗄 󰗤c hi󰗄u là s󰗲 t󰗖ng h󰗤p các y󰗀u t󰗒 ki󰗀n th󰗪c, k nng, 󰗚ng c,
thái 󰗚, ý chí trong ho󰖢t 󰗚ng c󰗨a con ng󰗞i. (2) Làm ch󰗨 là ch󰗊 hành
󰗚ng mà các công dân ch󰗨 󰗚ng ti󰗀n hành 󰗄 th󰗄 hi󰗈n ý chí c󰗨a mình, 󰗄
b󰖤o v󰗈 l󰗤i ích c󰗨a mình trong m󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a công dân và nhà n󰗜c.
(3) Nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân là g󰗔m các ki󰗀n th󰗪c, k nng, 󰗚ng c,
thái 󰗚 và ý chí c󰗨a ng󰗞i dân trong vi󰗈c th󰗲c hi󰗈n hành vi làm ch󰗨 c󰗨a
mình 󰗄 th󰗄 hi󰗈n ý chí và b󰖤o v󰗈 l󰗤i ích c󰗨a cá nhân trong m󰗒i quan h󰗈 v󰗜i
nhà n󰗜c.
󰗄 󰖤m b󰖤o có th󰗄 o l󰗞ng 󰗤c trình 󰗚 phát tri󰗄n c󰗨a nng l󰗲c làm
ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân, tác gi󰖤 ã 󰗂 xu󰖦t 3 tiêu chí c b󰖤n th󰗄 hi󰗈n 3 trình 󰗚
phát tri󰗄n nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân t󰗬 th󰖦p 󰗀n cao, ó là:
Tiêu chí 1: ng󰗞i dân nh󰖮n th󰗪c 󰗤c các quy󰗂n làm ch󰗨
c󰗨a mình.
󰗟 c󰖦p 󰗚 này, ng󰗞i dân c󰖨n có nh󰗰ng ki󰗀n th󰗪c c b󰖤n v󰗂 các

quy󰗂n làm ch󰗨, cách th󰗪c th󰗲c hi󰗈n quy󰗂n làm ch󰗨 Nhng 󰗠 c󰖦p 󰗚
n gi󰖤n nh󰖦t c󰗨a nh󰖮n th󰗪c, ít nh󰖦t ng󰗞i dân cng ph󰖤i ch󰗊 ra 󰗤c
quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a mình là nh󰗰ng quy󰗂n nào và 󰗠 âu. Ví d󰗦, trong lnh
v󰗲c chính tr󰗌, ng󰗞i dân bi󰗀t 󰗤c các quy󰗂n c b󰖤n c󰗨a mình là: quy󰗂n
b󰖨u c󰗮, 󰗪ng c󰗮; quy󰗂n t󰗲 do l󰖮p h󰗚i, quy󰗂n t󰗲 do ngôn lu󰖮n, t󰗲 do báo
chí, quy󰗂n khi󰗀u n󰖢i, t󰗒 cáo, quy󰗂n ki󰗄m tra giám sát ho󰖢t 󰗚ng c󰗨a nhà
n󰗜c, quy󰗂n 󰗤c ti󰗀p c󰖮n và s󰗮 d󰗦ng các d󰗌ch v󰗦 công, quy󰗂n 󰗤c tham
gia ho󰖢t 󰗚ng cùng nhà n󰗜c Bên c󰖢nh ó, ng󰗞i dân ph󰖤i hi󰗄u bi󰗀t
󰗤c cách th󰗪c th󰗲c hi󰗈n các quy󰗂n dân ch󰗨 ó trong lnh v󰗲c chính tr󰗌.
Tiêu chí 2: ng󰗞i dân ã th󰗲c hi󰗈n 󰗤c hành vi làm ch󰗨 c󰗨a mình.
󰗟 trình 󰗚 này, ng󰗞i dân không ch󰗊 d󰗬ng l󰖢i 󰗠 vi󰗈c hi󰗄u bi󰗀t và
nh󰖮n th󰗪c 󰗤c các quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a mình, mà h󰗎 còn có kh󰖤 nng
bi󰗀n s󰗲 hi󰗄u bi󰗀t thành hành 󰗚ng. 󰗄 󰖢t 󰗤c trình 󰗚 này, ng󰗞i dân
không ch󰗊 hi󰗄u bi󰗀t v󰗂 quy󰗂n làm ch󰗨, mà còn có ý th󰗪c và k nng th󰗲c
hi󰗈n các quy󰗂n làm ch󰗨 ó. Nh v󰖮y, vi󰗈c có ý th󰗪c tham gia và có k
18
nng th󰗲c hi󰗈n các quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a a s󰗒 ng󰗞i dân trong xã h󰗚i là
m󰗚t b󰗜c ti󰗀n trên con 󰗞ng phát tri󰗄n dân ch󰗨 c󰗨a m󰗘i qu󰗒c gia.
