<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

CAO MANH LINH

CHỨC NANG GIAM SAT CUA ỦY BAN T¯ PHAP CUA QUOC HOI VIET NAM HIEN NAY

LUAN AN TIEN SI LUAT HOC

<small>Hà Nội - 2020</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

CHỨC NNG GIÁM SÁT CỦA ỦY BAN T¯ PHÁP CỦA QUỐC HỘI VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIEN S( LUẬT HOC

Chuyên ngành: Lý luận và Lịch sử về nhà n°ớc và pháp luật Mã số: 9.38.01.06

Ng°ời h°ớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Hồi

<small>Hà Nội - 2020</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<small>học ộc lập của riêng tôi.</small>

Các kết quả nêu trong Luận án ch°a °ợc công bố trong bat kỳ cơng trình nào khác. Các số liệu trong Luận án là trung thực, có ngn gốc rõ ràng, °ợc trích dân theo úng

<small>quy ịnh.</small>

Tơi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung

<small>thuc cua Luan an nay.</small>

<small>Tac gia Luan an</small>

<small>Cao Manh Linh</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

ee FPA PP FF Y EB NO NO NO HN NON KF KF KF _— FR OP OO PP OS OSFY Nn PFPSe © F ND YM FY NFS

CQDT: Co quan diéu tra

<small>CQTHA: Co quan thi hanh an</small>

<small>TAND: Tòa án nhân dân</small>

TANDTC: Tịa án nhân dân tơi cao

<small>TTCP: Thanh tra Chinh phu</small>

TTDS: Tố tụng dân sự TTHC: Tố tụng hành chính TTHS: Tố tụng hình sự UBTP: Uy ban tu phap

UBTVQH: Ủy ban th°ờng vu Quốc hội

VKSND: Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDTC: Viện kiểm sát nhân dan tối cao

<small>VBQPPL: Van ban quy pham phap luat</small>

<small>XHCN Xã hội chu ngh)a</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

Hộp 2.1 | Ý kiên chuyên gia vê giám sát của Uỷ ban T° pháp ôi với | 37

các vụ án cụ thé

Hộp 3.1 | Ý kiên chuyên gia về thực trạng giám sát cơng tác phịng, | 89

chống tham nhing của Hội ồng Dân tộc và các Ủy ban của

Quốc hội

Hộp 4.1 | Ý kiến chuyên gia về việc hoàn thiện c¡ chế giám sát của | 144

Uy ban T° pháp ối với Tham phán Tòa án nhân dân tối cao

Hộp 4.2 | Ý kiến chuyên gia về việc thành lập Ủy ban của Quốc hội | 146

chuyên trách giám sát cơng tác phịng, chống tham nhing

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<small>Số hiệuTên phụ lục</small>

Phụ luc I | Về vị trí, vai trị của các Ủy ban, iều kiện hình thành chức nng giám sát của các Ủy ban của Quốc hội.

Phụ lục 2 | Một số iểm khác biệt co ban giữa giám sát của Ủy ban T° pháp và giám sát của Hội ồng nhân dân, kiểm tra, thanh tra của các c¡ quan quản lý nhà n°ớc, kiểm sát hoạt ộng t° pháp của Viện kiểm sát nhân dân và hoạt ộng giảm ốc việc xét xử của Tịa án nhân dân.

Phụ lục 3 | Sự hình thành và phát triển của pháp luật về nội dung chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp.

Phụ lục 4 | Sự hình thành và phát triển của pháp luật về ph°¡ng thức thực hiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp.

Phụ lục 5 | Thống kê các hoạt ộng giám sát của Uy ban T° pháp.

Phụ lục 6 | C¡ cau thành viên của Ủy ban T° pháp qua các nhiệm kỳ Quốc hội. Phụ lục 7 | Mẫu phiếu iều tra khảo sát

Phụ lục 8 | Mẫu phiếu phỏng vấn chuyên gia

Phụ luc 9 | Báo cáo số liệu kết quả iều tra khảo sát một số nội dung nghiên

<small>cứu liên quan ên Luận án</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<small>Lời cam oan</small>

1.1. Các cơng trình nghiên cứu lý luận về chức nng giám sát Uy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam

1.2. Các cơng trình nghiên cứu về thực trạng chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam

1.3. Các cơng trình nghiên cứu về quan iểm và giải pháp hoàn thiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam 1.4. Nhận xét các cơng trình nghiên cứu về các vấn ề thuộc ề tài luận

án và những vấn ề cần tiếp tục nghiên cứu 1.5. _ Giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu Kết luận Ch°¡ng 1

Ch°¡ng 2: LÝ LUẬN VE CHỨC NANG GIÁM SAT CUA ỦY BAN T¯ PHAP CUA QUOC HỘI VIỆT NAM

Khái quát về chức nng giám sát của Quốc hội va chức nng giám sat của các Ủy ban của Quốc hội

Về chức nng giám sát của Quốc hội

Về chức nng giám sát của các Ủy ban của Quốc hội

Ủy ban T° pháp — C¡ quan của Quốc hội giúp Quốc hội thực hiện

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

Ch°¡ng 3: THỰC TRẠNG CHỨC NNG GIÁM SÁT CỦA ỦY BAN T¯ PHÁP CỦA QUỐC HỘI VIỆT NAM

Thực trạng pháp luật về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp

Sự hình thành và phát triển của pháp luật về chức nng giám sát của Ủy

Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế

Thực trạng các yêu tố tác ộng ến chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp Sự lãnh ạo của ảng ối với hoạt ộng giám sát của Ủy ban T° pháp Nng lực bộ máy của Ủy ban T° pháp

Chất l°ợng hoạt ộng của các c¡ quan t° pháp và các c¡ quan có thâm quyên trong công tác phát hiện và xử lý hành vi tham nhing Pháp luật về tô chức bộ máy các c¡ quan t° pháp và pháp luật về hình sự, dân sự, thủ tục tố tụng t° pháp, phòng chống tham nhing Mơi tr°ờng chính trị, xã hội của hoạt ộng giám sát của Ủy ban T° pháp

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

4.1. Quan iểm hoàn thiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp hiện nay 4.1.1. áp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà n°ớc pháp quyền xã

<small>hội chủ ngh)a Việt Nam</small>

4.1.2. áp ứng yêu cau nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt ộng giám sát của Quốc hội ối với hoạt ộng t° pháp và công tác phòng, chống tham nhing 4.1.3. Bảo ảm phù hợp với thực tiễn Việt Nam và có sự tiếp thu chọn lọc kinh

<small>nghiệm của n°ớc ngoài</small>

4.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về chức nng giám sat của Ủy ban Tu

<small>pháp hiện nay</small>

4.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về nội dung chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp

4.2.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về ph°¡ng thức thực hiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp

4.3. Giải pháp hoàn thiện việc thực hiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp 4.3.1. Nâng cao trách nhiệm của Ủy ban T° pháp trong việc thực hiện day ủ, toàn diện và ồng bộ các nội dung giám sát và các ph°¡ng thức giám sát 4.3.2. ổi mới, nâng cao hiệu quả giám sát việc ban hành vn bản quy

<small>phạm pháp luật</small>

43.3. ôi mới, nâng cao hiệu quả giám sát việc thực hiện các yêu cầu, kiến nghị sau giám sát của Ủy ban T° pháp

4.3.4. ôi mới, nâng cao hiệu quả thực hiện các ph°¡ng thức giám sát 4.3.5. Tng c°ờng công tác phối hợp giữa Uy ban T° pháp và các c¡ quan

<small>hữu quan trong hoạt ộng giám sát</small>

4.3.6. Bảo ảm cung cấp thông tin kịp thời, day ủ cả về lý luận và thực tiễn cho Ủy ban T° pháp trong hoạt ộng giám sát

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

Hoàn thiện pháp luật về tô chức bộ máy của các c¡ quan t° pháp, về hình sự, dân sự, thủ tục tố tụng t° pháp và phòng, chống tham nhing Bảo ảm dân chủ, nâng cao dân trí, phát triển các ph°¡ng tiện thơng

<small>tin ại chúng</small>

Kết luận Ch°¡ng 4 KET LUẬN

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIEN QUAN DEN

DE TÀI DA DUOC CƠNG BO

DANH MUC TAI LIEU THAM KHAO

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

Trong hệ thông Ủy ban của Quốc hội Việt Nam, Ủy ban T° pháp là c¡ quan mới °ợc thành lập và i vào hoạt ộng từ nhiệm ky Quốc hội khóa XII. Bên cạnh các chức nng thâm tra, kiến nghị, chức nng giám sát là một chức nng quan trọng, chủ yêu của Ủy ban T° pháp. Thời gian qua, trong iều kiện khối l°ợng công việc

nhiều, phạm vi hoạt ộng rộng trên nhiều l)nh vực, tính chất phức tạp, tơ chức bộ

máy thì cịn khiêm tốn, nh°ng với quyết tâm cao của Ủy ban T° pháp, “hoạt ộng giám sát của Ủy ban ã °ợc tién hành chủ ộng, tích cực, úng pháp luật, có trong tâm, trọng iểm, tập trung vào những l)nh vực bức xúc nh° việc chấp hành pháp luật trong hoạt ộng của các c¡ quan t° pháp, cơng tác ấu tranh phịng, chồng tham những, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, bảo vệ qun và lợi ích hợp pháp của cơng dân. Ph°¡ng thức giám sát ã có nhiều cải tiến, kết hợp giữa giám sát chung và giám sát cụ thể nên hiệu quả từng b°ớc °ợc nâng lên. Ủy ban ã kip thời kiến nghị với các c¡ quan tiễn hành tô tụng, các co quan hữu quan về những giải pháp cụ thé nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập ể nâng cao chất l°ợng trong hoạt ộng iều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, phòng, chong tham nhing và tổ chức bộ máy. Nhiều kiến nghị của Ủy ban °ợc các c¡ quan tiếp thu, sửa chữa, góp phần quan trọng vào việc xây dựng nên t° pháp trong sạch, vững mạnh”!. Thông qua giám sát, Ủy ban T° pháp ã khang ịnh °ợc vị trí, vai trị của mình, có nhiều óng góp quan trọng vào việc hoàn thành nhiệm vụ chung của Quốc hội.

Mặc dù ã ạt °ợc những kết quả nhất ịnh, song chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp cing cịn có những ton tại, hạn chế. Pham vi l)nh vực giám sát còn rộng so với nng lực thực tiễn của Ủy ban; việc thực hiện các nội dung giảm sát mới chủ yếu tập trung vào giám sát việc thực hiện pháp luật của các c¡ quan t° pháp, c¡

<small>quan, tô chức, cá nhân hữu quan mà ch°a chú trọng ên công tác giám sát việc ban</small>

<small>! UBTP, (2011), “Báo cáo số 4745/BC-UBTP12 ngày 15/3/2011 tổng kết cơng tác của UBTP nhiệm</small>

<small>kỳ QH khóa XII (2007-2011)”, Kỷ yều UBTP nhiệm kỳ OH khóa XII (2007-2011), Nxb. Thơng tin và Truyệnthông, Hà Nội, Tr.727.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

ồng bộ, hợp lý; việc tổ chức giám sát chuyên ề, nghe giải trình cịn ít, nặng về thu thập thơng tin mà thiếu chiều sâu, dàn trải; việc thâm tra còn chủ yếu dựa vào báo cáo của các c¡ quan hữu quan; ít phát hiện °ợc những v°ớng mắc, tồn tại lớn trong hoạt ộng t° pháp, phòng, chống tham nhing. Nhiều yêu cầu, kiến nghị sau giám sát còn chung chung, thiếu chỉ tiêu, yêu cầu và ịa chỉ cụ thể nên các c¡ quan, tổ chức, cá nhân khó tiếp thu, thực hiện và bản thân Ủy ban T° pháp khó theo dõi, giám sát... Việc theo dõi, giám sát việc thực hiện các yêu cầu, kiến nghị cịn ch°a th°ờng xun, ch°a bám sát tình hình và kết quả tiếp thu, thực hiện của c¡ quan, tô

<small>chức và cá nhân hữu quan”.</small>

Những tôn tại, hạn chế nêu trên do: lý luận về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp cịn có những vấn ề ch°a °ợc nghiên cứu, làm sáng tỏ; nhận thức về vai trò thực tiễn của việc thực hiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp còn ch°a ầy ủ... nên trong triển khai thực hiện còn lúng túng. Bên cạnh ó, quy trình, thủ tục áp dụng các ph°¡ng thức giám sát cịn có iểm ch°a rõ ràng; iều kiện nhân lực còn hạn chế, tổ chức bộ máy cịn ch°a hồn thiện, các iều kiện bảo ảm cịn ch°a áp ứng u cầu nên việc bố trí nguồn lực gặp nhiều khó khn... Vì vậy, trong iều kiện tô chức c¡ quan t° pháp, c¡ quan hữu quan, hoạt ộng t° pháp, phòng, chống tham nhing vẫn còn nhiều hạn chế, hiệu quả ch°a cao, còn ể xảy ra những tr°ờng hop án oan, sai, nhiều vụ việc tham nhing lớn..., cùng với yêu cầu ôi mới, nâng cao hiệu quả hoạt ộng giám sát của Quốc hội thì rất cần thiết phải nghiên cứu tồn diện, có hệ thống lý luận và thực tiễn về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam dé có những giải pháp phù hợp, góp phần hồn thiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp trong giai oạn hiện nay, áp ứng yêu cầu

<small>kiêm soát quyên lực nhà n°ớc, bảo vệ quyên con ng°ời, quyên công dân, thúc ây</small>

<small>2 Kết quả iều tra, khảo sát cảm nhận chung của một số BQH, cán bộ, công chức tại một SỐ c¡</small>

<small>quan cing cho thay, có tới 44,3% sơ ng°ời °ợc hỏi cho rang hoạt ộng giám sát của UBTP thời gian qua chỉở “mức bình th°ờng” và 4,3% ánh giá là “ch°a tot” (xem Phu lục 9).</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

Quốc hội Việt Nam hiện nay”.

