Nhậâp môn
Hành chính Nhà nước
Lời mở đầu
Học phần này cung cấp cho người học những
kiến thức cơ bản nhất về hoạt động quản lí
hành chính nhà nước, để từ đó người học có
thể hiểu rõ, nắm bắt và tự giác chấp hành,
chia sẻ và chung sức đối với hoạt động quản lí
hành chính nhà nước của các chủ thể có
thẩm quyền trong bộ máy nhà nước, từ trung
ương đến cơ sở.

1
Nội dung bài giảng được chia thành năm
chủ đề nhằm đáp ứng với nhu cầu đào tạo
theo tín chỉ hiện nay.
Trong quá trình soạn bài giảng chúng
tôi dùng giáo trình Nhập môn Hành chính
nhà nước, nhà xuất bản Chính trò Quốc gia
Hà nội-2001, của Học viện chính trò quốc gia
Hồ Chí Minh làm tài liệu tham khảo chính,
ngoài ra còn tham khảo thêm các tài liệu
khác có liên quan.
Bài giảng chỉ lưu hành nội bộ!
Đinh Thò Sen & Trần Thò Việt Hoài
2
3
Ch ủe 1
Nhửừng vaỏn ủe chung ve haứnh chớnh
nhaứ nửụực
4

1.1.Nhà nước và quyền hành pháp
trong hệ thống quyền lực nhà nước
10/08/12 5
1.1.1.Khái quát các quan niệm về nhà nước
Trong lòch sử phát triển của xã hội loài người, có
nhiều quan điểm, học thuyết khác nhau về nhà
nước:
- Có người cho rằng quyền lực là cái gì đó vónh
cữu, nên họ giải thích nguồn gốc và bản chất của
quyền lực và nhà nước là chúa Trời, Trời.
- Quyền lực không phải từ chúa Trời mà chỉ là
“khế ước” giữa mọi công dân trong xã hội với
một người được tôn làm Vua. Vua cam kết thực
hiện một số quy tắc để đảm bảo những quyền nào
đó cho thần dân, còn thần dân nguyện theo ý Vua
6
- Nhà nước là tồn tại theo một quy chế, quy
đònh những điều kiện hoạt động của nó. Nhà
nước chỉ tồn tại với tư cách là một pháp
nhân bằng một qui chế - đó là Hiến pháp
- Nhà nước là sự hoà hợp giữa cái riêng và
cái chung, khắc phục được mâu thuẫn giữa
cá nhân và tập thể. Nhưng cũng có người
cho rằng nhà nước là sản phẩm của bạo lực,
mà những nhà cai trò là người có sức mạnh
cưỡng bức những người khác yếu hơn mình
tuân theo lònh của mình.
7
• Đó là sự tranh giành quyền lực giữa các nhóm
xã hội khác nhau nhằm áp đặt chương trình tổ

chức xã hội của mình – và khi họ thắng thế, họ
có quyền lực chính trò, tức là quyền tổ chức xã
hội theo những mục đích mà họ đặt ra cho xã
hội và do đó, nhà nước ra đời.
Nhà nước tự tạo cho mình các quyền hạn về quyền
lực chính trò và dựa vào tương quan lực lượng trong
xã hội, luật pháp do nhà nước đề ra thể hiện ý chí
và sức mạnh của nhóm cầm quyền.
8
Nhà nước nắm lấy quyền lập pháp thật
sự, làm thay đổi những quan hệ pháp lý
giữa các cá nhân và sau đó nắm lấy quyền
xét xử, tất cả nhằm bảo đảm cho quyền tối
cao của nhà nước, nhưng một mặt, để được
thừa nhận là hợp pháp, họ tự cho mình chỉ
là người đầy tớ của pháp nhân.
Chủ nghóa Mac quan niệm: nhà
nước là sản phẩm của đấu tranh
giai cấp và là công cụ để đấu
tranh và thống trò xã hội

9
Ở Việt Nam, với nguyên tắc “Đảng lãnh đạo,
nhân dân làm chủ, Nhà nước quản lý”, nhà nước
không chỉ là các cơ quan thuộc hệ thống chính trò
thực hiện các vấn đề quyền lực nhà nước mà phải
khẳng đònh tính tất yếu của sự lãnh đạo của Đảng
Cộng Sản Việt Nam, nhân dân là người chủ thực
sự của đất nước
Đó là sự thể hiện đầy đủ nhất “Nhà nước ta

là Nhà nước của nhân dân, do dân và vì
dân” đặt dưới sự lãnh đạo toàn diện của
Đảng Cộng Sản Việt Nam, đội tiên phong
của giai cấp công nhân, và là của cả dân tộc.
10
1.1.2.Quyền lực nhà nước và quyền hành
pháp

• Quyền lực nhà nước là một thể toàn vẹn. Tuy
nhiên, để thực thi quyền lực nhà nước có thể có
nhiều hình thức tổ chức khác nhau.
• Việc tổ chức thực thi quyền lực nhà nước
thường chia thành ba nhóm: thực thi quyền lập
pháp, thực thi quyền hành pháp và thực thi
quyền tư pháp. Mối quan hệ giữa ba hệ thống
thực thi ba nhóm quyền lực trên tùy thuộc vào
thể chế chính trò và thể chế nhà nước quy đònh.

11
Thực thi quyền hành pháp là một bộ phận quan
trọng của hoạt động quản lý nhà nước. Nếu như
thực thi quyền lập pháp là làm Hiến pháp, luật và
thông qua luật thì thực thi quyền hành pháp là
nhằm tổ chức đời sống xã hội theo các văn
bản pháp luật một cách hiệu lực và hiệu
quả. Ở Việt Nam, theo Hiến pháp 1992,
Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc
hội, cơ quan hành chính nhà nước cao nhất.

12

Điều đó cũng có nghóa là đây là cơ quan
phải có trách nhiệm thực hiện, tổ chức
thực hiện các quyết đònh của Quốc hội
(Hiến pháp, luật, và các nghò quyết…)
bằng cách ban hành và thực hiện các
văn bản pháp quy (Nghò quyết, Nghò
đònh, quyết đònh, Chỉ thò, Thông tư…)
13
Quản lý là một hoạt động phức tạp và bao gồm nhiều
chức năng. Hoạt động quản lý phụ thuộc vào nhiều yếu
tố, các yếu tố đó tác động đến nội dung, phương thức và
công cụ để tiến hành quản lý. Một số yếu tố cơ bản cần
chú ý là:
Yếu tố con người
Yếu tố chính trò
Yếu tố tổ chức
Yếu tố quyền lực
Yếu tố thông tin
Yếu tố văn hóa
14
Quản lý nhà nước xuất hiện cùng với
nhà nước, là quản lý công việc của nhà
nước.
Tuy nhiên, nội dung, phương thức và công cụ áp
dụng để tiến hành các hoạt động quản lý nhà
nước lại tuỳ thuộc vào điều kiện cụ thể của thể
chế chính trò, thể chế nhà nước cũng như điều
kiện phát triển kinh tế- xã hội của môó quốc gia ở
từng giai đoạn. Điều nầy có thể thấy và cần
nghiên cứu để hiểu rõ qua thực tiễn chuyển đổi

thể chế kinh tế ở nước ta trong giai đoạn qua.
15
Nội dung hoạt động quản lý nhà nước có thể tóm
lược thông qua việc thực thi các loại quyền lực
nhằm tác động và điều chỉnh mọi quan hệ xã hội
nhằm làm cho quốc gia “phát triển ổn đònh và
bền vững” như sau:
Hoạt động quản lý nhà nước thông qua hoạt động
của các cơ quan :
16
• Cơ quan thực thi quyền lập pháp :
đó là hoạt động ban hành các loại
văn bản qui phạm pháp luật nhằm
tạo khuôn khổ pháp lý cho xã hội vận
động và phát triển.
• Cơ quan thực thi quyền hành
pháp : nhằm đưa pháp luật vào đời
sống và điều chỉnh các mối quan hệ
nẩy sinh.
17
• Cơ quan thực thi quyền tư pháp :
nhằm bảo đảm cho hệ thống pháp
luật được thi hành nghiêm minh.
Trong xã hội tồn tại rất nhiều chủ thể tham
gia quản lý xã hội như Đảng, Nhà nước, tổ
chức chính trò – xã hội, các đoàn thể nhân
dân, các hiệp hội thì quản lý nhà nước có
các đặc điểm khác biệt như :
18
• Chủ thể quản lý nhà nước là các

cơ quan trong bộ máy nhà nước
gồm : Lập pháp, hành pháp, tư
pháp.
• Đối tượng quản lý của Nhà nước
(khách thể quản lý) là toàn thể nhân
dân tức là toàn bộ dân cư sống và
làm việc trong phạm vi lãnh thổ
quốc gia.
19
• Vì tính đa dạng về lợi ích của các nhóm người
trong xã hội, hoạt động quản lý nhà nước diễn
ra trong tất cả lónh vực của đời sống : chính trò,
kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng,
ngoại giao nhằm thỏa mãn nhu cầu hợp pháp
của nhân dân
• Quản lý nhà nước mang tính quyền lực nhà
nước, lấy pháp luật làm công cụ quản lý chủ
yếu nhằm duy trì sự ổn đònh và phát triển của
xã hội.
20
• Quyền hành pháp
Như trên đã nêu, quản lý nhà nước bao gồm ba
nhánh quyền: lập pháp, hành pháp, tư pháp. Tùy
thuộc vào thể chế nhà nước mà quyền hành pháp
được trao cho những cơ quan nhất đònh. Thể chế
nhà nước cũng xác đònh cách thức phân công việc
thực thi quyền lực nhà nước giữa các cơ quan nhà
nước và mối quan hệ giữa quyền hành pháp và
các cơ quan thực thi các quyền khác.
21

Quyền hành pháp là một trong ba nhánh quyền
lực nhà nước. Đó là quyền sử dụng quyền
lực nhà nước để thi hành pháp luật và
tổ chức đời sống xã hội theo khuôn khổ
pháp luật đã quy đònh .
Các cơ quan thực thi quyền hành pháp tạo thành
hệ thống các cơ quan gọi chung là cơ quan hành
chính nhà nước hay cơ quan hành chính công.
10/08/12 22
Theo quy đònh của hệ thống pháp luật nhà nước Việt
Nam :
Quyền lập pháp chỉ giao cho Quốc hội
và ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ
Quốc hội một số nội dung. Không có
một cơ quan nào khác được thực thi
quyền lập pháp. Điều này hoàn toàn
khác với thể chế nhà nước liên bang
hoặc nhà nước có khu tự trò (các bang
có quyền lập pháp riêng)
10/08/12 23
Quyền tư pháp là quyền tài phán bằng các
hoạt động xét xử theo pháp luật tố tụng của
các toà án. Trong quá trình xét xử, các toà
án độc lập và chỉ chòu sự ràng buộc của hệ
thống pháp luật. Và chỉ có tòa án mới có thể
tiến hành các họat động xét xử.
Quyền hành pháp là quyền triển khai pháp
luật và tổ chức đời sống xã hội. Chính vì vậy,
hoạt động thực thi quyền hành pháp có thể
do nhiều đơn vò, nhiều tổ chức tạo nên hệ

thống các cơ quan hành chính nhà nước.
24
1.2. Hành chính và hành chính nhà nước
1.2.1. Một số cách tiếp cận đến thuật ngữ hành
chính.
Hành chính là một từ được sử dụng với nội dung
rất đa nghóa và thường không đi đến thống nhất
chung.
Từ “hành chính” (administration) tùy từng nơi,
từng lúc được giải thích theo nhiều nghóa khác
nhau :
25
Có người sử dụng thuật ngữ “hành chính” theo
nghóa hẹp của nó là chỉ liên quan đến những công
tác mang ý nghóa văn phòng, giấy tờ hoặc chỉ liên
quan đến những hoạt động mang tính phục vụ hội
nghò, hội họp của cơ quan.
Trong một số tài liệu, từ “hành chính được
giải thích theo nhiều cách khác nhau: