Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
MỞ ĐẦU
Môi trường đất là nơi trú ngụ của con người và hầu hết các sinh vật cạn, là
nền móng cho các công trình xây dựng dân dụng, công nghiệp và văn hóa của con
người. Đất là một nguồn tài nguyên quý giá, con người sử dụng tài nguyên đất
vào hoạt động sản xuất nông nghiệp để đảm bảo nguồn cung cấp lương thực thực
phẩm cho con người. Nhưng với nhịp độ gia tăng dân số và tốc độ phát triển công
nghiệp và hoạt động đô thị hoá như hiện nay thì diện tích đất canh tác ngày càng
bị thu hẹp, chất lượng đất ngày càng bị suy thoái, diện tích đất bình quân đầu
người giảm, muốn đẩy mạnh tốc độ phát triển kinh tế mà xem nhẹ và lơi lỏng việc
bảo vệ môi trường sống và kiểm soát công nghệ đã trở thành nạn nhân của các dự
án đầu tư với công nghệ lạc hậu và ô nhiễm môi trường rất nghiêm trọng.
Nước ta đang trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế vừa qua cũng gặp phải
những vấn nạn về những dự án đầu tư với công nghệ lạc hậu và ô nhiễm môi
trường nặng nề.
Các nhà khoa học môi trường thế giới đã cảnh báo rằng: cùng với ô nhiễm
nguồn nước, ô nhiễm không khí thì ô nhiễm đất đai cũng là vấn đề trong tiến trình
hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, nhiều quốc gia nghèo vì đáng báo động hiện
nay, đặc biệt trong việc sử dụng phân bón. Ô nhiễm đất không những ảnh hưởng
xấu tới sản xuất nông nghiệp và chất lượng nông sản, mà còn thông qua lương
thực, rau quả ảnh hưởng gián tiếp tới sức khoẻ con người và động vật. Ngày
càng xuất hiện nhiều căn bệnh ung thư quái ác đã cướp đi hàng ngàn sinh mạng
mỗi năm. Do đó, ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm môi trường đất nói
riêng cần phải được ngăn chặn và giải quyết một cách có hiệu quả.
Chính vì những lí do trên chúng tôi chọn vấn đề “Ô nhiễm môi trường đất do
phân bón”.
1
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
NỘI DUNG
1. Khái niệm :
1.1. Phân bón :

Phân bón là những bổ sung cho đất được dùng để thúc đẩy cây cối phát triển; các
loại chất dinh dưỡng có trong phân bón là nitơ (N), phốt pho (P), và kali (K) (đó là các
“chất dinh dưỡng”) và các chất dinh dưỡng khác (“vi chất dinh dưỡng”) được thêm vào
với những số lượng nhỏ. Phân bón thường được dùng rải trực tiếp trên đất, và cũng được
phun trên lá (“dinh dưỡng qua lá”).
Phân bón thường được chia thành phân bón hữu cơ và vô cơ, với sự khác biệt lớn
giữa chúng là nguồn gốc, chứ không phải là những sự khác biệt trong thành phần dinh
dưỡng.
1.2. Ô nhiễm môi trường đất:
“Ô nhiễm môi trường đất được xem là tất cả các hiện tượng làm nhiễm bẩn
môi trường đất bởi các chất ô nhiễm”.
Ô nhiễm môi trường đất thực chất là những tác động của tự nhiên, con
người làm biến đổi các yếu tố sinh thái vượt ra ngoài phạm vi chống chịu của sinh
vật. Ô nhiễm đất chính là việc đưa vào môi trường đất các thành phần có hại đối
với sự sống của cộng đồng và hệ sinh vật. Trong đó, có hai nguồn gây ô nhiễm
chủ yếu là tự nhiên và nhân tạo.
(Theo “Khoa học công nghệ và môi trường”, số 3/2003, tr. 29-30,47)
1.3. Ô nhiễm đất do phân bón:
Để tăng năng suất cho cây trồng con người đã dùng nhiều loại phân bón
hóa học và sinh học trong nông nghiệp.Trong quá trình sử dụng các chất dư thừa
2
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
hoặc không được cây trồng hấp thụ đã ảnh hưởng đến chất lượng đất và gây ô
nhiễm đất.
2. Hiện trạng sử dụng phân bón :
2.1. Trên thế giới :
Với tổng diện tích là 14.777 triệu ha đất, trong đó 1.527 triệu ha đất đóng băng và
13.251 triệu ha đất không phủ băng. Trong đó, 12% tổng diện tích là đất canh tác, 24% là
đồng cỏ, 32% là đất rừng svà 32% là đất cư trú, đầm lầy. Diện tích đất có khả năng canh
tác là 3.200 triệu ha, hiện mới khai thác hơn 1.500 triệu ha. Tỷ trọng đất đang canh tác

trên đất có khả năng canh tác ở các nước phát triển là 70%, ở các nước đang phát triển là
36%. Tài nguyên đất của thế giới hiện đang bị suy thoái nghiêm trọng do xói mòn, rửa
trôi, bạc màu, nhiễm mặn, nhiễm phèn và ô nhiễm đất, biến đổi khí hậu. Hiện nay 10%
đất có tiềm năng nông nghiệp bị sa mạc hoá.
Hầu hết các quốc gia trên thế giới đặc biệt là các nước đang phát triển đều có xu
hướng chung là sử dụng phân bón vô cơ để phục hồi đất. Việc sử dụng phân bón vô cơ
ngày càng tăng trên thế giới, trong khoảng từ năm 1950 đến năm 1978 lượng phân bón vô
cơ được sử dụng tăng gấp 9 lần.
Trong tổng số phân bón 162.750.000.000 tấn phân NPK đã quy đổi mà toàn thế giới
sử dụng hàng năm, Trung Quốc là quốc gia sử dụng phân bón lớn nhất, với 48.800.000
tấn, gấp gần 20 lần lượng phân mà Việt Nam sử dụng. Nước sử dụng phân bón NPK
đứng thứ 2 là Ấn Độ, với 22.045.000 tấn. Nước Mỹ giữ vị trí thứ 3, với 20.821.000 tấn.
Khối EU gồm 15 nước chỉ sử dụng 13.860.000 tấn. Thái Lan, mặc dù là một nước nông
nghiệp mạnh trong khu vực và có diện tích trồng trọt lớn hơn nhiều lần so với Việt Nam,
nhưng chỉ sử dụng mỗi năm 1.690.000 tấn, ít hơn Việt Nam gần 1 triệu tấn/ năm.
Việc sử dụng các loại phân bón nitơ tổng hợp đã tăng ổn định trong 50 năm qua, tăng
gấp 20 lần lên mức tiêu thụ hiện tại 1 tỷ tấn nitơ mỗi năm. Việc sử dụng các loại phân
bón phosphate cũng đã tăng từ 9 triệu tấn mỗi năm, năm 1960 lên 40 triệu tấn mỗi năm
năm 2000. Một vụ ngô với năng suất 6-9 tấn thu hoạch mỗi hécta cần 30-50kg phân bón
3
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
phosphate, đậu tương cần 20-25kg mỗi hécta. Yara International là nhà sản xuất phân
bón nitơ lớn nhất thế giới.
Bảng 1: Các nước sử dụng nhiều phân bón nitơ nhất
Quốc gia
Tổng sử dụng N
(Triệu tấn/năm)
Số lượng sử dụng
(thức ăn/đồng cỏ)
Trung Quốc 18.7 3.0

