sa
GÀN KÉT
GIQA
VÀN HOA VA DU
LICH
THS. TRAN THUY ANH
Khoa Du
lich
hoc - DH KHXH&NV
"Nguài
la di du lich khàp the
giói inong
tìm
àuge
iihHìig
cài mình cdn
va
cuòi cùng lai tìm
àuge
diéu
dò
ngay trén chình qué
huaiig
cùa mình"
T.MORE
(Anh)
1.
Du
Ijch
vàn hóa
va

vàn hóa du
Neh.
Moi quan
he
giura du lich
va
vàn hóa
Du
lich
vàn hda là mot
loai
hình ebù yèu hudng vào viéc quy
boach,
làp
trình, thièt kè
càc
tour
Ifl
bànb tham
quan
càc
edng trình
vàn hda ed kim. Vi du di du lich vàn hda Paris, tbì càn thàm nhà
thò
Due
Bà, Khài Hoàn Mdn, thàp Eiffel, vién Panthéon, bào tàng Louvre,
làu
dai
Versaille Di du lich vàn hda
Ha

Nói tbì càn thàm Vàn
Mièu
-
Qude
Tu
Giàm, chùa Mdt Cdt, dén Quan Tbànb,
ebùa
Tran Qude, Bào
tàng Lich
su
Viét Nam, Làng
va
Bào tàng Hd Chi Mình, Bào tàng lich
su
quàn su, Cùa Bàc, Hoàng Tbànb
Vàn hda du lich tam
bièu
là khài niém ndi
ve
"dàn tri"
va
"quan
tri"',
ve
thè ùng xù cùa ngudi Viét Nam ndi
chung,
ùng xù cùa càc càn
bd edng nhàn vién ngành du lich ndi riéng. Kbàeh du lich bg mudn gì?
Hg mudn
Idng

hiéu kbàeh, ebù nhà hd bdi ddn kbàeh, tao cho kbàeh
mgi su
de
dàng, khdng
phién
nhiéu,
tu
kbàu
xuàt nbàp
cànb,
ddi tién
di lai, àn d, dàn khàcb tham quan, thuyé't mình Khàch du lich khdng
mudn gì? Hg khdng mudn tré con àn mày
lèo
déo theo hg, chìa tay xin
tién, ed ngudi kéo hg, ép hg
pbài
vào quàn àn này, mua màt hàng ng vi
'
ChO
dùng cùa GS.
Tran
Quò'c
Vuong.
644
hg dà ed càc guide hook, bàn dò du lich
va
dà
co
nhflng chù dinh cùa

riéng mình. Hg
kbòng
mudn nhìn thà'y eành
tré
con
le
la
ben
ve dudng
Idi
vào chùa Huong bay noi hành huong nào khàc, hg
khòng
mudn
bi
bàt chet, hg sg bàn,
tu
phòng ngù, khàch san, ra ngoài phd, cho tdi càc
di tich vàn hda - lich
su.
Hg sg
lày
nhiém HIV/AIDS, SARS kè eà
nhflng diéu nhd nhàt là hg khdng mudn dùng dua nhua, khdng mudn
bi dua thùc àn qua dàu, dành do, dành rdt xudng bd quàn ào dù là
xoàng
xlnh
bay sang trgng cùa hg
Trude
hèt là mdi quan he gifla du lich
va

càc di
san
vàn hda dàn
gian. Su khai
tbàc
di
san va
truyén thdng vàn hda càc dàn toc nhu mot
dang tiém
nàng
cùa du lich là mdt edng viéc quan trgng, két hgp vdi
su giù gin
va
phàt
buy
già tri nhàn vàn cùng bàn sàc dàn toc hàm chùa
trong di
san
dd. Thue tè là, trong kho vdn di
san
vàn hda, ed nhflng
boat ddng, nhflng
bién
tugng khdng thè, khdng nén khai tbàc cho du
lich boàe
nèu
khai tbàc tbì càn thàn trgng
va
ed nhflng bién pbàp bào
dàm phàm chat vdn ed cùa nd. Trong quan he vàn hda dàn gian

