TRUYẽN TRANG 1





Muồc luồc

Traồng n 2

Traồng Buõng 7
Traồng Hờỡu (Maồc ụnh Chi) 9
Traồng Trũnh Nguyùợn Búnh Khiùm 14

Traồng Hiùỡn 19
Nguyùợn Hiùỡn 19

Traồng Aỏc 23
Giaỏp Haói 23

Traồng Moọ 27
Khiùởu Hỷọu Thanh 27

Traồng Lỳồn 30

Chung Nhi 30



TRUÅN TRẨNG 2

Trẩng Ùn

ÚÃ Hûng n, huån Tiïn Lûä, lâng Tiïn Chêu xûa cố mưåt ngûúâi tïn lâ
Lï Nhû Hưí, nhâ nghêo mâ hổc giỗi, nhûng ùn khỗe quấ, mưỵi bûäa ùn mưåt nưìi
bẫy cúm (àấng lệ mûúâi ngûúâi ùn múái hïët) mâ khưng no. Cha mể ưng khưng
kiïëm à cho con ùn, bìn lùỉm, phẫi cho Lï Nhû Hưí gûãi rïí mưåt nhâ giâu úã lâng
Thiïn Thiïn.
ÚÃ nhâ vúå, Lï Nhû Hưí ùn mưỵi bûäa mưåt nưìi nùm, nhûng khưng dấm àôi
thïm, súå cha mể vúå bìn. Vò thïë, ưng khưng mẩnh nïn viïåc hổc hânh cố húi
lú àậng. Bưë mể vúå phân nân vúái bưë mể àễ Lï Nhû Hưí.
Ưng bưë àễ múái hỗi:
- Chúá tưi hỗi thûåc ưng, mưỵi bûäa ưng cho chấu ùn ëng ra sao?
- Mưỵi bûäa, tưi cho chấu ùn mưåt nưìi nùm.
- Thẫo nâo! Nhâ tưi tuy nghêo mâ côn phẫi cho chấu ùn mưỵi bûäa mưåt
nưìi bẫy. Ưng cho chấu ùn đt nïn nố biïëng nhấc lâ phẫi lùỉm. Ưng thûã cho chấu
ùn thïm coi.
Ưng bưë vúå nghe lúâi, vïì cho con rïí ùn mưỵi bûäa mưåt nưìi bẫy. Lï Nhû Hưí
hổc cố chùm hún trûúác mưåt cht thưi. Mể vúå thêëy con rïí nhû thïë phân nân vúái
chưìng:
- Ùn mưåt nưìi bẫy cúm mưỵi bûäa mâ tưëi àïën chó hổc àûúåc dùm ba tiïëng.
Ưng khếo lûåa rïí quấ. Cấi ngûä nây chó ùn khỗe cho mêåp thưi, chúá cố gûúång mâ
hổc cng chó lâ hổc lêëy lïå, chúá chùèng trưng cêåy gò àûúåc àêu.
TRUÅN TRẨNG 3

Ưng bưë vúå nối:

