- Trang chủ >>
- Thạc sĩ - Cao học >>
- Luật
Luân án các tội xâm phậm hoạt động tư pháp trong luật hình sự việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.36 MB, 136 trang )
TRUNG TAM KHOA HOC XA HOI VA NHAN VAN QUOC GIA
BO GIAO DUC VA DAO TAO
VIEN NGHIEN CLUJ NHA NUtfC VA PIIAP LUAT
MV
----------NGUY'In TAT VIEN
GAG TOI XAM PHAM HOAT DONG TIT PHAP
TRONG LUAT H1NH SIT VIET NAM
■
■
■
■
■
■
■
LUAN AN PHO TIEN SI KHOA HOC LUAT HOC
I-IA NO1 -1996
TRl'NG TAIYI KHOA HOC XA HOI VA NHAN VAN QUOC GIA
BO GIAO DUC VA DAO TAO
VIEN NGHIEN CUE NHA NUdC VA PHAP LUAT
£ <1 y
NGUYEN TAT VIEN
CAC TOI XAM PHAM HOAT DONG TIT PHAP
TRONG LUAT HINH SIT VIET NAM
■
■
■
Chuyen nganh
Ma so
■
■
■
■
: Luat hinh sir va to tung hinh sir
: 5.05.14
LUAN AN PHO TIEN S! KHOA HOC LUAT HOC
Ngirdi hirdng dan khoa hoc:
z
z
I’hd Gido str - Tien si Dao Tri Uc
______ ___ __________
DAI HUC LU AT TP.:'.Cm
THtJ
[ LA/ 41^506
HA Ndl -1996
I
Toi xin cam doan day Id cony trinh nghien citu cua rieng toi.
Cdc so lieu, ket qua trong ludn an Id trung thttc vd chtca tu’ng
du’o’c ai cong bo trong bat ky cong trinh ndo khac.
Nguyen Tat Vien
MUC LUC
Trang
1
MO DAU
CAC TOI XAM PHAM HOAT DONG Tlf PHAP- NHQNG
VAN DE TOI PHAM HOC.
8
1.1. Dac didm tinh hinh cac toi xam pham boat dong tu
phap.
8
1.2. Nguyen nhAn va didu kien cua cac tdi x&m pham
boat dong tu phap.
23
1.3.
Mot sd bien phap phong ngira cac tdi xAm pham
hoat dong tu phap.
38
ChUdng 2
CO SO CUA TRACH NHIEM HINH SU DOI Vdl CAC TOI
XAM PHAM HOAT DONG TU PHAP.
46
2.1. Nhung gidi han khach quan cua vide quv dinh cac
toi xam pham boat dong tu phap.
48
2.2.
Nhu'ng gidi han chu quan cua vide quy dinh cac tdi
xam pham hoat dong tu phap.
72
ChUdng 3
AP DUNG CHINH SACH HINH SU VA MOT SO VAN DE
HOAN THIEN CAC QUY DINH CUA BO LUAT HINH SU
VE CAC TOI XAM PHAM HOAT DONG TU PHAP.
88
3.1. Dudng loi xu ly doi vdi cac tdi x
88
3.2. Hinh phat doi vdi cac toi xam pham hoat ddng tu .
phap.
91
ChUdng 1
3.3.
Cac bien phap tu phap.
3.4. Mot so van dd hoan thien cac quy dinh cua Bd luftt
hinh su vd cac toi xam pham boat dong tu phap.
112
116
KET LUAN
125
DANH MUC TAI LIEU THAM KHAO
128
Md DAU
1. Tinh cap thiet cua de tai
Qua trinh d6i nidi toan dien d nirdc ta vd thuc chat U mdt cudc cai
each s&u sac. Tren co so cai each kinh td', Nha nude ta dang tien hanh ddi
mdi tu’ng budc he thong chfnh tri, trong do nhidm vu trung tarn la xay
dung nha nude phap quyen, mot Nha nude ma d do tfnh tdi cao cua phap
luat dupe tdn trong va trong do, quy£n luc Nha nude la thdng nha't,
nhung cd su phan edng va phd'i hop chat che giua cdc co quan Nha nude
trong vice thuc hidn ba quydn: lap phap, hanh phap, tu phap. Trong vide
td chuc thuc hien quydn luc thdng nhat dd, cdc co quan tu phdp ddng vai
tro rat quan trong dd gop phan bao dam dn dinh chfnh tri, bao vd trat tu
an toan xa hdi va quydn tu do dan chu cua cong dan.
Vdi tdm quan trong dac biet cua hoat ddng tu phap, Dang ya Nha
nude ta da de ra nhidu bien phap nham bao dam cho hoat ddng tu phdp
ludn ludn d trang thai binh thuong va dung dan. Dd ia cdc bien phap vd
to elide, vd can bd, ve bao dam co so vat chat cho hoat dong cua cac co
quan tu phap, vd phap luat. Trong s6 cac bidn phap phap luat thl cdc bidn
phap phap luat hinh sir cd vai tro rat quan trong ddi vdi vide bao vd mdt
n6n tu phap khdi sir xam hai cua cdc hanh vi vi pham phap luat va tdi
pham.
'
Trude khi cd Bo luat hinh su (nam 1985) cac tdi xam pham dd'n
hoat ddng tu phap da dupe quy dinh d nhieu van ban phap luat khde
nhau. Khi Bo luat hinh su dupe ban hanh, cac tdi xam pham hoat ddng tu
phap da dupe quy dinh thanh mdt chuong rieng bidt. Vide quy dinh nhu
vay khang dinh rang nhung quy dinh cua Hidn phap v£ vi trf, vai tro va
boat dong cua cac co quan tu phap da dupe bao vd bang cdc bidn phap
phap luat hinh su mdt each chat che hon va dAy du hon.