<small>2. Mục ích và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án2.1. Mục dich nghiên cứu của Luận an</small>

Mục ích nghiên cứu của Luận án là làm sáng tỏ những vấn ề lý luận và thực tiễn về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam dé từ ó ề xuất và luận chứng những giải pháp hoàn thiện chức nng giám sát của Ủy

<small>ban T° pháp trong thời gian tới.</small>

<small>2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của Luận an</small>

Thứ nhất, làm sáng tỏ lý luận về chức nng giám sát của Uỷ ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam: sự cần thiết, yêu cầu khách quan phải thành lập Ủy ban T° pháp và giao Ủy ban thực hiện chức nng giám sát; khái niệm, ặc iểm, nội dung và ph°¡ng thức thực hiện chức nng giám sát; vai trò giám sát; mối quan hệ và sự khác biệt giữa giám sát của Ủy ban T° pháp với một số c¡ chế kiểm sốt quyền lực nhà n°ớc khác; các yếu tơ tác ộng ến chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp.

Thứ hai, ánh giá thực trạng chức nng giám sát của Uy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam ké từ khi thành lập cho ến nay, chỉ ra những kết qua ã ạt °ợc, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân dẫn ến thực trạng ó.

Thứ ba, ề xuất các quan iểm, giải pháp phù hợp dé hoàn thiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam trong giai oạn hiện nay.

Thứ tw, tìm hiểu về chức nng giám sát của Uy ban T° pháp (hoặc Ủy ban t°¡ng ứng) của Quốc hdi/Nghi viện một số n°ớc dé rút ra kinh nghiệm có thể tham khảo cho Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam.

3. ối t°ợng và phạm vi nghiên cứu của Luận án

ối t°ợng nghiên cứu của Luận án là: những vấn ề lý luận và thực tiễn về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam trong bối cảnh ổi

<small>mới tô chức và hoạt ộng của Quôc hội, tng c°ờng kiêm soát quyên lực nhà n°ớc,</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

sát của Uy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam ké từ khi Uy ban °ợc thành lập và i vào hoạt ộng cho ến nay; nghiên cứu về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp (hoặc Ủy ban t°¡ng ứng) của Quốc hội/Nghị viện một số n°ớc, so sánh, rút ra kinh nghiệm áp dụng cho Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam.

<small>4. Ph°¡ng pháp nghiên cứu</small>

Luận án °ợc nghiên cứu dựa trên những quan iểm của Chủ ngh)a MácLênin, t° t°ởng Hồ Chí Minh về Nhà n°ớc và Pháp luật, một số t° t°ởng chính trị -pháp lý tiến bộ nh° t° t°ởng phân chia quyền lực nhà n°ớc, t° t°ởng nhà n°ớc -pháp quyên, t° t°ởng chủ quyền nhân dân, t° t°ởng nhân quyền... Bên cạnh ó, Luận án °ợc nghiên cứu dựa trên c¡ sở các quan iểm, chủ tr°¡ng của ảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng Nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ ngh)a Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân; về ổi mới tổ chức và hoạt ộng của Quốc hội; về nâng cao hiệu lực, hiệu quả giám sát của Quốc hội; về ối mới tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt ộng của các c¡ quan t° pháp; về tng c°ờng, nâng cao hiệu quả cơng tác phịng, chống tham nhing. Các ph°¡ng pháp nghiên cứu cụ thé gồm có:

(1) Ph°¡ng pháp thống kê: °ợc sử dụng dé nhận thức và ánh giá các nội dung nghiên cứu từ các số liệu, thông tin thực tiễn thu thập °ợc về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp, giúp tìm ra quy luật vận ộng và phát triển của các nội

<small>dung nghiên cứu làm c¡ sở cho việc dự báo tình hình trong thời gian tới.</small>

(2) Ph°¡ng pháp tông hợp: °ợc sử dụng ể xâu chuỗi, hệ thống các số liệu, thông tin về chức nng giám sát của Uy ban T° pháp hoặc các van ề có liên quan, từ ó tìm ra mối liên hệ giữa các số liệu, thơng tin ó, giúp ặt các nội dung nghiên cứu d°ới một chỉnh thé thống nhất, liên hệ chặt chẽ với nhau.

(3) Ph°¡ng pháp phân tích: °ợc sử dụng dé tìm hiểu, ánh giá các khía cạnh của từng van ề °ợc nghiên cứu từ lý luận ến thực trạng trên thực té, qua ó ánh giá úng các khía cạnh về chức nng giám sát của Uỷ ban T° pháp thời gian qua.

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

kinh nghiệm làm c¡ sở ề ra giải pháp hoàn thiện.

(5) Ph°¡ng pháp so sánh: °ợc sử dụng dé tìm ra những iểm t°¡ng ồng, những iểm khác biệt trong cả lý luận và thực tiễn pháp ly, thực tiễn thực hiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam qua các giai oạn, cing nh° so sánh giữa chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam và các Ủy ban t°¡ng °¡ng của Quốc hội/Nghị viện các quốc gia khác trên thế giới, từ ó có thé có nhận thức úng về chức nng giám sát của Uỷ ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam, lý giải nguyên nhân của thực trạng hiện hành và dự báo °ợc

<small>chính xác tình hình trong thời gian tới.</small>

(6) Ph°¡ng pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn: °ợc sử dụng ể xem xét, ánh giá các nội dung nghiên cứu trong mối liên hệ chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn pháp lý, thực tiễn thực hiện chức nng giám sát của Uỷ ban T° pháp, từ ó ề xuất các quan iểm, giải pháp hồn thiện, bảo ảm phù hợp về lý luận và hiệu quả trong thực tiễn.

(7) Ph°¡ng pháp iều tra khảo sát: °ợc sử dụng dé thu thập thêm thông tin khách quan từ các ại biêu Quốc hội, các cá nhân ang công tác tại các c¡ quan t° pháp, c¡ quan hữu quan, am hiểu về hoạt ộng giám sát của Uy ban T° pháp, từ ó hỗ trợ cho việc ánh giá thực trạng, nguyên nhân và °a ra các giải pháp hoàn thiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp trong giai oạn hiện nay.

(8) Ph°¡ng pháp phỏng van: °ợc sử dung dé tham khảo ý kiến của chuyên gia về một số nội dung lý luận, ánh giá thực trạng và những quan iểm, giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp. Sử dụng ph°¡ng pháp này, nghiên cứu sinh ã tiến hành phỏng van sâu 01 nhà khoa học ang công tác tại Viện Nghiên cứu Lập pháp thuộc Ủy ban th°ờng vụ Quốc hội và 01 lãnh ạo của Vụ T° pháp, Vn phòng Quốc hội, ¡n vi trực tiếp tham m°u, giup việc về chuyên môn cho Ủy ban T° pháp.

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

nng giám sát của Uỷ ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam nh°: khái niệm, ặc iểm, vai trò, nội dung, ph°¡ng thức và bộ máy thực hiện; khang ịnh sự cần thiết khách quan phải có chức nng giám sát của Uy ban T° pháp dé áp ứng yêu cầu ổi mới tô chức và nâng cao hiệu quả hoạt ộng của Quốc hội, nâng cao hiệu quả giám sát hoạt ộng t° pháp và phòng, chống tham nhing.

Thứ hai, Luận án ã b°ớc ầu ánh giá °ợc thực trạng chức nng giám sat của Ủy ban T° pháp thời gian qua, chỉ ra °ợc nguyên nhân của thực trạng ó và ề xuất một số quan iểm, giải pháp hoàn thiện trong thời gian tới. Các nội dung, số liệu °ợc trình bay trong Luận án có giá trị tham khảo dé nghiên cứu, tìm hiểu về tổ chức và hoạt ộng của Ủy ban T° pháp, các chức nng và việc thực hiện chức nng của Ủy ban T° pháp, phục vụ cho việc nghiên cứu về hoạt ộng giám sát của Quốc hội, các c¡ quan của Quốc hội và hoàn thiện pháp luật.

Kết quả nghiên cứu của Luận án có thé °ợc tham khảo dé hồn thiện các

chủ tr°¡ng, chính sách của ảng, hồn thiện pháp luật về t6 chức và chức nng giám sát của Quốc hội, của Uy ban T° pháp, hoàn thiện c¡ chế giám sát ối với các c¡ quan t° pháp, hoạt ộng t° pháp và phòng, chống tham nhing: nghiên cứu ổi mới, tng c°ờng sự lãnh ạo của ảng, ơi mới, hồn thiện ph°¡ng thức thực hiện chức nng giám sát, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt ộng giám sát của Ủy ban T° pháp, cing nh° hiệu quả hoạt ộng giám sát của Quốc hội trong giai oạn hiện nay, áp ứng yêu cầu xây dựng Nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ ngh)a Việt Nam.

<small>5.2. Những óng góp mới cua Luận an</small>

Luận án là cơng trình ầu tiên nghiên cứu tồn diện, có hệ thống về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam, ã góp phần làm sáng tỏ lý luận và thực tiễn về chức nng giám sát của Uỷ ban T° pháp nh°:

Thứ nhất, Luận án ã khái quát lại một số van ề lý luận về chức nng giám sát của Quốc hội Việt Nam d°ới góc ộ là một ph°¡ng thức kiểm sốt quyền lực nhà n°ớc

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

ảm, bảo vệ quyền con ng°ời, quyền công dân. ồng thời, Luận án ã làm rõ h¡n một số vấn ề lý luận về chức nng giám sát của Hội ồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, mối quan hệ với chức nng giám sát của Quốc hội và một số ặc iểm c¡ bản.

Thứ hai, Luận án ã nghiên cứu, ánh giá tồn diện, có hệ thống về lịch sử hình thành, sự cần thiết thành lập Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam; lần ầu tiên nghiên cứu, luận giải khá toàn diện các vấn ề về khái niệm, ặc iểm, vai trò, nội dung và các ph°¡ng thức thực hiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp; phân tích mối quan hệ và một số iểm khác biệt giữa giám sát của Uỷ ban T° pháp với một số c¡ chế kiểm soát quyền lực nhà n°ớc khác (nh° kiểm tra, thanh tra, kiểm sát hoạt ộng t° pháp của Viện kiểm sát nhân dân và giám ốc việc xét xử của Tòa án nhân dân); làm rõ °ợc một số yếu tố tác ộng và ảnh h°ởng của từng yếu tố ó ến

<small>chức nng giám sat của Uy ban T° pháp.</small>

<small>Thứ ba, Luận an ã ánh giá °ợc thực trạng chức nng giám sát cua Uy ban</small>

T° pháp kê từ khi thành lập cho ến nay, trên các ph°¡ng diện: thực trạng quy ịnh của pháp luật; thực tiễn tổ chức thực hiện chức nng giám sát và thực trạng các yếu tố tác ộng; phân tích, luận giải những kết quả ã ạt °ợc, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân; ề xuất °ợc một số quan iểm và giải pháp ể góp phần hồn

<small>thiện chức nng giám sát cua Uy ban T° pháp trong thời gian tới.</small>

6. Kết cầu của Luận án

Ngoài phần “Mở ầu”, “Kết luận”, “Danh mục tài liệu tham khảo”, “Phụ lục”, nội dung của Luận án gồm 4 ch°¡ng:

Ch°¡ng 1. Tình hình nghiên cứu các van ề của ề tài luận án.

Ch°¡ng 2. Lý luận về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam. Ch°¡ng 3. Thực trạng chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam. Ch°¡ng 4. Quan iểm và giải pháp hoàn thiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam hiện nay.