va
du
lich ed eà su tuong hd, ed eà su ddi dàu. Chang han nhu, theo
Idi
kè
cùa mdt nfl chuyén
già
du lich ngudi Zimbabué, d nude bà, ngudi con
gài ed diéu mùa udn
lugn
co thè trude bàn thd thàn
linh
trong
le
trudng tbànb. Diéu mùa này dà
duge
bién dai hda bdi càc edng ty du
lich
ma
thue chat là khai tbàc càc ddng tàc
va
tu thè cùa phàn co thè
ngudi con gài tinh
tu
bung tra xudng vdi nhflng diéu bd
cong
hdng,
udn bung, ggi ra nhflng bièu thi xàe thit. Diéu mùa duge càc khàch
nam gidi rat tàn thudng, hg chup ành, quay video
va

cdn ném eà tién
thudng cho vQ edng. Theo bà, ngành du lich
Igi
vi thu
bùt
duge nhiéu
kbàeh. VQ edng cQng duge
Igi.
Nhung hình ành day tìnb nhàn vàn cùa
nude bà dà bi bdp mèo
va xuyén
tac. Luu lai trong tri nhd khàch du
lich ehi cdn là nhflng àn tugng
ve
su bièu thi thàp
ben ma
diéu mùa cài
bién dà trình
dién"*.
O Viét Nam, tìnb trang chua dén
mùc
nhu vày nhung
tu
gde nhìn
du lich cùng dà ed mdt so vàn
de
càn pbài
hru
tàm
va

trao ddi lai nhàm
làm
rò hon su
lién
he càn pbài ed gifla vàn hda
va
du lich. Nhung
nhà't
thièt pbài nhìn mdi quan
he
này d gde dd tich cuc, trong sàng
va lành
'"
Tu
lièu
cùa
GS.
TSKH. Tó Ngoc Thanh.
_
. 645
manh, ed
Igi ve
eà tinh thàn
làn
vàt
chat
chocà hai
ben,
du lich
va

vàn
hda. Vi du d Huè, trong mdt khàch san, ngudi ta dành mdt phdng,
thièt kè nhu mdt noi cùa vua
va
hoàng bau ngù cho kbàeh thué. Khàch
nam se duge khoàc ào hoàng bào, ddi mù mién, di bia hoàng
de.
Vg
khàch bay ngudi càp ddi vdi khàch sé màc xiém y cùa hoàng
bau.
Hg
ngdi àn vdi su
bau
ha cùa cùa nbùng ngudi ddng vai thi ty, thi ve, ddi
lue
ed eà vai quan boan dùng chàu. Dàc biét top
nbac cu
càc bài Nhà
nhac trong
lue
hg àn udng ndi chuyén. Sau
bua
àn, eà doàn tùy tùng
dàn doàn khàcb vào phòng hoàng de' trong tiè'ng Nhà nhac rèo
rat.
Ve
bién tugng này ed hai y kièn: Phia phàn ddi
thi
cho ràng dù triéu
Nguyén duge dành già thè nào

ve
màt lich
su
tbì càc vi vua
va
nhùng
gì gàn bd vdi hg, nhu Nhà nhac chàng han, vàn là nhùng bièu tugng
thiéng
liéng,
khdng thè dem ra làm
trò
mua vui cho khàch
duge.
Hg
càm thà'y
Idng
tu tdn dàn
toc
bi xùc
pham.
Thù vàn hda
cao
dep nhu
Nhà nhac bi dem bàn rao cho nhùng cài "tai tràu" cùa khàcb. Phia ùng
ho tbì lai cho rang bay gid là thdi budi thi trudng, cài gì thu duge tién
tbì làm bdi
cu
giù mài nhùng thù dà trong kho bay trong bào tàng
khdng
co