Dd lam ro lion mdt budc nhu'ng van dd ly luan va thuc tidn dau
tranh tren cac phuong dien khac nliau vdi cac toi xam pham hoat ddng tur
phap nhu quan niem ve boat dong tu phap vdi tfnh each la khach the cua
tdi pham; nguyen nhan, dieu kien va cac bidn phap da'u tranh chdng toi
pham; co so cua trach nhiem hinh su, viec ap dung chinh sach hinh sir
dd'i vdi nhom tdi nay thi edn phai tien hanh nghien cuu mdt each co ban
mdt s6 van de cd lien quan. Nhu'ng ket qua nghien cun nay cd thd se
phuc vu cho viec sua doi Bo luat hinh su cua Nha nude ta, lam cho Bd
lu^t nay thich ung ca trudc mat va lau dai vdi cudc d£u tranh chong tdi
pham tren ca phuong dien phap luat hinh sir va phuong dien tdi pham
hoc.
Tat ca nhung luan cu trdn day la ly do dd’ chon vide nghidn cun
“cac toi xam pham hoat ddng tu phap trong luat hinh sir Viet nam” lam
de tai cua luan an pho tien sT luat hoc.
2- Tinh hinh nghien ciru
Tinh hinh nghien ci'ai cr trong nude:
Van dd dat ra phde tap va cap thiet nhung do nhung dieu kidn lich
sir nhat dinh nen trong nhieu nam, cac cong trinh nghien ciru ve toi
pham xam pham hoat dong tu phap hdu nhtf khong dang k£. Chi sau khi
ban hanh Bo luat hinh sir (1985) vdi mot chtrong rieng vd cac tdi xam
pham hoat ddng tu phap thi mdi bat dau vide nghien cun cua mdt sd tac
gia. Trong sd cac cong trinh da dupe cong bd co thd ke den cudn “Trach
nhiem hinh su doi vdi cac tdi xam pham boat dong tu phap” do Nha xuat
ban Phap ly xuat ban nam 1989. Cac giao trinh luat hinh su- Phdn cac toi
pham cua truong Dai hoc luat Ha ndi (1992), trudng Dai hoc Tong hpp
Ha noi (nam 1993) cung danh mot chucmg de gidi thieu ve nhom tdi
nay. Nghi quyet sd 02/HDTP ngay 5/1/1986 cua Hdi ddng tham phan
Toa an nhan dan tdi cao ngay 2/1/1986 hudng dan ap dung mdt sd quy
dinh cua Bo luat hinh sir ma phan hudng dan xir ly toi xam pham hoat
dong tu phap cung la mot cong trinh nghien cuu quan trong, co tinh chat
dinh hudng de da'u tranh chdng loai tdi pham nayjBen canh do, da co
mot sd bai vid't gan day vd cac khfa canh khac nhau cua tdi xam pham
hoat ddng tu phap tren cac tap chi khoa hoc nhu tap chi Nha nude va
Phap luat thuoc Vien nghien cuu Nha nude va phdp luat; Tap chi Toa an
nhan dan thuoc Toa an nhan dan Tdi cao; Tap chi Dan chu va phap luat
thuoc Bo Tu phap; Tap chi Kidm sat thuoc Vien kidm sat nhan dan Tdi
cao; Tap chi Luat hoc thuoc trudng Dai hoc Luat Ha Noi... Tuy nhien,
cac cong trinh, cac bai viet tren chi de cap den timg khia canh, timg cau
thanh cu thd cua cac toi xam pham hoat ddng tu phap ma chua nghien
cuu sau va co he thong vd nhom tdi nay. Vi vay, luAn an la edng trinh
dau ticn nghien cuu chuyen sau va co he thong ca vd ly luan lan thu'e
tidn doi vdi cac toi xam pham hoat dong tu phap.
Tinh hinh nghien cuu d ngoai nude:
0 cac nude xa hoi chu nghia, dac bidt la d Lien xd trudc day, da co
nhung cong trinh nghien ctru kha s&u ve nhom tdi xam pham hoat ddng
tu phap. Cac cong trinh nghien cun co he thong ve cac tdi xam pham
boat dong tu' phap chi xuat bien ddng loat vao cud'i nhung nam 50 turc la
khi Cong hoa Xd viet Lien bang Nga va mdt loat nude cong hoa thuoc
Lien xd trade day ban hanh Bo luat hinh sir. Trong sd cdc edng trinh da
cong bo phai ke den cud'n “Trach nhiem hinh su ddi vdi cac toi chd'ng lai
boat dong tu phap.” cua I.X.Vla-xop va I.M.Tria-gio- cd'p-va (nam
1968); “Cac toi chd'ng lai hoat dong tu phap” cua LM.Tre-.ro-niic (nam
1962) va “ Cac toi chong lai hoat dong tu phap” cua Ia.M.Cun-bec (nam
1962).
Ngoai ra con nhidu bai viet dang tren cac Tap chi cua Lien Xd
trudc day va Cong hoa lien bang Nga bien nay nhu tap chi “Nha nude va
phap luat” thuoc Vien Nha nude va phap luat Vien han lam Khoa hoc
Lien xd; “Tu phap Xd viet” thudc Bo Tu phap Lien xd... Tuy nhien cac
cong trinh va bai viet tren thudng tap trung nghien evru va phan tich tirng
cau thanh toi pham cu thd cua nhom toi pham nay.
3- Muc dich va nhiem vu cua luan an.