Tiêu chí 3: ng󰗞i dân ánh giá và i󰗂u ch󰗊nh 󰗤c hành vi làm
ch󰗨 c󰗨a mình.
i󰗂u ó có ngha là, ng󰗞i dân không ch󰗊 nh󰖮n th󰗪c 󰗤c các
quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a mình, bi󰗀n nh󰖮n th󰗪c ó thành hành 󰗚ng - th󰗲c hi󰗈n
hành vi làm ch󰗨, mà cao hn, sau khi th󰗲c hi󰗈n hành vi, thì ng󰗞i dân
ti󰗀p t󰗦c nh󰖮n th󰗪c l󰖢i nh󰗰ng hành vi mình ã làm và i󰗂u ch󰗊nh nh󰗰ng
hành vi ó. Nói cách khác, 󰗠 trình 󰗚 phát tri󰗄n cao c󰗨a dân ch󰗨, ng󰗞i
dân ph󰖤i có kh󰖤 nng t󰗲 ánh giá và i󰗂u ch󰗊nh hành vi làm ch󰗨 c󰗨a
mình theo h󰗜ng thúc 󰖪y c󰗚ng 󰗔ng và xã h󰗚i phát tri󰗄n. Th󰖮m chí,
ng󰗞i dân còn ph󰖤i có kh󰖤 nng nh󰖮n ra s󰗲 thi󰗀u sót, l󰗈ch chu󰖪n ho󰖸c
cha úng trong h󰗈 th󰗒ng pháp lu󰖮t c󰗨a nhà n󰗜c v󰗂 vi󰗈c th󰗄 hi󰗈n và
th󰗲c hi󰗈n các quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a công dân.

Vi󰗈c s󰗮 d󰗦ng 3 tiêu chí trên là 3 tiêu chí c b󰖤n 󰗄 ánh giá nng
l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân nh󰖲m áp 󰗪ng m󰗚t s󰗒 y󰗀u t󰗒 sau: (1) Nng
l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân ch󰗊 có th󰗄 quan sát 󰗤c ch󰗨 y󰗀u qua ho󰖢t
󰗚ng c󰗨a ng󰗞i dân ó 󰗠 các tình hu󰗒ng nh󰖦t 󰗌nh. (2) Nng l󰗲c làm ch󰗨
c󰗨a ng󰗞i dân và các thành t󰗒 c󰗨a nó không b󰖦t bi󰗀n mà có th󰗄 thay 󰗖i
t󰗬 nng l󰗲c s 󰖴ng, th󰗦 󰗚ng t󰗜i nng l󰗲c b󰖮c cao mang tính t󰗲 ch󰗨 cá
nhân. (3) Nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân 󰗤c hình thành và c󰖤i thi󰗈n
liên t󰗦c trong su󰗒t cu󰗚c 󰗞i con ng󰗞i vì s󰗲 phát tri󰗄n nng l󰗲c làm ch󰗨
v󰗂 th󰗲c ch󰖦t là làm thay 󰗖i nh󰖮n th󰗪c và hành 󰗚ng c󰗨a cá nhân theo
h󰗜ng tích c󰗲c, ch󰗪 không ch󰗊 n thu󰖨n là s󰗲 b󰗖 sung các m󰖤ng ki󰗀n
th󰗪c riêng r󰖾. (4) Nh󰗰ng i󰗂u ki󰗈n 󰗄 ng󰗞i dân th󰗄 hi󰗈n và th󰗲c hi󰗈n
nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a mình 󰗤c quy󰗀t 󰗌nh quy󰗀t 󰗌nh tu󰗴 theo yêu c󰖨u
kinh t󰗀 xã h󰗚i và 󰖸c i󰗄m vn hoá c󰗨a dân t󰗚c và 󰗌a phng.
Trong gi󰗜i h󰖢n ph󰖢m vi nghiên c󰗪u c󰗨a lu󰖮n án, tác gi󰖤 ch󰗊 ti󰗀n
hành o l󰗞ng nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân trong lnh v󰗲c chính tr󰗌.
Trong h󰗈 tiêu chí này g󰗔m có 3 tiêu chí, 7 nhóm ch󰗊 s󰗒, m󰗘i nhóm ch󰗊 s󰗒
có 3 ho󰖸c 6 ch󰗊 s󰗒 thành ph󰖨n.
3.3. Phng pháp l󰗤ng hoá
󰗄 o l󰗞ng 3 tiêu chí trên, lu󰖮n án ph󰖤i xây d󰗲ng b󰗚 ch󰗊 s󰗒 v󰗂 dân
ch󰗨. Ch󰗊 s󰗒 dân ch󰗨 (trong lnh v󰗲c chính tr󰗌) th󰗲c ch󰖦t là m󰗚t công c󰗦
󰗌nh l󰗤ng 󰗤c xây d󰗲ng 󰗄 chuy󰗄n t󰖤i ý ki󰗀n và ánh giá c󰗨a ng󰗞i dân
v󰗂 chính nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a h󰗎 khi tham gia vào 󰗞i s󰗒ng chính tr󰗌.
