ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP&SHƯD
********************
BÁO CÁO
Môn: Thổ Nhưỡng
Vấn Đề 10: ĐẤT NGẬP NƯỚC

I. Khái niệm đất ngập nước.
- Theo Công ước RAMSAR (Điều 1.1) thì "Đất
ngập nước bao gồm: những vùng đầm lầy, đầm lầy
than bùn, những vực nước bất kể là tự nhiên hay
nhân tạo, những vùng ngập nước tạm thời hay
thường xuyên, những vực nước đứng hay chảy, là
nước ngọt, nước lợ hay nước mặn, kể cả những vực
nước biển có độ sâu không quá 6m khi triều thấp".
- Ngoài ra, Công ước ( Điều 2.1) còn quy định
các vùng đất ngập nước: “ Có thể bao gồm các vùng
ven sông và ven biển nằm kề các vùng đất ngập
nước, cũng như các đảo hoặc các thuỷ vực biển sâu
hơn 6m khi triều thấp, nằm trong các vùng đất ngập
nước”.

M T S MOÂ HÌNH T NG P N CỘ Ố ĐẤ Ậ ƯỚ
M T S MOÂ HÌNH T NG P N CỘ Ố ĐẤ Ậ ƯỚ


II. Những tính chất hóa học trong đất
ngập nước.
1. Quá trình khử đất.
- Trong đất ngập nước khi các tế bào khổng trong đất

chứa đầy nước, oxy bị đẩy ra khỏi các tế bào khổng, tạo điều
kiện yếm khí. Trong điều kiện này vi sinh háo khí bất động, vi
sinh yếm khí phát triển. Chúng sử các chát oxy hóa trong
điều kiện không có oxy là Fe3+, Mn4+, SO42-, CO2. Các chất
này bị khử tạo nên quá trình khử trong đất ngập nước.
Phản ứng trong đất có thể minh họa bằng phản ứng sau:
Fe(OH)
3
+ 1/4CH
2
O + 2H
+
<==> Fe
2+
+ 1/4CO
2
+ 11/4H
2
O.
- Trong phản ứng khửu trong đất ngập nước H+ bị sử
dụng và chuyển thành nước chính vi sinh vật là tác nhân gây
phản ứng.

2. Thay đổi điện thế oxy hóa khử (Eh).
- Cùng với tiến trình khử hàm lượng chất oxy hóa giảm và
hàm lượng chất khử tăng. Điện thế oxy hóa khử (Eh) giảm
nhanh ở giai đoạn từ 2-4 tuần sau khi ngập nước. Eh giảm từ
khoảng từ +600mV ở thời điểm bắt đầu ngập đến 100mV ở 4
tuần sau khi ngập.
- Trình tự các chất bị khử và điệ thế Eh diễn ra theo thứ tự

sau:
- Nếu trong đất có hàm chất oxy hóa như: NO
3
-
, Fe
3+
, Mn
3+

cao thì sẽ làm chậm tiến trình khử SO
4
2-
. Do sự phân bố không
đồng đều của vi sinh vật và các chất trong đất nên tình trạng
khử có thể xảy ra không đồng đều. Do đó các chất khác nhau
có khử đồng thời ở các điểm lân cận trong đất.

- Eh chỉ tình trạng oxy hóa hay khử của đất. Cây trồng cạn sẽ
không phát triển bình thường trong điều kiện khử kéo dài. Cây
lúa có thể phát triển bình thường trong điều kiện ngập nước vì
có một hệ thống vận chuyển oxy từ thân lá đến rễ. Tuy nhiên
trong điều kiện khử mạnh Eh thấp các chất khử như: Mn
2+
,
Fe
2+
, H
2
S, CH
4