Muc dich cua luan an la tren co sd nghidn cuu, phan tich va danh
gia tinh hinh, nguyen nhan cua cac tdi xam pham hoat dong tu phap ke
tir khi Bo luat hinh su cua Nha nude ta cd hidu luc (1/1/1986) den nay,
danh gia cac quy dinh cua chuong “Cac toi xam pham hoat ddng tu
phap" trong Bo luat hinh su va vide ap dung cac quy dinh do trong da'u
tranh chong toi pham, tac gia neu ra mdt so kien nghi vd hoan thidn cac
quy dinh cua Bo luat hinh su vd cac toi xam pham hoat ddng tu phap.
Ddng thdi cung neu ra mot so bien phap phong ngira ddi vdi loai tdi nay.
Vdi muc dfch nghien cuu nhu tren. de tai dat ra nhung nhiem vu
nghien cun cu the sau day:
-.Nghien cuu. khao sat va danh gia tlnh hinh va nguyen nhan cac
toi xam pham hoat ddng tu phap trong 10 nam (1986-1995)va neu ra
mot so bien phap phong ngira.
- Phan tich vd mat khoa hoc nhung gidi han chu quan va khach
quan cua cac tdi xam pham hoat dong tu phap trong dd dac bidt chu
trong phan tich khach thd loai cua tdi pham, tu* dd nhan xet va danh gia
cac quy dinh cua phap luat hinh su hidn hanli vd ca sd cua trach nhiem
hinh su dd'i vdi nhom tdi nay.
- Phan tich va danh gia viec ap dung chinh sach hinh su dd'i vdi
cac tdi xam pham hoat ddng tu phap.
Trdn ca sd giai quyet cac va'n dd ly luan va thuc tidn neu trdn, dua
ra cac kien nghi ve sua ddi, bd sung mdt so quy dinh cua Bo luat hinh
su ve cac tdi xam pham hoat dong tu phap.
4- Dd'i tirong va pham vi nghien curu cua luan an
Do tfnh cha't da dang va phtrc tap cua cdc va'n de cd tfnh cha't tdng
quan trong qua trinh nghidn cun la: dd tai vira lien quan dd'n nhung
nguyen tac chung md Bd luat hinh su quy dinh, vira lidn quan dd'n nhung
va'n de trong linh vuc tdi pham hoc, ddng thdi con lidn quan dd'n nhieu
quy dinh cua phap luat ve td chuc va .hoat ddng cua cac ca quan tu phap
ndn tac gia khdng cd didu kien xem xet ta't ca cac khfa canh, cac noi
>
•
dung lidn quan dd'n nhom toi nay, va cung khdng cd didu kidn d£ nghidn
cuu tirng ca'u thanh tdi pham cu thd. Luan dn chi di vdo giai quyd't nhung
va'n dd ca ban cua de tai ve mat tdi pham hoc va khoa hoc luat hinh su
nhu tinh hinh. didn bien, ca ca'u, nguyen nhan va mdt sd' bien phdp
phong ngira tdi pham, nhung dau hieu dac trung cua ca'u thanh toi pham
Cl
nhom va vide ap dung chinh sach hinh su dd'i vdi cac tdi xAm pham hoat
dong tu phap.
5. Phircfng phap nghien cun:
Luan an duoc tliuc hidn tren co sd vAn dung nhung quan diem
cua chu nghia Mac- Ld nin va tu tudng H6 Chi Minh vd Nha nude va
phap luAt, vd bd may Nha nude va bd may tu phap , dudng ld'i, chinh
sach cua Dang trong dau tranh chong tdi pham qua cAc giai doan phat
tridn cua Nha nude ta.
- Dat vA'n dd nghien cuu cac tdi xAm pham hoat ddng tu phap
khdng tAch rdi vide nghidn cun cac chd' dinh khAc cua Bd luAt hinh su
(kd ca PhAn chung va PhAn cac tdi pham).
- CAch giai quyd't vA'n d£ trong luAn an ludn tuAn theo mdt Id gfc
la: tim hidu dOi tuqng cAn dAu tranh, nhu cAu dAu tranh, danh gia cac
bien phap dA'u tranh va trdn co sd dd mA xAc dinh cac bidn phap ,dAu
tranh chd'ng cac tdi xAm pham hoat ddng tu phap phu hop hon va cd hidu
qua hon.
- Cac phuong phap nghidn cun duoc su dung trong qua trinh thuc
hidn luAn an la: Phuong phap bien chung duy vAt, phuong phap lich su,
phuong phAp hd thd'ng, phuong phap so sanh phap luAt, phuong phap
thd'ng kd.
6. Dong gop mdi ve khoa hoc cua luan an:
Cai mdi cua luAn an th£ hidn d nhung di£m sau:
•• - DAy la edng trinh nghidn cun chuydn khao dAu tidn trong khoa
hoc phap ly v£ nhom tdi xAm pham hoat ddng tu phap trdn hai phuong
didn: tdi pham hoc va phap luAt hinh su.
- LuAn an khdng nhAm muc dfch gidi thidu, trinh bay cAc yeu td'
cAu thanh tdi pham cu thd ma di vao phAn tfch tren nhung net chung
7
nhat cac dau hieu dac trung cho mot nhom tdi pham; ket qua da'u tranh
chong toi xam pham hoat dong tu phap bang cac bien phap phap luat
hinh su. Tren co so danh gia tinh hinh, nguyen nhftn cua tdi pham ma
danh gia hieu qua cua cac quy dinh trong Bd luat hinh so vd cac tdi xam
pham hoat dong tu phap.
