Tên bài 2 : khái niệm cơ bản
về dung sai lắp ghép .
I / Khái niệm về tính đổi lẫn trong cơ khí:
1/ Bản chất của tính đổi lẫn :
Tính đổi lẫn của một loại chi tiết là khả năng
thay thế cho nhau , không cần lựa chọn sửa
chữa gì thêm mà vẫn đảm bảo chất l ợng đã quy
định .
- Đổi lẫn hoàn toàn .
- Đổi lẫn không hoàn toàn .
2 / ý nghĩa thực tiễn :
-
Tính đổi lẫn trong chế tạo máy là điều kiện cơ bản
và cần thiết trong nền sản xuất tiên tiến .
-
Trong sản xuất tính đổi lẫn của chi tiết làm đơn
giản quá trình lắp ráp , tận dụng đ ợc thời gian sản
xuất .
-
Về mặt công nghệ : Tạo điều kiện thuận lợi cho
việc hợp tác sản xuất giữa các xí nghiệp .
II/ Dung sai và sai lệch giới hạn :
1/ Kích th ớc : Là giá trị đo = số của đại l ợng đo
chiều dài , đ ờng kính theo đơn vị đo lựa chọn .
- Đơn vị : ( mm )
2/ Kích th ớc danh nghĩa : Là kích th ớc dựa vào
chức năng , sau đó chọn cho đúng với trị số gần
nhất của th ớc có trong bảng tiêu chuẩn
- TD : Khi tính toán ng ời thiết kế xác định đ ợc kích
th ớc của chi tiết là 35,785 mm ; đối chiếu với
bảng tiêu chuẩn là 36 mm . Kích th ớc 36 này là
kích th ớc danh nghĩa của chi tiết .
- Kích th ớc danh nghĩa đ ợc dùng để xác định các
kích th ớc giới hạn và tính sai lệch .
D d
Ký hiệu : D ; Kích th ớc danh nghĩa của lỗ .
d ; Kích th ớc danh nghĩa của trục .
3/ Kích th ớc thực : Là kích th ớc đo trực tiếp trên
chi tiết = những dụng cụ đo , ph ơng pháp đo chính
xác nhất .
KÝ hiÖu : - D
t
: KÝch th íc thùc cña chi tiÕt lç .
- d
t
: KÝch th íc thùc cña chi tiÕt trôc .
4/ KÝch th íc giíi h¹n : Lµ hai kÝch th íc lín nhÊt
vµ nhá nhÊt mµ kÝch th íc thùc cña chi tiÕt ®¹t
yªu cÇu n»m trong ph¹m vi ®ã
- D
max
, d
max
: Kích th ớc giới hạn lớn nhất của lỗ
và trục .
- D
min
, d
min
: Kích th ớc giới hạn nhỏ nhất của lỗ và
trục .
- Chi tiết đạt yêu cầu khi kích th ớc thực thoả mãn
điều kiện sau .
D
max
D
t
D
min
.
d
max
d
t
d
min
.
5 / Dung sai : Khi gia công kích th ớc thực cho
phép sai khác so với kích th ớc danh nghĩa trong
phạm vi giữa 2 kích th ớc giới hạn . Phạm vi sai
cho phép đó gọi là dung sai .
Dung sai là hiệu 2 kích th ớc giới hạn lớn nhất và
kích th ớc giới hạn nhỏ nhất .
- Kí hiệu : IT .
-
C«ng thøc :
+ Dung sai chi tiÕt lç :
IT
D
= D
max
– D
min
(1.1a)
+ Dung sai chi tiÕt trôc :
IT
d
= d
max
– d
min
( 1.1b )
- TD : Mét chi tiÕt cã kÝch th íc giíi h¹n lín nhÊt
d
max
= 35,025 mm , kÝch th íc giíi h¹n nhá nhÊt
d
min
= 35 mm .
TÝnh dung sai cña chi tiÕt ®ã . NÕu ng êi thî gia
c«ng chi tiÕt ®ã ®o ® îc kÝch th íc 35,015 mm
th× chi tiÕt cã ®¹t yªu cÇu kh«ng ?