có thể tích lũy cao đến mức gây độc cho sự
phát triển của lúa.
3.Thay đổi pH.
- Thời gian kéo dài cùng với quá trình khử tăngdần, ở đất chua
thì pH tăng dần và đất kiềm thì pH giảm dần đến khi pH gần
trung tính.
- Ở đất chua pH tăng khi ngập nước là do quá trình khử sử
dụng H+ để nhận O
2
-
, pH giảm trên đất kiềm khi ngập nước là
do CO
2
sản sinh trong quá trình hô hấp của vi sinh vật. CO
2

hòa tan trong nước làm giảm pH:
CO
2
+ H
2
O < == > HCO
3
-
+ H
+

- PH trong đất kiềm giảm càng mạnh khi hàm lượng chất
hữu cao càng cao.
- Trên đất chua tác dụng làm giảm pH của CO

2
không quan
trọng so với tiến trình khử do đó kết quả là pH tăng trong
thời gian đất bị ngập nước.
4.Thay đổi dẫn điện (EC).
Độ dẫn điện (EC) trên đất bị ngập có khuynh
hướng gia tăng trước khi ngập. Nguyên nhân là do
trong thời gian ngập có sự gia tăng nồng độ các
chất khử như: Fe
2+
, Mn
2+
và tích lũy các ion như:
NH
+
, NCO
3
-
, RCOO
-
. Trên đất kiềm sự hòa tan
carbonat và acid hữu cơ trong thời gian ngập cũng
làm gia tăng EC. Nếu ngập thời gian dài thì EC sẽ
giảm sau khi đạt đến đỉnh cao là do sự kết tủa của
Fe
2+
thành Fe(OH)
2
và Mn
2+

thành Mn(OH)
2
.

5. Thay đổi thành phần hóa học:
- Sự phân hủy chất hữu cơ:
- Tích tụ CO
2
:
- Tích lũy NH
4
+:

- Mất đạm ở dạng hơi:
- Sự khử sắt :
- Sự khử Mn :
- Khử SO
4
2-
:
- Phóng thích lân:
- Giảm hàm lượng kẽm hòa tan:

III. Phân loại đất ngập nước
Hệ thống phân loại đất ngập nước ở Việt Nam gồm 5 cấp phân vị:
- Cấp I là Hệ thống: được xác lập dựa vào bản chất của nước (hệ thống
đất ngập nước mặn, lợ và ngọt gồm: hệ thống đất ngập nước mặn ven
biển, nước mặn nội địa, nước ngọt ven biển và nước ngọt nội địa).
- Cấp II là Phụ hệ thống: phân chia từ hệ thống dựa vào nguồn
gốc (phụ hệ thống tự nhiên và nhân tạo).

- Cấp III là Lớp: được phân chia từ phụ hệ thống dựa vào chế độ
ngập nước (lớp đất ngập nước thường xuyên và tạm thời).
- Cấp IV là Kiểu: phân chia từ lớp, dựa vào đặc điểm địa mạo,
thành phần thạch học của nền đáy (đất) và thực vật (có hay
không có thực vật), hiện trạng sử dụng đất.
- Cấp V là Phụ kiểu: được đề xuất dựa vào thành phần thạch học
- khoáng vật của nền đáy, các loại thực vật

Hệ thống đất ngập nước mặn ven biển

IV. Vai trò và chức năng của đất ngập nước.
1. Vai trò:
- Đất ngập nước là những hệ sinh thái
có năng suất cao, cung cấp cho con người
nhiều loại nhiên liệu, thức ăn, là nơi giải trí
và nơi lưu trữ các nguồn gen quý hiếm.
- Cung cấp 20% nguồn thực phẩm trên
toàn cầu.
- Ngoài ra, đất ngập nước còn có vai
trò quan trọng trong thiên nhiên và môi trường
như lọc nước thải, điều hòa khí hậu, chống xói
lở bờ biển, ổn định mực nước ngầm, là nơi trú
chân của nhiều loài chim di cư quý hiếm


2. Chức năng.
- Chống sóng bão, ổn định bờ biển và chống xói
mòn.
- Xử lí nước giữ lại chất cận, chất độc làm nguồn
phân bón cho cây và thức ăn của các sinh vật khác.

- Lưu thông dòng nước.
- Chứa nhiều tài nguyên rừng là nguồn tài
nguyên thiên nhiên giàu có và có nhiều động vật
hoang dã.
- Nguồn tài nguyên cỏ và tảo biển.
- Nguồn thủy sản là môi trường sống và nơi
cung cấp thức ăn cho các loài thủy sản có giá tri
kinh tế cao.
- Làm khu giải trí du lịch.


V. Hiện trạng
- Trong 15 năm qua, diện tích đất ngập nước tự
nhiên đã giảm đi, diện tích đất ngập nước nhân tạo
tăng lên.
- Cụ thể là các khu rừng ngập mặn tự nhiên ven biển
đã mất dần, thay vào là các đầm nuôi thủy sản, các
công trình du lịch và một số ít diện tích trồng rừng.
- Diện tích rừng ngập mặn đã giảm 183.724ha trong
20 năm qua (từ năm 1995). Trong khi diện tích nuôi
trồng thủy sản đã tăng lên 1,1 triệu ha năm 2003.
- Đến năm 2007 diện tích đất ngập nước giảm mạnh
- Nhiều hệ sinh thái đất ngập nước chưa được biết
đến và và chưa được điều tra, đánh giá về chức
năng sinh thái, tiềm năng kinh tế, giá trị bảo tồn đa
dạng sinh học.

- Chưa có qui hoạch tổng thể đất ngập nước cho
mục đích bảo tồn và khai thác để phục vụ cho phát
triển kinh tế – xã hội. Các hệ sinh thái đất ngập nước

ở nước ta đang bị khai thác bừa bãi, không phù hợp
với chức năng và giá trị kinh tế, sinh thái nên hiệu
qủa thấp, gây những hậu quả lâu dài khó khắc phục.
- Dân số gia tăng quá nhanh, phương thức và tập
quán lạc hậu, sự nghèo đói tại các vùng đất ngập
nước và vùng xung quanh đã dẫn tới việc khai thác
cạn kiệt tài nguyên đất ngập nước, làm thu hẹp diện
tích đất ngập nước và làm biến đổi nhiều lọai hình
đất ngập nước theo chiều hướng bất lợi.

MỘT SỐ VÙNG ĐẤT NGẬP NƯỚC Ở MIỀN BẮC VÀ MIỀN NAM

VI. Phương hướng phát triển
- Đình chỉ việc đấp đê lấn biển, các hình thức khai thác làm thu
hẹp diện tích và phân bố đất ngập nước.
- Từng bước cải tạo các bãi lầy ngập triều để phát triển nông
nghiệp.
- Ngăn ngừa ô nhiễm nguồn nước.
- Tạo thông thoáng cho dòng chảy ở các bãi triều là tạo thuận
lợi cho quá trình bồi tích
- Khôi phục các đất ngập nước đang bị suy thoái nghiêm trọng.
- Hạn chế phá các rừng ngập mặn để nuôi tôm cá.
- Thành lập một mạng lưới các khu bảo tồn đất ngập nước.
- Duy trì các điều kiện thuận lợi của các loại hình đất ngập
nước.
- Tiếp cận với các nước láng giềng để chia sẽ thông tin, trao đổi
kinh nghiệm về bảo tồn và sử dụng đất gập nước.
- Nâng cao nhận thức của cãn bộ lãnh đạo và người dân về đất
ngập nước nhân ngày đất ngập nước thế giới ngày 2-2


Một số khu bảo tồn đất ngập nước ở nước ta:
Tràm Chim thuộc tỉnh Đồng Tháp



Khu bảo tồn Vân Long thuộc đồng bằng Bắc Bộ

Khu bảo tồn Lung Ngọc Hoàng thuộc tỉnh Hậu Giang