- Qua qua trinh nghien cuu da phat hien ra nhung di£m bat hop
ly, nhung chd hdng trong cac quy dinh cua chuong X - Phdn cac toi
pham cua Bo luat hinh str, tir do dua ra nhung kien nghi tuong ddi toan
dien vd sua ddi, bd sung cac quy dinh cua Bd luat hinh su ve cdc toi xam
pham hoat ddng tu phap.
- Viec danh gia tinh hinh, didn bien va tim ra nguydn nhan cua
cac tdi xam pham hoat ddng tu phap va neu ra cac bien phap phong ngira
co y nghia quan trong trong viec xac dinh hudng dau tranh, bidn phap
dau tranh chd'ng cac toi pham nay cua cac co quan bao vd phap luat.
- Cac kid'n nghi ve sua doi, bd sung nhung quy dinh cu thd cua
Bo luat hinh su vd cac tdi xam pham hoat ddng tu phap cd y nghia true
tiep ddi vdi viec sua ddi co ban va toan didn Bd luat hinh su hien hanh.
- Luan an cd the su dung nhu mdt tai lieu tham khao trong edng
t£c nghidn cuu, giang day vd luat hinh su va tdi pham hoc trong cac
trubng luat.
7.Bd cue cua luan an: Luan an gdm cd 131 trang, ngoai ph£n mo
d£u, ket luan, danh muc tai lieu tham khao cd 3 chuong vdi 9 tidt.
Chuang 1
CAC TOI XAM PHAM HOAT DONG
TV PHAP - NHUNG VAN Dll TOI PHAM HOC
1.1. DAC DIEM TINH HINH CAC TOI XAM PHAM HOAT DONG TIT
PHAP
Qua 10 nam thuc hien Bd luat hinh su, da cd thd rut ra nhung nhan
xet budc dau quan trong vd nhieu mat, trong do cd nhan xet vd tinh hinh
tdi pham noi chung va tinh hinh, didn bien, co ca'u cua cac tdi xam pham
hoat ddng tu phap noi ridng. Viec da'u tranh chd'ng toi pham, trong dd cd
cac tdi xam pham hoat ddng tu phap da thu dupe nhung ket qua dang
kd. Tuy nhien, trudc su didn bien ngay cang phuc tap cua tdi pham, yeu
cau dau tranh chong toi pham dat ra ngay cang cap thiet han. Viec
nghidn cuu va tim hieu nhung quy luat van dong ndi tai cua tinh hinh toi
pham se giup ta de ra nhung bien phap phap luat cung nhu cac bien phap
nghiep vu sac ben va cd hidu qua hon trong cudc dau tranh vdi cac tdi
xam pham hoat ddng tu phap.
Theo Dieu 230 cua Bo luat hinh su thi cac tdi xam pham hoat
dong tu phap la nhung toi xam pham den hoat dong dieu tra, truy to, xet
xu va thi hanh an. Nhu vay, khai niem toi xam pham hoat ddng tu phap
la mot khai niem cd tfnh tap hop. Viec nghidn cuu, dau tranh chd'ng va
phong ngua loai tdi nay khdng the khdng sir dung cac sd' lidu thd'ng ke
hinh su. Trdn thuc te, nhung so lieu thd'ng ke nay 1a mdt edng cu can
thiet cua viec to chuc hop ly cuoc da'u tranh chd'ng tdi pham. Se hoan
toan la hop ly khi xem xet tinh hinh tdi pham dudi goc dd cua cac qua
□WMI TAOB J
MW 1/ / m Id" 3(
■
i
m)dn girt/dn si Jm Mi do jib
dnif' flnb &v Jdx iiftHu do db $nc.
nsilq nihx idJ pho jjuo nhono
ji
do db ^nou jutHq id) ^nddo Hm;
gfuab hup
qn'iirln ob’iib urlJ KI
udv .nifiriq idJ fifo qjRj ofjrfq
odiV .rrorf Jdiib g/ij rn,uh yM-’j
idl fin'd ffrrfl ,suo icJ i.dn gnob nir
qhnq ndid oho ur|n grruo Jhu! qhri
ioJ oho idv dnst) r/hb odno oncn
■U'Ofi
jqjH,
.. ■,
;(f;
,f|
(I
hOo
no :>ndo jqm hj
1 0<
v;
>;[
9
trinh thong ke trong do vai tro quan trong thudc ve thong ke tu phap. Chi
co thong ke tu phap moi co kha nang dua ra dupe nhung thong tin tdng
the cd tinh khoa hoc, chufin xac vd thuc trang tinh hinh vi pham phap
luat. co c£u, chidu hudng phdt tridn cung nhu nguydn nh&n v2i didu kien
phat sinh cac vi pham va tdi pham [11]. Tir quan didm thdng ke, tinh hinh
toi pham la tdng so cac toi pham da thuc hien trong xa hdi (dac didm ve
lupng). Mat khac, tinh hinh toi pham la tdng the thdng nha't cac tdi pham
thuc hien trong xa hoi (dac didm vd cha't). Nhu v&y, giua cdc da'u hieu,
dac didm cua tinh hinh toi pham (toi pham nhu U mdt hien tuqng xa hdi,
thay doi vd mat lich sir, co tinh giai cAp, la mdt hien tupng phap ly - hinh
su) cd su thdng nhA't bidn chung cua nd - su thdng nhA't lupng - chat cua
hien tupng. Su thdng nhat dd dupe the hidn ca o quan hd cua tinh hinh
toi pham noi chung vdi tinh hinh cua mot nhom tdi pham nao dd va vdi
cac toi pham rieng le. Xet tren khfa canh triet hoc thi tinh hinh tdi pham
la cai chung, tinh hinh nhom toi xam pham hoat ddng tu phap la cai
rieng va tinh hinh cua mdi toi pham cu the trong nhom nay (tdi tron khdi
noi giam, tdi khong chap hanh an ...) la cai don nhat. Nhu vAy khai niem
tinh hinh tdi pham dupe xem xet o day la su thdng nhAt cua cac yeu td:
cai chung - nhung ddu hieu dac trung cho tinh hinh tdi pham ndi chung;
cai rieng - nhung dau hieu dac trung cho mdt nhom tdi (cd cung khach
thd loai) - cac toi xam pham hoat ddng tu phap, va edi don nhat - nhung
dau hieu dac trung cho mdt toi pham cu the trong nhom tdi cd cung
khach the loai. Do dd, tinh hinh tdi pham xam pham den hoat ddng tu
phap khong phai la su ket hop ngdu nhien, la tdng sd cac tdi pham thuc
hien trong xa hdi xet vd mat sd hoc ma la mdt su tap hop thdng nhdt.