- Nố ùn khỗe têët cố sûác hún ngûúâi. Trúâi cho nhâ mònh à ùn thò cûá viïåc
gò nối ra nối vâo lưi thưi.
- Ưng nối tûác anh ấch. Cûá ùn khỗe thò lâm viïåc khỗe hay sao? Thò àêëy,
nhâ ta cố mêëy mêỵu rång bỗ hoang, cỗ mổc ngêåp àêìu ngûúâi àêëy, ưng nố ài dổn
xem cố àûúåc khưng nâo.
Lï Nhû Hưí nghe thêëy mể nối thïë, tûác quấ, hưm sau ùn cúm sấng xong
vấc con dao phất búâ ra rång. Àïën núi thêëy, cố cêy cao bống mất, ưng nùçm ng
mưåt giêëc say sûa. Mể vúå ài chúå vïì qua àêëy, thêëy con rïí gưëi àêìu lïn gưëc cêy
ngấy pho pho, lêåt àêåt chẩy vïì nhâ gùỉt vúái chưìng:
- Kòa, ưng ra rång mâ xem con rïí ưng kia. Tûúãng lâ ùn xong vấc dao
ra rång lâm gò, hốa ra ng khoêo. Ưng côn bẫo tưi thưíi thêåt nhiïìu cúm cho nố
ùn nûäa hay thưi?
Bâ lưi cho àûúåc ưng chưìng ra rång àïí xem têån mùỉt thùçng con rïí ùn
khỗe mâ "lûúâi chêíy thêy chêíy xấc" ra. Bêët ngúâ ra àïën núi thò cẫ hai ưng bâ àậ
thêëy rång sẩch quang cẫ rưìi. Thò ra trong khi bâ mể vúå tûâ rång vïì nhâ, ngêìy
ngâ cậi nhau vúái chưìng thò Lï nhû Hưí àậ thûác giêëc, cêìm dao phấi cỗ nhû àiïn.
Cỗ hoang bi rêåm àïìu bõ chùåt phùng phùng, thêåm chđ cố nhûäng cấi vng lêìy cố
cấ cng khưng kõp chẩy, chïët nưíi lïìu bïìu cẫ lïn mùåt nûúác.
Àïën lc êëy, bưë mể vúå Lï Nhû Hưí múái biïët k tâi ca con rïí. Cng tûâ
hưm êëy, bâ mể vúå bûäa nâo cng thưíi riïng mưåt nưìi mûúâi cho rïí ùn cho à no thò
quẫ Lï Nhû Hưí hổc hânh khưng biïët mïåt.
Mưåt hưm, mể vúå Lï Nhû Hưí sai Lï Nhû Hưí ài kïu thúå vïì gùåt la. Lï
Nhû Hưí bẫo:
- Mể úã nhâ cûá thưíi cúm sùén, con kïu hổ vïì, hổ ùn xong lâ lâm viïåc
liïìn.
- Con kïu thúå gùåt, nhûng khưng ai chõu lâm. Thưi, àïí con ùn xong, lâm
mưåt mònh cng àûúåc.
Nối xong, Lï Nhû Hưí ngưìi ùn hïët cẫ mưåt nưìi hai mûúi. Bưë mể vúå
trưng thêëy phất súå, hỗi:
TRUÅN TRẨNG 4


- Con ùn nhû thïë khưng súå bïí bng ra?
Lï Nhû Hưí cûúâi:
- Con ùn mưåt nưìi hai mûúi cng nhû ngûúâi ta ùn ba bưën chến. Cha mể
àûâng lo, ùn xong, con ài lâm liïìn. Con xin cam àoan lâm mưåt mònh àïën chiïìu
tưëi thïë nâo cng xong.
Ùn xong nưìi hai mûúi, Lï Nhû Hưí àem liïìm hấi vâ gấnh àôn cân ra
rång. Quấ trûa, àïën chiïìu thò xong hïët. Lï Nhû Hưí bố la lẩi lâm bưën gấnh
chêët cẫ lïn àôn cân quẫy vïì ln mưåt lc. Bao nhiïu thúå cêëy thêëy ưng mưåt mònh
gấnh nhiïìu nhû thïë mâ cûá ài phùng phùng nhû khưng, àïìu phẫi lùỉc àêìu le lûúäi.
Tûâ àố, bưë mể vúå Lï Nhû Hưí hïët sûác q mïën Lï Nhû Hưí.
Hưìi êëy úã mưåt lâng gêìn àêëy, nhên tiïët xn cố múã hưåi àấnh vêåt hâng
nùm. Nùm nâo. Lï Nhû Hưí cng àïën phấ giẫi. Àư vêåt nâo thêëy ưng cng àïìu
chõu thua, vò ưng ta mẩnh nhû hưí, khưng ai sấnh kõp (vò thïë múái cố tïn Nhû
Hưí).
Vộ àậ giỗi, vùn ưng lẩi hay. Tûâ ngây àûúåc bưë mể vúå cho ùn no, Lï nhû
Hưí hổc hânh têën túái mưåt cấch lẩ k. Nùm ba mûúi tíi, vùn ưng àậ lûâng lêỵy hïët
cẫ vng Hûng n, sang àïën Thấi Bònh, Nam Àõnh. Ưng àưỵ tiïën sơ trong thúâi
Quang Hôa nhâ Mẩc.
Bêëy giúâ cố mưåt ngûúâi àưỵ àưìng khốa vúái Lï Nhû Hưí, tïn lâ Nguỵn
Thanh, ngûúâi huån Hoâng Hốa, tónh thanh Hốa. Mưåt hưm, Nguỵn Thanh nối
vúái Lï Nhû Hưí vïì nhâ ca mònh:
- Nhúâ trúâi, tưi cng khấ, chùèng giâu cố gò nhûng ùn cẫ àúâi chûa hïët.
Lï Nhû Hưí nối:
- Cẫ gia tâi ca bấc, may ra chó à cho tưi ùn vâi thấng.
Nguỵn Thanh nghe thêëy nối thïë, cho lâ Lï Nhû Hưí àa giai, bên nối:
- Bấc khinh tưi quấ. Cẫ gia tâi tưi nhû thïë mâ bấc bẫo chó à cho bấc
ùn ba thấng. Bấc khưng súå mang tiïëng nối dốc sao?
- Dốc hay khưng, chùèng cêìn nối lưi thưi lâm gò? Hưm nâo bấc thûã múâi
tưi ùn mưåt bûäa xem sao.

