hai lo i lao đ ng: lao đ ng chân tay và lao đ ng trí óc. ạ ộ ộ ộ Chính s xu t hi n lao đ ng trí óc,ự ấ ệ ộ
bi u hi n s ra đ i t ng l p trí th c đã t o đi u ki n cho tri t h c ra đ i.ể ệ ở ự ờ ầ ớ ứ ạ ề ệ ế ọ ờ
Th haiứ , cùng v i quá trình phát tri n s n xu t và phân công lao đ ng xã h i, ớ ể ả ấ ộ ộ s phânự
chia giai c p trong xã h i thành th ng tr và b tr , bóc l t và b bóc l t, cũng nh s xu tấ ộ ố ị ị ị ộ ị ộ ư ự ấ
hi n quá trình đ u tranh giai c p c a giai c p b tr , b bóc l t ch ng giai c p th ng tr , bócệ ấ ấ ủ ấ ị ị ị ộ ố ấ ố ị
l t cũng là ngu n g c xã h i c a s ra đ i tri t h cộ ồ ố ộ ủ ự ờ ế ọ . B i vì, nh m đ b o v quy n l i c aở ằ ể ả ệ ề ợ ủ
giai c p mà mình đ i di n,các nhà t t ng đã xây d ng các h c thuy t tri t h c khác nhau,ấ ạ ệ ư ưở ự ọ ế ế ọ
v i nh ng quan đi m chính tr khác nhau. Trên th c t , t khi ra đ i, tri t h c luôn mang tínhớ ữ ể ị ự ế ừ ờ ế ọ
giai c p, nghĩa là nó luôn ph c v cho l i ích c a nh ng giai c p, nh ng l c l ng xã h iấ ụ ụ ợ ủ ữ ấ ữ ự ượ ộ
nh t đ nh. Đi u đó cũng góp ph n lý gi i vì sao tri t h c không ra đ i th i kỳ c ng s nấ ị ề ầ ả ế ọ ờ ở ờ ộ ả
nguyên thu mà ch đ n th i kỳ chi m h u nô l , v i vi c xã h i xu t hi n phân chia giaiỷ ỉ ế ờ ế ữ ệ ớ ệ ộ ấ ệ
c p và s ra đ i b ph n lao đ ng trí óc thì tri t h c m i ra đ i. ấ ự ờ ộ ậ ộ ế ọ ớ ờ
b) Đ c đi mặ ể
- Tính h th ngệ ố : Tri t h c bao gi cũng là m t h th ng các quan ni m chung v thế ọ ờ ộ ệ ố ệ ề ế
gi i. Không gi ng các khoa h c c th ch xem xét th gi i trên t ng ph ng di n c th ,ớ ố ọ ụ ể ỉ ế ớ ừ ươ ệ ụ ể
Page 20 of 487
nh t đ nh, tri t h c xem xét th gi i nh m t ch nh th và trên c s đó tìm cách đ a ra m tấ ị ế ọ ế ớ ư ộ ỉ ể ơ ở ư ộ
h th ng quan ni m chung v ch nh th đó. T duy tri t h c, do đó, cũng là t duy v ch nhệ ố ệ ề ỉ ế ư ế ọ ư ề ỉ
th .ể
- Tính th gi i quan: ế ớ Th gi i quan là h th ng các quan ni m v th gi i, v v trí c aế ớ ệ ố ệ ề ế ớ ề ị ủ
con ng i trong th gi i cũng nh quan ni m v chính b n thân và cu c s ng con ng i.ườ ế ớ ư ệ ề ả ộ ố ườ
Trong th gi i quan không ch có nh ng quan ni m v th gi i mà còn bao hàm c nhân sinhế ớ ỉ ữ ệ ề ế ớ ả
quan, là nh ng quan ni m v cu c s ng c a con ng i và loài ng i. Chính do ch tri t h cữ ệ ề ộ ố ủ ườ ườ ỗ ế ọ
có tính h th ng, bao g m h th ng nh ng quan ni m chung v th gi i trong tính ch nh th ,ệ ố ồ ệ ố ữ ệ ề ế ớ ỉ ể
cho nên nó cũng đ ng th i mang tính th gi i quan, h n n a nó còn là h t nhân lý lu n c aồ ờ ế ớ ơ ữ ạ ậ ủ
th gi i quan.ế ớ
- Tính giai c pấ : Do tri t h c ra đ i và t n t i trong đi u ki n xã h i đã phân chia giaiế ọ ờ ồ ạ ề ệ ộ
c p cho nên nó luôn luôn mang tính giai c p. Không có tri t h c phi giai c p, mà đây, tri tấ ấ ế ọ ấ ở ế
h c chính là s khái quát c a m i giai c p trong xã h i v th gi i và v cu c s ng conọ ự ủ ỗ ấ ộ ề ế ớ ề ộ ố
ng i, v trình đ nh n th c, v thái đ và l i ích c a giai c p đó. Th c t , các nhà tri tườ ề ộ ậ ứ ề ộ ợ ủ ấ ự ế ế
Page 21 of 487

h c trong l ch s đ u xu t phát t l i ích c a giai c p mình mà khái quát tri t h c, đ a raọ ị ử ề ấ ừ ợ ủ ấ ế ọ ư
các quan ni m v th gi i nói chung, v cu c s ng con ng i nói riêng.ệ ề ế ớ ề ộ ố ườ
3. Đ i t ng ố ượ nghiên c u c a ứ ủ tri t h c ế ọ
Đ i t ng nghiên c u c a tri t h c luôn thay đ i k t khi nó ra đ i cho t i nay.ố ượ ứ ủ ế ọ ổ ể ừ ờ ớ
- Th i kỳ c đ iờ ổ ạ , trong đi u ki n tri th c còn nghèo nàn, không có s phân ngành khoaề ệ ứ ự
h c, khi m i ra đ i, v i t cách là hình thái tri th c cao nh t cho phép ng i ta hi u đ cọ ớ ờ ớ ư ứ ấ ườ ể ượ
b n ch t c a m i v t thì tri t h c không có đ i t ng nghiên c u riêng. Nói cách khác, ả ấ ủ ọ ậ ế ọ ố ượ ứ đ iố
t ng nghiên c u c a tri t h c lúc này bao g m t t c m i lĩnh v c tri th c, t nhiên cũngượ ứ ủ ế ọ ồ ấ ả ọ ự ứ ự
nh xã h i.ư ộ Tri t h c đ c coi là “ế ọ ượ khoa h c c a các khoa h cọ ủ ọ ”. Nhà tri t h c đ c coi làế ọ ượ
nhà thông thái, đ ng th i cũng là nhà khoa h c c th .ồ ờ ọ ụ ể
- Th i kỳ Trung c ,ờ ổ trong đi u ki n ch đ phong ki n th ng tr và giáo h i La Mã nhề ệ ế ộ ế ố ị ộ ả
h ng h t s c to l n châu Âu, tri t h c không còn là m t khoa h c đ c l p mà đã trưở ế ứ ớ ở ế ọ ộ ọ ộ ậ ở
thành m t b ph n c a th n h c, nó có nhi m v lý gi i nh ng v n đ tôn giáo. Đ i t ngộ ộ ậ ủ ầ ọ ệ ụ ả ữ ấ ề ố ượ
nghiên c u c a tri t h c lúc này không còn là nh ng v n đ tri th c t nhiên, xã h i mà làứ ủ ế ọ ữ ấ ề ứ ự ộ
Page 22 of 487
nh ng v n đ có tính tôn giáo nh s t n t i và vai trò c a Th ng đ , ni m tin tôn giáo,ữ ấ ề ư ự ồ ạ ủ ượ ế ề
v.v
- Th i kỳ ph c h ng - c n đ iờ ụ ư ậ ạ , v i s phát tri n m nh m c a khoa h c th c nghi mớ ự ể ạ ẽ ủ ọ ự ệ
nh m đáp ng nhu c u c a th c ti n, đ c bi t là th c ti n s n xu t công nghi p, mà t thằ ứ ầ ủ ự ễ ặ ệ ự ễ ả ấ ệ ừ ế
k XV tr đi, tri t h c cũng thay đ i sâu s c. Do s hình thành các môn khoa h c đ c l p màỷ ở ế ọ ổ ắ ự ọ ộ ậ
tham v ng c a tri t h c mu n đóng vai trò “ọ ủ ế ọ ố khoa h c c a m i khoa h cọ ủ ọ ọ ”d n d n b phá s n.ầ ầ ị ả
Đ i t ng c a tri t h c không còn bao hàm m i lĩnh v c tri th c khoa h c nh th i c đ i.ố ượ ủ ế ọ ọ ự ứ ọ ư ờ ổ ạ
Đ ng th i, tri t h c cũng không còn là m t b ph n c a th n h c, là “tôi t ” c a th n h cồ ờ ế ọ ộ ộ ậ ủ ầ ọ ớ ủ ầ ọ
nh th i trung c n a. S phát tri n c a khoa h c th c nghi m đã nh h ng tích c c t iư ờ ổ ữ ự ể ủ ọ ự ệ ả ưở ự ớ
tri t h c th i kỳ này. Tri t h c d n khôi ph c l i v trí c a mình v i tính cách là lĩnh v c triế ọ ờ ế ọ ầ ụ ạ ị ủ ớ ự
th c khái quát nh t v s t n t i th gi i.ứ ấ ề ự ồ ạ ế ớ
Hoàn c nh kinh t - xã h i và s phát tri n m nh m c a khoa h c ả ế ộ ự ể ạ ẽ ủ ọ vào đ u th k XIXầ ế ỷ
đã d n t i s ra đ i tri t h c Mác. Tri t h c Mác ra đ i đã đo n tuy t tri t đ v i quanẫ ớ ự ờ ế ọ ế ọ ờ ạ ệ ệ ể ớ
ni m “tri t h c là khoa h c c a m i khoa h c”; đ ng th i xác đ nh đ i t ng nghiên c uệ ế ọ ọ ủ ọ ọ ồ ờ ị ố ượ ứ
riêng c a mình. Khác v i các khoa h c c th xem xét các lĩnh v c c th c a s t n t i thủ ớ ọ ụ ể ự ụ ể ủ ự ồ ạ ế

Page 23 of 487
gi i, ớ tri t h c Mác ế ọ xác đ nhị đ i t ng ố ượ nghiên c u riêng c a mình làứ ủ nh ng v n đ chungữ ấ ề
nh t liên quan t i t n t i th gi i ấ ớ ồ ạ ế ớ nh làư v n đ quan h gi a ý th c và v t ch t, ấ ề ệ ữ ứ ậ ấ cũng như
các quy lu t chung nh t chi ph i s v n đ ng, phát tri n c a th gi i (t nhiên, xã h i và tậ ấ ố ự ậ ộ ể ủ ế ớ ự ộ ư
duy con ng i).ườ
 Câu 2: V n đ c b n c a tri t h c. C s đ phân bi t ch nghĩa duy v t và chấ ề ơ ả ủ ế ọ ơ ở ể ệ ủ ậ ủ
nghĩa duy tâm trong tri t h c?ế ọ
1. V n đ c b n c a tri t h cấ ề ơ ả ủ ế ọ
V n đ c b n c a tri t h c là v n đ v m i quan h gi a ý th c và v t ch t (ấ ề ơ ả ủ ế ọ ấ ề ề ố ệ ữ ứ ậ ấ hay
gi a t duy và t n t i / tinh th n và t nhiên).ữ ư ồ ạ ầ ự Trong tác ph m ẩ Lútvích Phoi b c và s cáoơ ắ ự
chung c a tri t h c c đi n Đ củ ế ọ ổ ể ứ , Ph.Angghen đã ch rõ: “ỉ V n đ c b n l n c a m i tri tấ ề ơ ả ớ ủ ọ ế
h c, đ c bi t là c a tri t h c hi n đ i, là v n đ quan h gi a t duy và t n t iọ ặ ệ ủ ế ọ ệ ạ ấ ề ệ ữ ư ồ ạ ”
1
. S dĩở
g i v n đ quan h gi a ý th c và v t ch t, t duy và t n t i là v n đ c b n c a tri t h cọ ấ ề ệ ữ ứ ậ ấ ư ồ ạ ấ ề ơ ả ủ ế ọ
vì:
1
C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn t p, T.21ậ , Nxb Chính tr Qu c gia, Hà N i, 1995, tr. 403.ị ố ộ
Page 24 of 487
Th nh tứ ấ , đây chính là v n đ liên quan tr c ti p t i v n đ quan h gi a linh h n c aấ ề ự ế ớ ấ ề ệ ữ ồ ủ
con ng i v i th xác mà ngay t th i c x a con ng i đã đ t ra. Chính t vi c gi i thíchườ ớ ể ừ ờ ổ ư ườ ặ ừ ệ ả
nh ng gi c m , ng i x a đi t i quan ni m v s tách r i gi a linh h n và th xác, v sữ ấ ơ ườ ư ớ ệ ề ự ờ ữ ồ ể ề ự
b t t c a linh h n. T đó n y sinh v n đ quan h gi a linh h n con ng i v i th gi iấ ử ủ ồ ừ ả ấ ề ệ ữ ồ ườ ớ ế ớ
bên ngoài. Khi tri t h c ra đ i v i t cách lý lu n v th gi i và v quan h gi a con ng iế ọ ờ ớ ư ậ ề ế ớ ề ệ ữ ườ
v i th gi i thì nó không th không gi i quy t v n đ này.ớ ế ớ ể ả ế ấ ề
Th hai,ứ suy cho cùng, t t c các hi n t ng x y ra trong th gi i đ u có th qui v m tấ ả ệ ượ ả ế ớ ề ể ề ộ
trong hai m ng hi n t ng l n nh t trong th gi i - ho c nó thu c m ng hi n t ng v tả ệ ượ ớ ấ ế ớ ặ ộ ả ệ ượ ậ
ch t, ho c nó thu c m ng hi n t ng tinh th n. V n đ quan h gi a tinh th n và v t ch t,ấ ặ ộ ả ệ ượ ầ ấ ề ệ ữ ầ ậ ấ
hay gi a t duy và t n t i chính là v n đ quan h gi a hai m ng hi n t ng l n nh t nàyữ ư ồ ạ ấ ề ệ ữ ả ệ ượ ớ ấ
trong th gi i. Tri t h c v i t cách lý lu n chung nh t v th gi i không th không đ c p,ế ớ ế ọ ớ ư ậ ấ ề ế ớ ể ề ậ

gi i quy t quan h gi a chúng. Đi u đó đ c bi u hi n ch , t t c các h c thuy t tri tả ế ệ ữ ề ượ ể ệ ở ỗ ấ ả ọ ế ế
h c, dù chúng có s khác nhau nh th nào thì cũng ph i tr l i các câu h i nh : ọ ự ư ế ả ả ờ ỏ ư T duy conư
ng i có quan h th nào v i s v t bên ngoài? Th gi i đ c t o ra trong đ u óc conườ ệ ế ớ ự ậ ế ớ ượ ạ ầ
Page 25 of 487
ng i có quan h th nào v i th gi i t n t i bên ngoài đ u óc con ng i? T duy conườ ệ ế ớ ế ớ ồ ạ ầ ườ ư
ng i có kh năng hi u bi t đ c t n t i bên ngoài hay không? v.v ườ ả ể ế ượ ồ ạ
- Th baứ , v n đ quan h gi a t duy và t n t i, gi a ý th c và v t ch t đ c coi là v nấ ề ệ ữ ư ồ ạ ữ ứ ậ ấ ượ ấ
đ ề c b nơ ả hay t i caoố c a tri t h c còn vì vi c gi i quy t v n đ này là c s đ gi i quy tủ ế ọ ệ ả ế ấ ề ơ ở ể ả ế
m iọ v n đ khác c a tri t h c. Th c t c a l ch s t t ng tri t h c cho th y, tuỳ thu cấ ề ủ ế ọ ự ế ủ ị ử ư ưở ế ọ ấ ộ
vào thái đ , l p tr ng bi u hi n trong vi c gi i quy t v n đ quan h gi a ý th c và v tộ ậ ườ ể ệ ệ ả ế ấ ề ệ ữ ứ ậ
ch t mà ng i ta có thái đ , quan đi m t ng ng trong vi c gi i quy t các v n đ khácấ ườ ộ ể ươ ứ ệ ả ế ấ ề
c a tri t h c, th m chí là c nh ng v n đ không thu n tuý tri t h c nh chính tr , đ o đ c,ủ ế ọ ậ ả ữ ấ ề ầ ế ọ ư ị ạ ứ
v.v
Có th kh ng đ nh ng n g n: v n đ quan h gi a ý th c và v t ch t, hay gi a t duyể ẳ ị ắ ọ ấ ề ệ ữ ứ ậ ấ ữ ư
và t n t i là v n đ c b n c a m i tri t h c, mà n u không gi i quy t v n đ này thì m tồ ạ ấ ề ơ ả ủ ọ ế ọ ế ả ế ấ ề ộ
h c thuy t nào đó không th g i là h c thuy t tri t h c đúng nghĩa đ c. Vi c gi i quy tọ ế ể ọ ọ ế ế ọ ượ ệ ả ế
v n đ c b n c a tri t h c chính là tiêu chu n đ xác đ nh l p tr ng th gi i quan c aấ ề ơ ả ủ ế ọ ẩ ể ị ậ ườ ế ớ ủ
b t kỳ m t h c thuy t tri t h c hay m t tri t gia nào. ấ ộ ọ ế ế ọ ộ ế
Page 26 of 487
V n i dung,ề ộ v n đ c b n c a tri t h c có hai m t, mà m i m t, các nhà tri t h cấ ề ơ ả ủ ế ọ ặ ở ỗ ặ ế ọ
ph i tr l i cho m t câu h i l n: ả ả ờ ộ ỏ ớ M t làộ , gi a ý th c và v t ch t, cái nào có tr c cái nàoữ ứ ậ ấ ướ
có sau, cái nào quy t đ nh cái nào? ế ị Hai là, ý th c con ng i có th ph n ánh trung th c thứ ườ ể ả ự ế
gi i bên ngoài không? nói cách khác, con ng i có kh năng nh n th c đ c th gi i hayớ ườ ả ậ ứ ượ ế ớ
không?
2. Các tr ng phái tri t h cườ ế ọ
a) Ch nghĩa duy v t và ch nghĩa duy tâmủ ậ ủ
Vi c gi i quy t m t th nh t v n đ c b n c a tri t h c đã hình thành trong l ch sệ ả ế ặ ứ ấ ấ ề ơ ả ủ ế ọ ị ử
tri t h c hai tr ng phái tri t h c l n - ch nghĩa duy v t và ch nghĩa duy tâmế ọ ườ ế ọ ớ ủ ậ ủ
• Ch nghĩa duy v tủ ậ là quan đi m c a các tri t gia, h c thuy t coi ể ủ ế ọ ế v t ch t, t nhiên cóậ ấ ự
tr c và quy t đ nh ý th c, tinh th n c a con ng iướ ế ị ứ ầ ủ ườ . Nói cách khác, ch nghĩa duy v t kh ngủ ậ ẳ

đ nh r ng ị ằ th gi i v t ch t t n t i m t cách khách quan, đ c l p v i ý th c con ng i; ýế ớ ậ ấ ồ ạ ộ ộ ậ ớ ứ ườ
th c xét cho cùng ch là s ph n ánh th gi i v t ch t khách quan vào trong đ u óc conứ ỉ ự ả ế ớ ậ ấ ầ
ng i. ườ Trong quá trình hình thành, phát tri n c a l ch s tri t h c, ch nghĩa duy v t có ể ủ ị ử ế ọ ủ ậ ba
hình th cứ bi u hi n c b n sau:ể ệ ơ ả
Page 27 of 487
+ Ch nghĩa duy v t ủ ậ ch t phácấ (th i c đ i): ờ ổ ạ Hình th c này xu t hi n, t n t i nhi uứ ấ ệ ồ ạ ở ề
dân t c trên th gi i, nh t là các n c An Đ , Trung Qu c, Hy L p. Đ i bi u n i ti ngộ ế ớ ấ ở ướ ộ ố ạ ạ ể ổ ế
c a ch nghĩa duy v t c đ i là: Talét (Thales), Hêraclít (Heraclite), Đêmôcrít (Democrite),ủ ủ ậ ổ ạ
Epiquya (Epicure) Hy L p c đ i, tr ng phái Lôkayata An Đ c đ i v.v M t tích c cở ạ ổ ạ ườ ở ộ ổ ạ ặ ự
c a ch nghĩa duy v t c đ i là kh ng đ nh v s t n t i khách quan, đ c l p v i ý th c conủ ủ ậ ổ ạ ẳ ị ề ự ồ ạ ộ ậ ớ ứ
ng i c a th gi i t nhiên, l y ườ ủ ế ớ ự ấ gi i t nhiên đ gi i thích v gi i t nhiênớ ự ể ả ề ớ ự . Tuy nhiên, h nạ
ch c a ch nghĩa duy v t c đ i là ế ủ ủ ậ ổ ạ tính tr c quanự . Nh ng quan đi m duy v t th i kỳ nàyữ ể ậ ờ
ch y u d a vào các quan sát tr c ti p ch ch a d a vào các thành t u c a các khoa h c củ ế ự ự ế ứ ư ự ự ủ ọ ụ
th , b i l vào th i này, các môn khoa h c c th ch a phát tri n. Đi u đó th hi n quanể ở ẽ ờ ọ ụ ể ư ể ề ể ệ ở
ni m duy v t th i kỳ này ệ ậ ờ đ ng nh t v t ch t v i v t th c thồ ấ ậ ấ ớ ậ ể ụ ể nào đó. Có th kh ng đ nh,ể ẳ ị
quan đi m c a ch nghĩa duy v t c đ i v th gi i nhìn chung là đúng đ n song còn n ngể ủ ủ ậ ổ ạ ề ế ớ ắ ặ
tính ngây th , ch t phác.ơ ấ
+ Ch nghĩa duy v t ủ ậ siêu hình máy móc (th k XVII-XVIII)ế ỷ : Hình th c này c a chứ ủ ủ
nghĩa duy v t t n t i trong giai đo n khoa h c c th , đ c bi t là c h c có s phát tri nậ ồ ạ ạ ọ ụ ể ặ ệ ơ ọ ự ể
m nh m . Đ i bi u n i ti ng c a hình th c này là T.H px (T.Hobbs, 1588-1679),ạ ẽ ạ ể ổ ế ủ ứ ố ơ
Page 28 of 487
Gi.Lôcc (J.Locke, 1632-1679). S phát tri n r c r c a c h c và c a các khoa h c c thơ ự ể ự ỡ ủ ơ ọ ủ ọ ụ ể
khác m t m t t o c s khoa h c cho các quan đi m duy v t trong vi c gi i thích th gi i,ộ ặ ạ ơ ở ọ ể ậ ệ ả ế ớ
song m t khác l i khi n cho các quan đi m này mang n ng tính máy móc, siêu hình. Tínhặ ạ ế ể ặ
máy móc c a quan đi m này bi u hi n ch các nhà duy v t máy móc xem xét gi i t nhiênủ ể ể ệ ở ỗ ậ ớ ự
cũng nh con ng i nh là m t h th ng máy móc ph c t p mà thôi. Tính ch t siêu hình c aư ườ ư ộ ệ ố ứ ạ ấ ủ
quan đi m này bi u hi n ch các đ i bi u c a nó xem xét s v t trong tr ng thái cô l p,ể ể ệ ở ỗ ạ ể ủ ự ậ ạ ậ
tách r i, không quan h v i nhau, cũng nh trong tr ng thái tĩnh t i, không v n đ ng, khôngờ ệ ớ ư ạ ạ ậ ộ
phát tri n.ể
+ Ch nghĩa duy v t ủ ậ bi n ch ngệ ứ : Hình th c này ra đ i vào gi a th k XIX trong quáứ ờ ữ ế ỷ

trình kh c ph c nh ng h n ch c a ch nghĩa duy v t c đ i và c a ch nghĩa duy v t máyắ ụ ữ ạ ế ủ ủ ậ ổ ạ ủ ủ ậ
móc, siêu hình th k XVII-XVIII. Đ i bi u c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng là C.Mácế ỷ ạ ể ủ ủ ậ ệ ứ
(1818-1883), Ph.Angghen (1820–1895), V.I.Lênin (1870–1924). D a trên c s nh ng thànhự ơ ở ữ
t u khoa h c c th vào cu i th k XVIII đ u th k XIX, ch nghĩa duy v t bi n ch ngự ọ ụ ể ố ế ỷ ầ ế ỷ ủ ậ ệ ứ
đã đ a ra quan ni m đúng đ n v s t n t i c a th gi i trong s v n đ ng, phát tri nư ệ ắ ề ự ồ ạ ủ ế ớ ự ậ ộ ể
khách quan c a nó. Ch nghĩa duy v t bi n ch ng, m t m t, kh ng đ nh th gi i v t ch tủ ủ ậ ệ ứ ộ ặ ẳ ị ế ớ ậ ậ
Page 29 of 487
t n t i khách quan, đ c l p v i ý th c con ng i; m t khác, nó cũng kh ng đ nh ý th cồ ạ ộ ậ ớ ứ ườ ặ ẳ ị ứ
không ph i là nhân t l thu c hoàn toàn vào v t ch t, mà trái l i, nó còn có kh năng tácả ố ệ ộ ậ ấ ạ ả
đ ng làm bi n đ i v t ch t bên ngoài thông qua ho t đ ng c a con ng i. Nói cách khác,ộ ế ổ ậ ấ ạ ộ ủ ườ
theo ch nghĩa duy v t bi n ch ng, m i quan h gi a v t ch t v i ý th c không ph i là m iủ ậ ệ ứ ố ệ ữ ậ ấ ớ ứ ả ố
quan h m t chi u mà là m i quan h bi n ch ng, m i quan h h u c tác đ ng hai chi u.ệ ộ ề ố ệ ệ ứ ố ệ ữ ơ ộ ề
• Ch nghĩa duy tâmủ là quan đi m c a các tri t gia, h c thuy t coi ể ủ ế ọ ế ý th c, tinh th n cóứ ầ
tr c gi i t nhiên, có tr c th gi i v t ch tướ ớ ự ướ ế ớ ậ ấ . Trong quá trình hình thành, phát tri n c a l chể ủ ị
s tri t h c, ch nghĩa duy tâm có hai hình th c c b n sau: ử ế ọ ủ ứ ơ ả
+ Ch nghĩa duy tâm ủ khách quan: Đ i bi u c a ch nghĩa duy tâm khách quan là Platôngạ ể ủ ủ
(Platon, 427–347 tr.CN), Ph.Hêghen (F.Hégel, 1770–1831). Ch nghĩa duy tâm khách quan choủ
r ng y u t tinh th n quy t đ nh v t ch t không ph i là tinh th n, ý th c con ng i mà làằ ế ố ầ ế ị ậ ấ ả ầ ứ ườ
tinh th n c a m t th c th siêu nhiên nào đó t n t i tr c, bên ngoài con ng i và th gi iầ ủ ộ ự ể ồ ạ ướ ở ườ ế ớ
v t ch t. Th c th tinh th n này sinh ra v t ch t và quy t đ nh toàn b các quá trình v tậ ấ ự ể ầ ậ ấ ế ị ộ ậ
ch t.ấ
Page 30 of 487