bien chung cua cac dau hieu, dac tinh cua nd, la mdt he thdng cac toi
pham cu thd cAu thanh hien tupng dd; ddng thoi lai la mot bo phan hop
thanh cua tinh hinh toi pham ndi chung. Neu cd su thay ddi cua cac da'v
10
hieu, dac diem nao do trong he thong thi tat yeu se ddn den sir thay ddi
cua cac dau hieu, dac die'm khac va cua hidn tuqng noi chung. Vi v&y,
muon tac ddng den tinh hinh nhom tdi pham nay va dd ddn d£n loai trir
chung thi khdng nhung mot mat phai tac ddng den tung mat, tirng dac
didm cua no, mat khac phai co nhung bien phap tac ddng tdng thd den
toan bo tinh hinh toi pham noi chung.
Cung nhu tinh hinh tdi pham noi chung, tinh hinh toi pham xam
pham den hoat. dong tu phap boc Id ban cha't qua nhung thdng sd phan
anh ve sd luong va tinh chdt cua nd (cdc chi sd dinh luong va dinh tinh).
Trong dd cac thdng sd phan anh vd sd luong duoc bidu thi bang cdc khai
niem thuc trang (mdc dd) va ddng thai (didn bien) cua tinh hinh tdi
pham; con cac thdng sd phan anh mat dinh tinh cua hidn tuqng nay duoc
bieu thi bang khai niem co cau va tinh chat cua tinh hinh toi pham.
Nhu vay, tinh trang va dong thai, co cdu va tinh chat cua tinh hinh
toi pham se hop thanh noi dung co ban cua tinh hinh tdi pham xam
pham den hoat dong tu phap.
Trude het edn xem xet cac chi sd vd dinh luong. Khi xac dinh sd
luong cac toi x&m pham hoat dong tu phap da duoc thuc hidn, c£n tinh
o
z
tdng edng cac sd luong sau:
1, Sd luong toi pham va nhung ngudi bi Toa an xet xu va tuydn
ban an cd toi;
2, Sd luong cac vu an bi dinh chi trong qua trinh didu tra, truy td
va xet xu;
3, Du lieu ve cac tdi pham khdng duoc phat hidn (cac tdi pham
dn);
11
4, Mu’c dd cua tinh hinh tai pham.
Yeu td' thu hai cdn quan tarn la didn bien (ddng thai) cua tinh hinh
cac tdi xam pham hoat ddng tu phap - tu’c la su van ddng va thay doi cua
thuc trang va co ca'u cua tinh hinh tdi pham qua tting nam.
De danh gia chfnh xac tinh hinh tdi pham cdn xem xet hai phdn
co ban: phan tdi pham io va phdn toi pham an.
Khoa hoc nghidn cuu vd toi pham da khdng dinh rdng tdi pham la
mot hien tupng xa hdi va tinh hinh tdi pham thuc te xay ra trong xa hdi o
mdi giai doan la mdt thuc td' tdn tai khach quan. Khi Bd luat hinh su cd
hidu luc thi hanh thi toan xa hoi da co mdt co so phap ly dd ddu tranh voi
tdi pham xay ra trong thuc te. Qu? trinh phat hien, didu tra, truy td' va xdt
xu ddu nhdm vao va dtra trdn cac quy dinh cua Bd luat vd cac tdi xam
pham hoat ddng tu phap. Theo Idgfc nay va can cu: vao tinh hinh thuc td'
da'u tranh chong toi pham, co thd tha'y tinh hinh tdi pham co ca'u true
gdm nhieu phdn khac nhau trong dd cd the tha'y phdn tdi pham rd dd'i
trong vdi phdn tdi pham an va cung tao nen tinh hinh tdi pham thuc td'
xay ra trong xa hdi. Nd bao ham toan bd sd' tdi pham va ngubi pham tdi
da chiu tac ddng cua viec xu ly hinh su, tuc la da roi vao qua trinh phat
hien, dieu tra, truy td', xet xu va dupe dua vao con sd' thd'ng kd hinh su.
1.1.1-Phan toi pham rd
Can cir vao cac giai doan cua to tung hinh su va' ket hop vdi vide
xem xet thuc td' hoat dong cua cac co quan bao vd phap luat, phdn tdi
pham ro dupe xac dinh thdng qua so tdi pham vd ngudi pham tdi qua xet
xu vd sd toi pham vd ngudi pham toi khdng qua xet xic.
