Âãư 2:
Phán têch truûn “Ngỉåìi con gại Nam Xỉång” ca Nguùn Dỉỵ
BI VIÃÚT THAM KHO:
Truưn k mản lủc l mäüt tạc pháøm cọ giạ trë ca vàn hc cäø nỉåïc ta åí thãú k XVI, mäüt
táûp truûn vàn xi bàòng chỉỵ Hạn âáưu tiãn åí Viãût Nam.
Truûn “ Chuûn ngỉåìi con gại Nam
Xỉång”
l mäüt truûn hay trong tạc pháøm âọ âỉåüc trêch trong Truưn kç mản lủc ca Nguùn
Dỉỵ.
Truûn kãø vãư mäüt ngỉåìi phủ nỉỵ tãn l V Thë Thiãút åí huûn Nam Xỉång, tènh H Nam.
Väún l mäüt ngỉåìi våü âoan chênh, âm âang. Nng giỉỵ lng chung thu, háưu hả mẻ chäưng, chàm
sọc con thå trong sút thåìi gian chäưng âi lênh åí phỉång xa. Khi tråí vãư vç nghe låìi ngáy thå ca
con tr, ngỉåìi chäưng nghi ngåì nng tháút tiãút nãn âạnh màõng âøi âi. Khäng thãø phán gii âỉåüc
oan tçnh, nng tráùm mçnh åí säng Hong Giang. Cm âäüng vç lng trung thỉûc ca nng, Linh Phi
(
våü vua biãøn
) cỉïu våït nng v cho åí lải Long Cung. Ngỉåìi chäưng biãút våü bë oan nãn ráút häúi háûn,
láûp ân gii oan cho nng. V Nỉång hiãûn lãn, áøn hiãûn trong chäúc lạt räưi tråí lải Long Cung.
Chuûn ca ngåüi mäüt ngỉåìi phủ nỉỵ cọ pháøm cháút, cọ tám häưn trong sạng, sạng ngåìi nhỉ
ngc lải bë näùi oan ty tråìi vç mäüt chuûn våì ghen våï váøn ca ngỉåìi chäưng näng näøi. Cúi cng
nng phi tçm âãún cại chãút âãø gii näùi oan tçnh.
Tạc gi âàût nhán váût V Nỉång vo nhỉỵng hon cnh khạc nhau, qua âọ bäüc läü nhỉỵng
pháøm cháút täút âẻp ca ngỉåìi phủ nỉỵ. V Nỉång väún l ngỉåìi con gại cọ tỉ dung täút âẻp, tênh
tçnh thu më, nãút na. Khi láúy chäưng, nng ln giỉỵ gçn khn phẹp, khäng âãø våü chäưng phi tháút
ho d Trỉång Sinh väún cọ tênh hay ghen. Khi chäưng âi lênh, V Nỉång rọt chẹn rỉåüi âáưy tiãùn
chäưng. Låìi ca nng tháût xục âäüng, nọi vãư niãưm u thỉång, mong nhåï ca mçnh âäúi våïi ngỉåìi
chäưng s âi xa, räưi by t näùi lo làõng trỉåïc nhỉỵng gian lao nguy hiãøm m ngỉåìi chäưng s tri
qua, niãưm mong ỉåïc âỉåüc âon tủ lm mi ngỉåìi trong tiãûc âãưu ỉïa hai hng lãû.
Chäưng âi âạnh giàûc ngoi biãn i, nng mäüt lng son sàõt, thu chung,
“cạch biãût ba nàm,
giỉỵ gçn mäüt tiãút”,

mong âåüi chäưng vãư trong cä âån mn mi
“mäùi khi tháúy bỉåïm lỉåün âáưy vỉåìn,
máy che kên nụi, thç näùi bưn gọc bãø, chán tråìi khäng thãø no ngàn âỉåüc”.
Hån nỉỵa, nng l mäüt
ngỉåìi con dáu hiãúu kênh, táûn tu chàm sọc khi mẻ chäưng cn säúng, chän cáút mẻ chäưng khi mẻ
qua âåìi (
lo liãûu nhỉ âäúi våïi mẻ â mçnh
).
Räưi âàòng âàóng thåìi gian träi qua, chäưng ra lênh tråí vãư, cng l lục nng bë nghi oan. V
Nỉång â phán tráưn âãø chäưng hiãøu r táúm lng mçnh:
“Thiãúp väún con k khọ mong chng
âỉìng mäüt mỉûc nghi oan cho thiãúp”.
Nng â nọi âãún thán pháûn mçnh, tçnh nghéa våü chäưng v
khàóng âënh lng chung thu, hãút lng tçm cạch hn gàõn hảnh phục gia âçnh âang cọ nguy cå bë
tan våỵ. D h hng, lng xọm cọ bãnh vỉûc v biãûn bảch, Trỉång Sinh váùn khäng tin. Báút âàõc dé
V Nỉång thäúng thiãút: “
Thiãúp såỵ dé nỉång tỉûa vo chng âáu cọ thãø lãn nụi vng phu kia
nỉỵa!
”. Âọ l hảnh phục gia âçnh, niãưm khao khạt ca c âåìi nng giåì âáy tan våỵ. Tçnh u
khäng cn, c näùi âau khäø chåì chäưng giåì âáy hoạ âạ
Tuût vng vç phi gnh chëu näùi oan khút ty tråìi khäng phỉång gii by, cỉïu chỉỵa
nng ânh mỉåün cại chãút âãø chỉïng t tiãút hảnh trong sạng ca mçnh. låìi kháún nguûn våïi tháưn
linh vä cng thm thiãút:
“Thiãúp nãúu âoan trang giỉỵ tiãút, trinh bảch gçn lng, vo nỉåïc xin lm
ngc Më Nỉång, xúng âáút xin lm c Nga Mé. Nhỉûåüc bàòng lng chim, dả cạ, lỉìa däúi chäưng con,
âỉåüc xin lm mäưi cho cạ täm, trãn xin lm cåm cho diãưu quả v xin chëu khàõp mi ngỉåìi phè
nhäø
” låìi kháún nguûn â lm cho ngỉåìi âc xọt xa - con ngỉåìi råi cnh ngäü bãú tàõc, khäng thãø
tiãúp tủc säúng âãø tỉû gii oan tçnh m phi tçm âãún cại chãút âãø tháưn linh chỉïng dạm.
Sau mäüt nàm åí thu cung, khi nghe kãø chuûn nh, nng â ỉïa nỉåïc màõt khọc, nghé âãún cáu

“
ngỉûa Häư gáưm giạ Bàõc, chim Viãût âáûu cnh Nam
” räưi hiãûn vãư trãn dng nỉåïc cho tho lng nhåï
chäưng, con.
Qua nhỉỵng hon cnh khạc nhau ca v Nỉång, våïi nhỉỵng låìi tỉû thoải ca nng, truûn
â khàóng âënh nhỉỵng nẹt âẻp truưn thäúng ca ngỉåìi phủ nỉỵ Viãût Nam - mäüt ngỉåìi phủ nỉỵ âẻp
ngỉåìi, lải nãút na, hiãưn thủc, âm âang, thạo vạt, ráút mỉûc hiãúu kênh våïi mẻ chäưng, giỉỵ vẻn lng
chung thu sàõt son våïi chäưng, hãút lng vun âàõp hảnh phục gia âçnh, l ra phi âỉåüc hảnh
phục trn vẻn thãú m phi chãút mäüt cạch oan øng, âau âåïn.
Cại chãút ca V Nỉång cọ nhiãưu ngun nhán sáu xa, bàõt ngưn tỉì hiãûn thỉûc nghiãût ng
ca lãù giạo phong kiãún ca x häüi c, våïi chãú âäü
“nam quưn
”, coi r thán pháûn ca ngỉåìi phủ
nỉỵ, räưi tênh âa nghi, ghen tng ca chäưng, thọi hung bảo, gia trỉåíng ca chäưng â lm khäø âau
bao cüc âåìi nhỉỵng ngỉåìi phủ nỉỵ.
Cüc hän nhán giỉỵa V Nỉång v Trỉång Sinh cọ pháưn khäng bçnh âàóng (
thiãúp väún con
nh khọ, âỉåüc nỉång tỉûa nh giu
). X häüi phong kiãún lải coi trng “
nam quưn
”, hån nỉỵa
Trỉång Linh lải cọ tênh âa nghi, âäúi våïi våü thç phng ngỉìa quạ mỉïc. Nhỉỵng chi tiãút ny chøn bë
cho nhỉỵng hnh âäüng âäüc âoạn ca Trỉång Sinh sau ny.
Khi âạnh giàûc tråí vãư, Trỉång Sinh cng mang mäüt tám trảng nàûng nãư: mẻ qua âåìi, con
vỉìa hc nọi, lng bưn b. Trong hon cnh nhỉ thãú, låìi ca Bẹ Ân dãù kêch âäüng tênh hay ghen
ca Trỉång Sinh: “
trỉåïc âáy, thỉåìng cọ mäüt ngỉåìi ân äng âãm no cng âãún ”

Âiãưu âạng trạch l thại âäü v hnh âäüng âäüc âoạn ca Trỉång Sinh khi áúy. Khäng â
bçnh ténh âãø tçm hiãøu váún âãư, chng b ngoi tai nhỉỵng låìi phán tráưn ca våü, nhỉỵng låìi bãnh vỉûc

ca h hng, lng xọm, khäng chëu nọi ra dun cåï ghen håìn. Cúi cng, Sinh lải màõng nhiãúc
nng v âạnh âøi nng âi. Thại âäü v hnh âäüng ca Trỉång Sinh vä hçnh dung dáùn âãún cại
chãút oan nghiãût ca V Nỉång.
Hnh âäüng gieo mçnh xúng säng Hong Giang ca V Nỉång phn ạnh mäüt thỉûc trảng
vãư thán pháûn ngỉåìi phủ nỉỵ trong x häüi phong kiãún. H bë büc chàût trong khn khäø khàõt khe
ca lãù giạo, bë âäúi xỉí báút cäng, bë ạp bỉïc v chëu nhiãưu khäø âau, báút hảnh. Âọ cng chênh l giạ
trë täú cạo hiãûn thỉûc ca tạc pháøm. Âàòng sau näùi oan ca ngỉåìi thiãúu phủ Nam xỉång, cn bao
nhiãu oan tçnh báút hảnh m ngỉåìi phủ nỉỵ ngy xỉa phi gạnh chëu: Nng Kiãưu trong “
Truûn
Kiãư”u
ca Nguùn Du, ngỉåìi cung nỉỵ trong “
cung oạn ngám khục
” ca Nguùn Gia Thiãưu,
ngỉåìi phủ nỉỵ låỵ dun tçnh trong thå Häư Xn Hỉång,
Phi nháûn tháúy r ràòng våïi truûn ngàõn âáưu tiãn viãút bàòng chỉỵ Hạn, Nguùn Dỉỵ â cọ
nhỉỵng màût thnh cäng trong nghãû thût xáy dỉûng truûn, xáy dỉûng nhỉỵng âoản âäúi thoải. Cạch
kãø chuûn háúp dáùn, xáy dỉûng tçnh tiãút, thàõt nụt v gåỵ nụt tháût báút ngåì, âáưy këch tênh, cng lm
cho näùi oan tçnh ca nhán váût hiãûn ra våïi táút c nẹt thm khäúc.
“
Thàõt nụt
” truûn bàòng úu täú báút ngåì. Mäüt cáu nọi ngáy thå nghe nhỉ tháût ca tr thå m
gáy bo täú dáy chuưn trong cüc âåìi. Bo täú nghi kë trong mäüt âáưu ọc nam quưn âäüc âoạn,
thiãúu trê tû ; bo täú báút ho dỉỵ däüi phạ tan hảnh phục ca mäüt gia âçnh ãm áúm. Bo täú oan khiãn
phạ nạt cüc âåìi ca mäüt ngỉåìi con gại trong tràõng, phi kãút thục bi thm trãm mäüt dng säng.
“
Gåỵ nụt”
cng báút ngåì bàòng mäüt cáu nọi tr thå non dải (khi chè cại bọng ca chng
Trỉång trãn vạch: “
cha Ân lải âãún kia kça
” thç bao nhiãu oan khiãn gáy thm këch trong phụt

chäúc bäùng âỉåüc sạng t.
Truûn cọ nhỉỵng âoản âäúi thoải v nhỉỵng låìi tám tçnh ca nhán váût âỉåüc sàõp xãúp âụng
chäù, lm cho cáu chuûn tråí nãn sinh âäüng, gọp pháưn khàõc hoả diãùn biãún tám lê v tênh cạch
nhán váût ; låìi nọi ca b mẻ Trỉång Sinh nhán háûu, tỉìng tri ; låìi l ca V Nỉång bao giåì cng
chán thnh, dëu dng, mãưm mng, cọ lê, cọ tçnh - låìi ca ngỉåìi phủ nỉỵ hiãưn thủc, âoan chênh ; låìi
ca Bẹ Ân häưn nhiãn, ngáy thå, tháût th.
Chuûn âạng l cọ thãø kãút thục åí âoản “
gåỵ nụt
” truûn, chng Trỉång Sinh tènh ngäü, tháúu
hiãøu näùi oan ca V Nỉång nhỉng Nguùn Dỉỵ â thãm pháưn V Nỉång tråí vãư dỉång thãú, gàûp
chäưng trong thoạng chäúc. So våïi truûn cäø têch “
Våü chng Trỉång
”, Nguùn Dỉỵ â tại tảo
truưn kç tỉì cäø têch âãø náng truûn lãn nhỉỵng giạ trë tỉ tỉåíng v tháøm mé måïi. Âiãưu âọ, lm tàng
thãm sỉïc háúp dáùn ca truûn v hon chènh tênh cạch nhán váût V Nỉång, tho mn ỉåïc må ca
nhán dán l “
åí hiãưn gàûp lnh
”, ngỉåíi täút s âỉåüc âãưn b. Truûn kãút thục cọ háûu. Trong truûn,
nhỉỵng úu täú truưn kç táûp trung åí pháưn sau ca truûn nhỉ con ra mai xanh âỉåüc Phan Lang
cỉïu, V Nỉång âỉåüc åí lải Thu Cung, räưi hiãûn vãư våïi kiãûu hoa rỉûc råỵ trãn säng âọ l nhỉỵng
tçnh tiãút kç o, khäng cọ thỉûc nhỉng â tảo ra mäüt thãú giåïi nghãû thût lung linh huưn o.
Säú pháûn v cüc âåìi thỉûc sỉû váùn l thỉûc xỉa nay. úu täú hoang âỉåìng truưn kç khäng
thãø cỉïu âỉåüc cüc âåìi V nỉång våïi säú pháûn bi thm ca nng. V Nỉång mún säúng lải m
khäng âỉåüc säúng, mún tråí vãư våïi chäưng con v q hỉång m khäng thãø tråí vãư âỉåüc.
Truûn “
Ngỉåìi con gại Nam Xỉång
” cọ giạ trë hiãûn thỉûc täú cạo v nghéa nhán âảo sáu
sàõc. Nghé vãư V Nỉång v biãút bao thán pháûn ngỉåìi phủ nỉỵ khạc trong x häüi phong kiãún âỉåüc
phn ạnh trong cạc tạc pháøm vàn hc cäø, chụng ta cng tháúy r giạ trë cüc säúng ca nhỉỵng
ngỉåìi phủ nỉỵ Viãût Nam trong mäüt x häüi täút âẻp häm nay. H âang vỉån lãn lm ch cüc âåìi,

säúng bçnh âàóng, hảnh phục våïi chäưng con v âỉåüc âãư cao nhán pháøm trong x häü, x häüi ca
thåìi âải måïi.