ich gì.
Mot
trudng hgp khàc là bién tugng "cbg tinh" bi hiéu
theo
ngbia
tièng Kinh là "mua bàn tìnb". Nò cùng là
mot
phién cbg
nhu mgi phién khàc
tbòi,
nhung ngudi ta di cbg khdng pbài
de
mua
bàn
ma
là
de gap
nhau. Nd là cài
ed
chù khdng pbài là muc
dich.
Ggi
là cbg tinh làm sai
lac
bàn chat cùa su vàt. Vàn
de
dàt ra d
day
- ranh
gidi giùa vàn hda

va
du lich cùng là
day
- là cbg tìnb ed nén trd thành
dò'i
tugng quan sàt cùa khàcb du lich bay kbòng? Nèu
co
tbì
liéu co
xùc pham dén chiéu sàu tìnb càm
va
tinh nhàn vàn cao dep cùa nhàn
dàn càc dàn
toc
kbòng? Liéu nò
ed
dung
tue
hda kbi dem nhùng cuòc
gap gd, chuyén trò kin dào gifla hai ngudi tbànb mdt
man
trình dién du
lich khdng? Lai cdn tièt muc làm dàm cudi già cho khàcb xem,
co
rude
dàu, trang dièm,
le
bài, dàn dàu
va
thàm chi eà tié't muc ddng

phdng
nOa.
0 ddng
bang
sdng Cùu Long, càc nghé sy ddn ea tài tu rùt rudt ca
cho mùi
man
sàu
càu
vgng ed tbì khàch nhdm nhoàm àn udng
va
on
ào
nói
cudi. Vàn hda
va
du lich sé xù
ly
thè nào khi dem cài vdn àm
nhac rat muc bào boa, phong nhà cùa càc tài
tu
di
phue
vu
va
làm nén
cho nhùng
bua
àn
xò

bd?.
Nhùng cuòc trình dién già tao nhu thè rò ràng eò ành hudng dén
646
tàm ly vàn bòa cùa chình
ngudi
chu nhàn chùng. Trình dién theo càch
dd là dà tàch boat ddng ra khdi mdi trudng
va
bòi cànb cùa nd, tua nhu
là
càt
eành
boa
dem càm vào
Ig.
Do vày, nhflng boat ddng dd cung
ddng thdi màt
ludn
y
nghla
nhàn vàn cùa chùng, chi cdn là nhflng trd
làp di làp lai nhiéu làn cho khàch xem. Dàn dàn nò kbòng duge ngudi
bàn xù coi trgng
va
hg sé loai chùng ra khdi tdng thè nén vàn hda cùa
hg
va
xèp vào loai nhflng boat ddng
de
thu nbàp. Thù nfla, mdt khi dà

khdng cdn là bièu tugng tinh thàn dàn toc
va
trd tbànb mdt mdn hàng
duge dua vào luu thdng tbì ngudi dàn cflng san sàng udn nàn nd theo
nhflng gì
ma
khàch du lich mudn eó. Nhiéu noi trén Tày Nguyén,
ngudi ta ludn cudng diéu
de
gidi thiéu mdt con ngudi Tày Nguyén
hoang so, bàt
day
tièng hù, mùa tbì toàn thàn rung
qua
mùc, chiéng
edng duge gò lai theo
Idi
"bién dai" cho "bdc
lùa".
Dd dét thd càm
xudng càp, càc mài nói chua dùng dà tuòt, màu vài gap nude mua vài
làn là phai nhat. Dù bàn
rat
rè
ma san
phàm thd càm vàn vàng khàch.
Cd nguy co là chình ngudi bàn xù dang ha thàp
chat lugng
hàng hda
tham

già
du lich cùa mình
va
dành màt ngày càng nhiéu hàm lugng
vàn hda chùa dung trong dd. Co
che
phàn phdi
Igi
ich dén càc thành
phàn tham
già
vàn hda du lich cflng
rat bue
xùc. Thue té ngudi thu
Igi
it nhà't chình là ngudi bàn xù, chù nhàn
va
là ngudi
san
xuàt ra thù
hàng hda vàn hda dd. Hg khdng ed vdn, kbòng
co
cùa
bang,
bàn
lang
thang trén dudng phd boàe bàn lai cho nhùng ngudi ed cùa
bang
boàe
càc quay hàng luu niém cùa kbàeh san