TRUÅN TRẨNG 5

Thêëy Lï Nhû Hưí thấch nhû vêåy Nguỵn Thanh múâi liïìn.
Lï Nhû Hưí mưåt hưm àïën nhâ Nguỵn Thanh thûåc nhûng chùèng may
hưm êëy Thanh lẩi cố viïåc quan vùỉng nhâ.
Nhû Hưí ài thùèng vâo nhâ nối vúái vúå Nguỵn Thanh:
- Tưi vúái quan Nghê àêy lâ bẩn têm giao, hưn nay cố viïåc qua àêy vâo
thùm bấc vâ nhúâ bûäa cúm.
Bâ vúå Nguỵn Thanh ên cêìn tiïëp rûúác, mưåt mùåt gổi gia àònh àêìy túá
lâm heo lâm gâ, mưåt mùåt hỗi Lï Nhû Hưí cố bao nhiïu qn lđnh àïí liïåu àêìu
ngûúâi mâ thưíi nêëu.
Lï Nhû Hưí nối:
- Thûa phu nhên, khưng cố bao nhiïu, chó cố àưå hún ba mûúi ngûúâi.
Bâ Nguỵn Thanh sai lâm ba mûúi heo, dổn bẫy tấm mêm cưỵ ra múâi
Lï Nhû Hưí dng cúm, nhûng àúåi mậi cng chùèng thêëy qn lđnh nâo vâo ùn cẫ.
Lï Nhû Hưí cûúâi mâ bẫo:
- ƯËi chao, hổ khưng túái thò mùåc, àïí tưi ùn cẫ cng àûúåc.
Nối rưìi ưng ngưìi ùn hïët cẫ bẫy tấm mêy cưỵ, chó mưåt lất thò lâm bay hïët
cẫ mêëy nưìi hai mûúi cúm, hai con heo, mêëy mêm sưi, côn gâ võt, rau cẫi khưng
thêm kïí.
Ùn xong, Lï Nhû Hưí tûâ tẩ ra vïì.
Àïën chiïìu tưëi, ưng Nguỵn Thanh trúã vïì, bâ vúå kïí chuån lẩi vâ lê
lûúäi súå ưng bẩn ùn khỗe nhû thêìn, Nguỵn Thanh vưỵ ài bẫo:
- Thưi, Lï Nhû Hưí rưìi!
Bâ vúå nối:
- ÚÂ, àng àêëy, ưng ta ùn nhû hưí. Tưi úã nhâ dûúái nhòn lïn thêëy ưng ta
súái cúm ra chến chó vâ mưåt miïëng thò hïët, côn sưi thò ưng ta chó ùn àưå mûúâi
miïëng thò hïët mưåt mêm.
Mưåt bûäa khấc, Nguỵn Thanh ài qua lâng Lï Nhû Hưí, bûúác vâo nhâ
thùm, nhên thïí àïí tẩ lưỵi, Lï Nhû Hưí sai ngûúâi nhâ cng lâm ba con lúån, thưíi