19
3.3.1. Các thang o 󰗤c dùng trong xây d󰗲ng b󰖤ng kh󰖤o sát
- Thang 󰗌nh danh (nominal scale) - ch󰗊 th󰗄 hi󰗈n tên.
- Thang 󰗌nh h󰖢ng (ordinal scale) - có th󰗄 x󰗀p h󰖢ng các giá tr󰗌.
- Thang 󰗌nh kho󰖤ng (interval scale) - kho󰖤ng cách gi󰗰a các giá tr󰗌.
- Thang t󰗸 l󰗈 (ratio scale) - các giá tr󰗌 󰗤c th󰗄 hi󰗈n chính xác.
3.3.2. Các phng pháp tính toán ch󰗊 s󰗒 dân ch󰗨
Phng pháp 󰗤c l󰗲a ch󰗎n 󰗄 tính toán ch󰗊 s󰗒 dân ch󰗨 cho 󰗂 tài

V󰗜i nh󰗰ng u i󰗄m v󰗂 tính n gi󰖤n, d󰗆 làm, d󰗆 th󰗲c hi󰗈n nên tác
gi󰖤 lu󰖮n án ã l󰗲a ch󰗎n s󰗮 d󰗦ng phng pháp tính toán s󰗒 1, t󰗪c là
phng pháp c󰗚ng tuy󰗀n tính chia bình quân cho các t󰗊nh và t󰖢o ra 󰗤c
i󰗄m s󰗒 trung bình c󰗨a c󰖤 n󰗜c. T󰗬ng ch󰗊 s󰗒 thành ph󰖨n trong lu󰖮n án s󰖾
󰗤c o l󰗞ng theo thang i󰗄m t󰗬 0 󰜔 1, i󰗄m 0 là kém nh󰖦t và i󰗄m 1 là
t󰗒t nh󰖦t. Sau ó i󰗄m s󰗒 trung bình c󰗨a t󰗊nh và trung bình c󰗨a t󰗬ng ch󰗊
s󰗒 thành ph󰖨n 󰗤c tính toán. Thang o t󰗬 0 󰜔 1 s󰖾 󰗤c chia thành 3
trình 󰗚 khác nhau: các t󰗊nh có trình 󰗚 dân ch󰗨 th󰖦p ri vào kho󰖤ng 0 󰜔
0.33; các t󰗊nh có trình 󰗚 dân ch󰗨 bình th󰗞ng t󰗬 0.34 󰜔 0.66; các t󰗊nh có
trình 󰗚 dân ch󰗨 cao t󰗬 0.67 󰜔 1. Câu tr󰖤 l󰗞i nh󰗌 phân (có/không,
úng/sai, hi󰗈u qu󰖤/không hi󰗈u qu󰖤, c󰖨n thi󰗀t/không c󰖨n thi󰗀t, d󰗆/khó󰜧)
󰗠 c󰖦p cá nhân 󰗤c tính s󰗒 trung bình và hình thành 21 bi󰗀n s󰗒 liên t󰗦c
trong d󰖤i t󰗬 0 󰜔 1 có 󰗀n 21 giá tr󰗌 hoàn toàn khác nhau (t󰗪c là tng
󰗪ng v󰗜i t󰗖ng s󰗒 t󰗊nh 󰗤c kh󰖤o sát). Các tính toán tng t󰗲 󰗤c ti󰗀n
hành cho các nhóm ch󰗊 s󰗒 và ch󰗊 s󰗒 thành ph󰖨n.
Chng 4
KH󰖣O SÁT ÁNH GIÁ THÍ I󰗃M TRÌNH 󰗙 PHÁT TRI󰗃N
DÂN CH󰗧 󰗟 VI󰗇T NAM D󰗱A TRÊN H󰗇 TIÊU CHÍ 󰗁 XU󰖥T
4.1. M󰗦c tiêu, phng pháp và t󰗖 ch󰗪c quá trình kh󰖤o sát
4.1.1. M󰗦c tiêu c󰗨a kh󰖤o sát
Vi󰗈c kh󰖤o sát là c󰖨n thi󰗀t 󰗄 th󰗮 nghi󰗈m m󰗚t thang o v󰗂 dân ch󰗨
trên m󰗚t h󰗈 tiêu chí. 󰗄 ánh giá m󰗚t cách 󰖨y 󰗨, toàn di󰗈n v󰗂 trình 󰗚
phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam, thì c󰖨n ph󰖤i ti󰗀n hành o l󰗞ng trên c󰖤 3
h󰗈 tiêu chí. Nhng lu󰖮n án này ch󰗊 d󰗬ng l󰖢i 󰗠 vi󰗈c o l󰗞ng, ánh giá thí
20
i󰗄m m󰗚t h󰗈 tiêu chí: o l󰗞ng nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân.
4.1.2. Phng pháp kh󰖤o sát
Ch󰗎n m󰖬u:
M󰖬u kh󰖤o sát c󰗨a lu󰖮n án 󰗤c l󰗲a ch󰗎n d󰗲a trên s󰗲 tham kh󰖤o
vi󰗈c ch󰗎n m󰖬u kh󰖤o sát c󰗨a ch󰗊 s󰗒 công lý 2012 c󰗨a t󰗖 ch󰗪c UNDP t󰖢i

Vi󰗈t Nam, t󰖮p trung 󰗠 21 t󰗊nh và thành ph󰗒 󰗤c l󰗲a ch󰗎n ng󰖬u nhiên,
chi󰗀m 1/3 s󰗒 t󰗊nh và thành ph󰗒. Các 󰖸c i󰗄m này 󰗤c xác 󰗌nh trên c
s󰗠 i󰗄m HDI c󰗨a các t󰗊nh. T󰗖ng s󰗒 phi󰗀u h󰗐i cng h󰖢n ch󰗀: 20 phi󰗀u
h󰗐i/xã, t󰗪c là 40 phi󰗀u h󰗐i/1 huy󰗈n, 80 phi󰗀u h󰗐i/1 t󰗊nh, t󰗖ng c󰗚ng là 1680
phi󰗀u h󰗐i/c󰖤 n󰗜c. 󰗒i t󰗤ng ch󰗎n ph󰗐ng v󰖬n ng󰖬u nhiên ph󰖤i 󰖤m b󰖤o
trên 18 tu󰗖i và có 󰗨 trí tu󰗈 󰗄 th󰗲c hi󰗈n các hành vi dân s󰗲 c󰗨a mình.
Phng pháp i󰗂u tra b󰖲ng phi󰗀u h󰗐i:
B󰖤ng h󰗐i là công c󰗦 ph󰗐ng v󰖦n ch󰗨 y󰗀u trong kh󰖤o sát 󰗤c thi󰗀t
k󰗀 󰗄 bao quát 3 tiêu chí: nh󰖮n th󰗪c v󰗂 quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân,
th󰗲c hi󰗈n hành vi làm ch󰗨, i󰗂u ch󰗊nh hành vi làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân.
4.2. K󰗀t qu󰖤 thu 󰗤c sau khi kh󰖤o sát
4.2.1. ánh giá trình 󰗚 nh󰖮n th󰗪c c󰗨a ng󰗞i dân v󰗂 các quy󰗂n làm
ch󰗨 trong chính tr󰗌
Nh󰖮n th󰗪c v󰗂 quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân, a s󰗒 ng󰗞i dân 󰗤c
kh󰖤o sát 󰗂u th󰗄 hi󰗈n trình 󰗚 nh󰖮n th󰗪c c󰗨a mình v󰗂 các quy󰗂n làm ch󰗨
c b󰖤n trong lnh v󰗲c chính tr󰗌 󰗠 m󰗪c trung bình là 0,59 (n󰖲m 󰗠 m󰗪c
trung bình trong thang o t󰗬 0,34 󰜔 0,67). Trình 󰗚 nh󰖮n th󰗪c này c󰗨a
ng󰗞i dân không quá cao, nhng không ph󰖤i là th󰖦p. V󰗜i m󰗪c 󰗚 này
n󰗀u ánh giá chung theo thang i󰗄m thì cng không có gì áng lo ng󰖢i
v󰗂 ph󰖨n nh󰖮n th󰗪c trong nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân. Nhng n󰗀u
tách b󰖢ch t󰗬ng tiêu chí thì v󰗜i m󰗪c 󰗚 nh󰖮n th󰗪c nh v󰖮y, không th󰗄 là
n󰗂n t󰖤ng v󰗰ng ch󰖰c 󰗄 󰖤m b󰖤o r󰖲ng ng󰗞i s󰖾 th󰗲c hi󰗈n và làm t󰗒t các
hành vi làm ch󰗨 c󰗨a mình, càng không th󰗄 nh󰖰c t󰗜i kh󰖤 nng i󰗂u ch󰗊nh
hành vi làm ch󰗨 c󰗨a mình.