va
nhàn lai so tién rat it di.
Hàm lugng vàn hda, ndng dà
va
tài nàng cùa tri sàng tao, nghla là bàn
quyén vàn hda chùa trong
san
phàm tbì khdng duge ai
tra
tién. Le ra
hg pbài
duge
bdi dudng
tbich
dàng
de
tài
san
xuàt tri tue
va
ky nàng
trình dién. Rdi cdn su dàu tu cho co sd ha tàng cùa nhà d, dudng
di.
Idi
lai dén làng cùa càc dàn tdc. Nhflng diéu này
duge
dàt ra
rat
gay gàt
trong bdi

nghi
UNESCO
nàm
2000 tai Tokyo. Td
ebùc
Sd hflu Tri tue
Thè gidi (World Intelleetual Property Organization -
WIPO)
dang
nghién cùu mdt edng
ude
qude té nhàm bào ve quyén sd hflu sàng tao
cùa càc dàn
toc,
càc eòng ddng kbòng thuòc gidi chuyén ngbiép.
Rò ràng mdi lién he gifla vàn hda dàn gian
va
du lich rat chat che.
Dàc biét, viéc bào
ve
di
san
vàn hda, nhà't là di
san
vàn hda phi vàt thè
càng là vàn
de
pbài luu tàm thue su. Dd là phong tue, tàp quàn, nghé
thuàt, ngdn
tu

nhu ca dao,
ho,
ve,
truyén , nghé thuàt bièu dién nhu
647
ca, mùa, nhac,
san
kbàu, mùa rdi , nghé thuàt tao hình nhu
bòi
boa,
diéu khàc, trang tri, kièn
trùc ,
càc bièu bién tàm linh, tin ngudng,
càc truyén thdng y hgc, càc nghé thù edng, my nghé Vàn
de
d
day
là
xàe làp
duge
ranh gidi gifla bai
linh
vue,
ràng nhflng bién tugng,
nhflng bièu bién, nhflng boat ddng
thude linh
vue nào ed thè khai thàc
de
phue vu du lich. Khi khai tbàc nhu thè càn pbài tuàn thù nhflng
nguyén tàc gì

de
bào ve
va
phàt buy nhflng già tri
va
bàn sàc vàn hda
cùa di
san,
trành nguy co xàm hai bay làm sai lac hình ành
va
nói
dung cùa di san. Càn pbài ed mdt ty le phàn phdi
Igi
ich thu duge
trong boat ddng vàn hda du lich mot càch rò ràng, hgp ly. Ngành du
lich ed
le
càn pbài ed tràch nhiém dàu tu trd lai cho vàn hda duge phàt
huy làu
dai va
vflng
ben
(vi du ngoài viéc dàu tu nàng càp co sd ha
tàng, viéc quan trgng là
gap
phàn xda ddi giàm nghèo cho
edng
ddng
làng
va

gdp phàn dào tao càc thè he tré
de
di
san
vàn bòa duge tièp
ndi).
Theo kinh nghiém ò Indonexia, trén dào Bali
ed man
trình dién
mùa bàt Ramayana, ti le chia nèu lày tdng thu mdt tdi dién là 100%
nhu sau:
- 35% tra cho nghé nhàn trình dién.
- 20% tra cho làng
(vi day
là trình dién do làng td cbùc, kbòng
pbài là doàn vàn eòng bay td cbùc chuyén ngbiép cùa Nhà nude).
- 20% dành cho quy dào tao
Idp
nghé nhàn tré.
- 10% ddng thué doanh thu cho nhà nude.
- 15% tra cho càc càng ty thdng qua viéc giàm
ve.
(Khàch di
le
bay du lich
bald
kbòng duge hudng su giàm già này).
Con ngudi - chù/khàch thè cùa vàn hda cùng ed nghla con ngudi
là chù/khàch thè cùa du lich. Con ngudi tao ra
va