Sd toi pham vd ngudi pham toi qua xet xu
12
So lupng cac tdi xam pham hoat ddng tu phap qua xet xu bao gdm
lu'c phap luat.Trong trubng hop cuoc da'u tranh chd'ng cac tdi pham nay
dat den muc “ly tuong” thi tinh hinh toi pham qua xet xu se tiem tien
dd'n tinh hinh toi pham thuc te xay ra. Tu’c la trong trubng hop nha lam
luat nam bat dupe yeu cau cua thuc te xa hoi va co kha nang tien hanh
toi pham hoa va hinh su hoa ta't ca nhung hanh vi nguy hiem cho xa hoi
xam pham den hoat dong tu phap va trong trubng hop moi hanh vi pham
toi ddu bi phat hidn va xu ly ( trie la tdi pham an gan nhu bang khdng).
Nguqc lai neu phan toi pham rd chi chiem mdt ty le nhd thi cd thd do
nhung nguyen nhan nhu : cac co quan didu tra, truy td' va xet xu khdng
dap ung dupe yeu cdu dau tranh chong tdi pham, khdng phat hidn, didu
tra va chung minh dupe toi pham theo cac quy dinh cua phap luat; hoac
la nhung quy dinh cua Bd luat hinh su vd cac tdi xam pham hoat ddng tu
phap khdng con phu hop vdi tinh hinh nua...
Tuy chi la mot phan cua tinh hinh toi pham thuc te' song xet ve co
cau thi tinh hinh toi pham qua xet xu van la mot hinh anh thu nhd cua
tinh hinh tdi pham thuc td' va trong so lieu thd'ng kd hinh su hidn nay, nd
dupe phan anh ro net nhat thdng qua sd' lieu thd'ng kd an hinh su xet xu
so tham cua Toa an nhan dan cac cap. Khi danh gia va nhan xet vd tinh
hinh toi pham can dat cac sd' lieu noi trdn trong md'i tuong quan vdi cac
so lieu cua tinh hinh xet xu so tham o mot giai doan nha't dinh vd ta't ca
cac loai tdi pham trong ca nude, vd timg nhom tdi pham trong Bo luat
hinh su va so lieu xet xu so tham vd tung toi danh trong chuong “Cac tdi
xam pham boat ddng tu phap”. Qua qua trinh khao sat, thu thap sd' lieu
cua tac gia, cd thd neu ra mot so diem dudi day:
13
Trtrdc het, can xem xet moi tuong quan giua so lupng cac tdi
pham xam pham boat dong tu phap qua xet xu vdi tong so tdi pham noi
chung bi dua ra xet xu trong cac nam 1986-1995 tren pham vi toan qud'c.
Moi tuong quan do dupe thd hien qua hang nam nhu sau: nam 1986:
54/20347 (0,26%); 1987: 73/21850 (0,33%); 1988: 120/24699 (0,48%);
1989: 134/19161 (0,69%); 1990: 246/25024 (0,98%); 1991: 217/24006
(0,91%); 1992: 378/23636 (1,59%); 1993: 484/32751 (1,48%); 1994:
512/31195 (1,64%); 1995: 573/32722 (1,75%).
Nd'u so sanh vdi cdc nhom tdi khac cd th£ rut ra mdt sd' nhan xet
dudi day:
- Bo luat hinh su co 194 dieu luat (o phan cac toi pham) quy dinh
vd cac ca'u thanh toi pham cu the, trong do cac toi xam pham hoat ddng
tu phap chiem 17 dieu luat (ty Id 8,75% t6ng sd' cdc didu quy dinh vd
ca'u thanh toi pham cu the). Nhung tuong quan giua so lupng cua nhdm
tdi pham nay vdi cac nhdm khac ra't khac nhau. Vi du neu so vdi nhdm
tdi xam pham sd huu cua cong dan (12 dieu luat) trong hai nam 1991,
1992 chiem 47,63% va 49,37%; nhdm toi xam pham tfnh mang, stic
khoe, nhan pham, danh du cua con ngudi (17 didu luat) trong hai nam
1991 va nam 1992 chiem 16,25% va 16,95% tdng sd' tdi pham bi dua ra
xet xu thi nhdm tdi xam pham hoat ddng tu phap chid'm ty Id ra't tha'p
(0,9% va 1,59%). Nhung ne'u so vdi nhdm tdi xam pham cac quydn tu
do dan chu cua cong dan (9 dieu luat), cac tdi pham ve chdc vu (9 dieu
luat) thi sd' lupng toi xam pham hoat ddng tu ph£p lai cap hon. (Cac tdi
xam pham quydn tu do dan chu cua edng dan nam 1991: 0,14%, nam
1992: 0,17% va cdc toi pham ve chuc vu nam 1991: 0,25%, nam 1992:
0,25% tren t6ng sd' cac tdi pham bi dua ra xet xu tren pham vi toan
qud'c).
14
De danh gia day du hon phan tdi pham qua xet xu, can xac dinh so
luo’ng bi cao da bi dua ra xet xu so thdm. Theo thdng ke cua Toa an nhAn
dan cac cfip, so tong sd bi cao bi dua ra xet xu so tham vd cac toi x^m
pham boat dong tu phap vdi sd bi cao bi dua ra xet xu vd tdt ca cac loai
toi pham tren toan quoc thi sd bi cao da thuc hien cac hanh vi x&m pham
den hoat dong tu phap bi dua ra xet xu chiem ty Id 0,94%, cu the la: nam
1986: 84/28069; 1987: 119/31832; 1988: 171/36052; 1989: 198/27852;
1990:
342/47327;
1991:
296/39920;
1992:
491/31940;
1993: .
630/35992; 1994: 662/47822; 1995: 792/54008 *
Can cd vao cac sd lieu thdng ke cua Toa an nhan d&n cac cdp, co
the thay rdng sd toi pham va ngudi pham tdi xdm pham hoat ddng tu
phap qua xet xu so thdm va bi cao da co ban an ket toi gan vdi con sd ve
tinh hinh toi pham ma chung ta cdn tim hon, do dd da phan anh mot
each tuong doi chinh xac tinh hinh toi pham qua xet xu. Boi vi trong sd
nhung ban an so thdm bi khang cao va khdng nghi theo theo trinh tu
phuc thdm thi khi xet xu phuc tham sd bi cao dupe tuyen bd khdng cd
toi chiem ty Id rat it. Vi du nam 1994, cac Toa an cdp phuc thdm trong
ca nude thu ly 58 vu (cd khang cao va khang nghi doi vdi ban an so
thdm) da xet xu 47 vu vdi 60 bi cao thi chi 1 vu la tuyen bd bi cdo khdng
co tdi, 41 vu
y an so thdm va sd con lai la sira ban an nhung khdng
dang ke.
Qua cac sd lieu thdng ke cd dupe, cd the thay tinh hinh tdi pham
qua xet xu phan anh ro net mot sd dac diem dd la:
- Khuynh htco'ng tang d mot so toi pham cu the:
15
Xet tren binh dien chung, trong didu kien phat trien kinh te -
xa hoi hien nay, tinh hinh tdi pham thuc t£ xay ra chtra the dat ddn qua
trinh “tieu vong” ma chi co thd bi han che toe dd tang o mdt mac dd nha't
dinh. Boi vay khuynh hudng tang cua tinh hinh tdi pham qua xet xu
khdng ddng nghia vdi tinh hinh xtfu di cua tr£Lt tu xa hdi. Trong xu
hudng tang cua tdi pham ndi chung van cd nhung tdi pham cu thd nao dd
bi triet tieu trong qua trinh phat trien kinh td - xa hdi cua da't nude.
Cac toi x^m pham hoat dong tu phap nhin chung la cd chieu
hudng tang va cd muc tang nhieu nha't trong 10 nhom tdi pham cua Bd
luat hinh su. Day cung la nhom tdi pham duy nha't trong 10 nhdm tdi cd
sue tang bdn bi trong sud't cac nam 1986 den 1995. Vide tang nhu vay co
nhidu nguyen nhan, trong dd co nguyen nhan la kha nang didu tra, xu ly
cac tdi pham nay hang nam cd kha hon.
Trong cac tdi pham cu the cua nhdm tdi nay thi toi pham co mdc
tang cao nha't la “toi khdng cha'p hanh an”: nam 1993 gap 13,4 lan, nam
1994 ga'p 8 Un va nam 1995 gap 7 Un so vdi nam 1986, hay tdi trd'n
khdi noi giam nam 1993 gap 8,7 Un, nam 1994 gap 10,2 Un, nam 1995
gap 11,46 Un so vdi nam 1986.
I
Bdn canh khuynh hudng tang ndi chung cua ca nhdm va mdt vai
tdi pham cu thd, cung dd nhan tha'y rang co mdt sd' tdi pham muc tang
giam khdng dang ke nhu tdi thidu trach nhiem de ngudi bi giam trd'n;
lam dung chdc vu, quyen han tha trai phap luat ngudi bi giam; vi pham
viec nidm phong, kd bien tai san.
Qua cac sd' lieu thd'ng ke co the tha'y co ca'u ndi tai cua tinh hinh
toi pham qua xet xu cua cac tdi xam pham hoat ddng tu phap trong 10
nam the hien nhu sau:
16
- Nhieu nhat la tdi tron khdi noi giam (Dieu 245 Bd luat hinh su),
chiem tdi 85,58% tdng sd vu an bi dua ra xet xu.
- Tiep theo la tdi khdng chap hanh an, can trd thi hanh dn (9,62%).
- Cac tdi pham khac trung binh dao ddng tir 0,04% dd'n 1,18%
tdng sd vu an bi dua ra xet xu.
- Co 5 Didu luat quy dinh cac tdi xdm pham hoat ddng tu phap
ma cac Toa an khdng mang ra xdt xu dupe vu nao tuy co quan dieu tra
co khdi td vu an do la: truy cuu trach nhiem hinh su ngudi khdng co tdi
(Didu 231), ep buoc nhan vien tu phap lam trdi phdp ludt (Didu 233); buc
cung (Didu 235); tu choi khai bao, tir chd'i ket luan gidm dinh(Didu 242);
mua chuoc hoac cudng ep ngudi khac khai bdo gian ddi, cung c£p tai
lieu sai su that (Didu 243).
Nhu vay budc dd.u co thd rut ra kd't luan la: cac tdi xam pham hoat
ddng tu phap ma chu thd la nhung ngudi tham gia td tung, ngudi cd
nghi a vu chap hanh an chiem da sd, con cac tdi ma chu the la can bd,
nhan vien tu phap chiem mdt ti Id ra't it.
- Ve van de tdi pham, tdi pham nguy hiem:
Do nhieu nguyen nhan khach quan va chu quan, .cac bao cao cua
Toa an dia phuong vd va'n de tai pham trong c£c tdi xanl pham hoat ddng
tu phap dd'i vdi nhan than bi cao chua dupe ddy du, va trong bi£u miu
thong ke xet xu dua ca con sd thd'ng ke tai pham, tai pham nguy hi£m
vao chung mdt cdt . Do dd chi cd dupe con so chung ca ve tai pham va
tai pham nguy hiem chd chua tach biet dupe hai loai sd lidu thd'ng kd
nay. Qua cac so lieu thd'ng kd xet xu so thdm cua Toa an nhan dan cdc
cap tir 1990 dd'n hd't 1995 (tu 1986 - 1989 khdng cd thd'ng kd phdn nhan
17
than cua cac bi cao trong cac toi xam pham hoat dong tu phap) thi so
lu'ong bi cao tai pham nhu sau: nam 1990: 21,05%; 1991: 9,12%; 1992:
7.33%; 1993: 12,54%; 1994: 14,04%; 1995: 11,74%.