4.2.2. ánh giá trình 󰗚 th󰗲c hi󰗈n hành vi làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân
trong lnh v󰗲c chính tr󰗌
Trình 󰗚 th󰗲c hi󰗈n hành vi làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân (trên 21 t󰗊nh,
thành ph󰗒 ã kh󰖤o sát) n󰖲m trong kho󰖤ng i󰗄m trung bình (0,42) nhng
nhìn chung là m󰗪c 󰗚 th󰗲c hi󰗈n còn th󰖦p. S󰗒 i󰗄m trung bình c󰗨a ph󰖨n
th󰗲c hi󰗈n hành vi này cng th󰗄 hi󰗈n s󰗲 tng 󰗔ng v󰗜i ph󰖨n nh󰖮n th󰗪c

(0,59), b󰗠i l󰖾 không ph󰖤i t󰖦t c󰖤 m󰗎i ng󰗞i dân 󰗂u nh󰖮n th󰗪c rõ v󰗂
21
quy󰗂n và 󰗂u th󰗲c hi󰗈n nó trên th󰗲c t󰗀 vì nhi󰗂u lý do nh: s󰗲 s󰗤 hãi, s󰗲
th󰗞  chính tr󰗌
4.2.3. ánh giá trình 󰗚 i󰗂u ch󰗊nh hành vi làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân
trong lnh v󰗲c chính tr󰗌
Vi󰗈c i󰗂u ch󰗊nh hành vi nói chung c󰗨a a s󰗒 ng󰗞i dân còn r󰖦t
th󰖦p (0,38). ó cng là h󰗈 qu󰖤 t󰖦t y󰗀u c󰗨a nh󰖮n th󰗪c trung bình và vi󰗈c
th󰗲c hi󰗈n hành vi cng 󰗠 m󰗪c trung bình. Nh󰖮n th󰗪c không cao, l󰖢i
không mu󰗒n th󰗲c hi󰗈n hành vi thì ng󰗞i dân khó có th󰗄 phân bi󰗈t 󰗤c
nh󰗰ng hành vi úng và hành vi sai, do v󰖮y không th󰗄 i󰗂u ch󰗊nh 󰗤c
hành vi c󰗨a mình ho󰖸c i󰗂u ch󰗊nh 󰗠 m󰗪c 󰗚 th󰖦p.
4.2.4. ánh giá t󰗖ng h󰗤p k󰗀t qu󰖤 kh󰖤o sát
Th󰗪 nh󰖦t, nh ã trình bày chi ti󰗀t v󰗂 m󰗪c 󰗚 phát tri󰗄n vi󰗈c nh󰖮n
th󰗪c, th󰗲c hi󰗈n hành vi và i󰗂u ch󰗊nh hành vi c󰗨a t󰖦t c󰖤 các t󰗊nh 󰗠 trên,
chúng ta 󰗂u th󰖦y có m󰗚t m󰗒i tng quan khá h󰗤p lý (nói cách khác là t󰗊
l󰗈 thu󰖮n trong m󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a 3 c󰖦p 󰗚 nh󰖮n th󰗪c, th󰗪c hi󰗈n hành vi
và i󰗂u ch󰗊nh hành vi c󰗨a ng󰗞i dân). T󰗊nh có s󰗒 i󰗄m cao v󰗂 nh󰖮n th󰗪c
thì cng 󰗔ng th󰗞i có s󰗒 i󰗄m cao.
Th󰗪 hai, i󰗄m t󰗖ng trung bình c󰗚ng c󰗨a 21 t󰗊nh 󰜔 khi ánh giá v󰗂
h󰗈 tiêu chí 󰜝o l󰗞ng nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân󰜚󰜚 thì Vi󰗈t Nam
hi󰗈n nay ang 󰗠 m󰗪c 󰗚 trung bình (0,46 i󰗄m).
Th󰗪 ba, s󰗲 chênh l󰗈ch v󰗂 i󰗄m trung bình c󰗨a các t󰗊nh theo các c󰖦p
󰗚 v󰗂 nh󰖮n th󰗪c, v󰗂 th󰗲c hi󰗈n hành vi và v󰗂 i󰗂u ch󰗊nh hành thì m󰗪c 󰗚
chênh l󰗈ch không quá cao: Nh󰖮n th󰗪c (0,59), Th󰗲c hi󰗈n hành vi (0,42),
i󰗂u ch󰗊nh hành vi (0,38) .
Th󰗪 t, phân lo󰖢i trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 c󰗨a các t󰗊nh theo trình
󰗚 phát tri󰗄n c󰗨a nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân s󰖾 󰗤c chia theo trình
󰗚 t󰗬 th󰖦p 󰗀n cao: (1) Trình 󰗚 nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân 󰗠 m󰗪c
th󰖦p (t󰗬 0 󰗀n 0,33 i󰗄m) g󰗔m có 6 t󰗊nh: Phú Th󰗎, Kon Tum, Tuyên

Quang, Trà Vinh, Cao B󰖲ng, B󰖰c K󰖢n. (2) Trình 󰗚 nng l󰗲c làm ch󰗨
c󰗨a ng󰗞i dân 󰗠 m󰗪c trung bình (t󰗬 0,34 󰗀n 0,66 i󰗄m) g󰗔m 10 t󰗊nh:
Qu󰖤ng Nam, H󰖤i Dng, Lâm 󰗔ng, Long An, L󰖢ng Sn, 󰖰c Lk, Tây
Ninh, An Giang, Sn La, B󰖰c Giang. (3) Trình 󰗚 nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a
ng󰗞i dân 󰗠 m󰗪c cao (t󰗬 0,67 󰗀n 1 i󰗄m) g󰗔m 5 t󰗊nh: à N󰖶ng, Hu󰗀,
22
Hà N󰗚i, Thành ph󰗒 H󰗔 Chí Minh, Khánh Hoà.