hudng thu bau hèt
nhùng
san
phàm vàn boa
va
du lich ùng theo bdn chiéu quan he trong
sudt ddi ngudi sé trai nghiém:
1.
Nèu ùng vdi quan he gifla con ngudi vdi tu
nhién:
khàch du lich
tham
già
sàng tao boàe bào ve
va
thudng ngoan nhóm dièm du lich
thuòc
ve
cànb quan tbién nhién nhu vudn cày, bang ddng,
song
nùi, ao
hd, sdng ngdi, bién eà v.v.
2.
IJng
vdi quan
he
xà bòi cùa con ngudi là viéc ho sàng tao,
xM
dung
va

hudng thu càc dièm du lich thuòc
nhóm
tu tao
nhir
còns.
vitìM
648
vudn eành dàn tdc, trung tàm thuong mai, siéu thi, quàng trudng trung
tàm, phd di bd
3.
Ùhg vdi quan
he
tàm linh (bay lich
su)
cùa con ngudi là nhdm
dièm du lich thude
ve
càc di tich lich
su
vàn hda nhu ebùa ehién, dén
dai,
am phù, nhà thd, tbànb quàch, làng tàm, mièu mg
4.
Quan he thù tu là con ngudi vdi chình mình sé bao phù
lén
trén
eà ba loai quan he kia, sé tham thàu sàu sàc khi ddng thdi tham
già
vào phàt trièn vàn hda
va

du lich vdi tu càch kép vùa là chù thè sàng
tao,
vùa là khàch thè hudng thu.
Trén thue tè, tài nguyén ngành du lich ed là toàn bd thè gidi vàt
chat va
toàn bd lich
su
vàn mình nhàn loai. Do vày, tài nguyén du
lich gdm:
- Tài nguyén du lich tbién nhién gdm ba nhdm chình là sdng nùi,
khi bau
va
sinh vàt.
- Tài nguyén du lich nhàn vàn: là nhflng cùa cài vàt chat
va
cùa
cài tinh thàn do con ngudi sàng tao ra, ed khà nàng thu bùt con ngudi
tién hành boat ddng du lich.
- Tài
nguyén
du lich xà bòi: là nhflng
net
riéng ed
ve
phong
tue,
tàp quàn, quan niém
va
phuong thùc trong ddi sdng dàn cu d
mdi dàn tdc.

Vàn hda là nguón lue
de
phàt trièn du lich. Trong càc tài nguyén
du lich ed hai loai tài nguyén thude
ve
vàn hda là nhàn vdn
va
xà
ligi.
Tài nguyén du lich nhàn vàn
va
xà bòi ed nhflng tìnb chà't chung
là: Da dgng (làm phong phù
san
phàm du lich), hàp dàn (thu bùt
khàch),
dì bién
dèi
(thay ddi do tàc ddng cùa kbàeh quan),
dóc
dào (là
net
riéng eò, sàc thài dàc trung), khòng dich chuyén (ngay eà khi eò
càc
san
phàm mò phòng cung khòng thay thè duge)
va
dàc biét là
de
ton thà't. Trong kbi tài nguyén du lich tbién nhién tam eoi là vò han

(tàt nhién, vò han tuong ddi) tbì tài nguyén du lich nhàn vàn
va
xà hói
lai là hflu han (càn bào ve
de
khai thàc làu
dai).
Tinh chat cùa tài
nguyén du lich nhàn vàn là tao nén su hùng thù ddi vói du kbàeh
ve
nhu càu tìm hiéu lich su. Tài nguyén du lich xà
bòi
lai là dièm
Idi
cudn, là diéu kièn
de
du lich phàt trièn theo chiéu sàu thdng qua viéc
649
hudng thu vàn bòa cùa nude khàc, dàn
toc
khàc. Su khàc nhau gifla
nhung nén vàn hda là do su khàc nhau
ve
lich
su,
ve
diéu kièn
va
mòi
trudng sdng. Nhflng cài dd làm nén su khàc biét