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

Dé tài “Chitc nng giám sát của UBTP của OH Việt Nam hiện nay” là ề tài

<small>nghiên cứu mới. Qua khảo sát, nghiên cứu sinh ch°a tìm °ợc một cơng trình</small>

nghiên cứu nào ở n°ớc ngoài nghiên cứu những vấn ề lý luận và thực tiễn về chức nng giám sát của UBTP của QH/NV; dong thời, ở trong n°ớc cing ch°a có cơng trình nghiên cứu nào tr°ớc ây nghiên cứu tồn diện, có hệ thống về vấn ề này, ặc biệt là các vấn ề lý luận về chức nng giám sat của UBTP của QH Việt Nam. Tuy nhiên, cing có một số cơng trình, bài viết nghiên cứu trong n°ớc về tổ chức va hoạt ộng của UBTP của QH Việt Nam, về hoạt ộng giám sat của UBTP, Ủy ban Pháp luật của QH Việt Nam tr°ớc ây (tiền thân của UBTP và Ủy ban Pháp luật ngày nay) hoặc những cơng trình, bài viết nghiên cứu trong n°ớc, n°ớc ngồi có ề cập ến một số khía cạnh nghiên cứu của ề tài, tuy cịn s¡ l°ợc nh°ng tất có giá trị tham khảo cho việc nghiên cứu ề tài.

1.1. Các cơng trình nghiên cứu lý luận về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam

1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu lý luận về chức nng giám sát của Quốc hội và chức nng giám sát của các Ủy ban của Quốc hội

Lý luận về chức nng giám sát của QH Việt Nam, chức nng giám sát của HDDT, các Ủy ban của QH là van dé °ợc nhiều tác giả quan tâm và nghiên cứu từ ầu những nm 2000 trở lại ây. Trải qua quá trình dài nghiên cứu, các vấn ề lý luận về chức nng, quyên giám sát của QH, chức nng, quyền giám sát của HDDT, các Ủy ban của QH ã dần °ợc hồn thiện.

Thứ nhất, về ề tài, có ề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ “C¡ sở lý luận và thực tiễn ôi mới tô chức và hoạt ộng của HDT, các Ủy ban của QH” ã tập trung nghiên cứu các vấn ề lý luận về khái niệm, vai trị, tính chất của các Ủy ban

của QH; hoạt ộng của Hội ồng, Ủy ban trong ó có hoạt ộng giám sát... ề tài

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

c¡ quan này không chỉ ¡n thuần là c¡ quan mang tinh trợ giúp. Nhiều hoạt ộng của các Ủy ban trở thành những cơng oạn mang tính bắt buộc trong quy trình lập pháp, quy trình quyết ịnh những vấn ề quan trọng và quy trình giám sát”, thé hiện quan iểm nghiên cứu về vị trí, vai trị của các Ủy ban của QH hiện nay, rất

<small>áng tham khảo.</small>

ề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ “Vai trò của c¡ quan dân cử ối với tô chức và hoạt ộng của TAND trong tiến trình cải cách t° pháp”, là ề tài khá gần với nội dung nghiên cứu của luận án khi i sâu nghiên cứu về vai trò của QH ối với TAND, trong ó có hoạt ộng giám sát. ề tài ã luận giải về sự cần thiết phải có hoạt ộng giám sát của QH ối với TAND và một số nguyên tắc dé bảo dam tính ộc lập của Tòa án, co quan hữu quan nh°: “phải tiến hành trong khuôn khổ các nguyên tắc hoạt ộng của QH; chức nng, nhiệm vụ, quyền hạn của QH, các co quan của QH, tuyệt ối bảo ảm không lấn sân sang l)nh vực hành pháp và t° pháp”, “khơng làm ảnh h°ởng tới hoạt ộng bình th°ờng của Tịa án các cấp”,

<small>“giám sát nh°ng khơng can thiệp, không làm thay và phải ặt trong sự phân công,</small>

phối hợp giữa QH với UBTVQH, UBTP của QH, tránh chồng chéo, trùng lặp hoặc bỏ sót nội dung hoạt ộng”; ồng thời có phân tích về hoạt ộng giám sát qua các ph°¡ng thức pháp ly cụ thé; về sự cần thiết giám sát vụ án cụ thê...*. Tuy nhiên, những luận giải do ề tài °a ra vẫn ch°a toàn diện, ch°a ánh giá tác ộng của việc giám sat vụ án cụ thé trong iều kiện vừa phải áp ứng yêu cầu bảo ảm tính ộc lập của quyền t° pháp, nh°ng cing vừa phải áp ứng yêu cầu bảo ảm quyền con ng°ời, quyền công dân qua hoạt ộng giám sát.

Thứ hai, về sách, cuỗn “Hoàn thiện c¡ chế pháp lý ảm bảo chức nng giám

<small>sát của QH” là một trong sơ ít cơng trình nghiên cứu khá sâu khi tiêp cận từ góc ộ</small>

<small>3 Trần Thị Quốc Khánh (Chủ nhiệm ề tài), (2013), C¡ sở lý luận và thực tiễn ối mới tổ chức và</small>

<small>hoạt ộng của HDT, các Ủy ban của QH, ề tài cấp bộ, Viện Nghiên cứu Lập pháp, Hà Nội, Tr. 13.</small>

<small>* Trần Hồng Nguyên (Chủ nhiệm ề tài), (2012), Vai tro cua c¡ quan dan cử ối với tô chức và hoạt</small>

<small>ộng của TAND trong tiễn trình cải cách t° pháp, ề tài cấp bộ, Viện Nghiên cứu Lập pháp, Ha Nội, Tr. 21-26.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

<small>chức nng giám sát của QH, trong ó tác giả °a ra °ợc khái niệm và một sô ặciêm nh°: “chức nng giám sát của QH °ợc hiéu là ph°¡ng thức hoạt ộng củaQuôc hội trong việc thực hiện quyên giám sát tôi cao ơi với tồn bộ hoạt ộng của</small>

Nhà n°ớc”; “Chức nng giám sát của QH thực hiện trực tiếp tại kỳ họp trên c¡ sở

<small>hoạt ộng của các c¡ quan của QH. Do ó, chức nng giám sát °ợc phân ịnh cụ</small>

thể cho QH, các c¡ quan của QH, oàn BQH và BQH”; “QH thực hiện chức

<small>nng giám sát của mình thông qua hoạt ộng của QH, các c¡ quan của QH, oàn</small>

BQH, các BQH” hay “Hiến pháp 1992 ã trao cho QH quyền nng c¡ bản: quyền lập hiến, lập pháp, quyền giám sát tối cao ối với toàn bộ hoạt ộng của Nhà n°ớc và quyền quyết ịnh những van dé quan trọng của ất n°ớc. Dé thực hiện ba thâm quyền quan trọng ó, QH ã sử dung ba chức nng thé hiện trên ba ph°¡ng diện hoạt ộng t°¡ng ứng ó là: chức nng lập hiến, lập pháp, chức nng giám sát

<small>”3, Ngoài ra, sách</small>

và chức nng quyết ịnh những vấn ề quan trọng của ất n°ớc

cing phân tích một số vấn ề liên quan ến hoạt ộng giám sát của Ủy ban của QH, mối quan hệ với giám sát của QH... ây là những nội dung rất áng tham khảo khi nghiên cứu về chức nng giám sát của QH.

Cuốn “Giám sát và c¡ chế giám sát việc thực hiện quyền lực nhà n°ớc ở n°ớc ta hiện nay”, là tập hợp nhiều bài viết có giá trị về giám sát của QH, giám sát của HDDT, Ủy ban của QH, trong ó có một số bài viết về giám sát của QH ối với các CQTP, HTP ã có những luận giải rất áng chú ý liên quan ến giới hạn giám sát của QH ối với HTP, nhất là ối với việc giám sát các vụ án cụ thé. Ngồi ra, cịn có nhiều cuốn sách nghiên cứu về QH, giám sát của QH có nhiều nội dung tham khảo cho luận án nh°: “Cải cách t° pháp vì một nền t° pháp liêm chính”; “Quyên giám sát của QH — Nội dung và thực tiễn từ góc nhìn tham chiêu”; “Quốc

<small>5 Tr°¡ng Thị Hồng Hà, (2009), Hodn (hiện c¡ chế pháp lý ảm bảo chức nng giám sát cia OHn°ớc Cộng hòa XHCN Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, Tr. 99-105.</small>

<small>5 ào Trí Úc - Võ Khánh Vinh (ồng Chủ biên), (2003), Giám sát và c¡ chế giám sát việc thực hiệnquyên lực Nhà n°ớc ở n°ớc ta hiện nay, Nxb Cơng an nhân dan, Hà Nội.</small>

<small>7 Viện Chính sách công và Pháp luật, (2014), Cai cách tr pháp vì một nên t° pháp liêm chính, Nxb.ại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.</small>

<small>8 Nguyễn Si Ding, (2004), Quyên giám sát của QH — Nội dung và thực tiễn từ góc nhìn tham chiếu,</small>

<small>Nxb. T° pháp, Hà Nội.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

<small>hoạt ộng và ổi méi”!!; “Hoạt ộng giám sát của c¡ quan dân cử ở Việt Nam, van</small>

<small>ề và giải pháp”!?; “Hoạt ộng giám sát của QH, những vấn ề lý luận và thực</small>

tiễn”!3; “Tiếp tục ối mới hoạt ộng của QH từ thực tiễn hoạt ộng của QH khóa

<small>XII?”'... Các sách nay ã nghiên cứu luận giải rất nhiều nội dung liên quan ến</small>

giám sát của QH, HDT, Ủy ban của QH, ph°¡ng thức giám sát, hậu quả pháp lý, ánh giá thực trạng và kiến nghị nhiều giải pháp, trong ó có những nội dung ề cập khá chi tiết về giám sát của QH, HDT, Ủy ban của QH ối với HTP.

Tht ba, về luận án tiễn sỹ, một số luận án áng chú ý có liên quan nhiều ến ề tài luận án nh°: “Quyền giám sát của QH ối với TAND, VKSND” !`; “ảm bảo quyền con ng°ời trong hoạt ộng của QH Việt Nam”: “Co sở lý luận và thực tiễn

<small>trong việc nâng cao hiệu lực và hiệu quả hoạt ộng giám sát của QH Việt Nam”!”;</small>

“Kết luận giám sát của QH Việt Nam: Lý luận và thực tiễn”13..<small>. Các luận án này ã</small>

nghiên cứu chuyên sâu về nhiều khía cạnh lý luận liên quan ến chức nng, quyền giám sát của QH Việt Nam nh°: về quyền giám sát của QH, vai trò giám sát của QH trong thực hiện quyền lực nhà n°ớc; hiệu lực, hiệu quả hoạt ộng giám sát của QH; ảm bảo quyền con ng°ời trong hoạt ộng giám sát của QH; về kết luận giám sát

<small>của QH và iêu kiện bảo ảm hiệu lực, hiệu quả kêt luận giám sát của QH; về giám</small>

<small>° Nguyễn ng Dung, (2007), OH Việt Nam trong nhà n°ớc pháp quyền, Nxb. Dai học Quốc gia Ha</small>

<small>Nội, Hà Nội.</small>

<small>!0 Tr°¡ng Thị Hồng Hà, (2015), Hoat ộng giám sát của OH Việt Nam trong c¡ chế giám sát quyênlực nhà n°ớc, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.</small>

<small>!! Phan Trung Lý, (2010), OH Việt Nam, tổ chức, hoạt ộng và ổi mới, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.</small>

<small>'2 Vn phịng QH - Viện Chính sách cơng và Pháp luật, (2015), Hoạt ộng giám sát của c¡ quan</small>

<small>dân cử ở Việt Nam - van dé và giải pháp, Nxb. Hồng ức, Ha Nội.</small>

<small>!3 ịnh Xuân Thảo - Lê Nh° Tiến (ồng Chủ biên), (2010), Hoat ộng giám sát của QH - Nhữngvan dé lý luận và thực tiễn, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội.</small>

<small>!4 Dinh Xuân Thảo (Chủ biên), (2011), Tiếp tuc ổi mới hoạt ộng của OH từ thực tiễn hoạt ộngcủa OH khóa XII, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.</small>

<small>!5 Pham Vn Hùng, (2004), Quyển giám sát của QH ối với TAND và VKSND, Luận án Tiến sỹ</small>

<small>Luật học, Viện Nghiên cứu Nhà n°ớc và Pháp luật, Hà Nội.</small>

<small>! T°ờng Duy Kiên, (2003), ảm bảo quyển con ng°ời trong hoạt ộng của QH Việt Nam, Luận án</small>

<small>Tiến sỹ Luật học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.</small>

<small>7 Trần Tuyết Mai, (2009), C¡ sở lý luận và thực tiễn trong việc nâng cao hiệu lực và hiệu quả hoạt ộng</small>

<small>giám sát của OH, Luận án Tiến s) Luật học, Khoa Luật ại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.</small>

<small>!8 Nguyễn Xuân Thủy, (2019), Kết luận giám sát của OH Việt Nam: Ly luận và thực tiễn, Luận ánTiến sỹ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

sát của HDDT, các Ủy ban của QH, mối quan hệ giữa giám sát của QH với giám sát của Hội ồng, Ủy ban... Trong ó, nội dung luận án về “Quyền giám sát của QH ối với TAND, VKSND” có nhiều vấn ề gần và t°¡ng ồng với ề tài nghiên cứu của luận án khi phân tích các van dé lý luận về giám sát của QH ối với TAND,

VKSND nh° vai trò giám sát, khái niệm, ban chất, ặc iểm, nội dung và hình thức

giám sát, giới hạn giám sát ối với TAND...