4.3. K󰗀t lu󰖮n và khuy󰗀n ngh󰗌
4.3.1. K󰗀t lu󰖮n
- Các t󰗊nh 󰗤c ánh giá là có s󰗒 i󰗄m cao (t󰗪c là có trình 󰗚 nng
l󰗲c làm ch󰗨 cao) t󰖮p trung vào các t󰗊nh nh: à N󰖶ng, Hu󰗀, Hà N󰗚i,
Thành ph󰗒 H󰗔 Chí Minh, Khánh Hoà. i󰗂u ó có ngha là trình 󰗚 nng
l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân có s󰗲 tng 󰗔ng nh󰖦t 󰗌nh v󰗜i thu nh󰖮p,
trình 󰗚 dân trí, trình 󰗚 phát tri󰗄n kinh t󰗀 c󰗨a vùng.
- Các t󰗊nh 󰗤c ánh giá là có s󰗒 i󰗄m th󰖦p nh󰖦t (trình 󰗚 nng l󰗲c
làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân th󰖦p) t󰖮p trung vào các t󰗊nh nh: Phú Th󰗎, Kon
Tum, Tuyên Quang, Trà Vinh, Cao B󰖲ng, B󰖰c K󰖢n. i󰗂u này cng có
ngha nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân còn h󰖢n ch󰗀 do 󰗞i s󰗒ng còn
nhi󰗂u khó khn, do trình 󰗚 h󰗎c v󰖦n và m󰗪c 󰗚 giao lu c󰗨a các t󰗊nh này
v󰗜i bên ngoài còn nhi󰗂u h󰖢n ch󰗀.
- Trong các t󰗊nh có i󰗄m s󰗒 cao v󰗂 trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 thì
không t󰗊nh nào có i󰗄m s󰗒 tuy󰗈t 󰗒i cao, nh à N󰖶ng cao nh󰖦t cng ch󰗊
d󰗬ng l󰖢i 󰗠 0,71 i󰗄m. Trong các t󰗊nh có i󰗄m s󰗒 th󰖦p v󰗂 trình 󰗚 phát
tri󰗄n dân ch󰗨 thì cng không t󰗊nh nào có i󰗄m s󰗒 tuy󰗈t 󰗒i th󰖦p. Tr󰗞ng
h󰗤p B󰖰c K󰖢n không b󰗌 ri xu󰗒ng 0 i󰗄m mà ch󰗊 d󰗬ng 󰗠 0,20. Nh v󰖮y,
kho󰖤ng cách th󰗄 hi󰗈n trình 󰗚 phát tri󰗄n nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân
󰗠 các t󰗊nh không quá khác bi󰗈t, có m󰗚t m󰗪c 󰗚 tng d󰖨n 󰗂u.
- Trình 󰗚 nh󰖮n th󰗪c chung c󰗨a ng󰗞i dân 󰗠 các t󰗊nh v󰗂 c b󰖤n 󰗂u
cao và ngang nhau gi󰗰a các n󰗚i dung nh󰖮n th󰗪c c󰗨a dân ch󰗨
- V󰗂 th󰗲c hi󰗈n hành vi nhìn chung là th󰖦p và có s󰗲 khác nhau rõ

nét gi󰗰a các ho󰖢t 󰗚ng c󰗦 th󰗄.
- Vi󰗈c i󰗂u ch󰗊nh hành vi v󰗂 c b󰖤n là th󰖦p vì trên th󰗲c t󰗀 h󰖨u nh
ng󰗞i dân có trình 󰗚 nh󰖮n th󰗪c cha cao, l󰖢i ít th󰗲c hi󰗈n hành vi làm
ch󰗨 nên vi󰗈c i󰗂u ch󰗊nh hành vi làm ch󰗨 th󰖦p là i󰗂u t󰖦t y󰗀u.
4.3.2. M󰗚t s󰗒 khuy󰗀n ngh󰗌 v󰗂 s󰗮 d󰗦ng k󰗀t qu󰖤 ch󰗊 s󰗒 dân ch󰗨 trong
lu󰖮n án
- u i󰗄m c󰗨a b󰗚 ch󰗊 s󰗒 thí i󰗄m này là n gi󰖤n, d󰗆 th󰗲c hi󰗈n, các
tiêu chí 󰗤c a ra mang tính li󰗈t kê, th󰗄 hi󰗈n bao quát 󰗤c t󰖦t c󰖤 các
khía c󰖢nh th󰗄 hi󰗈n quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân trong lnh v󰗲c chính tr󰗌.
- Các k󰗀t qu󰖤 c󰗨a ch󰗊 s󰗒 dân ch󰗨 trong lu󰖮n án là các s󰗒 li󰗈u t󰗖ng
h󰗤p t󰗬 kh󰖤o sát ng󰗞i dân trên th󰗲c t󰗀 nh󰖲m ánh giá trình 󰗚 nng l󰗲c
làm ch󰗨 c󰗨a h󰗎 trên c󰖤 3 khía c󰖢nh quan tr󰗎ng: nh󰖮n th󰗪c, th󰗲c hi󰗈n
23
hành vi và i󰗂u ch󰗊nh hành vi làm ch󰗨. T󰗬 ây có th󰗄 giúp các c quan
ho󰖢ch 󰗌nh chính sách ánh giá úng trình 󰗚 làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân Vi󰗈t
Nam hi󰗈n nay.
- o l󰗞ng và ánh giá nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân m󰗜i ch󰗊 là
m󰗚t h󰗈 tiêu chí và toàn b󰗚 nh󰗰ng k󰗀t qu󰖤 nghiên c󰗪u này m󰗜i ch󰗊 ph󰖤n
ánh 󰗤c ph󰖨n nào trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 󰗠 Vi󰗈t Nam. Mu󰗒n ánh
giá toàn di󰗈n hn thì c󰖨n thi󰗀t ph󰖤i xây d󰗲ng và ti󰗀n hành o l󰗞ng 󰗒i
v󰗜i các h󰗈 tiêu chí còn l󰖢i nh lu󰖮n án ã lu ý 󰗠 trên. Sau khi ã xây
d󰗲ng hoàn ch󰗊nh 󰗄 o c󰖤 ba h󰗈 tiêu chí thì chúng ta có th󰗄 dùng nh󰗰ng
k󰗀t qu󰖤 ó 󰗄 ti󰗀n hành o l󰗞ng trình 󰗚 phát tri󰗄n dân ch󰗨 c󰗨a Vi󰗈t
Nam qua các nm.
- B󰗚 ch󰗊 s󰗒 thí i󰗄m trong lu󰖮n án này cng còn m󰗚t s󰗒 h󰖢n ch󰗀.
N󰗀u mu󰗒n ti󰗀n hành o ti󰗀p ho󰖸c m󰗠 r󰗚ng s󰗒 l󰗤ng m󰖬u kh󰖤o sát hn
thì c󰖨n cân nh󰖰c: nên lo󰖢t b󰗜t m󰗚t s󰗒 câu h󰗐i khó trong b󰖤ng h󰗐i. Nói
cách khác nên ti󰗀p t󰗦c t󰗒i gi󰖤n hóa h󰗈 th󰗒ng b󰖤ng h󰗐i 󰗄 g󰖨n dân và sát
v󰗜i trình 󰗚 nh󰖮n th󰗪c c󰗨a ng󰗞i dân hn.
K󰖿T LU󰖭N

Dân ch󰗨 và dân ch󰗨 hoá ang ngày càng tr󰗠 thành xu h󰗜ng t󰖦t y󰗀u
c󰗨a th󰗀 gi󰗜i và nhân lo󰖢i, trong ó có Vi󰗈t Nam. 󰗄 󰗂 xu󰖦t 󰗤c các h󰗈
tiêu chí o l󰗞ng dân ch󰗨 mang tính khoa h󰗎c, lu󰖮n án ã c󰗒 g󰖰ng a ra
nh󰗰ng cn c󰗪 quan tr󰗎ng xu󰖦t phát t󰗬 vi󰗈c nghiên c󰗪u các quan ni󰗈m
dân ch󰗨 t󰗬 c󰗖 󰖢i 󰗀n hi󰗈n 󰖢i, t󰗬 dân ch󰗨 phng Tây 󰗀n dân ch󰗨
phng ông, t t󰗠ng dân ch󰗨 mác xít và t t󰗠ng dân ch󰗨 phi mác
xít Lu󰖮n án ã nghiên c󰗪u, k󰗀 th󰗬a và ch󰗎n l󰗎c nh󰗰ng giá tr󰗌 quan
tr󰗎ng trong kho tàng lý lu󰖮n ó làm c s󰗠 lý lu󰖮n - n󰗂n t󰖤ng c󰗨a lu󰖮n án.
Lu󰖮n án cng trình bày các c s󰗠 th󰗲c ti󰗆n d󰗲a trên hai nghiên c󰗪u
c b󰖤n là: nghiên c󰗪u vi󰗈c xây d󰗲ng tiêu chí dân ch󰗨 và o l󰗞ng dân
ch󰗨 c󰗨a hai t󰗖 ch󰗪c qu󰗒c t󰗀 (Freedom House và T󰖢p chí The
Economist). Lu󰖮n án ã phân tích rõ nh󰗰ng u i󰗄m và nh󰗰ng m󰖸t còn
cha phù h󰗤p c󰗨a hai b󰗚 tiêu chí này 󰗒i v󰗜i Vi󰗈t Nam. Nghiên c󰗪u
quan tr󰗎ng th󰗪 hai c󰗨a ph󰖨n này là lu󰖮n án t󰖮p trung vào th󰗲c ti󰗆n n󰗂n
dân ch󰗨 Vi󰗈t Nam t󰗬 nm 1945 󰗀n này, trong ó 󰖸c bi󰗈t ch󰗊 ra nh󰗰ng
nhân t󰗒 󰖤nh h󰗠ng 󰗀n quá trình hành thành và phát tri󰗄n n󰗂n dân ch󰗨
Vi󰗈t Nam (nh󰗰ng y󰗀u t󰗒 riêng mang tính 󰖸c trng, truy󰗂n th󰗒ng, vn
hóa và l󰗌ch s󰗮 c󰗨a Vi󰗈t Nam).