ve
vàn hóa, do
dò,
tao
nén su hùng thù, làm này sinh ddng co di du lich.
Kbi khai thàc ngudn lue vàn hda
de
phàt trièn du lich càn pbài tòn
trgng ba nguyén tàc sau
day:
1.
Nguyin
tac thi trudng: Pbài xuàt phàt tfl nhu càu cùa du khàch
va
tao ra nhflng
san
phàm tbich hgp. Pbài tinh dén càc tuyé'n, dièm
de
hình tbànb tour du lich. Dàm bào 3 hiiu qud (kinh tè - xà bòi - mòi
trudng); 4 già tri (thudng thùc - lich
su
- khoa hgc - thue dung); 5 diéu
kién (giao thdng - ed dudng di; kinh tè
-
ed vdn dàu tu; tài nguyén - co
sd ban dàu
de
phàt trièn; khà thi -
ve
diéu kién dàu tu; thi trudng - ed

ngudn khàcb).
2.
Nguyin tac kinh té: Pbài bào dàm
Igi
ich kinh tè cho ngudi
kinh doanh du lich, cho ngudi dàn dia phuong
va
cho ngàn
sàch.
Dàc
biét gàn
Igi
ich cùa ngudi dàn vdi
Igi
ich kinh tè ed duge tu du lich.
3.
Nguyén tac bào vi: Ngudn lue vàn hda là
bini
hình nén vùa
khai thàc, vùa pbài bào ve
va
làm giàu
de
khai thàc duge làu
dai.
Càn
tinh dén khà nàng
ve sue
ebùa
va

càc giài pbàp han
che
su mai mot,
thàm chi làm màt di vdn vàn hda phue vu du lich.
2.
Mot vài kinh
nghiém
gan ket
vàn
hóa vói du Neh
d niróc
ngoài
Du lich vàn hda ngày càng phàt trièn do
chat
lugng ddi sdng ngày
càng cao hon. Mdt
loat
trung tàm
lù
hành
va
càc edng ty xuyén
qude
già
duge thành làp
de
phue vu hàng ty ngudi ed nhu càu du lich trén
toàn thè gidi. Mdt sd trung tàm nghién cùu
ve
du lich dà duge thành làp

d càc nude. Cd mdt trung tàm khà ndi tièng d Anh là: "Trung
tàm ve
du
lich
va
thay ddi vàn hda" (Centre For Tourism and Cultural Change)
thuóc Dai hgc Tdng hgp Sheffield Hallam (mién Trung nude Anh)*".
Day
là trung tàm nghién cùu chuyén sàu
ve
vàn hda
va
du lich. Hg
luòn
luòn
dàt du lich gàn lién vdi vàn hda cùa càc nude trén thè gidi
va
su
quan tàm cùa nd tdi su tàc ddng tuong hd gifla du lich
va
vàn hda trong
'"
Tu lièu cùa PGS.TS. Le Hong Ly.
650
thè gidi bién dai. Cude hdi thào thù nhà't gàn
day (tu
20 - 23 / 7/ 2003)
mang chù
de
"Du lich

va
nhié'p ành: hình ành
tinh
- cuòc sdng thay ddi"
dà cho biét diéu dd. Nói dung cùa bòi thào bao gdm:
- Qua càc cudn phim
va
mày ành, mdi quan tàm cùa ngudi du lich
là gì?
- Nhflng ngudi càm mày ành trong su tién trièn cùa càc dièm
dùng chàn du lich.
- Su sàng tao
va
sàng tao lai càc dièm du lich ddi vdi khàch du lich.
- Nhié'p ành trong ehién
luge
tièp thi càc dièm dén du lich.
- Nhflng
ve
dep ndi tièng ddi vdi khàch du lich.
- Nhié'p ành thuong mai
va
càc tàp ành du lich.
- Nhflng
bue
ành nhu mdt
chudi
su kién trong tàm tri du khàch.
- Gidi thiéu càc dia danh (du lich), con ngudi
va qua