TRUÅN TRẨNG 6

nùm sấu mêm sưi, ba bưën nưìi hai mûúi cúm, y nhû hưm vúå ưng Nguỵn Thanh
àậ àậi mònh àïí àậi lẩi Nguỵn Thanh. Mưỵi ngûúâi ngưìi riïng mưåt bân. Lï Nhû
Hưí ùn hïët bân mònh mâ Nguỵn Thanh thò ngùỉc ngûá ùn chûa hïët mưåt phêìn sấu.
Lï Nhû Hưí àânh lẩi phẫi ùn gim cho Nguỵn Thanh. Ưng Thanh hỗi:
- Thïë thò gia nhên àêìy túá côn gò mâ ùn nûäa?
Lï Nhû Hưí nối:
- Gia nhên thưíi cúm vâ nêëu àưì riïng àïí ùn rưìi. Ưng khưng cêìn phẫi lo.
Nguỵn Thanh chùỉc lûúäi than:
- Ưng ùn nhû thïë, mêëy lc mâ hïët nghiïåp. Ngây xûa, ưng Mưå Trẩch nưíi
tiïëng lâ ngûúâi ùn khỗe mâ chó ùn hïët mûúâi tấm bất cúm, mûúâi hai chến chanh lâ
cng. Bêy giúâ thêëy ưng ùn, múái biïët ưng Mưå Trẩch côn kếm ưng xa lùỉm.
Hai ngûúâi cng cûúâi êìm cẫ lïn. Vïì sau, Lï Nhû Hưí lâm àïën thûúång
thû, àûúåc vua phong lâm Thiïëu bẫo Lûä Qëc Cưng, thổ bẫy mûúi tíi.













TRUÅN TRẨNG 7








Trẩng Bng
(Phng Khùỉc Khoan)

Phng Khùỉc Khoan lâ ngûúâi lâng Phng Xấ, huån Thẩch Thêët, tónh
Sún Têy (Bùỉc Viïåt).
Theo sấch sûã àïí lẩi thò ưng Phng Khùỉc Khoan lâ anh em cng mể
khấc cha vúái ưng Trẩng Trònh. Ngun bâ mể ưng Trẩng Trònh vâ Phng Khùỉc
Khoan lâ Tûâ Thc phu nhên lâ ngûúâi hổ Nhûä, con gấi quan Hưå bưå thûúång thû lâ
Nhûä vùn Lang úã lâng An Tûã, huån Tiïn Minh. Bâ lâ ngûúâi hổc giỗi, thú hay,
lẩi tinh thưng l sưë.
Lêëy ưng Vên Àõnh, sinh ra Trẩng Trònh Nguỵn Bónh Khiïm, bâ Tûâ
Thc phu nhên nûãa àûúâng àûát gấnh, lïn Sún Têy lêëy chưìng khấc rưìi sinh ra
Phng Khùỉc Khoan. Cng nhû Trẩnh Trònh, Phng Khùỉc Khoan cố tû chêët
thưng minh tûâ nhỗ. Lc lúán lïn, bâ cho xëng Hẫi Dûúng theo hổc ưng anh lâ
Trẩng Trònh Nguỵn Bónh Khiïm.
Ưng Khiïm hïët lông dẩy dưỵ em nïn chùèng mêëy lc Phng Khùỉc Khoan
nưíi tiïëng vùn chûúng tâi àûác.
Lc bêëy giúâ, nhâ Lï giûä úã Thanh Hốa. Tđnh àưån, Trẩng Trònh biïët rùçng
nhâ Lï thïë nâo cng cố thúâi trung hûng, ưng bên sai Phng Khùỉc Khoan vâo
Thanh Hốa phô nhâ Lï. Gùåp Phng Khùỉc Khoan, vua Lï Trang Tưn mûâng lùỉm,
àậi vâo hâng qn sû. Phng Khùỉc Khoan lêåp nhiïìu mûu kïë, cố nhiïìu kïë hoẩch
àïí lêëy lông dên, thu dng ngûúâi úã cấc núi lên cêån. Vua Trang Tưn tin dng hïët
TRUÅN TRẨNG 8