Hoa Kỳ 9.1 4.7
Pháp 2.5 1.3
Đức 2.0 1.2
Brasil 1.7 0.7
Canada 1.6 0.9
Thổ Nhĩ Kỳ 1.5 0.3
Anh Quốc 1.3 0.9
Mexico 1.3 0.3
Tây Ban Nha 1.2 0.5
Argentina 0.4 0.1
4
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
2.2. Ở Việt Nam :
Theo Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia 2005: Ô nhiễm do sử dụng phân
hóa học: sử dụng phân bón không đúng kỹ thuật trong canh tác nông nghiệp nên hiệu lực
phân bón thấp, có trên 50% lượng đạm, 50% lượng kali và xấp xỉ 80% lượng lân dư thừa
trực tiếp hay gián tiếp gây ô nhiễm môi trường đất. Các loại phân vô cơ thuộc nhóm chua
sinh lý như K
2
SO
4
, KCl, super photphat còn tồn dư axit, đã làm chua đất, nghèo kiệt các
cation kiềm và xuất hiện nhiều độc tố trong môi trường đất như ion Al
3+
, Fe
3+
, Mn
2+
giảm
hoạt tính sinh học của đất và năng suất cây trồng.

Tính đến thời điểm 2006/07 Việt Nam sử dụng mỗi năm 2.604.000 tấn phân NPK
- đã quy đổi ra N, P
2
O
5
, K
2
O, trong đó có 1.432.000 tấn N, 634.000 tấn P
2
O
5
và 538.000
tấn K
2
O. Lượng phân mà Việt Nam sử dụng chiếm khoảng 1,6% tổng lượng phân tiêu thụ
trên toàn thế giới.
Trong tổng số phân NPK mà Việt Nam sử dụng mỗi năm thì lượng phân dùng cho
lúa là lớn nhất, chiếm 68,5% (1.783.000 tấn); tiếp đến là cây ngô, chiếm 9,8% (256.000
tấn); thứ 3 là mía, chiếm 3,6% (95.000 tấn); thứ 4 là rau quả, chiếm 1,6% (41.000 tấn);
thứ 5 là đậu nành, chiếm 1,1% (28.000 tấn). Các cây trồng còn lại chiếm 15,3% (398.000
tấn).
Tổng kết tình hình sử dụng phân bón trong lĩnh vực nông nghiệp các năm qua,
nhiều chuyên gia cho rằng xu hướng sử dụng phân bón tại Việt Nam gia tăng khá mạnh.
So với các nước sử dụng nhiều phân bón trên thế giới, Việt Nam mới sử dụng phân bón ở
mức 2% trong chi phí đầu vào của sản xuất nông nghiệp, tuy nhiên đây cũng là một
khoản chi phí tương đối lớn. Nhu cầu phân bón hằng năm của Việt Nam khoảng 7,5 – 8
triệu tấn phân bón các loại trong đó loại phân NPK có nhu cầu cao nhất khoảng 2,5 triệu
tấn/năm, kế đến là phân Urê 2 triệu tấn năm, phân lân 1,3 triệu tấn/năm.
Ở nước ta, hàng năm sản xuất hàng triệu tấn phân lân từ các nhà máy lớn
(Supephotphat Lâm Thao, Long Thành, Đồng Nai, Văn Điển và Ninh Bình). Dự

báo đến năm 2015, lượng phân bón sử dụng ở nước ta sẽ trên 3,5 triệu tấn.
5
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
6
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
Bảng 2: Lượng phân bón vô cơ sử dụng ở Việt Nam qua các năm
(Đơn vị tính: nghìn tấn N, P
2
O
5
, K
2
O)
Năm N P
2
O
5
K
2
O NPK N+P
2
O
5
+K
2
O
1985 342,3 91,0 35,9 54,8 469,2
1990 425,4 105,7 29,2 62,3 560,3
1995 831,7 322,0 88,0 116,6 1223,7
2000 1332,0 501,0 450,0 180,0 2283,0

2005 1155,1 554,1 354,4 115,9 2063,6
2007 1357,5 551,2 516,5 179,7 2425,2
3. Ô nhiễm đất do phân bón :
3.1. Phương pháp bón phân và cơ chế xuyên thấm của phân vào tầng đất:
3.2. Do phân bón vô cơ:
7
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
Hầu hết các quốc gia trên thế giới đặc biệt là các nước phát triển đều có xu hướng
chung là sử dụng phân bón vô cơ để phục hồi đất. Trong các loại phân bón vô đều có
chứa chất dinh dưỡng chính cần cho cây như nitơ (N), photpho (P) và kali (K).
Thường thì tỉ lệ của các chất dinh dưỡng này thay đổi theo từng loại phân phù hợp
cho từng loại đất và đối tượng canh tác. Thí dụ: phân NPK 16-16-8 có ý nghĩa là trong
phân có chứa 16% N, 16% P và 8% K và một số chất khác cũng có thể có hiện diện trong
đó. Vì vậy để có thể sử dụng phân bón có hiệu quả, sau mỗi mùa vụ nhà nông phải phân
tích đất để có thể biết được một cách chính xác những chất dinh dưỡng trong đất cần phải
được bổ sung. Từ đó chọn loại phân bón có thành phần chất dinh dưỡng thích hợp để
tránh được sự lãng phí không cần có. Việc sử dụng phân bón vô cơ ngày càng tăng trên
thế giới, trong khoảng từ năm 1950 đến năm 1978 lượng phân bón vô cơ được sử dụng
tăng gấp 9 lần. Phân vô cơ được sử dụng rộng rãi vì đây là nguồn cung cấp chất dinh
dưỡng cô đọng, dễ chuyên chở, dễ tồn dư, dễ bảo quản và dễ sử dụng. Tuy nhiên phân
bón vô cơ cũng có những bất lợi như chúng không bổ sung thêm vào đất những hợp chất
hữu cơ, vì vậy khi sử dụng phân vô cơ mà không bổ sung thêm phân hữu cơ thì đất càng
ngày càng bị nén chặt và không còn thích hợp cho hóa màu và làm giảm khả năng tạo N
2
tự nhiên dạng hữu ích.
8
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
 Phân đạm: cung cấp N hóa hợp cho cây dưới dạng NO
3
-

hoặc NH
4
-
. Đạm amoni như
NH
4
Cl, NH
4
NO
3
, (NH
4
)
2
SO
4
và đạm urê (NH
2
)
2
CO. Phân đạm làm tăng tỉ lệ protit thực
vật giúp cây trồng phát triển nhanh mạnh, cành lá xanh tốt, cho nhiều hạt, củ, quả.
 Phân lân: cung cấp P hóa hợp cho cây dưới dạng ion PO
4
, đặc biệt là lân supe photophat
Ca(H
2
PO
4
)