kbù cùa hg
(d nhflng dièm du lich).
- Bàn sàc vàn hda ndi trdi.
- Su tdn tai nhflng vién cànb dà màt.
Tàt eà nhflng càu hdi càn pbài duge
tra Idi tu
nhflng ndi dung trén
là: Khàcb du lich chup ành
de
làm gì? Tai sao chup ành này
ma
khdng
chup ành khàc? Ành tao dung nén càc dia dièm du lich ra sao? Dièm
du lich thay ddi nhu thè nào theo gde nhìn cùa ngudi du lich? Càch hg
nhìn nhàn noi hg dén? Su tudng tugng cùa eà nhàn hg ddi vdi ngudi
dia phuong? Bàn thàn ngudi dia phuong nhìn nhàn thè nào qua nhflng
bue
ành
va
nhùng ngudi chup ành hg?
Hdi thào thù hai hgp vào thang 7 - 2004 tai Harrogate lai là ebù
de
"Du lich
va
vàn hgc:
ebuyèn
du hành, su tudng tugng
va
truyén tbuyét"
vdi càc nói dung chình:

-
Tu
thành kinh dén hành tinh ed don - vàn hgc nhu mdt hành
trình nghi
le.
- Ngudi du lich nhu mdt ngudi dgc sàch
va
ngudi dgc sàch nhu
mdt
Ifl
khàch.
- Di
san
vàn hda phi vàt thè vdi du lich lich
su.
- Su sàng tao tai thè giói qua càc chuyén du lich.
- Bién san phàm du lich thành hàng hda.
651
- Hành huong
va
nghi
le
trong vàn hgc.
- Bàn sàc vàn hda càc nhdm ngudi qua càc chuyén hành trình
du lich.
- Nhflng trai nghiém cùa ngudi du lich.
Vàn
de
dàt ra là làm thè nào
de

càc ndi dung vàn hgc hình thành
trong khàcb du lich bàn sàc là lich
su
noi hg dé'n? Tàc phàm vàn hgc
ve
ra vién cànb gì cho du khàch? Du khàch ùng xù thè nào khi dùng
giùa càc diém du lich
va
nhùng tàc phàm viét
ve
nd? Tai sao càc nhà
vàn lai giù chàn
va
thu bùt duge khàch
bang
tàc phàm say dàm cùa hg
viét
ve
dia danh du khàcb lui tdi
Càc nhà nghién cùu, kinh doanh lù hành, càc edng ty du lich déu
hào hùc vài càc nói dung trén. Nhu vày là
ben canb
su quan tàm dèn
tàt eà khia canh cùa vàn bòa trong viéc khai tbàc du lich tbì chi càn
mot
khia canb cùa vàn hda cùng
co thè
trd thành mdt chù
de Idn
cùa

nghién cùu
va
td cbùc du lich. Day là kinh nghiém dàng
de
chùng ta
suy
nghi.
Ngudi
nude
ngoài dà khai thàc rat tòt khia canb này cùa du lich.
Vi nhu nhflng di vàt dù nbò bé cùa Lenin, Lev
Tònxtòi,
Sòlòkbòp
(Nga) bay nhflng noi qua lai boat dgng cùa
mot
sd lành tu càch mang
nhu Dimitor Blagóev, Levski, Dimitrdp (Bungari) déu là diém du
lich
vd
cùng thu bùt khàch. Ngoài Cd cung, Di hda vién bay Tbién
Dàn (Trung
Qude),
chi càn ndi dén Cdn Minh - mdt tinh mién nùi xa
xdi
phia Nam dà là dàng né. Chù viét d Trung Qude dà ed
tu
làu ddi
nén d dàu cùng ghi chép
duge
càc giai thoai, truyén thuyé't, huyén

tich cùa nhflng su kién, nhàn vàt, di tich nhu kiéu chùa Ddng cùa
Ngd Tam Thè, Bàn qua càu, ngudi due dà
va
con dudng dà dgc dao do
óng
ta due trén nùi
Con
Minh, Vàn Nam làm du khàcb say
me,
ngae
nhién, thàm chi sùng sdt
vi
vàn bòa
va
càch giù gin vàn hóa cùa hg.
Co
che
phd bién cùa nude ngoài khi làm du lich là thué. Càc
ngành kinh doanh ed
Igi
nhuàn kè eà vàn hóa déu pbài nòp vào thué.
Thué là noi diéu chinh
va
cung càp càc phùc
Igi
cho càc ngành phi
Igi
nhuàn
de
tao thành

mot
vòng tuàn hoàn hgp ly
va
ed
Igi
cho eà xà bòi
(tién thué sé càp cho nhùng eòng trình tòn tao vàn bòa
-^
thu bùt
khàcb
-^
khàcb san, dich vu àn udng,
bang
kbòng thu duge
Igi —>
nòp
nhiéu thué
-^ va
lai tièp tue vdng trdn này).
652
Ò càc nude phàt trièn, hg nhìn ra tiém nàng kinh tè cùa
san
phàm
vàn hda
rat nbay
ben.
Chi kè riéng mot eudc diéu hành cùa ngudi
Ailen
tai Canada vdi càc ban nhac, trang phue cùa càc nhdm ngudi
trong dàm rude, xe ed là mdt vi du. Trude tién, ban td chùc bào cho

cànb sàt khu vue yé ngày, gid
va
dia dièm td cbùc hdi. Lue lugng eành
sàt sé ed bién pbàp ngàn dudng hiéu
qua.
Ban td cbùc thdng bào cho
tàt eà càc td cbùc
va
edng ty ve ndi dung cùa
le
bòi
va
càc td chùc xà
hdi,
edng ty, trudng hgc dàng ky dàm nhiém nhflng edng viéc cu thè
cùa dàm rude. Ngudi ta kéu ggi su ddng gdp
tu
tbién bay ed
Igi
ddi
ben bang
càch: chi phi quàng cào trén ddng phue cùa ddi kèn bay bién
quàng cào trén mgt sd xe rude duge tinh
bang
ehi phi nude udng, ddng
phue, boàe trang thièt bi cùa mdt bd phàn nào dd trong dàm rude.
Nhflng nhdm tu nguyén sé xin nhàn viéc gifl tràt tu bay phue vu boàe
tham
già
mdt kbàu nào dd cùa

le
hdi. Nhd vày,
le
bòi dién ra hèt
sue
hoànb tràng
va
sudn sé, thdng nhà't
va
hgp ly dudi su chàp ndi là ban
td cbùc.
Su chia sé quyén
Igi
mdt càch hgp ly sé lién két càc dich vu trong
mdt tour du lich ed thè hèt
sue
hàp dàn du khàch
ma
vàn ed
Igi
cho ddi
tàc.
Trong dip dich Sars d Thài Lan vùa qua, già tour du lich cùa phàn
Idn
càc edng ty d Viét Nam chi cdn d mùc 300 USD cho mdt kbàeh
ma
vàn thu
Igi
nhuàn. Khàch du lich bài
Idng

vi mùc già hàp dàn. Bdi
vi
càc
bang
hàng khdng vàn pbài boat ddng,
ma
ghé mày bay lai
khdng bi trd'ng, khàcb san vàn pbài bào
tri ma
phdng de lai khdng bi
bd khdng, nhà hàng, edng ty xe du lich vàn ed khàch, ehd vui
eboi
vàn
bàn duge
ve.
Kbi xudng
san
bay, dèn bài bién, thàm chùa, thàm edng
vién dàu dàu cùng ed ngudi chup ành. Sau dd ành duge chuyén cho
tùng ngudi, du kbàeh ed lày ành bay khdng déu nhàn duge thài dd vui
ve,
khdng phàn nàn. Phàn
Idn
hg déu lày ành
vi
it ai càm
Idng
duge
khi thà'y ành mình
lue

tbì dàt trong buu thiép,
lue ò
trén
dia
gdm,
lue
khàc lai dàt vào khung gd, boàe khung kim loai Thue ra già khdng
rè,
vày
ma
ai cùng vui. Gàn nhu ed su phàn edng bay chi dao nào dò
rat hgp ly
ma
lai khòng càn ai diéu khièn. Gidng nhu
mot
ed mày, mgi
viéc
cu ebay
déu
mot
càch nhip nhàng.
653