sûác. Àïën thúâi vua Thïë Tưn khưi phc thânh Thùng Long, vua sai Phng Khùỉc
Khoan ài sûá nhâ Minh àïí vêån àưång phong tûúác. Nhâ Minh phong vua Thïë Tưn
lâ "An Nam àư hưå sûá".
Khùỉc Khoan trẫ lẩi sùỉc phong cho vua Minh vâ têu:
- Cha tưi lâ hổ Lï, ngun lâ dông dội nûúác Nam, khưng cố tưåi tònh
nhû hổ Mẩc mâ thiïn triïìu lẩi phong tûúác nhû hổ Mẩc, cha tưi khưng nhêån sùỉc
mïånh àûúåc. Dấm mong thiïn triïìu xết lẩi, chúá quẫ lâ khưng dấm nhêån.
Thêëy Phng Khùỉc Khoan trònh thïë, vua Minh tûå nh "quan chûác ca
Thïë Tưn, mâ ùn nối àâng hoâng, l sûå nhû thïë, chùỉc hùèn Thïë Tưn khưng phẫi
ngûúâi vûâa".
Bên àưíi sùỉc lïånh mâ phong cho Thïë Tưn lâm "An Nam Qëc vûúng".
Trong thúâi ky ài sûá nhâ Minh bïn Tâu, gùåp ngây Tïët Ngun Àấn, vua
Minh ra lïånh cho cấc àònh thêìn vâ cấc sûá thêìn ngoẩi qëc mưỵi ngûúâi phẫi lâm
mưåt bâi thú chc mûâng. Ai cng dêng lïn mưåt bâi. Riïng Phng Khùỉc Khoan
ngay lc àố dêng lïn túái ba mûúi sấu bâi thú, khấc nhau, lúâi khấc nhau, lâm
cho vua Minh phẫi kinh ngẩc sao lẩi cố ngûúâi lâm thú hay mâ nhanh àïën nhû
thïë. Vua Minh bên phï cho àưỵ Trẩng ngun (Trẩng ngun cẫ nûúác Nam lêỵn
nûúác Tâu) vò thïë múái cố tïn lâ Trẩng Bng (vò ưng Phng Khùỉc Khoan sinh úã
lâng Phng xấ, tûá lâ lâng Bng).
Tc truìn khi Trẩng Bng ài sûá vïì àïën Lẩng Sún ưng àûúåc thêëy bâ
Liu Hẩnh hiïån lïn trïn àónh ni mâ úã dûúái chên ni thò gưỵ àïí ngưín ngang, lẩi cố
chûä "Liu Hẩnh" vâ chûä "Bng". Ưng biïët Cha Liu liïìn cho lêåp àïìn thúâ Cha
Liu ngay tẩi àố.
Vïì sau vïì àïën Hưì Têy, bâ Cha Liu lẩi hiïån ra lêìn nûäa àïí tẩ ún ưng.
Hai ngûúâi lâm thú sûúáng hổa vúái nhau rêët nhiïìu, ngûúâi sau bònh phêím khưng
thïí quët thú ca ngûúâi nâo hay hún thú ngûúâi nâo.



TRUÅN TRẨNG 9








Trẩng Hêìu
(Mẩc Àơnh Chi)

Ngoâi Phng Khùỉc Khoan, ưng Mẩc Dơnh Chi cng lâ trẩng ngun
ca hai nûúác Nam vâ nûúác Tâu.
Sấch "Nam Hẫi Dõ Nhên" chếp rùçng Mẩc Àơnh Chi tûå lâ Tiïët Phu,
ngûúâi lâng Lng Àưíng huån Chđ Linh (Hẫi Dûúng, Bùỉc Viïåt) ngun vïì giông
giội quan thấi th Mẩc Hiïín Tđch vïì triïìu nhâ L (Hiïín Tđch àưỵ trẩng ngun
àúâi vua Trung Tưn nhâ L, lâm àïën Lẩi bưå thûúång thû)
Tc truìn lâng Lng Àưíng cố mưåt khu rûâng rêåm, cêy cưëi bm tum,
lùỉm giưëng hêìu (con khó) úã. Mể ưng êëy thûúâng khi vâo rûâng kiïëm ci, phẫi con
hêìu àûåc bùỉt hiïëp. Vïì nối vúái chưìng, chưìng ùn mùåc giẫ lâm àân bâ, giùỉt sùén con
dao sùỉc vâo rûâng, con hêìu quen thối lẩi ra, bõ ưng kia chếm chïët bỗ thêy tẩi àêëy.
Sấng hưm sau ra xem thò mưëi àậ àn àêët lêëp hïët, thânh gô mẫ.
Bâ kia tûâ àêëy th thai, à thấng sinh ra Mẩc Àơnh Chi, mùåt mi xêëu xđ,
ngûúâi nhỗ lóỉt chóỉt tûåa nhû giưëng hêìu.
Mẩc Àơnh Chi lúán lïn bưën nùm tíi, tû chêët thưng minh hún ngûúâi.
Bêëy giúâ Hoâng tûã lâ Chiïu Qëc Cưng múã trûúâng dẩy hổc trô, Mẩc Àơnh Chi
vâo hổc. Àïën nùm gêìn hai mûúi tíi lâ nùm Giấp Thòn àúâi vua Anh Tưn nhâ
Trêìn, Mẩc Àơnh Chi thi àònh vùn àấng àưỵ àêìu cẫ mổi ngûúâi nhûng vua trưng
thêëy ngûúâi hònh dấng xêëu xa, toan khưng cho àưỵ Trẩng ngun, Àơnh Chi lâm
mưåt bâi ph "Ngổ tónh liïu" àïí vđ vâo mònh, vua múái lẩi cho àưỵ Trẩng Ngun.
TRUÅN TRẨNG 10


Khi Mẩc Àơnh Chi phng mïnh sang sûá nhâ Ngun bïn Tâu, cố hển
trûúác vúái ngûúâi Tâu ngây múã cûãa ẫi. Bêët ngúâ hưm êëy trúâi lẩi mûa, Mẩc Àơnh
Chi sai hển; hưm sau múái àïën thò ngûúâi Têìu àống cûãa khưng cho vâo. Àơnh Chi
nối tûã tïë xin cho múã cûãa. Ngûúâi Têìu ra mưåt cêu tûâ trïn ẫi nếm xëng vâ bẫo h
àưëi àûúåc thò múã cûãa.
Cêu ra:
"Quấ quan trò, quan quan bïë; nguån quấ khấch quấ quan".
Nghơa lâ: Qua ẫi chêåm, ngûúâi coi ẫi àống cûãa ẫi, múâi khấch qua àûúâng
qua ẫi mâ ài.
Àơnh Chi viïët nagay mưåt mẫnh giêëy, àưëi lẩi àûa lïn:
"Xët àưëi dõ, dưëi àưëi non, thónh tiïn sinh tiïn àưëi".
Nghơa lâ: Ra àưëi d, àưëi lẩi khố, múâi tiïn sinh àưëi trûúác.
Ngûúâi Tâu khen cố tâi nhanh nhêíu, múái múã cûãa ẫi cho vâo. Khi àïën
cûãa n Kim, ngûúâi tâu thêëy ưng xêëu xa, cố bng khinh bó. Mưåt hưm, viïn tïí
tûúáng Tâu múâi vâo ph àûúâng ngưìi chúi, Àơnh Chi trưng thêëy trïn bûác tûúâng cố
thïu con chim sễ vâng àêåu trïn cânh trc, tûúãng lâ chim thûåc, àûáng dêåy chẩy lẩi
bùỉt. Ngûúâi Tâu cûúâi êìm cẫ lïn. Àơnh Chi xế tan ngay bûác trûúáng êëy ra.
Chng ngẩc nhiïn hỗi cúá lâm sao thò thûa rùçng:
Tưi cố nghe ngûúâi ta thûúâng vệ chim sễ àêåu cânh mai khưng ai vệ àêåu
cânh trc. Nay tïí tûúáng sao lẩi cho vệ thïë. Trc lâ giưëng cêy qn tûã, chim sễ lâ
loâi vêåt tiïíu nhên, vệ thïu nhû thïë lâ ra cho tiïíu nhên úã trïn qn tûã, tưi e rùçng
àẩo tiïíu nhên mưỵi ngây thõnh lïn, mâ àẩo qn tûã mưỵi ngây suy ài, nïn tưi trûâ
gip cho thấnh triïìu àêëy thưi:
Chng chõu lâ biïån bấc cố lệ.
Àïën khi vâo chêìu, nhên cố ngoẩi qëc dêng mưåt àưi quẩt qu. Vua
Tâu xai Àơnh Chi vâ mưåt ngûúâi sûá Cao Ly, mưỵi ngûúâi àïì mưåt bâi tấn vâo quẩt.
Sûá Cao Ly lâm xong trûúác.
Lúâi têu rùçng: