TÌM HIỂU BỆNH THẦN KINH
DO TIỂU ĐƯỜNG

Bệnh thần kinh do tiểu đường là gì?
Bệnh này nằm trong gia đình những rối lọan dây thần kinh gây ra bởi
bệnh tiểu đường. Người bệnh tiểu đường, với thời gian, sẽ phát sinh hư hại
dây thần kinh khắp cơ thể. Một số người bị hư hại dây thần kinh nhưng
không có triệu chứng. Những người khác có những triệu chứng như đau
nhức, đau nhói hay mất cảm giác ở bàn tay, cánh tay, bàn chân, và chân.
Những vấn đề của dây thần kinh có thể xảy ra ở bất cứ hệ thống cơ quan
nào, như ống tiêu hóa, tim và cơ quan sinh dục.
Khỏang 60% đến 70% người bệnh tiểu đường có một dạng nào đó của
bệnh thần kinh. Người bệnh tiểu đường có thể phát triển vấn đề dây thần
kinh ở bất cứ thời điểm nào, nhưng nguy cơ tăng với tuổi tác và bệnh tiểu
đường kéo dài lâu ngày. Tỷ suất cao nhất của bệnh thần kinh ở những người
bệnh tiểu đường ít nhất 25 năm. Bệnh này cũng tỏ vẽ phổ thông hơn ở người
khó kiểm sóat mức đường trong máu cũng như những người rối lọan lipid
huyết và huyết áp và những người dư cân.
Điều gì gây ra bệnh đau nhức thần kinh do tiểu đường?
Nguyên nhân có thể khác nhau tùy theo lọai bệnh đau nhức thần kinh
do tiểu đường. Các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu phơi nhiễm với mức cao
glucose trong bao lâu mới sinh ra hư hại dây thần kinh. Hư hại dây thần kinh
có vẽ do kết hợp nhiều yếu tố sau đây:
. yếu tố chuyển hóa, như mức glucose huyết cao, bệnh tiểu đường lâu
ngày, mức lipid huyết bất thường và có thể mức insulin thấp
. yếu tố thần kinh mạch máu, đưa đến hư hại mạch máu chuyên chở
oxy và chất dinh dưỡng cho dây thần kinh
. yếu tố hệ miển nhiễm tự động gây viêm dây thần kinh
. thương tích cơ học cho dây thần kinh, như hội chứng đường hầm cổ
tay
. yếu tố di truyền làm cho dễ bị bệnh thần kinh hơn

. yếu tố về lối sống như hút thuốc, hay uống rượu
Triệu chứng bệnh thần kinh do tiểu đường
Triệu chứng tùy theo loại bệnh thần kinh và tác động lên dây thần
kinh nào. Một số người hư hại dây thần kinh hòan tòan không có triệu
chứng. Những người khác, triệu chứng đầu tiên là mất cảm giác, tế hay đau
ở bàn chân. Triệu chứng thường nhẹ lúc ban đầu, và vì phần lớn dây thần
kinh hư hại xảy ra trong nhiều năm, những ca nhẹ xảy ra trong thời gian dài
mà không ai để ý. Triệu chứng có thể tác động lên những hệ thần kinh cảm
giác, vận động, tự động hay không chủ động. Ở vài người, chủ yếu bệnh đau
nhức thần kinh tiêu điểm, sự xuất hiện cơn đau có thể bất ngờ và trầm-trọng.
Triệu chứng hư hại dây thần kinh gồm:
- mất cảm giác, đau nhói hay đau ở ngón chân, bàn chân, cổ chân,
cánh tay, bàn tay và ngón tay
- teo bắp thịt ở bàn chân và bàn tay
- khó tiêu, buồn nôn hay ói mửa
- tiêu chảy hay táo bón
- chóang váng hay ngất xỉu do giảm huyết áp sau khi đứng hay đứng
dậy từ tư thế ngồi
- trở ngại tiểu tiện
- rối lọan cương dương ở đàn ông và khô âm đạo ở phái nữ
- yếu ớt
Triệu chứng không phải do bệnh thần kinh, nhưng thường đi kèm
bệnh thần kinh, là mất cân và trầm cảm.
Có bao nhiêu lọai bệnh thần kinh do tiểu đường?
Bệnh thần kinh do tiểu đường có thể phân lọai thành ngọai vi, tự
động, gần hay tiêu điểm. Mỗi lọai tác động lên những bộ phận khác nhau
của cơ thể theo cách thức khác nhau.
* Bệnh thần kinh ngọai vi, lọai bệnh thần kinh tiểu đường phổ thông
nhất, gây đau hay mất cảm giác ở ngón chân, bàn chân, bàn tay và cánh tay.
* Bệnh thần kinh tự động làm thay đổi tiêu hóa, chức năng ruột và

bàng quang, đáp ứng tình dục, và đổ mồ hôi. Bệnh có thể tác động lên những
dây thần kinh ở tim và kiểm sóat huyết áp, cũng như dây thần kinh ở phổi và
mắt. Bệnh thần kinh tự động cũng làm chúng ta không ý thức được mức
đường xuống quá thấp, không cảnh giác được mức đường xuống đến mức
nguy hiểm.
* Bệnh thần kinh gần (proximal) gây đau ở đùi, mông và có thể làm
cho chân yếu đi.
* Bệnh thần kinh tiêu điểm gây yếu bất thần 1 sợi hay 1 nhóm dây
thần kinh, làm cho yếu cơ hay đau. Bất cứ dây thần kinh nào trong cơ thể
cũng có thể bị tác động.
Bệnh thần kinh ngọai vi là gì?
Bệnh thần kinh ngọai vi còn gọi là bệnh thần kinh xa đối xứng, là hư
hại dây thần kinh ở cánh tay và chân. Bàn chân và chân có vẽ như bị tác hại
trước bàn tay và cánh tay. Nhiều người bệnh tiểu đường có dấu hiệu bệnh
thần kinh bác sĩ ghi nhận nhưng không thấy triệu chứng.
Triệu chứng bệnh thần kinh ngọai vi có thể gồm:
mất cảm giác hay không cảm nhận đau hay nóng lạnh
cảm giác tê, rát hay chích
đau như dao đâm
mất thăng bằng và phối hợp
Những triệu chứng này thường tệ hại hơn ban đêm.
Bệnh thần kinh ngọai vi cũng làm cho yếu cơ và mất phản xạ, nhất là
ở mắt cá, đưa đến thay đổi dáng đi. Bàn chân bị biến dạng, như cón ngái to
như cái búa hay yếu khỏang giữa bàn chân. Do bàn chân mất cảm giác nên
dễ bị thương tích, nếu không chửa trị kịp thời, chỗ nhiễm trùng có thể lan
vào xương, và có thể phải cắt bỏ bàn chân.
Làm thế nào để ngừa bệnh thần kinh do tiểu đường?
Phương pháp tốt nhất là giữ mức glucose huyết gần mức bình thường
nhất. Giữ cho mức glucose an tòan bảo vệ được thần kinh ở khắp cơ thể.
Làm sao để phát hiện bệnh thần kinh do tiểu đường?

Khi bị tiểu đường, không nên tự chửa trị mà nên đi khám bác sĩ
thường xuyên. Bác sĩ được huấn luyện để tìm biến chứng này thường xảy ra
ở người bị tiểu đường. Nên gặp bác sĩ khi có cảm giác khác lạ ở chân tay
hay có những triệu chứng không bình thường.
Bệnh thần kinh do tiểu đường sẽ được điều trị như thế nào?
Bước điều trị đầu tiên là đưa mức đường huyết xuống mức bình
thường để ngăn ngừa hư hại thêm nữa. Theo dõi mức đường huyết, kế họach
các bữa ăn, họat động thể lực, dùng thuốc uống trị tiểu đường hay tiêm
insulin có thể giúp kiểm sóat mức đường huyết. Triệu chứng có thể tệ hại
hơn khi mới đưa mức đường xuống mức bình thường, nhưng với thời gian,
giữ mức đường bình thường sẽ làm giảm triệu chứng.
Điều trị giảm đau:
Thuốc dùng để giảm đau trong bệnh đau nhức thần kinh do tiểu đường
gồm:
- thuốc chống trầm cảm 3 vòng, như amitriptylin, imipramin, và
desipramin.
- những thuốc chống trầm cảm khác như duloxetin (Cymbalta),
venlafaxin, bupropion, paroxetin và citalopram.
- thuốc chống động kinh như gabapentin, pregabalin (Lyrica),
carbamazepin và lamotrigin. FDA cảnh báo 1 số người dùng pregabalin có
thể có ý nghĩ hay dự tính tự vẫn, nên nếu người bệnh có bệnh trầm cảm, nên
cho bác sĩ biết.
- thuốc giảm đau nhóm á phiện và tramadol là thuốc giảm đau như
nhóm thuốc phiện đồng thời cũng tác dụng như thuốc chống trầm cảm. Viên
tramadol có thời gian tác dụng dài nên có thể dùng ngày 1 vài lần, nhưng
cũng có thể gây nghiện.
Ngòai ra, bác sĩ cũng có thể cho dùng thuốc giảm đau thoa ngòai da,
gồm kem capsaicin lấy từ quả ớt và miếng dán lidocain hay keo thuốc chống
viêm không steroid như keo diclofenac.
Trên nguyên tắc, bệnh thần kinh do tiểu đường không trị tuyệt được,

mà chỉ làm cho bệnh nhân dễ chịu bằng thuốc giảm đau kể trên. Tuy nhiên,
một hóa chất trong nhóm điều trị thay thế bổ túc là alpha lipoic acid, một
chất chống oxyt hóa, có thể giúp bệnh tiểu đường và được tin là có thể làm
chậm lại tiến triển bệnh thần kinh do tiểu đường và đôi khi đảo ngược tiến
triển này. Điều trị này chưa được FDA chấp nhận và chúng tôi sẽ trình bày
trong một bài riêng.
Dược sĩ Lê-Văn-Nhân