󰗂 xu󰖦t khung lý thuy󰗀t là m󰗚t trong nh󰗰ng c󰗒 g󰖰ng quan tr󰗎ng
24
c󰗨a lu󰖮n án. Khung lý thuy󰗀t th󰗄 hi󰗈n rõ lý lu󰖮n n󰗂n t󰖤ng mà lu󰖮n án d󰗲a
vào, nh󰗰ng giá tr󰗌 󰗤c ch󰗎n l󰗎c t󰗬 các b󰗚 tiêu chí o l󰗞ng dân ch󰗨 trên
th󰗀 gi󰗜i và cng th󰗄 hi󰗈n nh󰗰ng i󰗄m riêng phù h󰗤p v󰗜i Vi󰗈t Nam. T󰗬
khung lý thuy󰗀t này lu󰖮n án ã phân tích và làm rõ ba h󰗈 tiêu chí o l󰗞ng
dân ch󰗨 c󰖨n thi󰗀t và phù h󰗤p v󰗜i Vi󰗈t Nam: (1) o l󰗞ng t󰗖 ch󰗪c và hi󰗈u
qu󰖤 ho󰖢t 󰗚ng c󰗨a h󰗈 th󰗒ng chính tr󰗌; (2) o l󰗞ng nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a
ng󰗞i dân; (3) o l󰗞ng các i󰗂u ki󰗈n 󰗄 th󰗲c hi󰗈n quy󰗂n làm ch󰗨 c󰗨a
ng󰗞i dân.
Cu󰗒i cùng, lu󰖮n án ti󰗀n hành kh󰖤o sát, o l󰗞ng thí i󰗄m trên m󰗚t
h󰗈 tiêu chí 󰜔 o l󰗞ng nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i dân. Sau khi o thí

i󰗄m 󰗠 21 t󰗊nh, thành ph󰗒 (1/3 s󰗒 t󰗊nh, thành ph󰗒 c󰗨a c󰖤 n󰗜c), lu󰖮n án
ã trình bày nh󰗰ng s󰗒 li󰗈u áng tin c󰖮y và ã th󰗄 hi󰗈n 󰗤c trình 󰗚 phát
tri󰗄n nng l󰗲c làm ch󰗨 khác nhau c󰗨a nhân dân các t󰗊nh, thành ph󰗒,
trong ó cao nh󰖦t là à N󰖶ng và th󰖦p nh󰖦t là B󰖰c Kan. i󰗄m trung bình
c󰗚ng c󰗨a t󰖦t c󰖤 các t󰗊nh, thành ph󰗒 th󰗄 hi󰗈n nng l󰗲c làm ch󰗨 c󰗨a ng󰗞i
dân 󰖢i di󰗈n cho Vi󰗈t Nam hi󰗈n nay 󰗠 m󰗪c trung bình là 0,46 (cao nh󰖦t
là 1 và th󰖦p nh󰖦t là 0).
T󰖦t c󰖤 nh󰗰ng n󰗘 l󰗲c ó nh󰖲m ch󰗪ng minh m󰗚t i󰗂u: không ph󰖤i c󰗪
a 󰖤ng m󰗜i là dân ch󰗨 còn m󰗚t 󰖤ng thì không có dân ch󰗨. M󰗘i n󰗂n
dân ch󰗨 s󰖾 󰗤c hình thành t󰗬 nh󰗰ng i󰗂u ki󰗈n l󰗌ch s󰗮 - xã h󰗚i khác
nhau nên s󰖾 là không công b󰖲ng khi áp 󰖸t các tiêu chí o l󰗞ng dân ch󰗨
c󰗨a phng Tây cho các n󰗜c phng ông, tiêu chí o l󰗞ng dân ch󰗨
c󰗨a các n󰗜c phát tri󰗄n v󰗜i các n󰗜c ang phát tri󰗄n Vi󰗈t Nam kiên trì
t󰖮p trung dân ch󰗨 nhng tích c󰗲c 󰖦u tranh ch󰗒ng t󰖮p trung quan liêu,
khuy󰗀n khích phát huy sáng ki󰗀n t󰗬 các t󰖨ng l󰗜p nhân dân, th󰗬a nh󰖮n
con 󰗞ng ti󰗀p c󰖮n chân lý t󰗬 nh󰗰ng góc 󰗚 khác nhau, nhng không c󰗖
v hành 󰗚ng khiêu khích, dân ch󰗨 quá tr󰗜n, l󰗤i d󰗦ng m󰗠 r󰗚ng dân ch󰗨
󰗄 vi ph󰖢m dân ch󰗨.