SINH LÝ
SINH LÝ
HỆ NỘI TIẾT
HỆ NỘI TIẾT
NGUYỄN TRUNG KIÊN
NGUYỄN TRUNG KIÊN


MỤC TIÊU
MỤC TIÊU
1.
1.
Trình bày được các khái niệm về hormon, mô đích, receptor.
Trình bày được các khái niệm về hormon, mô đích, receptor.
2.
2.
Phân loại hormon và nêu được đặc điểm chung trong quá trình sinh tổng hợp, bài tiết, vận chuyển,
Phân loại hormon và nêu được đặc điểm chung trong quá trình sinh tổng hợp, bài tiết, vận chuyển,
tác dụng của hormon.
tác dụng của hormon.
3.
3.
Trình bày các cơ chế tác dụng của hormon.
Trình bày các cơ chế tác dụng của hormon.
4.
4.
Trình bày các cơ chế điều hoà hoạt động hệ nội tiết
Trình bày các cơ chế điều hoà hoạt động hệ nội tiết

Điều hoà chức năng cơ thể
Điều hoà chức năng cơ thể

Cơ chế thần kinh:
Cơ chế thần kinh:

Hệ thần kinh
Hệ thần kinh

Cơ chế thể dịch:
Cơ chế thể dịch:

Hệ nội tiết
Hệ nội tiết

Thành phần và nồng độ các chất trong huyết tương
Thành phần và nồng độ các chất trong huyết tương

Áp suất thẩm thấu
Áp suất thẩm thấu

Thể tích dịch nội bào, ngoại bào
Thể tích dịch nội bào, ngoại bào

pH
pH


1. TUYẾN NỘI TIẾT

1. TUYẾN NỘI TIẾT
TUYẾN NỘI TIẾT
TUYẾN NỘI TIẾT


TUYẾN NGOẠI TIẾT
TUYẾN NGOẠI TIẾT


Đặc điểm hệ nội tiết
Đặc điểm hệ nội tiết

Nằm rải rác
Nằm rải rác

Kích thước nhỏ
Kích thước nhỏ

Nhiều loại:
Nhiều loại:
- Cơ quan nội tiết riêng
- Cơ quan nội tiết riêng
- Đám tế bào trong cơ quan
- Đám tế bào trong cơ quan
- Cơ quan làm chức năng nội tiết
- Cơ quan làm chức năng nội tiết
- Cơ quan nội tiết mà chức năng chưa rõ
- Cơ quan nội tiết mà chức năng chưa rõ



2. HORMON
2. HORMON
2.1. Khái niệm
2.1. Khái niệm
- Hormon
- Hormon
- Mô đích
- Mô đích
- Receptor
- Receptor


2.1.1. Hormon
2.1.1. Hormon
- Quan niệm cổ điển:
- Quan niệm cổ điển:
Hormon chung (General hormon)
Hormon chung (General hormon)
:
:
Trung gian hoá học - Tuyến nội tiết bài tiết
Trung gian hoá học - Tuyến nội tiết bài tiết
- Máu phân phối - Tác dụng sinh học trên tế bào đích
- Máu phân phối - Tác dụng sinh học trên tế bào đích
- Quan niệm hiện nay:
- Quan niệm hiện nay:
+
+
Hoạt chất sinh học
Hoạt chất sinh học

:
:
Trung gian hoá học –
Trung gian hoá học –
Không do
Không do


tuyến nội tiết bài tiết
tuyến nội tiết bài tiết
- Máu phân phối
- Máu phân phối
- Tác dụng sinh học trên tế bào đích
- Tác dụng sinh học trên tế bào đích
+
+
Hormon địa phương (Local hormon)
Hormon địa phương (Local hormon)
:
:
Trung gian hoá học –
Trung gian hoá học –
Không do
Không do


tuyến nội tiết bài tiết
tuyến nội tiết bài tiết



–
–
Không
Không
được
được


máu phân phối
máu phân phối


- Tác dụng sinh học trên tế bào đích
- Tác dụng sinh học trên tế bào đích


C ch c n ti tơ ế ậ ế
C ch c n ti tơ ế ậ ế
Cơ chế tự tiết
Cơ chế tự tiết


Tóm lại
Tóm lại

Hormon:
Hormon:
Là một chất trung gian hoá học được bài tiết vào trong dịch cơ thể bởi một hoặc một nhóm tế bào và có
Là một chất trung gian hoá học được bài tiết vào trong dịch cơ thể bởi một hoặc một nhóm tế bào và có
tác dụng sinh học trên mô đích

tác dụng sinh học trên mô đích


2.1.2. Mô
2.1.2. Mô
đích
đích

Mô chịu sự tác động của hormon gọi là mô đích
Mô chịu sự tác động của hormon gọi là mô đích

