MAI S
Aấ
ặT NẽN KIM
(Tờồp vựn - In theo baón cuóa NXB Vựn hoồc 1977)
MAI SặT NẽN KIM 527
528 TOAÂN TÊÅP XUÊN DIÏÅU
MÂI SØỈT NÏN KIM
Nhûäng cẫm nghơ trong dõp 19-8 vâ 2-9-1975
Nhûäng ngây k niïåm Cấch mẩng thấng Tấm nùm
nay, lêìn thûá 30, trân àêìy thânh tûåu, trân àêìy chiïën
thù’ng, lúán rưå mưåt cåc àûúåc ma vơ àẩi. Tưí qëc ta hoân
toân àưåc lêåp, thưëng nhêët vển toân. “Thù’ng lúåi ca nhên
dên Viïåt Nam lâ mưåt trong nhûäng chiïën cưng lúán nhêët
ca loâi ngûúâi vâ mưåt thêët bẩi nùång nhêët ca cấc lûåc
lûúång phẫn àưång. Nhên dên Viïåt Nam rêët xûáng àấng vúái
thù’ng lúåi vơ àẩi àố, vò àậ trẫi qua 30 nùm àêëu tranh hy
sinh gian khưí... Thù’ng lúåi ca Viïåt Nam lâ thù’ng lúåi ca
Hưì Chđ Minh” (Phi-àen Cat-tú-rư). “Trong toân bưå lõch sûã,
khưng cố mưåt têëm gûúng nâo nhû vêåy vïì tinh thêìn dng
cẫm vâ dễo dai ca mưåt dên tưåc àậ tưìn tẩi sau mưåt cåc
nếm bom kếo dâi ca mưåt siïu cûúâng qëc vâ vêỵn thù’ng
cåc chiïën tranh. Nïëu úã chêu Phi chng tưi chó lâm mưåt
phêìn 100 nhûäng viïåc mâ nhên dên Viïåt Nam àậ lâm, thò
têët cẫ chêu Phi sệ àûúåc tûå do (Tưíng thưëng Tan-da-ni-a
Ni-ï-rï-rï). Thấng Tấm nùm nay, mưỵi ngûúâi chng ta
giâu cố gêëp bưåi phêìn, vâ thêëm thđa tûâng mưỵi khc ca
con àûúâng dâi ba mûúi nùm àûa ta túái thânh cưng vơ àẩi.
Bẫn thên tưi biïët bao xc cẫm vâ suy nghơ, lúán thay lâ
MÂI SÙỈT NÏN KIM 529
hẩnh phc ca tưi! Tưi mën nối vúái Àẫng Mấc - Lï-nin
Viïåt Nam vâ nûúác Viïåt Nam Dên ch Cưång hôa: ”Châo

ấnh sấng ca mù’t tưi!", vâ cẫm ún vïì nhûäng thânh quẫ
ca Cấch mẩng mâ tưi àûúåc hûúãng.
Cố lệ cấi hẩnh phc trûúác nhêët ca tưi khi tûâ Hâ Nưåi
àấp mấy bay vâo Sâi Gôn hưm 23-5-1975, lâ sûå chiïëm
lơnh, sûå súã hûäu. Tưi cố... tưi cố... tưi cố. .. Ca ta... ca
ta... ca ta... Ni sưng ca ta, mùåt àêët ca ta, nhûäng
àấm mêy bay trïn trúâi chung quanh chiïëc tâu bay nây
lâ ca ta, chng nố àa búän bây ra lù’m cẫnh: khi nhû
sống bẩc àêìu, khi thò nhû cất phùèng gúån àïën mn dùåm,
khi lú thú nhû khối nêëu cúm chiïìu nhể tỗa, khi nhû
nhûäng nâng tiïn mêy nộn àểp chiïëm lơnh cẫ sên khêëu
trúâi... Vâ tưi sệ nhúá sët àúâi tưi, sấng hưm êëy, tưi ngưìi
trïn trúâi nhòn xëng hai con sưng ma. Ưi! Têy Ngun
ca ta! Con sưng tưi nhòn thêëy àêy nûúác àỗ thù’m nhû
son, nết lûúån cong rưång rậi phống khoấng nhû tûâ mưåt
cêy bt àẩi tûå khưíng lưì nâo viïët thẫo lïn àêët; sưng ma
nhûäng àûúâng cong rêët mẩnh, sưng vûâa ma vûâa ài,
thù’m thiïët lẩ thûúâng. Mûúi lùm pht sau, dûúái xa xa,
mưåt con sưng khấc lẩi ma... Cố lệ lâ sưng Àưìng Nai?
Lêìn nây nûúác nhû mâu câ phï sûäa loậng, nết sưng vêỵn
nhû ma la. Mưåt con sưng tung hoânh giûäa rûâng ni vâ
mưåt con sưng sù’p vâo àưìng bùçng... Mù’t tưi súã hûäu lêëy
hai con sưng êëy, úã àêët miïìn Nam, vâ cho àïën hưm nay,
chng vêỵn bưìi bưí mậi cho têm trđ tưi vïì tònh u àêët
nûúác, tònh Tưí qëc.
Sau ba mûúi nùm àêëu tranh giânh àưåc lêåp, thưëng
nhêët, tûâ nhûäng hưm nay, cố thïí nối lâ mưỵi chng ta,
nhûäng ngûúâi bêy giúâ, lẩi nhû cố lẩi mưåt mưëi tònh àêìu vúái
530 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
àêët nûúác xûá súã ca ta tûâ Bù’c chđ Nam; chng ta run run

mâ súã hûäu lẩi toân bưå non sưng gêëm vốc. Bù’c vâo Nam
thùm sưng Hûúng, ni Ngûå, Cam Ranh, Àâ Lẩt, Hâ
Tiïn, thùm àưìng bùçng sưng Chđn Rưìng; Nam ra Bù’c
thùm mưå tưí Hng Vûúng, àïën nghiïng mònh thùm Lùng
Bấc Hưì, thùm võnh Hẩ Long, thùm ni Tẫn Viïn... Mưỵi
bûúác tưi thùm Nam bưå sau 32 nùm xa cấch lâ tưi lẩi nhû
giâu thïm mưåt miïëng thõt ca têm hưìn. Tưi sưëng toân
thên thïí ca àêët nûúác, sưëng toân cội, cho bộ 32 nùm tưi
xa cấch, cho bộ lc tònh hònh chiïën tranh dâi dùéng, mònh
ca Tưí qëc úã xa xưi hốa ra nhû lâ trûâu tûúång! Àêy lâ
mưåt cåc sum hổp, àêy lâ mưåt sûå tấi sinh! Ưi, tưi xëng
sên bay Tên Sún Nhêët, àêìu khưng cố m, nhêån lêëy cấi
mùåt trúâi Nam bưå; àïm hưm àố, àïm àêìu tiïn vïì vúái Nam
bưå, tưi sưët nống, tưi sưët nù’ng; cấc bẩn úã Hưåi Vùn nghïå
Giẫi phống pha cho tưi mưåt cưëc nûúác chanh àấ; tưi ëng
ngm àêìu tiïn sau 32 nùm! Châ, sao mâ trấi chanh Nam
bưå thúm nûác lïn nhû vêåy! Mi vỗ nố sûåc vâo cưí hổng;
chung quanh tưi, cấc bẩn tưi khưng ai biïët cẫ, khưng ai
ngúâ àiïìu gò cẫ! Chó cố tưi, cấi ngûúâi úã xa Nam bưå 32 nùm,
thò sệ nhúá cấi võ nûúác chanh quẫ Nam bưå àûúåc ëng lẩi
nây cho àïën sët àúâi! Rưìi trûa hưm sau, ùn cúm, tưi nhêån
thêëy cấc thûá rau thúm ca àưìng bùçng Nam bưå sao mïìm
mẩi thïë! Chù’c lâ tẩi ph sa ca sưng Cûãu Long. Tưi
thêìm mûâng trong bng, mûâng cho àêët nûúác ta; úã cội
Viïm bang nây, phêìn àêët cội Nam ca Tưí qëc, ta phẫi
giûä gòn vơnh viïỵn! Tưi thêåt àậ tấi sinh, khi ngưìi trong
mưåt nhâ quen úã Ph Nhån (Sâi Gôn), nhòn ra cûãa sưí,
thêëy cấi cêy bưng bt rêët cao ngoâi vûúân, hoa lưìng àên
àỗ thẫ tua, giố àưìng bùçng Nam bưå, àïën tûâ Àưng Hẫi, thưíi
MÂI SÙỈT NÏN KIM 531

lay cấi cêy bưng bt Nam bưå! Ưi! Lông ca ngûúâi thi sơ,
cấi lân da ca anh rêët xc cẫm vúái nù’ng súám mûa chiïìu;
mûa ca ma mûa Nam Bưå thêåt lâ hiïìn lânh, nhû mưåt
ngûúâi vûâa múái giêån cậi nhau thò bưỵng chưëc àậ nđn, rưìi
móm cûúâi trúã lẩi! - Tưi nghơ, mai sau, mưỵi chng ta, úã
Bù’c vâi nùm, lẩi mưåt chuën vư Nam, úã Nam vâi nùm
lẩi mưåt k ra Bù’c, mưỵi lêìn trẫi qua vâi nghòn cêy sưë nhû
vêåy, cấi xc cẫm lẩi múái trúã lẩi, trễ trúã lẩi. - Ban nậy túái
giúâ, tưi múái nối súã hûäu non sưng, súã hûäu thúâi tiïët, tưi
chûa nối súã hûäu lêëy àưìng bâo mn q ngân u ca
chng ta. Cấc em nhỗ miïìn Nam, cấc bâ mấ miïìn Nam!
Mưåt àưìng chđ lậnh t ca ta cố tỗ : Khi chiïën thù’ng
hoân toân l giùåc, nïn tẩc mưåt cấi tûúång ca ngûúâi ph
nûä Viïåt Nam tûúång trûng cho bâ mể, cng lâ tûúång
trûng cho Tưí qëc. Tiïëp theo àố, nhiïìu ph nûä ngoâi
Bù’c, cẫm àưång thay, àậ phất biïíu: nïëu tẩc mưåt cấi tûúång
nghơa nhû vêåy, thò chng tưi, ph nûä miïìn Bù’c, mën
rùçng bûác tûúång àố sệ mùåc ấo bâ ba, sệ cố bi tốc, sệ
khùn rùçn vù’t vai, nghơa lâ sệ lâ bûác tûúång bâ mấ miïìn
Nam! Ưi! Múái mêëy thấng thưi, chng ta àang úã thúâi k
àêìu chiïëm lơnh, súã hûäu; côn say sûa, khấm phấ nâo
bùçng! Côn ngẩc nhiïn múái mễ nâo bùçng! Tuy vêåy cåc
chiïëm lơnh súã hûäu nây sệ lâ mûúâi nùm, trùm nùm, khưng
bao giúâ dûát, búãi Tưí qëc lâ vơnh cûãu...
Cẫm nghơ thûá hai ca tưi, lâ nghơ vïì sûå chiïën thù’ng
ca lông chung thy. Chng ta àêu cố phẫi chó lâ thù’ng
trêån àún thìn, chiïën thù’ng khẫi hoân - mâ àêy lâ, húäi
cấc liïåt sơ ca ta, tûâ em Tấm têím dêìu àïën ngûúâi thúå àiïån
Nguỵn Vùn Trưỵi! Àêy lâ cåc chiïën thù’ng ca trúâi àêët.
Thiïn àõa q thêìn úi! Cha ưng chng ta vêỵn dùån con

chấu: “Øn úã sao cho côn cố trúâi cố àêët”, cấi lc Cấch
532 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
mẩng côn gùåp mn vân khố khùn, lc àố úã trong cấc
thânh thõ tẩm chiïëm, tûúãng nhû sûå àúâi lưån àêìu xëng
àêët mâ ài; tïn mốc ti thò lâm tưíng thưëng, con vúå nố, m
Thiïåu, àấng lệ úã cấc nûúác ngûúâi ta lâm hònh chòm trong
túâ giêëy bẩc, đt nhêët cng lâ hònh ca bâ Cưng l, hay bâ
Phấp låt, soi lïn thêëy àêìu bâ ta cố nhûäng tia sấng ta
ra, àùçng nây nhûäng giêëy bẩc ca cấi nûúác gổi lâ “Viïåt
Nam Cưång hôa” soi lïn thêëy hònh chòm ca m Thiïåu
bn lêåu, vúái mưåt cấi bi tốc úã sau ốt! Hïët nối rưìi! Chng
chiïëm lêëy cấc thûá trang thúâ, cấc thûá diïỵn àâi àïí mâ rïu
rao bấn rễ Tưí qëc; chng nố lï mấy chếm ài, lđnh ca
M - ngu mưí bng ngûúâi u nûúác lêëy gan mâ nhêåu
rûúåu! Nhûäng lc àố àêët trúâi àẫo ngûúåc, àen trù’ng lưån
phêo, tûúãng nhû cấi thúâi trõ vò ca M - ngu kếo dâi
mậi trong vng tẩm chiïëm! Phẫi trẫi qua mưåt cåc gieo
trưìng 30 nùm tûâ 1945 àïën nay, trấi àưåc lêåp thưëng nhêët
múái chđn trïn cêy. Hưìi Cấch mẩng thấng Tấm 1945, tẩi
Hâ Nưåi, bẩn ca tưi Ngun Hưìng hưì húãi nối vúái chõ
Hoâng Hûúng Bònh (bêy giúâ àậ mêët): “- Chõ úi, Cấch
mẩng thânh cưng rưìi!”; nhâ vùn Ngun Hưìng àậ tham
gia cấch mẩng tûâ khi Hưåi Vùn hốa cûáu qëc côn trong
bống tưëi nïn cố l do àùåc biïåt vui sûúáng. Nhûng Cấch
mẩng chûa thânh cưng toân vển, mâ phẫi trẫi qua
Khấng chiïën chưëng Phấp, rưìi lẩi trẫi Khấng chiïën chưëng
M, mưåt vẩn chđn trùm nùm mûúi ngây gian khưí, hy
sinh, chïët chốc, àïí àïën cấi bíi sấng ngây 30 thấng tû
1975: chng tưi àang úã tẩi tôa soẩn tẩp chđ Tấc phêím
múái ca Hưåi Nhâ vùn Viïåt Nam: Trong àâi phất thanh,

lúâi ca Dûúng Vùn Minh kïu gổi lđnh ngu àûâng chưëng
cûå àang àûúåc phất ài phất lẩi; bưỵng tiïëng phấo úã cú quan
bïn cẩnh nưí giôn giậ! Àố lâ theo ûúác hển ca Hâ Nưåi,
khi qn giẫi phống vâo cù’m cúâ lïn dinh tưíng thưëng
MÂI SÙỈT NÏN KIM 533
ngu tẩi Sâi Gôn, thò cấc cú quan àưët phấo ûáng nhau.
Nghe tiïëng phấo, anh bẩn Ngun Hưìng 60 tíi ca tưi
cố chôm rêu ngù’n dûúái cùçm, bưỵng lêëy hai tay àêåp vâo
cấnh cûãa tôa bấo thònh thònh, vâ la lïn: “Qn ngu
hâng rưìi! Qn ngu hâng rưìi!” nhû mưåt àûáa con nđt. Tưi
phẫi quay mùåt ài, vò bêët giấc hai dông lïå vổt lïn trong
mù’t tưi. ƯÌÌ! Cấch mẩng bêy giúâ múái thêåt sûå lâ thânh
cưng rưìi! Mưåt vẩn chđn trùm nùm mûúi ngây chiïën àêëu,
cấi lc chó côn cố vâi bưën trùm ngây nûäa chđnh lẩi lâ mưåt
lc rêët gay! Cố nhûäng ngûúâi àậ túái lc àố mâ côn bỗ
Khấng chiïën mâ ài... Ưi! Nhû mưåt cåc trêo lïn ni cao:
55 ngây cëi cng nûäa lâ túái àónh. Chiïën dõch Hưì Chđ
Minh hoân toân thânh cưng. Lïn túái àónh tuåt vúâi, bêy
giúâ nhòn lẩi, sao mâ rộ mưìn mưåt:
Hònh khe thïë ni gêìn xa
Àûát thưi lẩi nưëi, thêëp àâ lẩi cao.
Tûúãng sëi àậ àûát, nhûng chûa, lẩi nưëi, lẩi chẫy ra
kia; tûúãng ni thêëp tểt xëng chó côn lâ mưåt cấi àưìi, mưåt
cấi quên, nhûng khưng! Ni lẩi lïn dêìn rưìi cao vt!
Cấi niïìm vui sûúáng vư hẩn vûäng vâng, vư cng vûäng
chậi ca chng ta, lâ lông tin ca cha ưng ta rùçng cố trúâi
cố àêët, cố phẫi cố trấi, cố trung cố nõnh, cố chđnh cố tâ,
àûúåc chûáng minh lâ àng.
Chûä rùçng: “Thiïn vộng khưi khưi
Sú nhi bêët lêåu” lûúái trúâi ba giùng

(1)
Trúâi lâ quy låt ca lõch sûã, trúâi lâ chên l ca nhên
dên, trúâi lâ mùåt trúâi ca Cấch mẩng. ÚÃ thúâi àiïím nây,
chng ta àûúåc chûáng kiïën “quẫ bấo nhận tiïìn”: rộ râng
534 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
(1) Ca dao miïìn Nam, nghơa lâ: Lûúái trúâi mang mang, thûa nhûng
mâ khưng lổt àûúåc.
trûúác mù’t ta, tưíng thưëng M Nđch-xún, àûáa àậ ra lïånh
cho B.52 mûúâi hai ngây àïm nếm bom xëng Hâ Nưåi, tïn
mốc ti sưë mưåt êëy bõ àấ àđt ra khỗi Nhâ Trù’ng; vâ mưåt
nhâ bấo nûúác ngoâi nối: “Nhû mưåt lêu àâi bùçng cất bõ
triïìu dêng quết sẩch, chïë àưå ngu bõ cën ài búãi cấi biïín
du kđch vâ qn chđnh quy Giẫi phống trân vâo thânh
phưë”. Bấo Sâi Gôn giẫi phống àùng bâi vïì V Hưìng
Khanh, Trêìn Trung Dung, v.v... bao nhiïu àêìu sỗ theo
giùåc lâm hẩi nhên dên, nay àêìu hâng nhên dên vâ xin
tha tưåi.
Bổn àïë qëc M àang thêëy thïë giúái co hểp lẩi trûúác
mù’t chng, rung chuín dûúái chên chng, chng nố vậi
àư la mâ mua cấi thua, cấi nhc. Chûá côn nhên dên ta,
cấch mẩng ta thò mổi sûå vêåt àïìu nẫy núã, phất huy. Vûâa
rưìi, thùm qụ Nam, tưi àûúåc gùåp lẩi bâ con bẩn bê thên
thåc, cố ngûúâi àậ àổc lïn cêu thú ca Nguỵn Du: “Trúâi
côn àïí cố hưm nay - Tan sûúng àêìu ngộ, vến mêy cëi
trúâi”; chng tưi nhù’c cêu thú Nguỵn Du, lâ àïí sung
sûúáng trong giúâ pht nây vêỵn nhúá àïën cấi thêìn ca ngưn
ngûä dên tưåc; khưng phẫi “trúâi côn àïí”, mâ Àẫng ta, Dên
ta ba chc nùm kiïn trò àấnh giùåc àùång cố hưm nay. Ưi!
Cố hưm nay, hưm nay lâ núi cûãa sưng lúán ra tiïëp giấp
vúái biïín, nghơa lâ khưng ph cưng lao ca mưåt giổt nûúác

nâo cẫ, tûâ lc húi sûúng àổng lẩi trïn mùåt lấ rûâng, thânh
giổt nûúác chẫy theo gên lấ mâ rúi xëng àêët, àïën lc
nûúác thêëm qua àêët lẩi ri ró chẫy dêìn ra khe, tûâ mẩch
khe nûúác kiïn nhêỵn gốp lẩi chẫy vâo lông sëi, tûâ sëi
ra sưng con, sưng cấi, tûâ sưng cấi ra cûãa biïín ngưìn ngưån
bao la... Sûå nghiïåp xêy dûång cng bïìn bó nhû vêåy, “giổt
mấu nống thêëm quanh hưìn nûúác”, húäi cấc liïåt sơ trong
ngốt mưåt thïë k nay àậ ngûúâi trûúác ngậ, ngûúâi sau tiïën,
MÂI SÙỈT NÏN KIM 535
ngûúâi sau ngậ, ngûúâi sau nûäa lẩi tiïën lïn, mấu ca cấc
võ tiïn liïåt khưng mêët ài mưåt giổt nâo, mâ àậ têåp àẩi
thânh vâo cåc khẫi hoân chiïën thù’ng hưm nay, “Xậ tù’c
tûâ àêy vûäng bïìn, Giang sún tûâ àêy àưíi múái. Kiïìn khưn
bơ mâ lẩi thấi, Nhêåt nguåt hưëi mâ lẩi minh”
(1)
. Mưåt àêët
nûúác ln ln chiïën tranh khưng ngúát trong ba mûúi
nùm, ln ln mể tiïỵn con, vúå tiïỵn chưìng ài àấnh giùåc,
mâ hưm nay cố thïí nối: Hôa bònh lêu dâi, hôa bònh mậi
mậi. Mưåt àêët nûúác phẫi cù’t xễ ra tûâng chiïën khu nhỗ,
cố nhûäng cấn bưå, nhên viïn úã trong rûâng hâng chc nùm
chó thêëy lấ cêy xanh, bêy giúâ trúâi cao àêët rưång mưåt mâu
bao la, ni sưng gêëm vốc tûâ Lẩng Sún àïën Câ Mau cố à
biïín, ni, rûâng, àưìng, mù’t nhòn túái àêu chên sệ cố thïí
ài túái àố.
Ưi! Hai con mù’t ca Nguỵn Àònh Chiïíu:
Sau trúâi Thc Qu tan mêy,
Sưng trong biïín lùång mù’t thêìy sấng ra.
Hai con mù’t ca nhâ thú m vơ àẩi êëy àậ sấng lẩi
rưìi. - Ba mûúi nùm nay ca Cấch mẩng Viïåt Nam lâ têëm

gûúng sấng treo giûäa nhên hoân, àố lâ bâi hổc thy
chung vúái cấch mẩng, trung thânh vúái cấch mẩng.
Àïë qëc M lâ xêëu, lâ khẫ ưë; tû bẫn M lâ phẫn lẩi
con ngûúâi. Thấng trûúác àêy, cng trong ngưi nhâ úã Ph
Nhån mâ ngoâi vûúân cố cêy bưng bt Nam bưå giố Nam
hẫi àung àûa êëy, tưi àậ thêëy trïn tûúâng cố ghim mưåt bûác
tranh quẫng cấo ca M, àêy lâ bûác vệ ca Cưng ty
Bananas (Chëi): Mưåt con khó àưåc mùåc ấo ngûúâi, qìn
ngûúâi, àêìu khó, chên khó, àang ngưìi trïn hưë tiïu mấy,
536 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
(1) Trúâi àêët gùåp vêån àen mâ lẩi àïën lc múã mang. Mùåt trùng mùåt
trúâi àậ múâ mâ lẩi sấng (trđch Bònh Ngư àẩi cấo).
mưåt tay nố giú lïn nù’m cấi chi sûá ca súåi dêy giêåt
nûúác, mưåt tay nố côn cêìm trấi chëi chđn vâng àang bốc
ùn dúã dang. Àố, lưëi quẫng cấo giêåt gên ca M, àêåp vâo
sûå ch , cưët sao cho ngûúâi ta mua nhiïìu chëi ca cưng
ty mònh, côn tưët hay xêëu cho xậ hưåi, thò cốc cêìn. Àố lâ
con khó M, chp ẫnh àïí quẫng cấo cho cưng ty chëi,
nhûng mang bao nhiïu nghơa àiïín hònh! Con khó cng
mù’c vâo mưåt vông mêu thỵn khưng giẫi quët àûúåc:
tham ùn chëi thò phẫi ài ngoâi nhiïìu, nhûng chëi ca
cưng ty chëi Bananas ngon quấ, nïn cûá phẫi tham ùn;
con khó M cng vûúng vâo vêën àïì nan giẫi. Con khó M
cng bõ “ngûúâi M hốa”, nố cng bïånh hoẩn, nố khưng
lânh mẩnh: - Tưi phên trêìn nhûäng àiïìu nghơ nây vúái
ngûúâi bẩn ch nhâ kếm tíi hún tưi; anh nối: “Bổn con
cấi trong nhâ thêëy lẩ mù’t thò treo, tưi cng khưng nghơ
túái”, rưìi anh rûát têëm hònh xëng vûát vâo mưåt xố; bûác
tûúâng àûúåc giẫi phống, nhể sấng hùèn lïn. Trong cấi xậ
hưåi M kia, khó lẩi ra gûúng cho con ngûúâi; thïë nïëu con

ngûúâi lẩi bù’t chûúác khó tham ùn nhiïìu chëi àïí àïën nưỵi
phẫi sët ngây ngưìi trïn cêìu tiïu mấy thò sao?
Àẩo l ca ta hoân toân khấc. Àố lâ lông nhên ấi ca
ta, têët cẫ vò lúåi đch ca nhên dên, ca nhên loẩi. - Àưìng
chđ Th tûúáng Phẩm Vùn Àưìng nối vúái cấc vùn nghïå sơ:
Chng ta sệ phêën àêëu àïí cố nhiïìu àiïån, nhiïìu thếp cho
nhên dên dng; tuy nhiïn chng ta khưng ào têët cẫ theo
tiïu chín àiïån hay thếp tđnh cho mưỵi àêìu ngûúâi. Mâ khi
cố à àiïån, à thếp, chng ta lẩi ch xêy dûång mưåt cåc
sưëng cố vùn hốa, cố tònh thûúng u trên trổng lêỵn nhau...
Nưỵi lo ca Àẫng ta rưång lù’m, sêu lù’m. Khi giùåc M
àang hổp hưåi nghõ úã àẫo Hư-nư-lu-lu àïí bân cấch àấnh ta
mẩnh hún nûäa, thò th tûúáng Phẩm Vùn Àưìng cố cåc hổp
MÂI SÙỈT NÏN KIM 537
vúái cấc nhâ vùn, nhâ ngưn ngûä, cấc nhâ giấo àïí bân vïì
Bẫo vïå sûå trong sấng ca tiïëng Viïåt. Phẫi cêìn àïën ba bíi
hổp rẫi ra trong ba thấng; àïën cåc hổp thûá ba, Th tûúáng
phất biïíu kiïën, thò àng vâo lc hưåi nghõ Hư-nư-lu-lu.
Àẫng ta àêu cố bưëi rưëi! Nố hổp àïí tđnh chuån àấnh ta
mẩnh hún nûäa, thò ta lẩi àấnh trẫ nố câng mẩnh hún.
“Nhûng, Th tûúáng nối, cåc hổp bân vïì ”Bẫo vïå sûå trong
sấng ca tiïëng Viïåt" cố cấi àẩo l ca nố".
*
* *
Tûâ khi thânh lêåp nûúác Viïåt Nam Dên ch Cưång hôa
ngây 2 thấng 9 nùm 1945, lâ chng ta àậ bûúác vâo cåc
Trûúâng k Khấng chiïën ba mûúi nùm. Nûúác ta cố Ni
Mể bưìng con úã Xn Lưåc (Nam Bưå), lẩi cố Ni Vổng Phu
úã Bònh Àõnh (Trung Bưå); àêy lâ àêët nûúác ca tònh chung
thy; àêët nûúác mònh dâi nhû vêåy, tûâ Bù’c mâ Nam tiïën,

khưng gian tđnh hâng trùm hâng nghòn dùåm, thúâi gian
tđnh hâng nùm, hâng mûúâi nùm, khưng thy chung sao
àûúåc?
Àêy lâ mưåt cåc mâi sù’t nïn kim dâi dùéng kiïn trò.
Anh bẩn ca tưi, àûúåc dûå Hưåi nghõ ph nûä Nam Bưå nùm
1969, khi trúã ra Bù’c, àậ kïí lẩi vâ tùång cho tưi hònh ẫnh
mưåt ph nûä miïìn Nam àïën bêy giúâ vêỵn khưng phai nhẩt
àûúåc trong têm trđ tưi. - Anh ngưìi dûúái nhòn lïn; trïn
diïỵn àân, àang àûáng mưåt ph nûä; khn mùåt gian khưí
phong sûúng, àậ trẫi qua tưë cưång trùm thûá, tốc bẩc
trù’ng, khoẫng 50 tíi. Anh biïët lâ ngûúâi àấng kđnh
trổng; tuy tíi anh cng xêëp xó nhû vêåy, mâ anh thêëy
538 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
àêy nhû bâ mể ca mònh, mưi anh mën mêëp mấy gổi
bùçng mấ. Hỗi ra, lâ ngûúâi quen biïët c úã thưn xậ. Biïët
rưìi, anh vêỵn khưng rt lẩi cấi cẫm tûúãng coi lâ bâ mể.
Búãi àêy lâ mể tinh thêìn, mể miïìn Nam, àưëi vúái bưå àưåi,
àưëi vúái cấn bưå, àậ tûâng che chúã hổ; qụn mònh, qụn sinh
mẩng mònh, têët cẫ lâ cưëng hiïën. Ngây Tïët úã xậ, thđm cố
hai chc trấi dûa hêëu, lûåa trấi àểp nhêët àïí lïn bân thúâ
Hưì Ch tõch, 19 quẫ cho bưå àưåi, du kđch ài qua; cng rưìi,
àem trấi dûa mang xëng tûâ bân thúâ cho nưët nhûäng
ngûúâi àang cëc con àûúâng sưë 4 tûâ M Tho qua Trung
Lûúng àïën phâ M Thån. Cố cấi khùn rùçn nâo lẩi cho,
chó dng mưåt khùn rùçn rấch, nhiïìu lc khưng cố khùn.
Cấc thûác ùn cng vêåy; nhû bậi cất khư ht nûúác, hïỵ cố
cấi gò lâ cng cho. Àưìng bâo gổi lâ “chõ Sấu” nhûng tïn
cng àưíi nhiïìu lêìn.
Qụ hûúng úã tónh M Tho, trong mưåt xậ nùçm ven
àûúâng sưë 4, thåc huån Cai Lêåy. Nhêỵn nẩi, kiïn trò.

Àïm huy àưång àưìng bâo ài àâo àûúâng 4, lâm cho chng
nố chêåm hânh qn mưåt giúâ lâ àúä cho ta mưåt giúâ, chng
nố chêåm tiïëp tïë lûúng thûåc mưåt ngây lâ lúåi cho ta mưåt
ngây. Chõ Sấu àïm àïm àâo hưë trïn àûúâng; ban ngây,
nhiïìu khi chng nố bù’t phẫi lêëp; khi bù’t lêëp, thò lêëp
thêåt chêåm, khi àâo, thò àâo thêåt nhanh, thêåt sêu. Phẫi
àù’p nhûäng àêët àïí chùån nố, râo àûúâng àùång cẫn nố,
cho nïn cêìn nhûäng cêy châ. Mâ tûâ àûúâng cấi vâo àïën
xốm, lâ nùm cêy sưë, chûá gêìn àûúâng, cố sùén châ àêu! Phẫi
trưìng nhûäng dêy khưí qua
(1)
, dêy àêåu, dêy mûúáp àïí mûúån
cúá mâ bù’c giân cho nố leo, àùång dûå trûä châ. Àïën lc cêìn,
múái cố châ mâ râo àûúâng, àù’p .
MÂI SÙỈT NÏN KIM 539
(1) Khưí qua: Quẫ mûúáp àù’ng.
Anh bẩn tưi cûá nhòn “chõ Sấu” trïn diïỵn àân, cố cấi
cẫm tûúãng nhû khưng cố gò qåt nưíi chõ. ƯËm àau thò c
gûâng, c sẫ, nưìi xưng. Anh cố cẫm giấc nhû chõ ài nù’ng
khưng cêìn àưåi khùn, ài mûa khưng cêìn àưåi nốn, tri tri
sưëng giûäa trúâi giûäa àêët, ùn cûåc, úã cûåc, lâm cûåc; hỗi cưng
trẩng gò thêåt nưíi lïn, thò cng khưng nưíi bêåt; àậ diïåt
àûúåc mưåt trung àưåi àõch? Khưng. Nhûng chõ Sấu cố ba
mûúi nùm cưång lẩi, mưåt cåc àúâi cưång lẩi. Nhûäng ngûúâi
nhû chõ lâ khưng đt, nïn múái thânh sûå nghiïåp to lúán nhû
thïë nây.
Thđm Sấu lâ mưåt àẩi biïíu trong àoân ph nûä M Tho,
bấo cấo vïì viïåc phấ àûúâng sưë 4. Mưåt ngûúâi nhû vêåy do
giúâ giêëc ca hưåi nghõ quy àõnh cho hổ thưi, thò hổ thưi,
chûá hổ cố thïí nối mậi, vò àêy lâ àem cẫ cåc àúâi mònh.

Thưng minh tuåt vúâi: Àõch àưíi khấc, thò ta lẩi sấng kiïën
múái, ta vúái nố qìn nhau ghï gúám lù’m. Vâ khi thđm Sấu
nối, khưng lêëy àêu ra mưåt cêu, mưåt chûä hay mưåt thấi àưå
khoe thânh tđch ca mònh, mâ nối nhû chuån ai lâm,
mưåt cấch vư àiïìu kiïån, võ tha dûä dưåi lù’m.
Tưë Hûäu viïët: “Cố gò àểp trïn àúâi hún thïë - Ngûúâi u
ngûúâi, sưëng àïí u nhau”; Tưí qëc vúái tònh thûúng; lông
nhên ấi ca Bấc Hưì; tònh bïìn bó thy chung vúái nhên dên
vâ cấch mẩng. - Khi tưi lâm cưng chûác trong xậ hưåi c úã
M Tho, cấc cư, thđm úã M Tho nhiïìu lc hất ru con:
Hô ú, Vđ dêìu tònh bêåu
(1)
mën thưi,
Bêåu gieo tiïëng dûä cho rúâi bêåu ra.
Ai bỗ cấch mẩng thò tûå hổ, chûá cấch mẩng khưng bỗ
ai hïët. Vâ khi côn lâ àûáa con nđt úã Bònh Àõnh, tưi nghe
540 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
(1) Bêåu: Tiïëng bònh dên trong Nam, nghơa lâ em (nối vúái ngûúâi ph
nûä mâ mònh u).
mấ tưi cổt kểt àûa cấi vộng ru em tưi vâ hất ài hất lẩi
cêu nây:
Húâi húâi, Mưåt mai ai chúá bỗ ai,
Chó thïu nïn gêëm, sù’t mâi nïn kim.
Nhûäng ngûúâi mâi sù’t nïn kim lâ chng ta; nhûäng
ngûúâi chó thïu nïn gêëm cng lâ chng ta.
30-8-1975
MÂI SÙỈT NÏN KIM 541
CHNG TA VƯ
THÂNH PHƯË RÛÅC RÚÄ TÏN VÂNG
Ai vư

thânh phưë Hưì Chđ Minh
rûåc rúä tïn vâng.
Mûúâi mưåt giúâ rûúäi sấng ngây 30 thấng tû nùm 1975
qn àưåi cấch mẩng àậ vâo thânh phưë Sâi Gôn, Chiïën
dõch Hưì Chđ Minh bù’t àêìu tûâ hưm 9 thấng 4, chùång cao
àónh ca cåc Trûúâng k Khấng chiïën ba mûúi nùm trïn
vẩn dùåm àûúâng ài ca nhên dên ta, àậ túái thânh phưë Sâi
Gôn, giûäa cúâ vâ hoa chiïën thù’ng. Àêy lâ thânh, àêy lâ
cẫng; ta ài túái, vâ ta túái, ta túái rưìi vâ ta túái trổn vển. Con
àûúâng môn Hưì Chđ Minh “Xễ dổc Trûúâng Sún ài cûáu
nûúác” àậ túái núi àêy; lúâi Bấc nối cûúng quët trûúác ngây
Tưíng khúãi nghơa Thấng Tấm 1945: “Lc nây thúâi cú
thån lúåi àậ túái, d hy sinh túái àêu, d phẫi àưët chấy cẫ
Trûúâng Sún, cng kiïn quët giânh cho àûúåc Àưåc lêåp”,
àưåc lêåp àậ giânh àûúåc hoân toân.
Thấng 11-1946, àoân àẩi biïíu qëc hưåi Sâi Gôn - Chúå
Lúán àïì nghõ lïn Qëc hưåi: “Sâi Gôn àûúåc mang tïn Ch
tõch Hưì Chđ Minh vư vân kđnh u ca nhên dên ta”, vâ
tûâ àố, thânh phưë Hưì Chđ Minh thûúng u, vưën lâ “hôn
542 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
ngổc Viïỵn Àưng”, mậi mậi lâ hôn ngổc trong têm hưìn
chng ta!
Ai vư thânh phưë Hưì Chđ Minh rûåc rúä tïn vâng... Chng
ta vư, chng ta vư... Cấc sû àoân sưë 5, sưë 18, sưë 25 ca
àõch ngu tan rậ, phông tuën ca ngu khưng cẫn nưíi
xđch xe tùng ca Qn giẫi phống, cấc binh àoân ch lûåc
ca ta àấnh thùèng vâo nưåi thânh, chiïëm sên bay Tên Sún
Nhêët, chiïëm Cẫng múái, chiïëm cấc súã chó huy ngu, cấc
cưng súã, cấc võ trđ quan trổng. Trong khi êëy àưìng bâo Sâi
Gôn nưíi dêåy tûâ bïn trong giânh quìn lâm ch.

Nùm 1911, Bấc Hưì 21 tíi, tïn lâ Nguỵn Vùn Ba, tûâ
Phan Thiïët vâo Sâi Gôn vâ úã lẩi Sâi Gôn mưåt thúâi gian,
rưìi xëng lâm ph bïëp trïn chiïëc tâu Phấp “Àư àưëc
Latusú Trïvin”; Bấc rúâi Tưí qëc lâ rúâi tûâ cẫng Sâi Gôn,
vâ tûâ êëy, nhûäng biïën àưíi lúán sệ àïën vúái Sâi Gôn tûâ cåc
ra ài êëy. Cẫng Sâi Gôn, bùçng nhiïìu àûúâng hâng hẫi, do
nhiïìu loẩi tâu bn àïën tûâ cẫng Mấc-xêy (Phấp), tûâ cẫng
Quẫng Chêu (Trung Qëc), trên trổng tiïëp nhêån bấo
Ngûúâi cng khưí (1922), sấch Bẫn ấn chïë àưå thûåc dên
Phấp (1925), Àûúâng kấch mïånh (1927) ca àưìng chđ
Nguỵn Ấi Qëc. Nùm 1925, Thanh niïn cấch mẩng
àưìng chđ hưåi ra àúâi úã Sâi Gôn. - Ai vư thânh phưë Hưì Chđ
Minh rûåc rúä tïn vâng... Chng ta vư... chng ta vư...
Àoân xe tùng Qn giẫi phống rêìm rêåp vâo dinh Tưíng
thưëng ngu, hc àưí chiïëc cưåt cúâ bùçng thếp, cúâ ba que rúi
xëng àêët. Lđnh ngu gấc dinh Tưíng thưëng giú tay hâng
vâ têåp húåp lẩi chúâ lïånh Qn giẫi phống. Àẩi bấc trïn
cấc xe tùng ca ta, cấc loẩi sng ca ta nưí gêìm lïn châo
mûâng. Nhû khi qn ta tiïën vâo Mûúâng Thanh úã Àiïån
Biïn Ph trûúác àêy, qn Phấp kếo cúâ trù’ng, hâng, bêy
MÂI SÙỈT NÏN KIM 543
giúâ, Qn giẫi phống vâo, thò cấc cú quan ngy lc tc
kếo cúâ trù’ng, trong lc nhên dên hai bïn cấc àûúâng phưë
àưí ra châo mûâng àốn Qn giẫi phống. Tẩi Tưíng nha
cẫnh sất ngy, nhûäng cẫnh sất ngy àûáng thânh hâng
râo danh dûå àốn qn cấch mẩng.
Àoân xe tùng ca ta dûâng lẩi mưỵi chiïëc cấch nhau ba
mûúi mết; tûâ xe tùng, cấc anh bưå àưåi giẫi phống xëng,
àưìng bâo qy qìn chung quanh cấc anh thânh tûâng
nhốm mưåt; nhâ bấo nûúác ngoâi tẫ: Cấc anh lđnh trễ giẫi

phống ài dếp cao su, dấng nhû lâ bện lện vêåy, trong lc
àưìng bâo cûúâi hưìn nhiïn, bù’t tay cấc anh bùçng cẫ hai
tay. Qn giẫi phống àậ vâo Sâi Gôn giûäa lông khao
khất chúâ mong àậ lêu ca àưìng bâo!
*
* *
Ngưi sao vâng trïn cúâ giẫi phống phêët phúái tung bay
trïn ph Tưíng thưëng ngy quìn. Hổ àậ hẩ v khđ àêìu
hâng khưng àiïìu kiïån.
Ai vư thânh phưë Hưì Chđ Minh...
Tûâ ngây 23 thấng chđn 1945, cho àïën sët nùm 1946,
nhûäng àoân qn Nam tiïën tûâ Trung vâ Bù’c ài vâo
àấnh giùåc Phấp trúã lẩi xêm lûúåc Sâi Gôn vâ Nam bưå.
Chiïëc gêåy têìm vưng chưëng Phấp tûâ thúâi c Àưì Chiïíu
“ngoâi cêåt cố mưåt manh ấo vẫi, trong tay cêìm mưåt ngổn
têìm vưng”, bêy giúâ lẩi xët hiïån trong tay hâng vẩn
Thanh niïn tiïìn phong ca Sâi Gôn. Tinh thêìn cẫm tûã
ca àưìng bâo Sâi Gôn, núi bõ giùåc Phấp trúã lẩi têën cưng
àêìu tiïn, àậ truìn ra cho Hâ Nưåi, núi àêìu tiïn àấnh lẩi
544 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
giùåc Phấp, múã àêìu toân qëc Khấng chiïën. Ngổn àëc
sưëng ca Sâi Gôn, em thiïëu niïn Lï Vùn Tấm àưët bng
cẫ kho xùng Ximưng Piïtri ca àõch chấy sët hai ngây
àïm liïìn, àậ truìn lẩi tinh thêìn cao àểp êëy cho Àưåi
quët tûã ca Trung àoân Th àư chưëng giûä Hâ Nưåi, àûúåc
Hưì Ch tõch khen ngúåi: “Cấc em quët tûã cho Tưí qëc
quët sinh”.
“Thânh phưë Hưì Chđ Minh”, àưìng bâo Sâi Gôn àậ sưëng
xûáng àấng vúái tïn vâng rûåc rúä. Thânh phưë ra àúâi àậ mêëy
trùm nùm, chó sưëng tûå do cố 29 ngây ngù’n ngi sau

Cấch mẩng thấng Tấm. Nhûng tûâ ngây 24 thấng chđn
1945, bưën mùåt trêån àậ bao quanh Sâi Gôn: Thõ Nghê,
Ph Nhån, Bâ Quểo, Th Thiïm, vâ ngay trong ngây
êëy, 200 giùåc Phấp àậ bỗ mẩng tẩi Tên Àõnh. Sâi Gôn ca
cåc biïíu tònh ngây 9 thấng giïng 1950, hai nghòn hổc
sinh chưëng Chđnh ph b nhòn, vâ khi em Trêìn Vùn Ún
hy sinh, thò àấm tang em ngây 12 thấng giïng àậ cố 50
vẩn ngûúâi ài biïíu thõ tinh thêìn bêët khët. Sâi Gôn ca
ngây 19 thấng ba 1950, hâng chc vẩn ngûúâi àïën xua
àíi hai chiïën hẩm M båc chng phẫi ct ngay hưm
êëy khỗi Sâi Gôn!
Vâ Sâi Gôn chưëng M ca giấo sû Lï Quang Võnh,
ca anh thúå àiïån Nguỵn Vùn Trưỵi, ca nûä sinh Vộ Thõ
Thù’ng, ca sinh viïn Nguỵn Thấi Bònh; Sâi Gôn anh
hng ca cåc Tưíng tiïën cưng Tïët Mêåu Thên 1968. Àưìng
bâo Sâi Gôn - Gia Àõnh hai lêìn ài àêìu trong cåc Khấng
chiïën chưëng Phấp, lẩi ài àêìu trong cåc Khấng chiïën
chưëng M, nay vúái cåc tưíng cưng kđch, tưíng khúãi nghơa
lõch sûã nây, àậ kïët thc chối lổi vinh quang cåc àêëu
MÂI SÙỈT NÏN KIM 545
tranh ba mûúi nùm, hoân thânh sûå nghiïåp giẫi phống
dên tưåc.
Chng ta àổc sẫng khoấi Bònh Ngư Àẩi cấo ca
Nguỵn Trậi:
Hưìi trưëng àêìu, sẩch khưng kònh ngẩc
Hưìi trưëng hai, tan tấc chim mng
Cún giố to trt sẩch lấ khư
Tưí kiïën hưíng st toang àï vúä
16-3 giẫi phống Bn Mï Thåt
26-3 giẫi phống Hụë

29-3 giẫi phống Àâ Nùéng
1-4 giẫi phống Qui Nhún
3-4 giẫi phống Nha Trang
21-4 giẫi phống Xn Lưåc
30-4 tiïën vâo Sâi Gôn, giẫi phống thânh àư!
Trong 50 ngây, sp àưí hoân toân cú ngúi ca M -
ngu úã miïìn Nam nûúác ta. Àïë qëc M khi rt chẩy úã
Nưng Pïnh côn àùåt tïn lâ chiïën dõch di tẫn “Diïìu hêu”,
àïën lc rt chẩy úã Sâi Gôn thò àùåt tïn lâ chiïën dõch di
tẫn “Liïìu mẩng”. Trong lõch sûã dên tưåc ta àấnh àíi
chiïën thù’ng qn xêm lûúåc chối lổi nhûäng tïn: Bẩch
Àùçng, Chi Lùng, Àưëng Àa, Àiïån Biïn Ph, vâ Sâi Gôn
thânh phưë Hưì Chđ Minh.
*
* *
Hưm nay, Di chc ca Bấc Hưì thêëm thđa vang ngên
tûâng mưỵi tiïëng: “D khố khùn gian khưí àïën mêëy, nhên
dên ta nhêët àõnh hoân toân thù’ng lúåi. Àïë qëc M nhêët
546 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
àõnh phẫi ct khỗi nûúác ta. Tưí qëc ta nhêët àõnh phẫi
thưëng nhêët. Àưìng bâo Nam Bù’c nhêët àõnh sệ sum hổp
mưåt nhâ”. Di chc ca Bấc àûúåc thûåc hiïån.
Mấu chẫy råt mïìm, tònh råt thõt Bù’c Nam àau
nhối, ba chc nùm nay trïn khù’p cấc miïìn Tưí qëc cố
bao giúâ miïëng cúm nhai mâ khưng ấy nấy, giêëc ng mâ
àûúåc trổn vển n ngon!
Xa nhau mưåt nûãa sưëng thêìm,
Àïm qua chúåp mù’t hai lêìn chiïm bao...
nưỵi chia cù’t khưí àau ca àêët nûúác hốa thânh c thïí
trong mưỵi gia àònh, trong tûâng lûáa àưi, chưìng vúå... Ưi!

Ngây 30 thấng tû úã Th àư Hâ Nưåi, àậ cố cåc giao thûâa
giûäa ban ngây tûâ thúâi k àậ qua chuín sang mưåt k
ngun múái, k ngun nûúác non mn dùåm liïìn giẫi
mưåt nhâ, k ngun nhû nối trong thú chiïën thù’ng qn
Ngun àúâi nhâ Trêìn:
Tưí qëc hai phen bon ngûåa àấ
Non sưng nghòn thã vûäng êu vâng.
Khi tin Sâi Gôn hoân toân giẫi phống truìn ra úã cấc
loa phống thanh chung quanh Búâ Hưì Hoân Kiïëm, thò cấc
xe àang chẩy trïn phưë àïìu dûâng lẩi, nhûúâng àûúâng cho
lúáp lúáp ngûúâi tûâ cấc phđa àưí vïì; khối phấo tûâ Hâng
Trưëng, Hâng Khay, phưë Àinh Tiïn Hoâng... bay tđm
khù’p mùåt Hưì Gûúm; tiïëng trưëng ma lên nưíi lïn, mổi
ngûúâi ưm vai nhau, d chûa quen biïët; tònh cẫm cng
àng nhû trong bâi thú Tưë Hûäu Hụë thấng Tấm 45:
Sưng ni ca ta rưìi!
Nûúác mù’t ta trâo hp mđ trân mưi,
Cưí ta rế trùm trêån cûúâi, trêån khốc!
MÂI SÙỈT NÏN KIM 547
Ta ưm nhau, hưn nhau tûâng mấi tốc,
Hẫ hï chûa, ai bõt àûúåc mưìm ta.
Sưng ni ca ta tûâ Bù’c chđ Nam, tûâ Hâ Nưåi túái Sâi
Gôn, tûâ Lẩng Sún àïën mi Câ Mau; ai bõt àûúåc mưìm ta
úã bïn kia sưng Bïën Hẫi? Àïë qëc M, chng mi xếo! Ct!
Hậng thưng tin Anh Rútú ngây 29-4 bònh lån: “Hưm nay
sûå dđnh lđu ca M úã Viïåt Nam ài àïën mưåt kïët thc thï
thẫm, vúái viïåc nhên viïn sûá quấn M vâ cưng dên M
phẫi rt chẩy khỗi Sâi Gôn”. Nối theo chûä ca àưìng bâo
Nam bưå: Cấi l “ưn hoâng dõch lïå” kia! Nối theo thú tiïn
àoấn ca thi sơ Cuba Nicolas Guillen: “Ct ra khỗi àêy,

vâ chùèng bao giúâ nûäa”, nối theo thú Hưì Xn Hûúng: M
Mệo chng mây “Nông nổc àûát ài tûâ àêy nhế - Nghòn
vâng khưn chåc dêëu bưi vưi”!
Vâ chiïën thù’ng ca Qn giẫi phống tûâ Quẫng Trõ
vâo àïën Sâi Gôn: ÚÃ lûúäi cất phđa Bù’c cûãa Thån, nhûäng
àưëng àẩn lúán cấc cúä vâng chốe phẫn quang chiïëu thânh
nhûäng vûâng sấng trïn nïìn trúâi. ÚÃ Qui Nhún, mùåt àûúâng
Nguỵn Hụå rẫi gêìn nhû kđn têët cẫ cấc loẩi giây m,
qìn ấo, sấch sưí, giêëy túâ, sng àẩn, va-ly, ti du lõch, àậ
bõ xe cấn lïn bểp nất; cấc nhấnh àûúâng rệ ra bậi biïín
àïìu ph mổi thûá m lđnh, giây lđnh, qìn ấo lđnh vâ à
mổi thûá ca lđnh, rẫi túái sất mếp nûúác, kếo dâi hâng cêy
sưë; àố lâ sûå thấo chẩy vư cng hoẫng loẩn ca ngy ngây
mưìng 1 thấng tû! Vâ sệ nối nhû thïë nâo àêy vïì chiïën lúåi
phêím úã Sâi Gôn? - Vêåy thò chung quanh Búâ Hưì Hoân
Kiïëm hưm nay, nhên dên Hâ Nưåi mổi têìng lúáp hûúáng vïì
Nam, vïì Sâi Gôn, trïn ph tưíng thưëng ngy àang tung
bay lấ cúâ giẫi phống; àưìng bâo cûúâi vui sûúáng, mâ àưìng
thúâi nûúác mù’t cng long lanh... Ngûúâi ta khưng ai bẫo
ai, tûå nhiïn hất bâi Chiïën thù’ng Àiïån Biïn Ph.
548 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
*
* *
Ai vư - Thânh phưë Hưì Chđ Minh
rûåc rúä tïn vâng.
Dïỵ thûúng sao, em gấi hổc sinh lúáp 9 mưåt trûúâng phưí
thưng Hâ Nưåi, nối: “Em theo dội tin chiïën thù’ng Xn
Lưåc - Biïn Hôa - Sâi Gôn trong tûâng nhõp thúã; em mën
biïën thânh con chim bay ngay vâo Sâi Gôn”. Trong xđ
nghiïåp àống xe ca Hâ Nưåi - Hụë - Sâi Gôn, àưìng chđ

giấm àưëc vui sûúáng mâ lẩi nối mưåt cấi giổng cố run nûúác
mù’t: “Chng ta sệ àống nhûäng xe ca múái, mang tïn Ba
Àònh - Àưng Ba - Bïën Thânh”.
Cố ngưi sao Bù’c àêíu, vâ lẩi cố cấi kim chó nam. Hai
vêåt êëy àïìu lâ chng ta cẫ. Àố lâ cấi hûúáng hai chiïìu qua
lẩi hôa trong mưỵi mưåt trấi tim, mưỵi mưåt linh hưìn.
Sâi Gôn úi, hôn ngổc trên chêu, trúã lẩi sấng lôa mn
ấnh! Nối theo àưìng bâo Nam bưå, Sâi Gôn úi, cc thûúng
ca bẫn thên tưi! Nïëu àûúåc phếp gù’n chuån ca mònh
vúái xûá phưë nây, tưi xin nhù’c lẩi cấi anh cưng chûác lâ tưi,
dûúái thúâi Phấp thåc: lâm tẩi nhâ Àoan
(1)
M Tho tûâ
1940 àïën 1943; nhûäng ch nhêåt, tưi lẩi lïn thùm Sâi
Gôn, àïí mâ hïët kếo cấi nưỵi bìn ca mònh úã bïn búâ sưng
Bẫo Àõnh thò lẩi àem cấi nưỵi lang thang têm hưìn ca
mònh lïn rẫo qua giûäa cấc àẩi lưå mang tïn Têy: Charner,
Mac Mahon... Ưi! Lâm thú, lâm cưng chûác dûúái thúâi mêët
nûúác, tưi àậ nhòn Sâi Gôn, cấi phêìn Sâi Gôn lưång lêỵy, vúái
mưåt têm trẩng chấn húân:
Mùåc ngûúâi giố Súã mûa Têìn
Nhûäng mònh nâo biïët cố xn lâ gò
MÂI SÙỈT NÏN KIM 549
(1) Douanes: Súã thûúng chđnh.
Mêët nûúác thò mêët têët cẫ! Cấch mẩng thấng Tấm àậ
cho tưi lâm ngûúâi àưåc lêåp, nhûng Sâi Gôn chó àưåc lêåp cố
29 ngây, vâ tưi àậ xa thânh phưë Sâi Gôn ba mûúi hai
nùm! - Hưm nay tûng bûâng Sâi Gôn trổn vển tûå do giûäa
Tưí qëc Viïåt Nam hoân toân àưåc lêåp, tưi nhúá àïën nhâ
thú Nam bưå Nguỵn Àònh Chiïíu. Nhâ thú m vơ àẩi êëy

àậ nhòn xa thêëy tûúng lai:
Sau trúâi Thc Qu, tan mêy,
Sưng trong biïín lùång mù’t thêìy sấng ra
Cấi thúâi k cấc thûá Thc Qu gian loẩn chia xễ ni
sưng, lâm múâ chên l, àậ qua rưìi; mêy xấm àậ tan rưìi;
sưng trong biïín lùång lẩi vïì vúái chng ta, chng ta quët
giûä lêëy, cng nhû chng ta giûä sấng mậi Sâi Gôn thânh
phưë Hưì Chđ Minh rûåc rúä tïn vâng.
Hâ Nưåi 1-5-1975
550 TOÂN TÊÅP XN DIÏÅU
NHÛÄNG NGÂY RƯÅNG LÚÁN ÚÃ QỤ NAM
Nhûäng ngây Quang Trung nây, nhûäng ngây thêìn tưëc
nây, chng ta cố mưåt tûâ cao hún tûâ “chiïën thù’ng”, àố lâ
giẫi phống; giẫi phống lâ àiïím àẩt túái cëi cng ca chiïën
thù’ng. Vâ trong nhûäng ngây ma xn ÊËt Mậo 1975, quấ
trònh nây lâ bêët phc phẫn, khưng thïí àẫo ngûúåc.
Ca dao khấng chiïën Bònh Trõ Thiïn hất: Lïn cao ta
chưå xa... Tưi tûúãng mònh àang àûáng trïn chôm àấ Vổng
Hẫi Àâi úã ni Ng Hânh Sún Àâ Nùéng; hûúáng vïì phđa
bù’c, nhòn búâ biïín ta ra àïën Cûãa Viïåt, hûúáng vïì phđa
nam, thiïn l nhận trưng vâo àïën búâ biïín Phan Rang,
Phan Thiïët; hùéng coi nhû múái nhòn túái àố, chûá àang côn,
àang côn! Vổng Hẫi mâ cng lâ Vổng Sún; ngoẫnh nhòn
vïì têy bù’c; chiïën khu Thûâa Thiïn vúái thung lng A Sêìu
àậ thânh mưì chưn giùåc M; nhòn vïì têy nam, thò lâ Têy
Ngun, Têy Ngun ghï gúám, dâi, rưång, cao, àểp, giâu,
mâ nhûäng châng Àam San, Xing Nhậ trûá danh vêỵn nhû
côn sưëng úã àêu àêy, àấnh giùåc, àíi giùåc chung quanh
nhûäng gưëc xâ nu... Nûúác non ngân dùåm... àậ giẫi phống
rưìi... chó nối tấm tiïëng êëy lïn, vâ giổt lïå vui sûúáng ca

ta nhû mën dûúái hâng mi lêëp lấnh... Chao ưi! Nưỵi vui
sûúáng cưìn gan phấ ngûåc nây diïỵn tẫ ra mưåt cấch cao àưå,
trổn vển...
MÂI SÙỈT NÏN KIM 551