Bên cạnh ó, có luận án “Hoạt ộng của HDDT, các Ủy ban của QH n°ớc Cộng hòa XHCN Việt Nam” là cơng trình nghiên cứu chun sâu lý luận về hoạt ộng của HDT, các Ủy ban của QH Việt Nam, trong ó tập trung phân tích các

nội dung về vị trí, vai trị, khái niệm, ặc iểm hoạt ộng của Hội ồng, Ủy ban; các loại hình hoạt ộng của Hội ồng, Ủy ban. Luận án ã nhận ịnh “Hoạt ộng giám

sát của HDT, Ủy ban °ợc phái sinh, chi phối bởi tinh chat, vị tri, vai trò của hoạt

ộng giám sát của QH với t° cách là một chủ thé quyền lực. Hoạt ộng giám sát của

HDDT, Uy ban cua QH mặc dù có tính ộc lập t°¡ng ối, Song về bản chất là một

thành tố, công oạn trong hoạt ộng giám sát tối cao của QH”!’. ây là nhận ịnh áng chú ý dé tham khảo khi xác ịnh mối quan hệ giữa chức nng giám sát của QH với chức nng giám sát của các Ủy ban của QH, trong ó có UBTP. Ngồi ra, có một số luận vn thạc sỹ cing nghiên cứu về nội dung này nh°: “Hoạt ộng của HDT và các Ủy ban của QH — Thực trạng và h°ớng hồn thiện”? “Hồn thiện tơ chức và nâng cao hiệu quả hoạt ộng của HDDT và các Uy ban th°ờng trực của QH Việt Nam trong giai oạn hiện nay”?!; “Các Ủy ban của QH theo quy ịnh của pháp luật Việt

<small>”Z... là những nghiên cứu chú trọng một sơ van dé lý luận và</small>

<small>Nam và Cộng hịa Pháp</small>

thực trạng hoạt ộng của HDDT, các Ủy ban của QH, so sánh, tim hiểu kinh nghiệm

<small>của n°ớc ngồi, tuy cịn s¡ l°ợc nh°ng cing có ý ngh)a khi nghiên cứu ê tài luận án.</small>

<small>!9 Trần Vn Thuan, (2015), Hoat ộng của HDT, các Ủy ban của OH n°ớc Cộng hòa XHCN ViệtNam, Luận án Tiến sỹ Luật học, Khoa Luật Dai học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, Tr. 49.</small>

<small>20 ỗ Thị Nh° Hảo, (2011), Hoat ộng của HDT và các Ủy ban của QH — Thực trạng và h°ớnghoàn thiện, Luận vn Thạc sỹ Luật học, Khoa Luật ại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.</small>

<small>21 oàn Thu Huyền, (2010), Hoàn thiện tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt ộng của HDT và cácỦy ban th°ờng trực của QH Việt Nam trong giai oạn hiện nay, Luận vn Thạc sỹ Luật học, Tr°ờng ại học</small>

<small>Luật Hà Nội, Hà Nội.</small>

<small>2 Nguyễn Thị Ph°¡ng Thảo, (2004), Các Uy ban của QH theo quy ịnh của pháp luật Việt Nam và</small>

<small>Cộng hòa Pháp, Luận vn Thạc sỹ Luật học, Tr°ờng ại học Luật Hà Nội, Hà Nội.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

Thứ tw, nhiều bài viết trên tạp chí, tại các hội thảo khoa học cing tập trung nghiên cứu nhiều về giám sát của QH, các c¡ quan của QH, có thê kế ến một số bài viết có liên quan nhiều ến ề tài luận án nh°: “Giám sát t° pháp — Nhìn từ thực tiễn”?3; “Những yếu tố tác ộng tới quá trình giám sát của QH ối với bộ máy nhà

<small>n°ớc”? “Giám sát của QH: Van ề khái niệm”?`; “Hoàn thiện c¡ chế giám sát của</small>

các c¡ quan dân cử, phát huy quyền làm chủ của nhân dân ối với HTP”2 và “Pháp luật hiện hành về giám sát t° pháp của QH và khuyến nghị nhằm nâng cao chất l°ợng hoạt ộng giám sát t° pháp của QH”?7... Các bài viết này ã ề cập ến nhiều khía cạnh khác nhau về giám sát của QH ối với HTP, các CQTP, từ lý luận ến thực trạng thực hiện, giới hạn giám sát ối với các vụ án cụ thé; về tô chức và

hoạt ộng của HDDT, Ủy ban của QH; mối quan hệ với hoạt ộng của QH...

Thứ nm, cing có một số nghiên cứu của các tác giả n°ớc ngoài về giám sát của QH/NV có liên quan nhiều ến ề tài luận án nh°: Bài viết “ộc lập t° pháp và trách nhiệm t° pháp: Nghiên cứu kinh nghiệm về giám sát vụ kiện riêng lẻ”? là một nghiên cứu sâu sắc về lý do tại sao QH Trung Quốc vẫn tiễn hành giám sát các vụ án cụ thể, °u và nh°ợc iểm của van dé này. Sách “Chức nng giám sát của QH trong Nhà n°ớc pháp quyền”??, là kỷ yếu hội thảo, trong ó có một số bài viết của chuyên gia n°ớc

<small>ngồi vê giảm sát của NV ơi với HDTP, ngân sách. Nghiên cứu vê “Công cụ giám sát</small>

<small>3 D°¡ng Ngọc Ng°u, (2010), “Giám sát t° pháp — Nhìn từ thực tiễn”, Nghiên cứu Lập pháp.</small>

<small> truy cập ngày 13/5/2014.</small>

<small>2 Tô Vn Châu, (2016), “Những yếu tổ tác ộng tới quá trình giám sát của QH ối với bộ máy nhàn°ớc”, Tổ chức Nhà n°ớc. yeu to tac dong toi qua trinh_</small>

<small>giam sat cua Quoc hoi doi voi to chục bo may _ nhanuocall.html, truy cập ngày 27/8/2016.</small>

<small>25 Nguyễn Sỹ Ding, (2016), “Giám sát của QH: Van ề khái niệm”, Tia sáng. ,</small>

<small>truy cập ngày 20/7/2016.</small>

<small>76 Bùi Xuân ức, (201 8), “Hoàn thiện c¡ chế giám sát của các c¡ quan dân cử, phát huy quyền làm chủ</small>

<small>của nhân dân ối với HTP”, Chat l°ợng hoạt ộng giám sát t° pháp của QH, mội số van dé lý luận và thực tiễn,</small>

<small>Kỷ yếu Hội thảo, Viện Nghiên cứu Lập pháp - Khoa Luật ại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, Tr.102-112.</small>

ah Tran Nho Thin, (2018), “Pháp luật hiện hành về giám sát t° pháp của QH và khuyến nghị nhằm

<small>nâng cao chất l°ợng hoạt ộng giám sát t° pháp của QH”, Chat l°ợng hoạt ộng giám sát t° pháp của Quốc</small>

<small>hội, một số vấn dé lý luận và thực tiên, Kỷ yêu Hội thảo, Viện Nghiên cứu Lập pháp - Khoa Luật ại họcQuốc gia Hà Nội, Hà Nội, Tr.28-37.</small>

<small>?# Randall Peerenboom, (2011), “ộc lập t° pháp và trách nhiệm t° pháp: Nghiên cứu kinh nghiệm</small>

<small>về giám sát vụ kiện riêng le”, Tinh chung thẩm của các quyết ịnh, bản án của Tòa án, kinh nghiệm của</small>

Trung Quốc về giám sát của OH ối với các vụ án riêng lẻ, Bài viết Toa àm, Viện Nghiên cứu Lập pháp <small>-Ch°¡ng trình phát triển Liên hiệp quốc, Hà Nội.</small>

<small>?? Viện Nghiên cứu Lập pháp và Viện Friedrich — Ebert tại Việt Nam, (2011), Chức nng giám sát của</small>

<small>Quốc hội trong Nhà n°ớc pháp quyên, Nxb. Lao ộng, Hà Nội.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

của NV - so sánh giữa 88 QH/NV các quốc gia” (Tools for parliamentary oversight-A comparative study of 88 national parliaments), về vai trò của các Ủy ban của QH/NV trong giám sát ngân sách, với nhận ịnh “giám sát ngân sách chính là cơng cu then chốt mà dựa vào ó, các Ủy ban có thé ánh giá °ợc các ch°¡ng trình hoạt ộng của Chính phủ cing nh° các chủ thé hữu quan khác”°9. Day là những nghiên cứu có giá trị tham khảo khi nghiên cứu về chức nng giám sát của QH, các Ủy ban của QH ối với HTP và việc thực hiện ngân sách của các c¡ quan hữu quan, nhất là nghiên cứu về giới hạn giám sát của QH, các Ủy ban của QH ối với HTP, về sự cần thiết phải tiếp tục tng c°ờng giám sát việc thực hiện ngân sách Nhà n°ớc... dé tham khảo áp dụng cho Việt Nam. Bên cạnh ó, có một số tài liệu khác nh°: sách “C¡ quan lập pháp và hoạt ộng giám sát”?! là tập hợp của 9 chuyên ề nghiên cứu riêng biệt của các nhà nghiên cứu về NV, trong ó có hoạt ộng giám sát, từ những vấn ề chung cho ến kinh nghiệm của NV từng quốc gia iển hình (Liên bang Nga, NV một số n°ớc Trung và ông Âu, NV Indonesia, mơ hình Westminster). Sách “Quốc hội và các thành viên” (Congress and its members)?2 và sách “Ai chỉ huy Quốc hội?”3, là những sách có nội dung nghiên cứu về giám sát của QH Mỹ ối với các c¡ quan hành pháp và Tịa án... cing có giá trị tham khảo khi nghiên cứu về vị trí, vai trị và các hoạt ộng giám sát của QH, các Ủy ban của QH Việt Nam.

1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu lý luận về Ủy ban T° pháp - C¡ quan của Quốc hội giúp Quốc hội thực hiện chức nng giám sát hoạt ộng t° pháp,

<small>giám sát việc phát hiện và xử lý hành ví tham những</small>

Có thể nói, cho ến nay có khá ít cơng trình nghiên cứu tồn diện, có chiều sâu về chức nng giám sát của UBTP của QH Việt Nam. Trực tiếp nghiên cứu về ề

<small>tài luận án có một sơ cơng trình nghiên cứu áng chú ý nh° sau:</small>

<small>3° Hironori Yamamoto, (2007), Tools for parliamentary oversight — A comparative study of 88</small>

<small>national parliaments, Published by Inter-Parliamentary Union, Printed by PLC Presses Centrales SA,Renens, Switzerland, Trang 19.</small>

<small>31 Vn phòng QH (Trung tâm bồi °ỡng ại biéu dân cử), (2006), C¡ quan lập pháp và hoạt ộng</small>

<small>giám sat, Tài liệu l°u hành nội bộ, Hà Nội.</small>

<small>3? Roger H.Davidson va Walter J. Oleszek, (2002), Quốc hội và các thành viên (Congress and itsmembers), (sách tham khảo) ng°ời dich: Trần Xuân Danh, Trần H°¡ng Giang, Minh Long, Nxb Chính trịQuốc gia, Hà Nội.</small>

<small>33 Mark J.Green, James M.Fallows và David R.Zwich, (2001), Ai chỉ huy Quốc hội?, ng°ời dich</small>

<small>Anh Th°, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

Thứ nhất, bài viết “Giám sát của UBTP ối với hoạt ộng của các CQTP”, ã phân tích một số vấn ề lý luận về thâm quyền giám sát của UBTP ối với hoạt ộng của các CQTP, trong ó có nêu một số ặc iểm, yêu cầu ối với hoạt ộng giám sát; phân tích về phạm vi thẩm quyền giám sát, ối t°ợng giám sát của Ủy ban. Theo bài viết, hoạt ộng giám sát của UBTP có tính ộc lập t°¡ng ối, “UBTP là chủ thể duy nhất trực tiếp thực hiện thẩm quyền giám sát hoạt ộng của các CQTP và chịu trách nhiệm tr°ớc QH, UBTVQH và Nhân dân về việc thực hiện thâm quyền này; “Mọi hoạt ộng giám sát của UBTP phải °ợc tiến hành trong phạm vi hoạt ộng và chức nng của QH”, “Tuyệt ối khơng có sự lẫn sân sang các l)nh vực hoạt ộng khác của Nhà n°ớc, nhất là l)nh vực hành pháp và t° pháp” $4...

Thứ hai, bài viết “Quyền giám sát của UBTP của QH, Ban pháp chế HND cấp tỉnh ối với việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong l)nh vực t° pháp” 3`, ã phân tích một số van dé lý luận về hoạt ộng giám sát của UBTP ối với việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo nh°: ph°¡ng thức, ối t°ợng, phạm vi, hậu quả pháp lý của hoạt ộng giám sát...

Thứ ba, bài viết “C¡ chế giám sát việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhing của UBTP của QH ở Việt Nam” *°, ã phân tích một số van ề lý luận về hoạt ộng giám sát của QH, trong ó có UBTP ối với việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhing nh°: chu thể giám sát, chủ thé chịu sự giám sat, phạm vi, hình thức

<small>giám sát, hậu quả pháp lý của hoạt ộng giám sát.</small>

Ngồi ra, cịn có một số cơng trình nghiên cứu có những nội dung có liên

<small>quan, có giá trị tham khảo cao nh°:</small>

Thứ nhát, về ề tài nghiên cứu, có dé tài cấp bộ “Vai trị của c¡ quan dân cử ối với tô chức và hoạt ộng của TAND trong tiến trình cải cách t° pháp” ã phân tích về vai trị của UBTP ối với TAND thơng qua hoạt ộng giám sát nh°: mục

<small>34 Nguyễn ình Quyền (2011), “Giám sát của UBTP ối với hoạt ộng của các CQTP”, Nhà n°ớc</small>

<small>và Pháp luật, 5 (277), Tr. 10-19.</small>

<small>35 Trần Ngọc °ờng, (2008), “Quyền giám sát của UBTP của QH, Ban pháp chế HND cấp tỉnh</small>

<small>ối với việc thực hiện pháp luật vê giải quyết. khiếu nại, tố cáo trong l)nh vực t° pháp”, Hoat ộng giám sát</small>

<small>của UBTP, Ban pháp chế HND cấp tỉnh doi với việc thực hiện các quy ịnh cua pháp luật về giải quyết</small>

<small>khiếu nại, t6 cdo trong l)nh vực t° pháp, Kỷ yêu Hội thảo, UBTP của QH, Hà T)nh.</small>

<small>36 Hoàng Nam Hai, (2015), “Co chê giám sát việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhing của UBTPcủa QH ở Việt Nam”, Thanh tra, số 03/2015, Tr. 17-19.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

tiêu, yêu cầu và ặc iểm hoạt ộng giám sát; vai trị giám sát thơng qua các hình thức hoạt ộng giám sát cụ thé...

Thứ hai, về sách, cuỗn “Cải cách t° pháp vì một nền t° pháp liêm chính” có bài viết “C¡ chế giám sát hoạt ộng của các CQTP trên thế giới và Việt Nam”, các tác giả ã ề cập ến một số van dé lý luận về giám sát của UBTP của QH Việt Nam ối với các CQTP; phân tích về chủ thé, phạm vi, hình thức và hậu quả pháp lý của hoạt ộng giám sát của UBTP; ánh giá một số v°ớng mắc trong lý luận về hoạt ộng giám sát của UBTP ối với các CQTP.

Cuốn “Giám sát và c¡ chế giám sát việc thực hiện quyền lực nhà n°ớc ở n°ớc ta hiện nay” có một số bài viết ã ề cập một số van dé ly luan vé hoat dong giám sát của Uy ban Pháp luật (ci) ối với HDTP và các CQTP nh°: phân tích ý ngh)a, nội dung giám sát của Ủy ban Pháp luật (ci) ối với HDTP va các CQTP; ối t°ợng giám sát; mơ hình thực hiện quyền giám sát...

Thứ ba, về luận án tiễn sỹ, luận án “Quyền giám sát của QH ối với TAND và

VKSND”, ã ề cập ến một số van dé lý luận về hoạt ộng giám sát của Uy ban

Pháp luật (ci) ối với TAND và VKSND nh°: thâm quyền giám sát; các hình thức thực hiện quyền giám sát; nguồn thông tin phục vụ giám sát; kết quả hoạt ộng giám sát và ánh giá vai trò của Ủy ban Pháp luật trong hoạt ộng giám sát ối với TAND và VKSND. Theo tác giả, vai trò của Ủy ban Pháp luật (tr°ớc khi thành lập UBTP) “chỉ mang tính bồ trợ, t° van cho QH, UBTVQH quyết dinh?’, ch°a cho thay vai trò ộc lập của Ủy ban trong hoạt ộng giám sát. Ngoài ra, có luận vn thạc s) luật học về “Tổ chức và hoạt ộng của UBTP của QH”, là cơng trình ầu tiên nghiên cứu các vẫn ề lý luận và thực tiễn về tô chức và hoạt ộng của UBTP của QH Việt Nam, trong ó dé cập ến các van ề có liên quan ến dé tài luận án nh°: sự cần thiết thành lập, c¡ cau tổ chức, nhiệm vu, quyền hạn của UBTP; c¡ sở lý luận, mục ích, ý ngh)a, yêu cầu và hệ quả pháp lý của hoạt ộng giám sát của UBTP; tác giả nhắn mạnh việc thành lập UBTP là ể áp ứng yêu cầu “tng c°ờng giám sát hoạt ộng của các

<small>37 Phạm Vn Hùng, (2004), tldd, Tr. 74.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

CQTP”3. Luận vn thạc s) luật học về “Thâm tra các dự án luật, pháp lệnh thuộc thâm quyền UBTP của QH”, là cơng trình nghiên cứu thứ hai về UBTP của QH Việt Nam, tuy không nghiên cứu về chức nng giám sát của Ủy ban, nh°ng trong ó có những nội dung nghiên cứu lý luận về vị trí, chức nng, nhiệm vụ và c¡ cau tơ chức của UBTP, tác giả ã °a ra nhận xét “các Ủy ban của QH nói chung và UBTP nói

<small>riêng bên cạnh việc thực hiện chức nng tham m°u cho QH còn thực hiện các nhiệm</small>

vụ và quyền hạn ộc lập °ợc QH giao với vai trò c¡ quan của QH, do QH bầu ra,

<small>làm việc th°ờng xuyên”””, theo ó UBTP vừa có vị trí, vai trị tham m°u cho QH,</small>

vừa có vai trị ộc lập khi thực hiện các nhiệm vụ quyền hạn °ợc giao.

Thứ tw, các bài viết trên tạp chí, hội thảo khoa học ã nêu nh°: “Giám sát t° pháp — Nhìn từ thực tiễn”; “Hồn thiện c¡ chế giám sát của các c¡ quan dân cử, phát huy quyền làm chủ của nhân dân ối với HTP” và “Pháp luật hiện hành về giám sát t° pháp của QH và khuyến nghị nhằm nâng cao chất l°ợng hoạt ộng giám sát t° pháp của QH” ... cing có nội dung nghiên cứu về hoạt ộng giám sát của UBTP, những khó khn, v°ớng mắc về những vấn ề liên quan ến hoạt ộng giám sát nh° phạm vi thâm quyên giám sát, hình thức giám sát, hậu quả pháp lý, việc bảo

<small>ảm tính ộc lập trong hoạt ộng xét xử của Tịa án... Ngồi ra, có Báo cáo nghiên</small>

cứu “Mơ hình hoạt ộng giám sát của UBTP của QH một số n°ớc trên thé giới” do Th° viện QH, Vn phòng QH phát hành, là tài liệu ã tìm hiểu về tổ chức và hoạt ộng giám sát của UBTP của QH/NV 12 n°ớc trên thế giới, tuy mới chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin về thực tiễn tô chức, nhiệm vu, quyền hạn của UBTP của QH/NV một số n°ớc nh°ng có giá trị ể làm c¡ sở cho luận án nghiên cứu,

<small>phân tích, so sánh và rút ra kinh nghiệm áp dụng cho UBTP của QH Việt Nam.</small>

Ngồi các cơng trình nghiên cứu trên, một số cơng trình nghiên cứu khác ã làm rõ các vẫn ề lý luận về vị trí, vai trị của các Ủy ban của QH; về hoạt ộng

<small>giám sát của các Uy ban của QH; vé ặc iểm, ôi t°ợng, phạm vi giám sat của các</small>

<small>38 Trịnh Thị Hải Yến, (201 1), Tổ chức và hoạt ộng của UBTP của QOH, Luận vn Thạc sỹ Luật học,Khoa Luật ại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, Tr.8.</small>

<small>3° Cao Huyền Ph°¡ng, (2015), Tham tra các dự án luật, pháp lệnh thuộc thẩm quyên UBTP của OH,</small>

<small>Luận vn Thạc sỹ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội, Tr. I0.</small>

<small>40 Vn phòng QH (Th° viện QH), (2015), Mơ hình hoạt ộng giám sát của UBTP của OH một sốquốc gia trên thé giới, Báo cáo nghiên cứu, Tài liệu l°u hành nội bộ, Hà Nội.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

Ủy ban; về mối quan hệ giữa hoạt ộng giám sát của các Ủy ban với hoạt ộng giám sát của QH..., tuy không trực tiếp nghiên cứu về UBTP nh°ng do ặc iểm mỗi quan hệ giữa chức nng giám sát của QH, của HDDT, các Ủy ban của QH với chức nng giám sát của UBTP... nên một số kết quả nghiên cứu có ý ngh)a quan trọng dé tham khảo cho việc nghiên cứu ề tài luận án.

1.2. Các cơng trình nghiên cứu về thực trạng chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam

Trong các cơng trình °ợc khảo sát, Báo cáo nghiên cứu “ôi mới, nâng cao hiệu quả hoạt ộng giám sát của UBTP QH áp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách t° pháp” *! là cơng trình dau tiên và duy nhất cho ến nay ánh giá khá toàn diện về thực trạng hoạt ộng giám sát của UBTP trên từng ph°¡ng thức giám sát nh°: thâm tra; giám sát VBQPPL; giám sát chuyên ề; giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố

<small>cáo; giám sát thơng qua hoạt ộng giải trình. Tuy nhiên, báo cáo này mới ánh giá</small>

thực trạng thực hiện mà ch°a ánh giá °ợc thực trạng pháp luật về chức nng giám

sát của Ủy ban; chỉ cập nhật, ánh giá trên c¡ sở kết quả hoạt ộng giám sát của

UBTP tại nhiệm kỳ ầu tiên (nhiệm kỳ QH khóa XII, 2007-2011)...

Ngồi ra, có một số cơng trình nghiên cứu ã nêu có nội dung liên quan: Thứ nhất, ề tài cấp bộ “Vai trò của c¡ quan dân cử ối với tổ chức và hoạt ộng của TAND trong tiến trình cải cách t° pháp”, có phần ánh giá thực trạng vai trò của UBTP ối với TAND qua các ph°¡ng thức giám sát nh°: thâm tra báo cáo công tác hằng nm của Chánh án TANDTC; xem xét VBQPPL của TANDTC; xem xét ¡n khiếu nại, tố cáo của công dân; giám sát chuyên ề...

Thứ hai, cu6n “Cải cách t° pháp vi một nền t° pháp liêm chính”, trong bài viết về “C¡ chế giám sát hoạt ộng của các CQTP trên thế giới và ở Việt Nam”, các tác giả ã có ánh giá về thực trạng hoạt ộng giám sát của c¡ quan dân cử (trong ó có UBTP) thông qua các ph°¡ng thức: xét báo cáo; giám sát chun dé;

<small>“| UBTP của QH khóa XIII và Ch°¡ng trình phát triển của Liên hiệp quốc, (2012), ổi mới, nângcao hiệu quả hoạt ộng giám sát của UBTP OH áp ứng yêu cau của công cuộc cải cách t° pháp, Bao cáo</small>

<small>nghiên cứu, Hà Nội.</small>

<small>* Nguyễn Mạnh C°ờng va Hoàng Nam Hai, (2014), “Co chế giám sát hoạt ộng của các c¡ quan t°pháp trên thé giới và Việt Nam”, Cải cách t° pháp vì một nên t° pháp liêm chính, Viện Chính sách cơng vàPháp luật, Nxb. ại học Quốc gia Hà Nội, Tr. 219-235.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

giám sát việc ban hành VBQPPL; giám sát việc giải quyết khiếu nại, t6 cáo, giải quyết các vụ án cụ thể.

Thứ ba, luận vn thạc s) luật học “Tổ chức và hoạt ộng của UBTP của QH”, ã có phần ánh giá về thực trạng hoạt ộng giám sát của UBTP trên các nội dung

<small>nh°: giám sát việc thực hiện pháp luật của các CQTP (giám sát th°ờng xuyên, giám</small>

sát chuyên ề); giám sát việc ban hành VBQPPL.

Thứ t°, các bài viết “Pháp luật hiện hành về giám sát t° pháp của QH và khuyến nghị nhằm nâng cao chất l°ợng hoạt ộng giám sát t° pháp của QH”; “Giám sát của c¡ quan, ại biéu dân cử ối với hoạt ộng TTHS: Thực trạng và kiến nghị 9; “Giám sát của UBTP ối với hoạt ộng của các CQTP”; “Giám sát t° pháp — Nhìn từ thực tiễn”; “C¡ chế giám sát việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhing của UBTP của QH ở Việt Nam”; “Hoạt ộng giám sát của UBTP của QH ối với việc thực hiện các quy ịnh của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tổ cáo trong

<small>44 và “Phạm vi, thâm quyên giám sát việc</small>

<small>l)nh vực t° pháp, thực trạng và giải pháp</small>

phát hiện và xử lý hành vi tham nhing của UBTP của QH”®`... ã có nhiều thơng tin ánh giá về thực trạng hoạt ộng giám sát của UBTP trên nhiều nội dung từ HTP, PCTN ến các nội dung cụ thê; trên từng ph°¡ng thức giám sát: thẩm tra, giám sát chuyên dé, xem xét khiếu nại, tố cáo, xem xét VBQPPL...

1.3. Các cơng trình nghiên cứu về quan iểm va giải pháp hoàn thiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam

Trên c¡ sở ánh giá thực trạng giám sát của UBTP, Báo cáo nghiên cứu “ổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt ộng giám sát của UBTP QH áp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách t° pháp” ã ề xuất hoàn thiện hệ thống pháp luật, sửa ôi Luật hoạt ộng giám sát của QH và các quy ịnh có liên quan về hoạt ộng giám sát của QH,

<small>4 Trần ức Hiếu va Bùi Tiến Dat, (2018), “Giám sát của c¡ quan, ại biểu dân cử ối với hoạt ộng tốtụng hình sự: Thực trạng và kiến nghị”, Chat l°ợng hoạt ộng giám sát t° pháp của OH, một số van ê lý luận vàthực tiễn, Kỷ yêu Hội thảo, Viện Nghiên cứu Lập pháp và Khoa Luật ại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, Tr.38-53.</small>

<small># Lê Thi Nga, (2008), “Hoạt ộng giám sát của UBTP của QH ối với việc thực hiện các quy ịnh</small>

<small>của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong l)nh vực t° pháp, thực trạng và giải pháp”, Hoat ộng giámsát của UBTP, Ban pháp chế HND cap tỉnh ối với việc thực hiện các quy ịnh của pháp luật về giải quyếtkhiếu nại, t6 cáo trong l)nh vực t° pháp, Ky yếu Hội thảo, UBTP, Hà T)nh.</small>

<small>45 Lê Thị Nga, (2012), “Phạm vi, thâm quyền giám sát việc phát hiện và xử lý hành vi tham những</small>

<small>của UBTP của QH”, Hoàn thiện c¡ chế giám sát việc phát hiện và xử lý hành vi tham những, Kỷ yêu Hộithảo, UBTP, Hà T)nh.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

UBTVQH, UBTP; ôi mới tô chức của UBTP; ổi mới việc thực hiện chức nng giám sát (nh°: vận dụng ồng bộ các ph°¡ng thức giám sát; ổi mới cách thức tiến hành từng ph°¡ng thức giám sát); bảo ảm các iều kiện cho hoạt ộng giám sát

<small>(nh°: thông tin; bộ máy tham m°u, giúp việc; tài chính; các cơng cụ phục vụ giám sát</small>

nh° kiểm tốn, báo chí)... Ngồi ra, các cơng trình nghiên cứu khác cing có ề xuất một số giải pháp dé hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả giám sát của UBTP:

Thứ nhất, ề tài cấp bộ “Vai trò của c¡ quan dân cử ối với tổ chức và hoạt ộng của TAND trong tiến trình cải cách t° pháp”, cing có một số kiến nghị nâng cao vai trị của UBTP ối với TAND thơng qua việc xác ịnh rõ phạm vi, nội dung và ph°¡ng thức giám sát của UBTP ối với tổ chức và hoạt ộng của TAND.

Thứ hai, cuỗn “Cải cách t° pháp vì một nền t° pháp liêm chính”, trong bai viết về “C¡ chế giám sát hoạt ộng của các CQTP trên thế giới và ở Việt Nam” ã dé xuất một số kiến nghị về hoàn thiện thé chế, ối mới ph°¡ng thức giám sát và hoàn thiện các iều kiện bảo ảm cho hoạt ộng giám sát.

Thứ ba, luận án về “Quyên giám sát của QH ối với TAND và VKSND”*% ã ề nghị xác ịnh tiêu chí giám sat ối với các vụ án cụ thể, nh°: quá trình giải quyết vụ án có dấu hiệu vi phạm các quy ịnh của pháp luật; vụ án phải có ảnh h°ởng chung ến tồn quốc hoặc có nguy c¡ e ọa tới an ninh, trật tự xã hội trong phạm vi rộng ... Luận vn thạc s) luật học “Tổ chức và hoạt ộng của UBTP của

QH”, có ề xuất một số kiến nghị về tổ chức của UBTP; về các giải pháp khắc phục

tồn tại trong hoạt ộng giám sát nh° cải tiễn cách thức tiễn hành giám sát; ổi mới các ph°¡ng thức giám sát từ thâm tra, giám sát VBQPPL, giám sát chuyên dé...

Thứ t°, các bài viết “Giám sát của UBTP ối với hoạt ộng của các CQTP”, “Giám sát t° pháp — nhìn từ thực tiễn” ã °a ra một số kiến nghị dé hoàn thiện hệ thống pháp luật, quy ịnh cụ thé h¡n về phạm vi thấm quyền giám sát của UBTP; ổi mới cách thức, trình tự, thủ tục ể tiễn hành các hoạt ộng giám sát ối với HTP; ồng thời, dé nghị tng c°ờng vai trò chỉ ạo, iều hòa, phối hợp của UBTVQH; thực hiện giám sát lại các vấn ề ã giám sát ể ánh giá hiệu quả của

<small>46 Pham Vn Hùng, (2004), tldd, Tr.157.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

hoạt ộng giám sát ối với HDTP. Trong bài viết “Pháp luật hiện hành về giám sát t° pháp của QH và khuyến nghị nhằm nâng cao chất l°ợng hoạt ộng giám sát t° pháp của QH”, tác giả ề nghị phải kiện tồn bộ máy của QH, ơi mới nhận thức về hoạt ộng giám sát t° pháp dé tránh vi phạm nguyên tắc ộc lập của Tòa án. Trong bài viết “Giám sát của c¡ quan, ại biểu dân cử ối với hoạt ộng TTHS: Thực trạng và kiến nghị”, tác giả ã ề xuất một số giải pháp dé hồn thiện c¡ chế giám sát ơi với hoạt ộng TTHS. Bài viết “Hoạt ộng giám sát của UBTP của QH ối với việc thực hiện các quy ịnh của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong l)nh vực t° pháp, thực trạng và giải pháp” ã ề xuất một số giải pháp dé nâng cao hiệu quả giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Bài viết “C¡ chế giám sát việc

<small>phát hiện va xử lý hành vi tham nhing của UBTP của QH ở Việt Nam” ã có một</small>

số kiến nghị về hoàn thiện thể chế và ổi mới ph°¡ng thức giám sát và các iều

<small>kiện bảo ảm cho hoạt ộng giám sát PCTN.</small>

1.4. Nhận xét các cơng trình nghiên cứu về các vấn ề thuộc ề tài luận án và những vấn ề cần tiếp tục nghiên cứu

Tóm lại, các cơng trình nghiên cứu về chức nng giám sát của QH, HDDT, các Ủy ban của QH là rất a dạng và c¡ bản ã làm rõ các khía cạnh lý luận, thực tiễn có liên quan. Tuy nhiên, trên c¡ sở ánh giá ầy ủ các nội dung nghiên cứu lý luận và thực tiễn về chức nng giám sát của UBTP, xuất phát từ yêu cau thực tiễn thì Luận án cần tiếp tục nghiên cứu, giải quyết các vấn ề sau ây:

Thứ nhất, về mặt lý luận, các van ề có liên quan về giám sát của QH nói chung và giám sát ối với HTP nói riêng; về vị trí, vai trị và hoạt ộng giám sat của HDDT, các Ủy ban của QH; về hoạt ộng giám sát của UBTP và các ph°¡ng thức thực hiện ã °ợc nhiều cơng trình quan tâm, nghiên cứu. Tuy nhiên, nhiều nội dung nghiên cứu cịn thiếu tính chun sâu, hệ thống, rải rác ở nhiều cơng trình khác nhau, có nội dung cịn ch°a °ợc làm rõ. Vì thế, kế thừa các kết quả nghiên cứu ã có, Luận án cần tiếp tục nghiên cứu và làm rõ h¡n những nội dung sau:

- Giới hạn giảm sát của QH ối với HTP, hoạt ộng xét xử của Tòa án, hoạt ộng thực hiện quyền t° pháp, ặt trong mối quan hệ với yêu cầu bảo ảm tính

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

ại diện của QH, vai trò của QH trong bảo ảm, bảo vệ quyền con ng°ời, quyền

<small>công dân;</small>

- ặc iểm chức nng giám sát của HDDT, các Ủy ban của QH; - Sự cần thiết phải thành lập UBTP, vị trí, vai trị của UBTP;

<small>- Khái niệm chức nng giám sát của UBTP và tính ặc thù trong chức nnggiám sát cua UB TP;</small>

- Nội dung, ph°¡ng thức thực hiện và các yếu tố tác ộng ến chức nng

<small>giám sát của UBTP cua QH Việt Nam.</small>

<small>Thứ hai, việc ánh giá thực trạng chức nng giám sát của UBTP tuy ã °ợc</small>

một số cơng trình nghiên cứu, nh°ng cịn ít, ch°a tồn iện và chủ yếu tập trung vào chức nng giám sát vụ án cụ thé, mối quan hệ giữa việc thực hiện chức nng với yêu cầu bảo ảm tính ộc lập của quyền t° pháp, quyền xét xử của TAND và thực trang thực hiện theo từng ph°¡ng thức giám sát cụ thé. Do ó, kế thừa các kết quả nghiên cứu ã có, Luận án cần tiếp tục nghiên cứu, ánh giá tông thê thực trạng chức nng giám sat của UBTP của Quốc hội Việt Nam trên các khía cạnh pháp luật, tơ chức thực hiện và các yếu tô tác ộng; phân tích, ánh giá tồn diện về kết quả ạt °ợc và những ton tai, hạn chế, từ ó tim ra nguyên nhân của thực trạng, làm c¡ sở ề ra các quan iểm, giải pháp hoàn thiện chức nng giám sát của UBTP.

Thứ ba, về quan iểm, giải pháp hoàn thiện chức nng giám sát của UBTP thi cing ã có một số nghiên cứu ề cập; nh°ng ối với các giải pháp về hoàn thiện hệ thống pháp luật thì chỉ là những giải pháp °ợc ặt ra tr°ớc khi QH ban hành Luật tổ

<small>chức QH nm 2014, Luật hoạt ộng giảm sát của QH và HND nm 2015 và các</small>

Luật về tổ chức bộ máy nhà n°ớc khác nên khơng cịn tính thời sự. Các kiến nghị khác về hoàn thiện việc thực hiện chức nng giám sát của UBTP và các yếu tố tác ộng nhìn chung còn s¡ l°ợc, khái quát nên hiệu quả áp dụng trên thực tiễn khơng cao. Vì vậy, luận án cần tiếp tục nghiên cứu, ề xuất các quan iểm, giải pháp cụ thể, phù hợp ể tiếp tục hoàn thiện chức nng giám sát của UBTP của QH Việt Nam áp ứng yêu cầu nâng cao hiệu quả giám sát của QH, thực hiện úng nguyên tắc phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực nhà n°ớc, xây dựng và hoàn thiện Nhà n°ớc pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

Ngồi ra, ể nghiên cứu lý luận, ánh giá thực trạng và ề xuất các giải pháp

<small>hoàn thiện °ợc toàn diện, phù hợp với thực tiên, Luận án cân nghiên cứu kinh</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

nghiệm của một số n°ớc về tô chức và chức nng giám sát của UBTP của QH/NV, giám sát QH/NV ối với nhánh quyền lực t° pháp, ể so sánh và rút ra bài học kinh nghiệm có thể kế thừa và áp dụng cho UBTP của QH Việt Nam.

1.5. Giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu 1.5.1. Giả thuyết khoa học

UBTP là c¡ quan của QH, °ợc thành lập nhằm giúp QH thực hiện tốt các

<small>chức nng, nhiệm vụ của mình. Từ khi °ợc thành lập tới nay, trong việc thực hiện</small>

<small>chức nng, nhiệm vụ của mình, ặc biệt là trong việc thực hiện chức nng giám sát,</small>

UBTP ã ạt °ợc nhiều thành tựu áng kê, song bên cạnh ó cing cịn những hạn

chế nhất ịnh. Do vậy, trong quá trình ổi mới tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt ộng của QH Việt Nam, ổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt ộng của các CQTP, HTP và PCTN, áp ứng yêu cầu kiểm soát quyền lực nhà n°ớc, bảo vệ quyền con ng°ời, xây dựng và hoàn thiện Nhà n°ớc pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, Nhà n°ớc ta cần phải thực hiện một số giải pháp cụ thê nhằm tiếp tục hoàn thiện chức nng giám sát của UBTP.

<small>1.5.2. Câu hỏi nghiên cứu</small>

Dé luận giải cho giả thuyết trên, những câu hỏi nghiên cứu ặt ra cho Luận án bao gồm:

Thứ nhất, chức nng giám sát của UBTP °ợc hiểu nh° thé nao trong c¡ chế phân cơng, phối hợp và kiểm sốt quyền lực nhà n°ớc ở Việt Nam? C¡ sở hình thành chức nng giám sát của UBTP là gì? Khái niệm, nội dung, ặc iểm và ph°¡ng thức thực hiện chức nng giám sát của UBTP nh° thế nào? Những yếu tố nao tác ộng ến chức nng giám sát của UBTP?

Thứ hai, thực trạng pháp luật về chức nng giám sát và việc thực hiện chức nng giám sát của UBTP thời gian qua biểu hiện cụ thé nh° thé nào? Những kết qua ạt °ợc, những tồn tại, hạn chế, khó khn, v°ớng mac và nguyên nhân dẫn ến những kết quả, hạn chế ó là gì?

Thứ ba, những quan iểm nào cần xác ịnh và các giải pháp nào cần thực hiện dé hoàn thiện chức nng giám sát của UBTP của QH Việt Nam trong giai oạn

<small>hiện nay?</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

Kết luận Ch°¡ng 1

1. Giám sát tối cao các hoạt ộng của Nhà n°ớc là một trong những chức nng c¡ bản của Quốc hội và các c¡ quan của nó, do vậy, ã có khá nhiều cơng trình nghiên cứu ở các cấp ộ khác nhau về chức nng này. Ủy ban T° pháp là một trong các c¡ quan của Quốc hội, mới °ợc thành lập và i vào hoạt ộng từ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XII. Cho ến nay, ch°a có cơng trình nào nghiên cứu tồn diện các vấn ề lý luận về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp nh° khái niệm, ặc iểm, vai trò, nội dung, ph°¡ng thức và bộ máy thực hiện; các yếu tô tác ộng ến chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp. Việc ánh giá thực trạng chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp tuy ã °ợc một số cơng trình nghiên cứu thực hiện nh°ng

do °ợc tiến hành ¡n lẻ và ã lâu nên thiếu tính hệ thống, thời sự. Các quan iểm,

giải pháp °ợc ề ra trong các cơng trình này cing ch°a °ợc cập nhật trên c¡ sở những ánh giá về thực trạng chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp trong giai

<small>oạn mới nên tính ứng dụng khơng cao.</small>

2. Từ việc khảo sát các cơng trình nghiên cứu có liên quan ến nội dung của ề tài, nhiệm vụ ặt ra ối với luận án là cần nghiên cứu toàn diện các vấn ề lý luận về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam nh°: khái niệm, ặc iểm, vai trò, nội dung, ph°¡ng thức, bộ máy thực hiện chức nng giám

sát và các yêu tố tác ộng ến chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp. ồng thời,

phải ánh giá tông thê thực trạng chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam từ thực trạng pháp luật, công tác tô chức thực hiện ến các yếu tố tác ộng từ ó, ề ra các quan iểm, giải pháp tiếp tục hoàn thiện chức nng giám sát của Uy ban T° pháp của Quốc hội Việt Nam trong giai oạn hiện nay. Ngoài ra, dé dap ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và tim ra giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp thì việc nghiên cứu và so sánh kinh nghiệm của một số n°ớc về chức nng giám sát của Ủy ban T° pháp của Quốc hội/Nghị viện, giám sát của Quốc hội/Nghị viện ối với nhánh quyền lực t° pháp cing là nhiệm vụ không thể thiếu.

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

<small>Ch°¡ng 2</small>

LÝ LUẬN VE CHỨC NNG GIÁM SAT CUA ỦY BAN T¯ PHÁP CỦA QUỐC HỘI VIỆT NAM

2.1. Khái quát về chức nng giám sát của Quốc hội và chức nng giám sát của các Ủy ban của Quốc hội

2.1.1. Về chức nng giám sát của Quốc hội

2.1.1.1. Chức nng giám sát của Quốc hội, một ph°¡ng thức kiểm soát việc thực hiện quyên lực nhà n°ớc

Theo từ iển Tiếng Việt, giám sát °ợc hiểu là “theo dõi việc thực hiện những iều ã cam kết, quy ịnh”””, hay là "sự theo dõi, xem xét làm úng hoặc sai những iều ã quy ịnh”*`. D°ới góc ộ nghiên cứu, có ý kiến cho rằng, giám sát °ợc hiểu là việc “theo dõi, xem xét, ánh giá”, bao gồm hành vi quan sdt (theo dõi, xem xét, cân nhắc) và hành vi phán quyết (ánh giá) ỗi với hoạt ộng (hành vi) của ối t°ợng chịu sự giám sát”. Tuy nhiên, nếu hiểu ¡n giản theo quan iểm này thì giám sát chỉ ¡n thuần °ợc xem là các hoạt ộng diễn ra trong nội tại của chủ thê giám sát mà không cho thấy mối liên hệ tác ộng qua lại mang tính tích cực, chủ ộng giữa chủ thể giám sat và ối t°ợng giám sát, khơng thé hiện °ợc mục ích, vai trị của hoạt ộng giám sát là nhằm bảo ảm các ối t°ợng giám sát thực hiện úng theo các cam kết, quy ịnh. Vì vậy, nghiên cứu sinh ồng tình với quan iểm, giám sát là "sự theo ddi, quan sát hoạt ộng mang tính chủ ộng th°ờng xuyên, liên tục và san sàng tác ộng bng các biện pháp tích cực dé buộc và h°ớng

hoạt ộng của ối t°ợng chịu sự giám sat di úng quỹ ạo, quy chế nhằm ạt °ợc

<small>những mục dich, hiệu quả ã °ợc xác ịnh từ tr°ớc"”°; “giám sát không chỉ dừng</small>

lại ở việc chủ thể giám sát quan sát, phán quyết mà còn bao gồm cả việc chủ thể giám sát bày tỏ thái ộ, thực hiện các hành ộng ể tác ộng lên hành vi của ối

<small>47 Nguyễn Vn Dam, (1999), Tir iển Tiếng Việt, Nxb. Vn hóa thơng tin, Hà Nội, Tr. 327.</small>

<small>48 Hoàng Phê (Chủ biên), (1995), Tir iển Tiếng Việt, Viện Ngôn ngữ học, Nxb. Da Nẵng-Trung tâmTừ iển học, Hà Nội - à Nẵng, Tr. 389.</small>

<small>“9 QH Việt Nam và Co quan hợp tác và phát triển quốc tế Thụy iển (SIDA), (2007), Nghiên cứu</small>

<small>ánh giá hiệu quả thực hiện Luật hoạt ộng giám sat của OH, Tài liệu sử dụng nội bộ, Hà Nội, Tr. 9.</small>

<small>50 Nguyễn Duy Lam (Chủ biên), (1999), Tir iển Luật học, Nxb. Từ iển Bách khoa, Hà Nội, Tr. 174.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

t°ợng bị giám sát”°!. Phù hợp với quan iểm này, khoản 1 iều 2 Luật hoạt ộng giám sát của QH và HND nm 2015 ã quy ịnh: “Giám sát là việc chủ thể giảm sat theo doi, xem xét, ánh giá hoạt ộng của c¡ quan, tổ chức, cá nhân Chịu sự giảm sát trong việc tuân theo Hiển pháp và pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyên hạn của minh, xử lý theo thẩm quyên hoặc yêu cẩu, kiến nghị c¡ quan có thẩm quyên xử lÿ”.

Nh° vậy, về nội hàm có thể hiểu “Giám sát” là việc một chủ thé có thâm quyền (chủ thé giám sát) nhất ịnh theo dõi một cách chủ ộng, theo trình tự, thủ tục o luật ịnh ối với hoạt ộng của ối t°ợng ã °ợc xác ịnh (chủ thê chịu sự

<small>giám sát), qua ó xem xét, ánh giá hiệu lực, hiệu quả hoạt ộng cing nh° việc tuân</small>

thủ pháp luật của các ối t°ợng, xem có vi phạm hay không, những hạn chế, bất cập và nếu có thì °a ra biện pháp cần thiết dé bao ảm hoạt ộng của ối t°ợng ó tuân

<small>thủ các quy ịnh và mục ích ã ặt ra. Các biện pháp °a ra th°ờng d°ới hình thức</small>

các yêu cầu, kiến nghị c¡ quan có thâm quyên xử lý; một số chủ thé có thé trực tiếp quyết ịnh xử ly theo thâm quyền luật ịnh. Khi xem xét từ góc ộ tổ chức, phân công thực hiện quyền lực nhà n°ớc, “giám sát vừa là một hoạt ộng mang tính quyền lực nhà n°ớc vừa là một ph°¡ng thức ảm bảo quyền lực nhà n°ớc °ợc thực hiện úng trong phạm vi, thẩm quyên, hình thức mà pháp luật ã quy ịnh cho mỗi thiết chế quyên lực trong thực tiễn hoạt ộng”°2<small>, ngn chặn sự vi phạm, lạm</small>

quyền từ phía các c¡ quan công quyên. Theo dõi lịch sử phát triển của các quốc gia trên thế giới cho thấy, tuy cách thức tô chức và thực hiện quyền lực nhà n°ớc có những iểm khác nhau, nh°ng cùng với sự phát triển của xã hội lồi ng°ời thì u cầu xây dựng một mơ hình nhà n°ớc và tơ chức thực hiện quyền lực nhà n°ớc nh° thé nào dé có c¡ chế kiểm sốt quyền lực hữu hiệu nhất, ln là mục ích h°ớng tới ở những quốc gia tiễn bộ, dan chủ. Theo Montesquieu, “trong mỗi quốc gia ều có ba thứ quyền lực: Quyên lập pháp, quyền thi hành những iều hợp với quốc tế công

<small>*! Vn phòng QH, (2006), Th°ởng thức về hoạt ộng giám sat của QH, Nxb. T° pháp, Hà Nội, Tr.6.52 Lê Minh Thông, (2005), “Về quyền giám sát tối cao của QH trong nhà n°ớc pháp quyền XHCN</small>

<small>của dân, do dân và vì dân”, QH Việt Nam 60 nm hình thành và phát triển, Kỷ yêu Hội thảo, Vn phòng QH,Hà Nội, Tr.196.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

pháp và quyền thi hành những iều trong luật dân su’, tức là các quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền t° pháp; ồng thời ông quan niệm, các quyền này cần °ợc giao cho các chủ thể khác nhau, có sự ộc lập nh°ng cing cần có sự kiểm sốt qua lại dé tránh sự lạm quyên, theo ó “nếu c¡ quan hành pháp khơng có quyển

<small>ngn cản các dự ịnh của c¡ quan lập pháp, thì c¡ quan lập pháp sẽ trở thành</small>

chuyên chế, tự ban cho mình mọi thứ quyền hành mà xóa bỏ các quyên lực khác”;

<small>c¡ quan lập pháp “phải có cức nng xem xét các ạo luật ã ban hành °ợc thực</small>

hiện nh° thế nào”.. .4.

Hiện nay, các n°ớc có thê xây dựng c¡ chế, cách thức, biện pháp thực hiện việc kiểm soát quyền lực nhà n°ớc khác nhau, nh°ng “nếu cn cứ vào mối quan hệ giữa chủ thể và khách thể của hoạt ộng kiểm sốt có thé chia c¡ chế kiểm sốt qun lực nhà n°ớc thành hai c¡ chế: Thứ nhất là c¡ chế kiểm sốt quyền lực từ bên ngồi (nh°: các c¡ chế kiểm soát quyền lực nhà n°ớc của ảng cầm quyền, của các tổ chức-oàn thể xã hội, của các ph°¡ng tiện truyền thông và của từng cá nhân cơng dân...); thứ hai là c¡ chế kiểm sốt từ ngay trong bản thân bộ máy quyền lực nhà n°ớc va bang chính hoạt ộng kiểm tra, giám sát lẫn nhau của các c¡ quan công quyền thuộc ba nhánh quyền lực nhà n°ớc”5`. Trong c¡ chế kiểm soát lẫn nhau giữa các c¡ quan trong bộ máy nhà n°ớc, hoạt ộng giám sát của QH/NV, một thiết chế pho biến và giữ vai trò quan trọng trong c¡ cấu quyền lực nhà n°ớc ở hau hết các quốc gia, ang ngày càng phát huy vai trị của mình; vì ây là hoạt ộng giám sát

<small>của c¡ quan dân cử, ại diện cho ý chí của Nhân dân, là hoạt ộng giảm sát của c¡</small>

quan thực hiện quyên lập pháp ối với các c¡ quan thực hiện quyền hành pháp, c¡ quan thực hiện quyền t° pháp. Theo Montesquieu, “C¡ quan ại biểu dân chúng không nên giải quyết các cơng việc cụ thể, vì họ khơng thể làm tốt iều này. C¡ quan ại biéu cho dân chỉ nên làm ra luật, và xem xéí ng°ời ta thực hiện luật nh° thé nào. Diéu này thì có thé làm tốt, và khơng ai có thé làm tốt h¡n là c¡ quan ại

<small>53 Montesquieu, (1996), Tinh than pháp luật, Tr°ờng Dai học Khoa học xã hội và Nhân vn-Khoa</small>

<small>Luật, Nxb.Giáo dục, Hà Nội, Tr. 100.</small>

<small>4 Montesquieu, Tldd, Tr. 108.</small>

<small>5 Tr°¡ng Thi Hồng Hà (Chủ biên), (2015), Hoạt ộng giám sát của OH Việt Nam trong c¡ chếgiám sát quyên lực nhà n°ớc, Sách chuyên khảo, Nxb. Chính trị Quốc gia, Tr. 31.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

biếu của dân"°°: hay nh° quan iểm của J.S.Mill thì: “Thay cho chức nng cai trị khơng thích hợp, chức nng ích thực của QH là giám sát và kiểm sốt Chính phủ,

<small>soi lên ánh sáng cơng khai các hành vi cai trị, buộc Chính phủ phải giải trình, khi</small>

bat cứ ai ó thấy chúng áng nghi ngờ, áng lên án...”5. Quan iểm này cing t°¡ng ồng với nhận ịnh trong một số nghiên cứu nh°: “Nếu QH từ bỏ trách nhiệm giám sát thì có thể dẫn ến hai kết quả. Các c¡ quan, các bộ, có thể cứ làm tới mà khơng bị giám sát; hoặc ai ó có thé nam dây c°¡ng mà QH ã thả lỏng. iều thứ hai xảy ra, ngh)a là nhân viên Tổng thống ã ngôi vào tay lái”°$ <small>hay “có</small>

những vấn ề ụng chạm ến bất cứ bộ máy quan liêu nào nh°: lãng phí, vơ hiệu quả, tham nhing. Phải có ai ó ề phịng những chuyện lạm dụng; về lý thuyết chỉ có QH”59... Va do ó, dù chức nng giám sát °ợc sinh ra một cách muộn man hon so với chức nng lập pháp, nh°ng “ngày nay giám sát ã dần trở thành một chức nng chính của QH/NV, ngày càng có xu h°ớng lẫn at cả chức nng lập pháp. Chức nng giám sát của QH/NV thé hiện những yêu cầu tiến triển của nhà n°ớc pháp quyền, bởi mục tiêu của nhà n°ớc pháp quyên ó là quyền lực nhà n°ớc phải bị kiểm soát bằng quy ịnh của pháp luật mà tr°ớc hết là các quy ịnh của Hiến pháp”99.

Tiếp thu những tinh hoa trong t° t°ởng của nhân loại về kiêm soát quyền lực nhà n°ớc, xây dựng Nhà n°ớc pháp quyên, tại ại hội XI của ảng, C°¡ng l)nh nm 1991 (bổ sung, phát triển nm 2011) ã b6 sung vào nguyên tắc tổ chức và hoạt ộng của Nhà n°ớc pháp quyền XHCN một nội dung mới, ó là kiểm sốt qun lực nhà n°ớc”!. Thé chế hóa nguyên tắc này, Hiến pháp nm 2013 quy ịnh: “Nhà n°ớc Cộng hòa XHCN Việt Nam là Nhà n°ớc pháp quyền XHCN của Nhân

<small>dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. N°ớc Cộng hòa XHCN Việt Nam do Nhân dân làmchủ; tât cả quyên lực nhà n°ớc thuộc vê Nhân dân mà nên tảng là liên minh giữa</small>

<small>36 Montesquieu, tldd, Tr.105.</small>

<small>57 John Stuart Mill, (1861), Chính thé ại iện, ng°ời dịch: Nguyễn Vn Trọng và Bùi Vn Nam</small>

<small>S¡n, Nxb. Tri Thức, Hà Nội, Tr.171-172.</small>

<small>58 Ann Seidman, Robert Seidman và Nailin Abeysekere, (2003), Soạn thao pháp luật vì tiến bộ xãhội dân chủ (Số tay cho nhà soạn thảo luật), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, Tr.57-58.</small>

<small>>»? Mark J.Green, James M.Fallows, David R.Zwick, (2001), Tldd, Tr.171-172.6° Vn phòng QH - Viện chính sách cơng và pháp luật, (2015), Tldd, Tr.18-19.</small>

<small>61 Vn kiện ại hội ại biểu toàn quốc lần thứ XI (2011), Dang Cộng sản Việt Nam, Vn phòng</small>

<small>Trung °¡ng, Hà Nội, Tr.85.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

giai cap công nhân với giai cấp nông dân và ội ngi tri thức. Quyền lực nhà n°ớc là thống nhất, có sự phân cơng, phối hợp, kiểm sốt giữa các c¡ quan nhà n°ớc trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và t° pháp” (iều 2). Theo ó, một trong những yêu cầu không thể thiếu ể xây dựng Nhà n°ớc pháp quyền XHCN Việt Nam là quyền lực nhà n°ớc phải thực sự thuộc về Nhân dân (Nhân dân là chủ thé duy nhất và tối cao của quyên lực nhà n°ớc), Hiến pháp và luật phải °ợc triệt dé tôn trọng”2: “mọi quyền lực nha n°ớc ều phải °ợc ặt trong c¡ chế kiểm soát quyên lực một cách hiệu quả nhằm ngn ngừa, hạn chế khả nng lạm quyền, bảo vệ quyền tự do, dân chủ của công dân, bảo vệ quyền con ng°ời”53. ây là c¡ sở hiến ịnh quan trọng dé hình thành c¡ chế thực hiện quyền lực nhà n°ớc và kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà n°ớc ở n°ớc ta, bảo ảm quyền lực nhà n°ớc thuộc về Nhân dân, các c¡ quan nhà n°ớc phát huy day ủ vai trò, trách nhiệm và thực hiện có hiệu quả chức nng, nhiệm vụ quyền hạn °ợc giao.

ồng thời, theo Hiến pháp nm 2013, QH °ợc xác ịnh là c¡ quan thực hiện quyên lập hiến, lập pháp, quyết ịnh các van dé quan trọng của ất n°ớc và giám sát tối cao ối với hoạt ộng của Nhà n°ớc (iều 69); Chính phủ là c¡ quan thực hiện quyền hành pháp (iều 94); TAND là c¡ quan xét xử của n°ớc Cộng hòa XHCN Việt Nam, thực hiện quyền t° pháp (khoản 1 iều 102). Nh° vậy, Hiến pháp nm 2013 ã xác ịnh rõ c¡ quan nhà n°ớc thực hiện quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền t° pháp, ồng thời quy ịnh về c¡ chế phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các c¡ quan nhà n°ớc trong thực hiện các quyền này. Trong ó, QH với vị trí là c¡ quan duy nhất có các thành viên do cử tri cả n°ớc bau ra, là c¡ quan ại biéu cao nhất của Nhân dân, c¡ quan quyền lực nhà n°ớc cao nhất nên tất yếu QH phải thực hiện quyền giám sát tối cao ối với hoạt ộng của Nhà n°ớc. Việc thực hiện chức nng giám sát của QH là việc thực hiện quyền lực nhà n°ớc °ợc Hiến pháp, pháp luật quy ịnh, là ph°¡ng thức kiểm soát quyền lực nhà n°ớc °ợc thực hiện bởi c¡ quan

<small>quyên lực nhà n°ớc cao nhât và là ph°¡ng thức kiêm soát của c¡ quan thực hiện</small>

<small>5 Nguyễn Vn Yếu và Lê Hữu Ngh)a (ồng Chủ biên), (2006), Xây dựng nhà n°ớc pháp quyénXHCN Việt Nam trong thời kỳ doi mới, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, Tr. 27-32.</small>

<small>53 ào Trí Uc (chủ biên), (2005), Xây dung Nhà n°ớc pháp quyên XHCN Việt Nam, Nxb. Chính trịQuốc gia, Hà Nội, Tr.112.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

quyên lập pháp ối với các c¡ quan việc thực hiện quyền hành pháp, quyền t° pháp. Với vị trí là “c¡ quan ại biểu cao nhất của Nhân dân”, việc thực hiện chức nng giám sát của QH ối với hoạt ộng của Nhà n°ớc chính là một trong các ph°¡ng thức bảo ảm thực hiện chủ quyền nhân dân, tất cả quyền lực nhà n°ớc thuộc về nhân dân, ngn ngừa nguy c¡ lạm quyền từ các c¡ quan thực hiện quyền hành pháp, quyền t° pháp; bảo ảm cho Hiến pháp, luật, nghị quyết của QH, pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH °ợc chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất; phát hiện và xử lý hành vi trái pháp luật, gây thiệt hại nghiêm trọng ến lợi ích của Nhà n°ớc, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; góp phần hồn thiện hệ thống pháp luật, ổi mới tổ chức

<small>và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt ộng của bộ máy nhà n°ớc.</small>

2.1.1.2. Phạm vi, ối t°ợng giám sát của Quốc hội và những giới hạn trong thực hiện chức nng giám sát của Quốc hội

Qua khảo sát QH/NV một số n°ớc thì nhìn chung, “ối t°ợng của hoạt ộng

giám sát th°ờng là nhánh quyền lực hành pháp; trong một số tr°ờng hợp ặc biệt ở một số ít quốc gia, ối t°ợng của hoạt ộng giám sát của QH/NV có thé bao gồm cả nguyên thủ quốc gia, nhánh quyền lực t° pháp, chính quyền ịa ph°¡ng, quân ội... Tuy nhiên, ối với nhánh quyền lực t° pháp, nếu hiểu giám sát t° pháp là việc xem xét lại các quyết ịnh của Tòa án hoặc xét báo cáo hoạt ộng của Tịa án tơi cao thi hau nh° không quốc gia nao trên thé giới quy ịnh cụ thé về van dé nay, trừ một số quốc gia nh° Trung Quốc, Việt Nam, Triều Tiên... Hiến pháp các n°ớc khác hầu hết ều trao thâm quyền ộc lập tối a cho Toa án”. Ví du: Ở ức, QH chỉ giám

<small>sát hoạt ộng của các c¡ quan hành pháp, không giám sát các CQTP; ở Pháp, QH</small>

chỉ giám sát về tính hiệu quả, ộ trung thực và minh bạch trong các quyết ịnh của nhánh hành pháp và tat cả các chính sách cong®; ở Anh, NV có thẩm qun giám

<small>sát ơi với Tịa án nh°ng không can thiệp vào hoạt ộng xét xử và mục tiêu chính là</small>

<small>64 Ban biên tập dự thảo sửa ôi Hiến pháp nm 1992, (2012), Mộ số vấn dé c¡ bản của Hiến phápcác n°ớc trên thế giới, Sách chuyên khảo, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, Tr.177-178.</small>

<small>5 Francois DuLuc, (2011), “Giám sát lập pháp ở Cộng hòa Pháp”, Chức nng giám sát của OH</small>

<small>trong Nhà n°ớc pháp quyên, Kỷ yêu Hội thảo, Viện Nghiên cứu Lập pháp và Viện Friedrich-Ebert tại Việt</small>

<small>Nam, Nxb. Lao ộng, Hà Nội, Tr. 78- 79.</small>

</div>