2
. Phân lân cần thiết cho cây trong thời kỳ tăng trưởng, thúc đẩy quá trình sinh
hóa, trao đổi chất và năng lượng của thực vật, làm cây trồng cứng cáp, cành lá khỏe
mạnh, hạt chắc, củ to.
 Phân kali: cung cấp cho cây trồng nguyên tố K dưới dạng ion K+. KCl là phân kali phổ
biến nhất. phân kali giúp cây hấp thụ nhiều đạm hơn, cần thiết cho việc tạo ra đường, bột,
chất xơ và chất dầu, tăng cường sức chống bệnh, chống rét và chống hạn của cây trồng.
Để tăng năng suất cây trồng, người ta thường bón thêm phân đạm vô cơ (N), lân
(P
2
O
5
) và kali (K
2
O). Nhưng trong đó đạm là loại phân mang lại hiệu quả rõ rệt nhất cho
năng suất cây trồng nhưng cũng dễ gây ô nhiễm cho môi trường đất do tồn dư của nó. Vì
cây chỉ sử dụng hữu hiệu tối đa 30% lượng phân bón vào đất, phần còn lại thì bị rửa trôi,
phần nằm lại trong đất, gây ô nhiễm môi trường.
Ví dụ:
Rửa trôi phần phân Nitrat hay các dạng phân đạm khác dễ chuyển thành NO
3
- và
sau đó là NO
2
Phân đạm amon chẳng hạn, chứa NH
4
+, khi bón cho đất khô, trở thành
NO
3
Sự chuyển hóa này qua 2 bước nhờ các vi sinh vật nitrosomonas sp, biến nitrit

thành nitrat (NO
3
-). Phản ứng sinh hóa này gọi là quá trình nitrat hóa. Một phần NO
3
- sẽ
bị thực vật hút nhưng sự tích lũy cao nitrat trong lá, quả, hạt quá mức sẽ không có lợi cho
sức khỏe, đặc biệt là đối với trẻ em. Khi ăn lá rau non có vị đắng có thể rau có chứa nhiều
đạm nitrat.
Phần lớn nitrat phân bón được giữ gìn trong môi trường đất. Chúng sẽ ngấm
xuống nước ngầm dưới dạng NO
3
Anion này ít được keo hấp phụ bởi vì hầu hết các keo
trong môi trường đất là keo âm, do đó chúng bị rửa trôi. Nó làm tăng tính chua của đất
bởi vì dạng acid HNO
3
rất phổ biến trong đất. Một số dạng phân hóa học khác gây ô
9
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
nhiễm môi trường đất là phân lân, mặc dù lân là yếu tố cần thiết cho cây rau đậu, nhưng
với lượng lân cao sẽ gây chua cho môi trường sinh thái đất.
Ví dụ:
Trong phân super lân thường có 5% acid tự nhiên. Riêng lượng acid do H
2
SO
4
nào
cũng làm cho môi trường đất bị chua thêm. Mặt khác cá dạng phân hóa học đều là các
muối cả các acid (hoặc là muối kép hoặc là muối đơn).Vì vậy khi hòa tan thường gây
chua cho môi trường đất. Như ta đã nói ở trên, 60-70% lượng phân bón cây sử dụng bị
hòa tan vào nước ngầm làm xấu môi trường sinh thái đất, gây hại cho động vật mà các

nhà môi trường nước hồ ao gọi là eutrophication. Mặt khác sự tích lũy cao các hóa chất
dạng phân bón cũng gây hại cho môi trường sinh thái đất về mặt cơ lí tính. Đất nén chặt
độ co trương kém, kết cấu vững chắc, không tơi xốp mà nông dân gọi là đất trở nên chai
cứng, tính thông khí kém đi, vi sinh vật ít đi vì hóa chất hủy diệt vi sinh vật.
Trong nguyên liệu sản xuất phân lân có chứa 3% Flo. Khoảng 50 - 60%
lượng Flo này nằm lại trong phân bón. Khi bón nhiều phân lân sẽ làm tăng hàm
lượng Flo trong đất và sẽ làm ô nhiễm đất khi hàm lượng của nó đạt tới 10
mg/1kg đất.
Trong các chất thải của nhà máy sản xuất phân lân có chứa 96,9% các chất
gây ô nhiễm mà chủ yếu là Flo. Flo trong đất sẽ được tích lũy bởi thực vật, Flo
gây độc cho người và gia súc, kìm hãm hoạt động của một số enzyme, ngăn quá
trình quang hợp và tổng hợp protein ở thực vật.
Khi bón đạm cho cây trồng, cây chỉ sử dụng được 40 - 60%, phần còn lại
nằm trong đất và gây ô nhiễm đất. Các nhà nghiên cứu về dinh dưỡng cây trồng
thường nói đến ảnh hưởng xấu của hàm lượng nitrat quá cao trong nông sản có
thể gây ung thư.
Việc bón thúc đạm sẽ làm cho hàm lượng nitrat tích lũy trên mặt đất và làm
giảm chất lượng nước. Khi bón đạm cho cây trồng từ phân khoáng và phân hữu cơ
10
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
thì sẽ có một lượng khí thải đưa vào không khí. Trước hết là khí NH3 làm ô
nhiễm môi trường không khí, ngoài ra còn khí NO2 làm ảnh hưởng đến tầng ôzôn,
thường số lượng khí N2O sản sinh ra từ phân bón là 15%.
Khi trong sản phẩm có chứa nhiều đạm, nhất là không cân đối thì đạm sẽ
chuyển từ NH4- sang NO3 Đặc biệt hàm lượng NO3- tồn dư trong các loại rau
rất cao, nguyên nhân là do sử dụng không hợp lý liều lượng và tỷ lệ phân đạm vô
cơ và hữu cơ bón cho cây, phương thức bón không đúng do chạy theo lợi nhuận,
bón thúc trễ, sát với thời điểm thu hoạch, sử dụng nguồn nước tưới có hàm lượng
NO3- rửa trôi cao.
Ngoài ra, hiện tượng thừa đạm sẽ làm cho bộ phận của cây, nhất là các cơ

quan sinh trưởng sẽ phát triển mạnh, tạo thêm nguồn thức ăn cho nhiều loài vi
sinh vật gây hại. Đạm thừa làm cho vỏ tế bào cây trở nên mỏng, tạo điều kiện dễ
dàng cho một số loài vi sinh vật gây bệnh xâm nhập, kích thích một số loài vi
sinh vật trong đất xâm nhập vào rễ và gây hại cho cây. Sâu bệnh xuất hiện nhiều
làm số lần phun thuốc tăng theo cũng làm ô nhiễm môi trường.
Các loại phân hóa học do nguồn nguyên liệu và quá trình sản xuất có khi
chứa các loại kim loại nặng, các kim loại này được cây trồng hấp thụ và tích lũy
trong sản phẩm. Người và gia súc dùng sản phẩm chứa các kim loại này lâu ngày
sẽ bị nhiễm độc.
Phân vô cơ có nhiều tác dụng, đó là yếu tố thật cần thiết cho thâm canh
tăng năng suất, thiếu phân vô cơ sẽ không thể cho năng suất cây trồng cao. Tuy
nhiên, điều quan trọng là phải sử dụng đúng kỹ thuật vì hầu hết các trường hợp
gây ra hậu quả không tốt do phân bón là do sử dụng không đúng kỹ thuật.
3.3. Do phân bón hữu cơ:
Các phân bón hữu cơ gồm các chất hữu cơ tự nhiên, (ví dụ phân, chất giun
đùn, phân ủ, tảo biển), hay các trầm lắng khoáng chất tự nhiên (ví dụ saltpeter, phân
chim).
11
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
Phân hữu cơ nếu ủ đúng kỹ thuật trước khi bón và bón đúng liều lượng thì không
gây hại nhiều cho môi trường sinh thái đất. Nhưng phần lớn nông dân dùng phân hữu cơ
như phân bắc, nước tiểu đều không qua chế biến nên gây ô nhiễm cho môi trường đất,
gây hại cho động vật và con người. Bởi trong phân rất nhiều giun sán, trứng giun. Sâu bọ,
vi trùng và các mầm bệnh khác. Nếu bón vào đất chúng có điều kiện sinh trưởng, nảy nở
lan truyền qua nước mặt, nước ngầm hoặc bốc hơi vào không khí làm ô nhiễm môi
trường sinh thái gây ô nhiễm mùi và diệt một số vi sinh vật có lợi trong đất.
Hơn nữa, bón quá nhiều phân hữu cơ trong điều kiện yếm khí sẽ có quá trình khử
chiếm ưu thế. Sản phẩm của nó chứa nhiều acid hữu cơ làm môi trường sinh thái đất
chua, còn chứa nhiều chất độc khác như: H
2

S, CH
4
, CO
2
.
Hiện nay ở các vùng nông thôn miền bắc, tập quán sử dụng phân bắc và phân
chuồng tươi trong canh tác vẫn còn phổ biến. chỉ tính riêng trong nội thành Hà Nội, hằng
năm lượng phân bắc thải ra khoảng 550.000 tấn, trong khi đó, công ty vệ sinh môi trường
chỉ đảm bảo thu được 1/3, số còn lại được nông dân chuyên chở về bón cho cây trồng,
gây mất vệ sinh và gây ô nhiễm đất. Huyện Từ Liêm nhiều hộ nông dân đã phải dùng
phân Bắc tưới với liều lượng 7 – 12 tấn / hecta. Do vậy, 1 lít nước mương máng
khu trồng rau có tới 360 E.Coli, ở nước giếng công cộng là 20, còn trong đất đến
2.105/100g đất.
Ở các vùng nông thôn phía nam, đặc biệt vùng đồng bằng sông Cửu Long, phân
tươi ở một số nơi được coi là nguồn thức ăn cho cá. Hiện nay, tập quán sử dụng phân bắc
tươi theo các hình thức:
- 50% lượng phân bắc trộn tro bếp để bón lót, 10% lượng phân bắc được pha loãng
bằng nước để tưới cho cây trồng (rau, lúa).
- 40% phân bắc trộn tro bếp cộng với vôi bột và ủ khoảng 10 -14 ngày, sau đó bón
cho cây trồng. Cách bón phân tươi này gây ô nhiễm sinh học nghiêm trọng cho
môi trường đất, không khí và nước.
Bảng 3: Số lượng các loài vi trùng và trứng giun
STT Đối tượng nghiên cứu Vi khuẩn E.coli Số trứng giun trong 50g phân
12
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
trong 100g đất hoặc 1.000ml
Giun đũa Giun tóc
1.
2
3

4
5
6
7
8
Phân bắc tươi trộn tro bếp.
Phân bắc đã ủ 2 tháng.
Đất vừa tưới phân bắc.
Đất sau tưới phân bắc 20
ngày.
Đất vừa tưới phân tươi.
Đất chỉ dùng phân hóa
học.
Nước mương nơi trồng
rau tưới phân bắc.
Nước giếng khu trồng rau
tưới phân bắc.
107
105
105
105
105
102
450
20
31
12
22
13
5

3
3
7
16
7
10
5
-
1
-
-
Việc sử dụng phân chuồng thô thường gây ra tình trạng mất cân đối dinh
dưỡng trong đất canh tác. Những sự kiện gây nên tình trạng này bao gồm:
Phân chuồng thường giàu một số chất dinh dưỡng nào đó như lân hoặc kali.
Thông thường thì rất tốt cho việc canh tác nhưng sử dụng nhiều và lặp đi lặp lại
sẽ gây nên tình trạng dư thừa một hoặc hai nguyên tố gây nên tình trạng mất cân
đối dinh dưỡng. Một thí dụ điển hình có thể kể ra như sau: việc sử dụng quá nhiều
phân gà thô đã gây nên sự thừa lân trong đất và các vùng nước lân cận bị ô nhiễm
bởi lân. Các chất dư thừa cũng ngăn cản cây trồng hấp thụ các khoáng chất khác.
Sự dư thừa lân ngăn cản cây trồng hấp thụ đồng và kẽm. Kali dư thừa làm giảm
hiệu năng của Bor, Măng gan và ngay cả Magnesium (ma-nhê).
Sử dụng liên tục phân chuồng thô sẽ làm cho đất có tính acid (bị chua). Khi phân
chuồng bị phân hủy thường phóng thích nhiều acid hữu cơ khác nhau, những acid
hữu cơ này hỗ trợ quá trình chuyển hóa các khoáng chất quá nhanh sẽ làm cho
lượng calci trong đất bị cạn kiệt và kết quả là độ acid trong đất vượt ra khỏi
ngưỡng tối ưu cho hầu hết các loại cây trồng. Tuy phân chuồng thô có cung cấp
calci cho đất nhưng không đủ để gây hiệu quả ngược lại với khuynh hướng gia
tăng độ acid của đất. Một giải pháp có thể sử dụng là bón thêm calci (sử dụng bột
13
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón

vỏ sò, bột xương hoặc các nguồn calci khác trộn thêm vào).
Một số phân chuồng tươi có chứa một lượng lớn đạm và muối khoáng. Khi dùng
bón cho các loại cây trồng đang canh tác, những muối khoáng này có thể gây hậu
quả tương tự như việc bón quá nhiều các phân bón hóa học. Với số lượng quá dư
thừa chúng có thể làm cháy rễ các cây con, giảm khả năng chống chịu sâu bệnh và
làm giảm thời gian bảo quản của nông sản. Dư thừa độ mặn trong đất thường liên
quan với việc bón phân chuồng quá nhiều trong những vùng đất mà khả năng rửa
trôi tự nhiên kém. Khi bón quá nhiều phân chuồng đến độ có thể gây nên đất bị
nhiễm muối, người ta thường ngăn ngừa bằng cách trộn thêm vôi bột carbonat vào
đất sau khi bón phân chuồng và tưới một lượng nước thật đẫm để rửa bớt lượng
muối.
4. Tác hại của việc sử dụng phân bón:
Phân bón gây nên tác động ô nhiễm môi trường thường biểu hiện ở các khía cạnh sau:
 Bón dư thừa các yếu tố dinh dưỡng hoặc bón phân không đúng cách:
- Trước hết tác động của phân bón đối với việc gây ô nhiễm môi trường phải kể đến đó là
lượng dư thừa các chất dinh dưỡng do cây trồng chưa sử dụng được hoặc do bón không
đúng cách… Do tập quán canh tác, do chưa được đào tạo, tập huấn rất nhiều nông dân
hiện nay bón phân chưa đúng lượng và đúng cách.
- Hầu hết người nông dân hiện nay đều bón quá dư thừa lượng đạm, gây nên hiện tượng
lúa lốp, tăng quá trình cảm nhiễm với sâu bệnh, dễ bị đổ ngã. Biểu hiện của việc bón dư
thừa đạm qua quan sát bằng mắt thường cho thấy màu lá cây thường xanh mướt hoặc nếu
quá dư thừa thì lá màu xanh đậm. Nếu sử dụng bảng so màu lá thì độ đậm của màu lá
càng được thấy rõ hơn. Chương trình 3 giảm, 3 tăng cũng là những minh chứng cho việc
lạm dụng bón quá dư thừa lượng đạm.
- Cách bón phân hiện nay chủ yếu là bón vãi trên mặt đất, phân bón ít được vùi vào trong
đất. Xét về mặt hoá học đất, các keo đất là những keo âm (-) còn các yếu tố dinh dưỡng
hầu hết là mang điện tích dương (+). Khi bón phân vào đất, được vùi lấp cẩn thận thì các
keo đất sẽ giữ lại các chất dinh dưỡng và nhả ra một cách từ từ tuỳ theo yêu cầu của cây
trồng theo từng thời kỳ sinh trưởng của cây. Như vậy, bón phân có vùi lấp không chỉ có
14

Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
tác dụng hạn chế sự mất dinh dưỡng, tăng hiệu suất sử dụng phân bón mà còn làm giảm
bớt ô nhiễm môi trường. Các nghiên cứu cho thấy việc bón phân có vùi lấp làm tăng hiệu
suất sử dụng phân bón của cây trồng có thể đạt được từ 70-80% so với bón rải trên bề
mặt chỉ đạt được từ 20-30%.
- Các yếu tố dinh dưỡng vi lượng như Đồng (Cu), Kẽm (Zn)… rất cần thiết cho cây trồng
sinh trưởng và phát triển và có khả năng nâng cao khả năng chống chịu cho cây trồng. Ở
một số vùng đất và một số cây trồng, loại cây trồng biểu hiện triệu chứng thiếu dinh
dưỡng Zn hoặc Cu khá rõ rệt. Tuy nhiên khi lạm dụng các yếu tố trên lại trở thành những
loại kim loại nặng khi vượt quá mức sử dụng cho phép và gây độc hại cho con người và
gia súc. Hiện nay với kỹ thuật sử dụng phân bón lá các loại phân bón vi lượng trong đó
có Cu và Zn được bón trực tiếp cho cây dưới dạng Chelate (dạng mạch vòng) hoặc kết
hợp với các chất mang khác để quá trình hấp thu vào cây được nhanh và thuận lợi, nâng
cao hiệu quả sử dụng phân bón. Tuy nhiên nếu sử dụng cho các loại cây rau ăn lá, cho
chè và các loại quả không có vỏ bóc mà không chú ý tới thời gian cách ly và liếu lượng
sử dụng theo đúng quy thì các yếu tố dinh dưỡng trên lại trở thành các yếu tố độc hại cho
người tiêu dùng.
- Những liều cao của phân dùng trong đất trồng làm gia tăng lượng Nitrat trong mô
thực vật mọc ở đây. Nên xà lách trồng trên đất bình thường, chứa 0,1% đạm Nitrit
so với trọng lượng khô. Con số này lên đến 0,6% đất bón 600 kg Nitrat/ha. Mồng
tơi (épinard) có thể chứa một lượng đạm Nitrit rất cao. Người ta cho thấy là Mồng
tơi ở Mỹ chứa 1,37 g/kg và ở Ðức là 3,5 g/kg Nitrat trong mô thực vật này
(Schupan, 1965). Lượng đạm cao vậy là có tác hại cho sức khỏe vì chúng gây
chứng methemoglobinemie, thể hiện qua việc ion NO
2
kết hợp với Hemoglobin,
làm cho hô hấp (tiếp nhận O
2
) khó khăn. Khi chuẩn bị thức ăn cho trẻ, khi trữ
trong tủ lạnh hay do hoạt động của vi khuẩn đường ruột, Nitrat biến thành Nitrit

rất độc. Nhưng nguy hại hơn, Nitrit được thành lập trong ống tiêu hóa có thể biến
thành Nitrosamine, là một chất gây ung thư mạnh.
 Ô nhiễm do từ các nhà máy sản xuất phân bón:
- Không chỉ do bón dư thừa dinh dưỡng mà ô nhiễm do phân bón còn gây ra do từ nguồn
các nhà máy sản xuất phân bón. Các minh chứng trong thực tế đã cho thấy, vào khoảng
15
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
đầu thập niên 80 của thế ký trước, khi nhà máy phân đạm Hà Bắc được xây dựng và đi
vào hoạt động, do quá trình xử lý môi trường chưa đảm bảo, nước thải của nhà máy đã
thải ra nguồn nước của khu vực lân cận gây chết hàng hoạt các loại động, thực vật Gần
đây, một số nhà máy sản xuất các loại phân bón hữu cơ sinh học, hữu cơ vi sinh sử dụng
nguyên liệu là các phế phụ phẩm cây trồng hoặc chăn nuôi hay nguyên liệu của quá trình
sản xuất mía đường, bột sắn… với các công nghệ xử lý môi trường thô sơ đã gây nên ô
nhiễm cho nguồn nước do thải ra các chất độc hại chưa được xử lý triệt để và thải các
chất có mùi gây ô nhiễm không khí cho các khu vực dân cư sống lân cận.
 Phân bón có chứa một số chất độc hại:
- Ngay trong bản thân một số loại phân bón đã có chứa một số chất gây độc hại cho cây
trồng và cho con người như các kim loại nặng hoặc các vi sinh vật gây hại, các chất kích
thích sinh trưởng khi vượt quá mức quy định. Theo quy định hiện hành, các loại kim loại
nặng có trong phân bón gồm Asen (As), Chì (Pb), Thuỷ ngân (Hg) và Cadimi (Cd); các vi
sinh vật gây hại có trong phân bón gồm: E. Coli, Salmonella, Coliform là những loại gây
nên các bệnh đường ruột nguy hiểm. Phân bón có chứa kim loại nặng và vi sinh vật gây
hại thường gặp trong những hợp sau đây:
 Phân bón được sản xuất từ nguồn nguyên liệu là rác thải đô thị, phế thải công nghiệp chế
biến từ nông sản, thực phẩm, phế thải chăn nuôi. Để tận dụng nguồn hữu cơ, đồng thời
giải quyết những vấn đề về môi trường cho các đô thị, các trại chăn nuôi tập trung, các
nhà máy chế biến nông sản hiện nay đã có một số nhà máy sử dụng các nguồn nguyên
liệu nêu trên để sản xuất ra các loại phân bón hữu cơ, hữu cơ sinh học, hữu cơ vi sinh để
bón trở lại cho cây trồng. Các loại phân bón được sản xuất từ các nguồn nguyên liệu nêu
trên sẽ gây nên sự ô nhiễm thứ cấp do có chứa các kim loại nặng hoặc vi sinh vật gây hại

vượt quá mức quy định. Kết quả điều tra của Viện Thổ nhưỡng Nông hoá từ năm 2004
-2007 cho thấy trong số các kim loại nặng thì Thuỷ ngân, còn đối với các vi sinh vật gây
hại thì Coliform là những yếu tố thường vượt quá mức cho phép ở nhiều mẫu phân bón
được kiểm tra thuộc nhóm trên.
 Phân bón được sản xuất từ nguồn phân lân nhập khẩu từ nước ngoài do có chứa hàm
lượng Cadimi quá cao, vượt quá mức quy định được phép sử dụng. Đã có rất nhiều tài
16
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
liệu cho thấy nguồn phân lân từ các nước vùng Nam Mỹ hoặc Châu Phi thường có hàm
lượng Cd cao ở mức trên 200 ppm.
 Theo quy định, một số chất kích thích sinh trưởng như axit giberillic (GA3), NAA, một
số chất kích thích sinh trưởng có nguồn gốc từ thực vật được phép sử dụng trong phân
bón để kích thích quá trình tăng trưởng, tăng tỷ lệ đậu hoa, đậu quả, tăng quá trình trao
đổi chất của cây trồng, tăng hiệu suất sử dụng phân bón làm tăng năng suất, phẩm chất
cây trồng. Mức quy định hiện hành cho phép tổng hàm lượng các chất kích thích sinh
trưởng không được vượt quá 0,5% khối lượng có trong phân bón. Tuy nhiên trên thực tế
một số tổ chức, cá nhân khi sản xuất, nhập khẩu đã không tuân thủ theo các quy định
trên, đưa ra thị trường các loại phân bón có chứa hàm lượng các chất kích thích sing
trưởng vượt quá mức quy định, gây tác hại cho sản xuất và ảnh hưởng tới chất lượng
nông sản. Việc sử dụng phân bón có chứa các chất kích thích sinh trưởng không đúng
theo hướng dẫn về liếu lượng, đối tượng cây trồng cũng làm thiệt hại tới sản xuất. Do
thiếu hiểu biết, hơn 20 ha mạ vụ Đông xuân 2007/2008 ở Phú Xuyên Hà Nội (Hà Tây cũ)
đã bị thiệt hại do sử dụng phân bón Tăng trưởng AC GABACYTO có chứa chất kích
thích sinh trưởng mà chỉ khuyến cáo dùng cho chè và rau xanh nhưng đã sử dụng cho mạ,
do dùng sai đối tượng cây trồng. Cần thiết phải có những điều tra tổng thể về hàm lượng
các chất kích thích sinh trưởng trong phân bón để đưa ra những quy định, các biện pháp
quản lý chặt chẽ và có hiệu quả đối với đối tượng này, tuy nhiên việc điều tra đòi hỏi tiêu
tốn khá nhiều kinh phí vì mẫu phân tích các chỉ tiêu về chất kích thích sinh trưởng
thường rất đắt, số lượng phòng phân tích có khả năng phân tích được các chỉ tiêu này trên
cả nước còn rất ít.

 Phân bón đối với vệ sinh an toàn thực phẩm và sức khoẻ con người:
- Dư thừa đạm trong đất hoặc trong cây đều gây nên những tác hại đối với môi trường và
sức khoẻ con người. Do bón quá dư thừa hoặc do bón đạm không đúng cách đã làm cho
Nitơ và phospho theo nước xả xuống các thủy vực là nguyên nhân gây ra sự ô nhiễm cho
các nguồn nước. Các chất gây ô nhiễm hữu cơ bị khử dần do hoạt động của vi sinh vật,
quá trình này gây ra sự giảm oxy dưới hạ lưu. Đạm dư thừa bị chuyển thành dạng Nitrat
(NO
3
-
) hoặc Nitrit (NO
2
-
) là những dạng gây độc trực tiếp cho các động vật thuỷ sinh,
gián tiếp cho các động vật trên cạn do sử dụng nguồn nước (Tabuchi and Hasegawa,
17
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
1995). Đặc biệt gây hại cho sức khoẻ con người thông qua việc sử dụng các nguồn nước
hoặc các sản phẩm trồng trọt, nhất là các loại rau quả ăn tươi có hàm lượng dư thừa
Nitrat. Theo các nghiên cứu gần đây, nếu trong nước và thực phẩm hàm lượng nitơ và
photpho, đặc biệt là nitơ dưới dạng muối nitrit và nitrat cao quá sẽ gây ra một số bệnh
nguy hiểm cho người đặc biệt là trẻ em. TS. Lê Thị Hiền Thảo (2003) đã xác định, trong
những thập niên gần đây, mức NO
3
-
trong nước uống tăng lên đáng kể mà nguyên nhân là
do sự sử dụng phân đạm vô cơ tăng, gây rò rỉ NO
3
-
xuống nước ngầm. Hàm lượng
NO

3
-
trong nước uống tăng gây ra nguy cơ về sức khoẻ đối với cộng đồng. Ủy ban châu
Âu quy định mức tối đa của NO
3
-
trong nước uống là 50 mg/l, Mỹ là 45 mg/l, Tổ chức y tế
thế giới (WHO) là 100 mg/l. Y học đã xác định NO
2
-
ảnh hưởng đến sức khoẻ với 2 khả
năng sau: gây nên chứng máu Methaemoglobin và ung thư tiềm tàng.
- Các nghiên cứu về y học gần đây đã xác định, dư thừa Phospho trong các sản phẩm trồng
trọt hoặc nguồn nước làm giảm khả năng hấp thu Canxi vì chất này lắng đọng với Canxi
tạo thành muối triphosphat canxi không hòa tan và tạo thuận lợi cho quá trình sản xuất
para thormon, điều này đã huy động nhiều Canxi của xương, và nguy cơ gây loãng xương
ngày một tăng, đặc biệt ở phụ nữ.
Bảng 4

: Những vấn đề ô nhiễm do phân bón
Chất gây độc hoặc gây ô nhiễm Hậu quả
Gây độc hại từ nguồn nước
Nitrat Bệnh blue baby trên trẻ em
Nitrat, photphat Sinh trưởng tảo và phú dưỡng tắc nghẽn nước
mặt
Gây độc cho môi trường tự nhiên và nông trại
NH
3
từ ruộng lúa và phân
chuồng

Hạn chế sự phát triển quần thể thực vật
Kim loại nặng từ phân lân Làm tăng hàm lượng kim loại nặng trong đất,
đặc biệt là Cd
Mầm bệnh từ phân chuồng Độc hại cho sức khỏe của người và động vật
H
2
SO
4
và HNO
3
tạo ra trong đất
do oxit hóa phân S.A
Gây chua đất
Gây hại cho khí quyển
NH
3
từ ruộng lúa và phân
chuồng
Mùi, tạo ra mưa acid
NO, NO
2
và N
2
O từ phân hóa Làm suy thoái tầng ozon và khí hậu toàn cầu
18
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
học nóng lên
CH
4
từ ruộng lúa và động vật Hiệu ứng nhà kính, làm khí hậu toàn cầu nóng

lên hơn
5. Giải pháp hạn chế:
Phân bón vừa cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng, làm tăng độ mầu mỡ của đất, trái
lại cũng có thể gây tác động xấu tới môi trường nếu không có biện pháp quản lý sản xuất,
kinh doanh và sử dụng hợp lý. Do vậy cần thiết phải đưa phân bón vào nhóm mặt hàng sản
xuất, kinh doanh có điều kiện để tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra, giám sát, đặc biệt
cần giám sát chặt ngay từ khâu sản xuất, nhập khẩu và trong quá trình sử dụng. Một số giải
pháp sau đây được đề xuất để giảm thiểu sự ô nhiễm, đồng thời tăng hiệu suất sử dụng phân
bón:
 Giảm lượng bón, tăng hiệu suất sử dụng phân bón:
Để hạn chế tối đa lượng phân bón dư thừa trong đất do bón phân quá liều, có thể áp
dụng các giải pháp về kỹ thuật sau đây:
- Sử dụng các loại phân bón hoặc các chất có tác dụng làm tăng hiệu suất sử dụng của phân
bón. Hiện nay đã có một số loại phân bón hoặc các chế phẩm có khả năng làm tăng hiệu
suất sử dụng đạm từ 25-50% khi sử dụng phối hợp với phân đạm. Cơ chế tăng hiệu suất
sử dụng dinh dưỡng được xác định do việc hạn chế hoạt động của men phân giải Ureaza,
men làm mất đạm; tăng khả năng lưu dẫn N cho cây trồng. Các loại phân bón có công
dụng nêu trên như:NEB26, Wehg, Agrotain… có thể giảm ¼ đến ½ lượng đạm so với
lượng dùng thông thường mà cây trồng vẫn cho năng suất cao, chất lượng nông sản tốt.
Cần phải tổ chức khuyến cáo và hướng dẫn rộng rãi để nhanh chóng đưa các chế phẩm
nêu trên được sử dụng trên toàn quốc.
- Sử dụng các loại phân bón lá có chứa K-humate và các yếu tố đa lượng, trung lượng, vi
lượng để bổ sung dinh dưỡng cho cây, tăng khả năng phục hồi, tăng sức đề kháng của cây
trồng đối với sự thay đổi và khó khăn của thời tiết và tăng đề kháng sâu bệnh, tăng hiệu
suất sử dụng các yếu tố đa lượng. Tiến bộ kỹ thuật về phân bón lá đối với cây trồng đã
19
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
được khẳng định, sử dụng phân bón lá vào các thời điểm thích hợp sẽ làm tăng hiệu suất sử
dụng các yếu tố dinh dưỡng đa lượng một cách cân đối, bổ sung kịp thời các chất dinh
dưỡng cây trồng vào những giai đoạn thiết yếu. Liều lượng dùng theo khuyến cáo của nhà

sản xuất hoặc phân phối.
- Bón bổ sung các loại phân bón có chứa yếu tố Silic làm tăng khả năng cứng cây chống đổ
ngã, tăng khả năng quang hợp, tăng sử dụng cân đối dinh dưỡng, nâng cao hiệu suất sử
dụng các yếu tố dinh dưỡng đa lượng NPK, đặc biệt có tác dụng đối với cây lúa và cây họ
hoà thảo. Vai trò của yếu tố Silic gần đây đã được xác định rõ và được bổ sung vào danh
mục phân bón như là một yếu tố trung lượng.
- Cần sử dụng các loại phân bón dạng chậm tan (slow release fertilizer) để cây trồng sử dụng
một cách từ từ tăng hiệu suất sử dụng chất dinh dưỡng, giảm chi phí, giảm ô nhiễm môi
trường.
- Tích cực triển khai chương trình ba giảm (giảm lượng đạm bón, giảm thuốc bảo vệ thực
vật, giảm lượng hạt giống gieo đối với các tỉnh phía Nam hoặc giảm lượng nước tưới đối
với các tỉnh phía Bắc) ba tăng (tăng năng suất, tăng chất lượng sản phẩm và tăng hiệu quả
kinh tế), bón phân theo bảng so màu, tiết kiệm tối đa lượng đạm bón nhưng vẫn đem lại
năng suất cao. Thực hiện bón phân cân đối, lượng đạm có thể giảm từ 1,7 kg/sào bắc bộ,
tương đương với 47 kg urê/ha tuỳ từng chân đất. Tổ chức hướng dẫn sử dụng phân bón
hợp lý theo nguyên tắc“năm đúng”: đúng loại phân, đúng lúc, đúng đối tượng, đúng thời
vụ, đúng cách bón sẽ góp phần tăng hiệu suất sử dụng phân bón, tránh lãng phí và giảm ô
nhiễm môi trường.
 Nghiên cứu, đào tạo, tập huấn, thông tin tuyên truyền:
Để đảm bảo các giải pháp về khoa học-kỹ thuật có thể đến được người nông dân cần
thiết phẩi tổ chức đào tạo tập huấn cho người nông dân và các cán bộ quản lý, cán bộ
khuyến nông các cấp cần tập trung vào một số giải pháp sau:
- Các Viện, Trường, các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phân bón tổ chức các họat
động: hội thảo, xây dựng mô hình trình diễn, hướng dẫn các biện pháp tăng hiệu suất sử
dụng phân bón, triển khai chương trình “3 giảm 3 tăng”, tập huấn và hướng dẫn cho nông
dân về sử dụng phân bón. Nghiên cứu tạo ra các công cụ bón phân, tạo ra các phương
thức bón, để giảm thiểu sử dụng lao động, đưa phân bón vào trong đất tránh rửa trôi, bay
20
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
hơi… Nghiên cứu tạo ra các chế phẩm phân bón mới, các chế phẩm sinh học giúp cho

quá trình xử lý ủ phân hoặc xử lý các phế phụ phẩm từ trồng trọt, chăn nuôi mau hoai,
giảm thiểu mùi hạn chế mức thấp nhất khả năng ô nhiễm môi trường.
- Thông qua hệ thống thông tin đại chúng như truyền hình, đài, báo chí…tăng cường việc
phổ biến các kiến thức khoa học kỹ thuật, các kinh nghiệm về sản xuất, sử dụng phân bón
có hiệu quả. Một số địa phương như Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Ninh Thuận…
đã tổ chức tốt chương trình truyền hình “Nhịp cầu nhà nông” để phổ biến các kiến thức
về nông nghiệp cho nông dân một cách nhanh chóng và có hiệu quả, đem lại cho nông
dân những hiểu biết và những kiến thức mới.
- Ứng dụng công nghệ thông tin, phần mềm quản lý hệ thống tổ chức, quản lý các hoạt
động kiểm tra giám sát chất lượng phân bón, đặc biệt cần tăng cường giám sát các loại
phân bón có chứa các chất độc hại, có nguy cơ gây ô nhiễm cao trên phạm vi cả nước.
 Các quy định, chính sách:
- Cần sớm xây dựng Luật phân bón để tăng hiệu lực công tác quản lý phân bón, trong đó
cần xây dựng và ban hành đồng bộ Nghị định quy định xử phạt chi tiết đối với lĩnh vực
phân bón. Có các chế tài xử phạt đủ mạnh để đảm bảo hạn chế tối đa các loại phân bón
kém chất lượng, phân bón có các chất độc hại vượt quá mức quy định.
- Xây dựng, ban hành kịp thời và đầy đủ các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về sản xuất, sử
dụng phân bón, tạo ra các hàng rào kỹ thuật để hạn chế việc sử dụng phân bón quá liều,
hạn chế việc sản xuất, nhập khẩu các loại phân bón có chứa các chất độc hại vượt quá
mức quy định.
- Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các phòng thí nghiệm để có thể nhanh
chóng phân tích phát hiện để kịp thời xử lý các hoạt động đưa các loại phân bón kém chất
lượng, phân bón có chứa chất độc hại vào lưu thông trên thị trường và trong quá trình sử
dụng.
- Việc áp dụng đồng bộ và triệt để các giải pháp nêu trên có thể tiết kiệm được hàng nghìn
tỷ đồng do giảm lượng phân bón sử dụng trên toàn quốc, hạ giá thành sản xuất, giảm
nhập siêu phân bón. Đồng thời đây cũng là những giải pháp đảm bảo an toàn vệ sinh thực
phẩm, góp phần quan trọng giảm thiểu ô nhiễm môi trường nông nghiệp, tăng sức khoẻ
cộng đồng.
21

Ô nhiễm môi trường đất do phân bón
KẾT LUẬN
Ô nhiễm đất hiện nay là một vấn đề đang cần được quan tâm sâu sắc bởi
những tác hại to lớn gây ra cho con người và những sinh vật khác. Ô nhiễm đất
cùng với những ô nhiễm khác như ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước đang hủy
hoại môi trường sống của chúng ta. Các loại ô nhiễm này có quan hệ mật thiết với
nhau, ô nhiễm không khí tạo mưa acid rơi xuống làm ô nhiễm đất, ô nhiễm nước
thải vào đất gây ô nhiễm và ngược lại ô nhiễm đất làm ô nhiễm mạch nước ngầm
và ảnh hưởng đến môi trường không khí xung quanh
Nguyên nhân chủ yếu của ô nhiễm đất đến từ nông dược và phân hoá học,
chúng tích luỹ dần trong đất qua các mùa vụ và chất độc tăng lên rất lớn khi đi
vào cơ thể con người. Thứ hai là các loại chất thải trong hoạt động của con người
(rắn, lỏng, khí), mà trong đó đặc biệt nguy hại là chất thải y tế và các loại chất
thải có tính độc hại khác mà hiện nay vẫn chưa được xử lý triệt để trước khi thải
ra ngoài. Thứ ba, đất cũng là một yếu tố của môi trường cùng với không khí, nước
và vành đai sinh vật, nên nó tiếp nhận những chất ô nhiễm từ các yếu tố khác mọi
nơi, mọi lúc. Ngoài ra, các vùng khai thác khoáng sản kim loại thường tạo thành
một khu vực khuếch tán, khiến cho hàm lượng nguyên tố này trong vùng đất xung
quanh cao hơn nhiều so với đất thông thường, đây cũng là nguyên nhân của ô
nhiễm đất.
Đất một khi đã bị ô nhiễm thì việc xử lý là vô cùng khó khăn và mất nhiều
công sức, tiền của. Do đó cần phải có biện pháp ngăn chặn ô nhiễm đất, trong đó
giải pháp quan trọng nhất là nâng cao ý thức của con người trong việc thải bỏ
chất thải, ý thức sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học của những người nông
dân. Đồng thời cần khuyến khích sử dụng phân bón sinh học, sử dụng các giống
cây trông không có sâu bệnh để hạn chế việc sử dụng thuốc trừ sâu và phân bón
hóa học. Khi đất đã bị ô nhiễm thì biện pháp phục hồi đất hữu hiệu nhất là bằng
biện pháp sinh học.
22
Ô nhiễm môi trường đất do phân bón

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lê Huy Bá – Môi trường, NXB Đại học quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.
2. Lê Huy Bá – Môi trường tài nguyên đất Việt Nam, NXB Giáo dục Việt
Nam.
3. Lê Văn Khoa – Giáo trình ô nhiễm môi trường đất và biện pháp xử lý, NXB
Giáo dục Việt Nam.
4. Nguyễn Quốc Hùng – Một số vấn đề về ô nhiễm và suy thoái đất đai ở Việt
Nam hiện nay, NXB Chính trị quốc gia.
5. Tài liệu internet:
-
- />- />- />%99+s%E1%BB%AD+d%E1%BB%A5ng+ph%C3%A2n+b
%C3%B3n&source=web&cd=12&ved=0CCgQFjABOAo&url=http%3A%2F
%2Fwww.wooricbv.com%2FFileShow.ashx%3FContentID
%3D1932&ei=i5lMT9jxA8e3iQeHvtRa&usg=AFQjCNFS1ljj5OjGdhu9lsh7hzKWgr
Hh2A
- www.wooricbv.com/FileShow.ashx?ContentID=1932
- />- />23