Rượu làng Vân – Bắc Giang pot
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (231.67 KB, 4 trang )
Nấu rượn làng Vân – Bắc Giang
Làng Vân (hay gọi đủ là Vạn Vân) có tên chữ là Yên Viên, nằm ở phía Bắc xã
Vân Hà, làng trải dài hơn 1km dọc tả ngạn sông Cầu, đối diện với làng Đại
Lâm ở bên kia sông. Vì 3 mặt giáp sông nên vào làng phải qua 3 bến đò ngang.
Ở phía Đông sang Quả Cảm, phía Tây sang Đại Lâm và phía Nam qua Thổ Hà
sang Vạn An, còn một con đường bộ ở phía Bắc làng chạy ven theo dãy Tiên
Lát đi Việt Yên, thường chỉ đi được vào mùa khô, mùa nước năm nào xã và
làng này cũng ngập mấy tháng, khi đó người ta phải dùng thuyền nhỏ đi vào
các ngõ xóm. Đó là đặc điểm của một “Vạn” ngoại đê.
Từ cuối thời Lê, Yên Viên đã được chọn làm lỵ sở của huyện Việt Yên, sau đó
là của phủ Thiên Phúc - một thương cảng cổ sầm uất thông thương suốt núi
rừng, đồng bằng châu thổ và biển cả, hiện đã được nhiều tài liệu, thư tịch cổ -
kim ghi nhận như một vùng đất đô hội với những đặc sản quý, như: vóc nhiễu,
nước mắm, đồ gốm và rượu trắng ngon nổi tiếng khắp kinh kỳ.
Thực ra thì xứ Bắc có nhiều làng nấu rượu: ở Bắc Giang có làng Bún tức Phấn
Trì (Yên Dũng), làng Hoàng Vân (Hiệp Hòa); Ở Bắc Ninh có làng Quan Đình
(Yên Phong), làng Lã Rượu (Đông Ngàn), làng Cẩm tức Cẩm Giang, làng
Rượu Ngang tức Hiên Ngang (Tiên Du)…nhưng ngon nổi tiếng nhất vẫn là
rượu làng Vân tức rượu Vân huyện Yên Việt, phủ Bắc Hà, trấn Kinh Bắc (nay
thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang).
Theo tư liệu điều tra hồi cố thì năm Chính Hòa thức 24 (1703) đời vua Lê Hy
Tông sắc phong cho Thành hoàng làng Vân là Thượng Đẳng Thần, các nguyên
lão của làng thượng kinh rước sắc đã đem theo ba vò rượu tiến vua, vua ban
cho bá quan văn võ trong triều, ai cũng khen thơm ngon, vua Lê hạ bút châu
phê: Vân Hương Mỹ Tửu, đó là thương hiệu chính thức của rượu làng Vân kể
từ thời đó.
Nhưng không rõ từ đời nào, thời nào người làng Vân xưa đã có tục thờ Thánh
sư nghề nấu rượu. Tổ nghề được thờ là bà Nghi Điệt - tương truyền bà là chính
thất của Vũ Vương, vì Vũ Vương thích rượu ngon, nên bà đã tìm được cách
pha chế ra một loại men quý để cất rượu rất thơm ngon. Sau đó bà truyền nghề
cho dân và dân làng Vân thờ Thánh sư vào ngày mồng 7 tháng Giêng (âm lịch)
hàng năm. Vì phải giữ bí truyền nghề nghiệp nên cũng từ xa xưa người làng
Vân chỉ thuận cho trai gái trong làng lấy nhau, mà ít khi lấy người thiên hạ và
nghề chỉ được truyền cho con trai và con dâu trong nhà là chính. Đặc biệt, làng
Vân còn có tục Miêng thệ tức Ăn thề giữ bí truyền nghề nấu rượu.
Ban đầu chỉ là những xóm nhỏ mọc ven bên bãi sông, sau thành làng, thành
tổng. Nấu rượu đã trở thành một nghệ thuật cùng với những bí quyết mà ông tổ
làng nghề đã từng căn dặn con cháu phải luôn dìn giữ chỉ riêng cho làng Vân.
Khi thực dân Pháp đến làng, họ tập trung tất cả dân làng về một nhà máy ở
ngay đầu làng bắt mọi người phải nấu rượu.
Khi rượu thành phẩm, những con tàu theo dòng sông Cầu cập bến và chở sang
nước Pháp. Rượu nếp cái hoa vàng làng Vân theo đó mà đi muôn phương ”.
Rượu làng Vân từ xưa đã nổi tiếng là thơm ngon nhờ hương liệu của nếp cái
hoa vàng - thứ nếp đặc biệt thơm ngon hòa cùng men rượu bí truyền của làng
Vân sau 72 giờ ngâm ủ mới cho ra rượu nếp như một thứ tinh túy nhất của trời
đất ban tặng cho con người. Nhưng đó là chuyện của ngày xưa. Nay làng Vân
vẫn còn nấu rượu, nhưng đã chuyển sang dùng một loại nguyên liệu khác đó là
sắn.
Sắn khô được nhập về từ Hòa Bình, Yên Bái, Thái Nguyên, Cao Bằng, Tuyên
Quang, Lạng Sơn thái thành khúc bổ dọc, dài khoảng 5 - 7 cm. Sắn khô sau
khi được tuyển chọn cho vào thùng, chậu ngâm vài ba giờ để lơi vỏ. Sau đó rửa
sạch cho vào hấp chín và trộn men đem ủ. Đủ một ngày đêm đem ngâm lên
men trong chum bằng sành. Khi đã dậy mùi đem vào lò ra rượu. Công đoạn
làm rượu sắn không khác nhiều so với rượu gạo, duy chỉ có loại men. Anh
Nguyễn Đức Minh, một trong những chủ lò rượu sắn lớn của làng Vân cho
biết: “Trước đây chúng tôi đều nấu rượu gạo, có công có việc lớn cần rượu
ngon thì nấu nếp cái hoa vàng, nhưng hơn chục năm trở lại đây nhà đã chuyển
hoàn toàn sang nấu rượu sắn. Rượu sắn vừa rẻ, ngon lại tiêu thụ mạnh. Mỗi lít
rượu sắn chỉ 3.000 đồng, trong khi đó nấu rượu gạo, rượu nếp cái hoa vàng bán
trên 10.000 đồng, ít người mua.
Chủ hàng đến thường không chú ý đến loại rượu nào, mà chỉ thấy loại nào rẻ
nhất là mua. Mặt khác rượu sắn cũng thơm, ngon không khác rượu gạo là mấy.
Nếu không tinh, không phải “con nhà rượu” thì khi cho uống khó có thể phân
biệt được đâu là rượu sắn, đâu là rượu gạo. Giới thương lái đang làm mất đi uy
tín của rượu làng Vân, họ chỉ dùng 1/3 rượu sắn của làng Vân sau đó cho cồn
mía vào và trộn thêm nước lã cho đủ độ cồn. Nghĩa là rượu sắn ở làng Vân khi
đến với người tiêu dùng cũng chỉ còn 1/3 chất lượng. Đây là một vấn đề đáng
báo động mà với người tiêu dùng - những người không bao giờ biết được mình
đang được dùng loại rượu nào.