Mô đích có tính
Mô đích có tính
đặc hiệu
đặc hiệu
với receptor
với receptor

Đặc biệt:
Đặc biệt:
-
Có những hormon có mô đích là tất cả tế bào trong cơ thể (GH, T
Có những hormon có mô đích là tất cả tế bào trong cơ thể (GH, T
3
3
-T
-T
4
4
)

)
-
Có thể tuyến nội tiết này là mô đích cho hormon của tuyến nội tiết khác
Có thể tuyến nội tiết này là mô đích cho hormon của tuyến nội tiết khác


Tuyến yên ACTH Vỏ thượng thận
Tuyến yên ACTH Vỏ thượng thận


2.1.3. Receptor
2.1.3. Receptor

Thành phần tiếp nhận hormon ở mô đích
Thành phần tiếp nhận hormon ở mô đích

Receptor có tính
Receptor có tính
đặc hiệu (chuyên biệt)
đặc hiệu (chuyên biệt)
với hormon
với hormon

Bản chất: protein
Bản chất: protein

Số lượng: 2.000-100.000/tế bào. Điều chỉnh số lượng tăng hoặc giảm tuỳ theo loại
Số lượng: 2.000-100.000/tế bào. Điều chỉnh số lượng tăng hoặc giảm tuỳ theo loại
hormon
hormon


Vị trí:
Vị trí:

Màng tế bào
Màng tế bào

Trong bào tương
Trong bào tương

Trong nhân
Trong nhân


Hormon tan
Hormon tan
trong nước
trong nước
Hormon tan
Hormon tan
trong lipid
trong lipid


2.2. Phân loại
2.2. Phân loại
3 loại:
3 loại:

Hormon lipid

Hormon lipid

Hormon acid amin
Hormon acid amin

Hormon peptid
Hormon peptid



Hormon acid béo: là các dẫn xuất của acid béo
Hormon acid béo: là các dẫn xuất của acid béo

Hormon steroid: là các dẫn xuất của steroid
Hormon steroid: là các dẫn xuất của steroid
Nhân Cyclopentanoperhydrophenanthrene
Nhân Cyclopentanoperhydrophenanthrene
2.2.1. Hormon lipid
2.2.1. Hormon lipid


2.2.2. Hormon acid amin
2.2.2. Hormon acid amin
Là dẫn xuất của các acid amin:
Là dẫn xuất của các acid amin:

Acid amin tyrosin: HO CH
Acid amin tyrosin: HO CH
2
2

CHCOOH
CHCOOH


NH
NH
2
2



T
T
3
3
-T
-T
4
4

Catecholamin
Catecholamin



Acid amin tryptophan: melatonin, serotonin
Acid amin tryptophan: melatonin, serotonin

Acid amin histidin: histamin
Acid amin histidin: histamin


Acid amin glutamic: GABA
Acid amin glutamic: GABA




2.2.3. Hormon peptid
2.2.3. Hormon peptid

Là các hormon có các liên kết peptid:
Là các hormon có các liên kết peptid:




COOH-
COOH-
R
R
1
1
-N-H + HO-C-
-N-H + HO-C-
R
R
2
2
-NH
-NH

2
2




H O
H O
COOH-
COOH-
R
R
1
1
-N C-O-
-N C-O-
R
R
2
2
-NH
-NH
2
2
+ H
+ H
2
2
O
O

H O
H O



Nếu 2 chuỗi: liên kết nhau bằng cầu nối disulfur
Nếu 2 chuỗi: liên kết nhau bằng cầu nối disulfur




S
S


S
S

Một số hormon có thêm gốc carbohydrat tạo thành glycoprotein: FSH, TSH, LH, HCG,
Một số hormon có thêm gốc carbohydrat tạo thành glycoprotein: FSH, TSH, LH, HCG,
Erythropoietin
Erythropoietin


Qui cướ
Qui cướ

1 acid amin
1 acid amin
: acid amin

: acid amin

2-20 acid amin
2-20 acid amin
: peptid
: peptid

21-100 acid amin
21-100 acid amin
: polypeptid
: polypeptid

>100 acid amin
>100 acid amin
: protein
: protein


2.3. Sinh tổng hợp và bài tiết hormon
2.3. Sinh tổng hợp và bài tiết hormon

2.3.1. Hormon peptid:
2.3.1. Hormon peptid:
Preprohormon Prohormon
Preprohormon Prohormon
Hormon
Hormon


Prohormon

Prohormon
Hormon
Hormon


2.3.2. Hormon acid amin
2.3.2. Hormon acid amin

Catecholamin: dự trữ sẵn trong các túi
Catecholamin: dự trữ sẵn trong các túi

T
T
3
3
-T
-T
4
4
:
:
T
T
3
3
-T
-T
4
4
Thyroglobulin

Thyroglobulin




2.3.3. Hormon steroid
2.3.3. Hormon steroid

Tổng hợp ở lưới nội bào tương trơn
Tổng hợp ở lưới nội bào tương trơn

Dạng tiền chất
Dạng tiền chất

Nguyên liệu: Cholesterol hoặc Acetyl CoA
Nguyên liệu: Cholesterol hoặc Acetyl CoA
(Cholesterol cung cấp chủ yếu từ LDL)
(Cholesterol cung cấp chủ yếu từ LDL)

Các hormon steroid có chung một nguồn gốc, do quá trình chuyển hoá tạo những hormon khác nhau
Các hormon steroid có chung một nguồn gốc, do quá trình chuyển hoá tạo những hormon khác nhau
(mạch nhánh khác nhau, nhân giống nhau)
(mạch nhánh khác nhau, nhân giống nhau)


Nh n xétậ
Nh n xétậ

Hormon peptid và catecholamin: tổng hợp và dự trữ sẵn, bài tiết nhanh
Hormon peptid và catecholamin: tổng hợp và dự trữ sẵn, bài tiết nhanh


Hormon T
Hormon T
3
3
, T
, T
4
4
và hormon steroid: tổng hợp và dự trữ dưới dạng tiền chất, bài tiết chậm
và hormon steroid: tổng hợp và dự trữ dưới dạng tiền chất, bài tiết chậm


2.4. V n chuy n hormon trong máuậ ể
2.4. V n chuy n hormon trong máuậ ể

2 dạng vận chuyển:
2 dạng vận chuyển:
- Dạng tự do: dạng tác dụng
- Dạng tự do: dạng tác dụng
- Dạng kết hợp: dạng dự trữ (dễ phân ly)
- Dạng kết hợp: dạng dự trữ (dễ phân ly)

2 protein vận chuyển:
2 protein vận chuyển:
- Protein vận chuyển đặc hiệu: Globulin
- Protein vận chuyển đặc hiệu: Globulin
- Protein vận chuyển chung: Albumin
- Protein vận chuyển chung: Albumin


Ý nghĩa dạng kết hợp:
Ý nghĩa dạng kết hợp:
- Vận chuyển
- Vận chuyển
- Tránh bị lọc ở thận
- Tránh bị lọc ở thận
- Dự trữ (đệm)
- Dự trữ (đệm)


3. C CH TÁC D NG C A HORMONƠ Ế Ụ Ủ
3. C CH TÁC D NG C A HORMONƠ Ế Ụ Ủ
Hai cơ chế:
Hai cơ chế:

Cơ chế tác dụng thông qua chất truyền tin thứ hai
Cơ chế tác dụng thông qua chất truyền tin thứ hai

Cơ chế tác dụng trên hệ thống gen của tế bào
Cơ chế tác dụng trên hệ thống gen của tế bào


3.1. Cơ chế tác dụng thông qua chất
3.1. Cơ chế tác dụng thông qua chất
truyền tin thứ hai
truyền tin thứ hai

Truyền tin
Truyền tin



Tế bào nội tiết
Tế bào nội tiết


Tế bào đích
Tế bào đích

Ch
Ch
ất t
ất t
ruyền tin thứ nhất
ruyền tin thứ nhất

Ch
Ch
ất t
ất t
ruyền tin thứ hai
ruyền tin thứ hai