Nhu vay so bi cao tai pham trong cac vu xam pham hoat dong tu
phap trung binh hang nam la 12,62%.
- Ve do tuoi cua cac bi cao nhin chung trong 17 didu luat cua
chuong “Cac toi xam pham hoat dong tu phap” cua Bb luat hinh su thi
co nhieu cbu thanh tbi pham ma ngudi thuc hien chung chi co thd la
ngudi da thanh nien, vi du nhu co cac toi pham chi co can bo nhan vibn
tu phap mdi la chii thd nhu: ra ban an hoac quyet dinh trai phap luat; led
dung chu*c vu quyen han tha trai phap luat ngubi bi giam; truy cuu trach
nhiem ngucri khong co tbi; dung nhuc hinh; bu*c cung; lam sai lech ho so
vu an
Qua cac con so thong ke tu 1990 ddn 1995 cho tha'y trong sb cac
bi cao bi xet xir vd cac tbi xam pham hoat dong tu phap thi sb bi cao tren
30 tuoi chiem sb luong Ibn nhat tbi 71,66%. Didu nay chung to nhan
than cac bi cao tucmg doi nguy hidm vi b Ida tubi trbn 30 da bao dam su
chin chan vd suy nghi nhung van co y pham tbi va do do co thd khang
dinh tinh chbng db'i phap luat cua sb dbng cac bi cao trong nhom toi nay
la quyet liet.
Trong khi do tong sb bi cao la nu tren tbng sb bi cdo bi xet xir vd
ta't ca cac loai toi pham tren toan quoc nam 1994 la 5,63% va nam 1995
la 9,47%. Nhu vay so nu gidi pham vao cac tbi xam pham hoat dbng tu
phap chiem ty 1^ trung binh la 2,89%.
DAl HOC COM IP. HOM
THIT
•
(
18
- Ve dac diem nghe nghiep, Me vu:
Tir nam 1990 theo sd' lieu thd'ng kd xet xir so thdm cho tha'y sd'
ngirdi pham tdi la can bd cong nhan vien, vidn chiic ra't ft, cu thd la: nam
1990: 1,46%; 1991: 3,72%; 1992: 0,41%; 1993: 0,79%; 1994: 0,44%;
1995: 0,37%.
Nhir vay, so can bd cdng nhan vien chtfc pham tdi xam pham hoat
ddng tir phap bi dua ra xet xir trung binh hang nam chiem 1,20% va ngay
cang giam ddn. Vi nhu da noi o trdn, nguyen nhan cua hidn tuong nay la
sd lupng cac tdi pham ma chu thd la nhung ngudi co chufc vu, quydn han
trong hoat ddng tu phap (birc cung, nhuc hinh, ra ban an hoac quyd't dinh
trai phap luat) dupe phat hidn va dua ra xet xu ra't ft.... Day la nhung chu
thd da du dieu kien vd dd tudi dd tro thanh vidn chtfc trong bo may Nha
nude vdi nhung nhiem vu va tham quydn nha't dinh theo quy dinh cua
phap luat. Ngoai cac chu thd noi trdn, cac tdi pham khac cd thd do ngudi
chua thanh nien thuc hien nhu trdn khdi noi giam, che giau tdi pham,
khdng to giac tdi pham... Noi chung sd' ngudi chua thanh nidn chiem
mot ti Id khdng dang kd, trung binh chua de'n 1% trdn tdng sd' cac bi cao
bi xdt xu ve tdi xam pham hoat ddng tu phap.
- Ve dan toe:
So' bi cao la ngudi dan toe xam pham dd'n hoat ddng tu phap trung
binh hang nam chiem 2,05% tdng sd' bi cao dua ra xet xu va sd' bi c£o
nay chu yeu pham vao tdi trd'n khdi noi giam:
Qua nhung diem vira phan tich cd thd rut ra mdt sd' nhan xet nhu
sau:
- Phdn toi pham va ngudi pham tdi qua xet xir so tham da phan anh
mdt each tuong dd'i tinh hinh, didn bien cua cac tdi xam pham hoat ddng
19
tir phap nhung nam gfin day. Ro rang la cac tdi pham thuoc nhom nay
ngay cang duoc phat hien va xu ly nhieu ho*n.
- Do tinh chat da dang cua cac chu the (ngudi co chu'c vu quydn
han trong hoat dong tu phap; nhung ngudi tham gia td tung va ca nhung
ngu’di binh thudng khac) nen didn bidn cua cac toi xam pham hoat dong
tu phap ngay cang tro nen phuc tap. Hon nua, hoat dong cua Toa an dupe
md rong hon ra cac pham vi xet xu ca tranh chap kinh td, tuydn bd pha
san doanh nghiep, tranh chap lao dong va cac vu an hanh chfnh nen
pham vi tac dong cua cac toi pham nay cung rong hon. Day la mdt didm
rdt dang luu y trong viec du bao va dau tranh vdi cac tdi xam pham hoat
dong tu phap.
De cd mot buc tranh toan didn hon vd tinh hinh tdi pham , can phai
xem xet den ydu td thu hai: nhung toi pham va ngudi pham tdi khdng
qua xet xu.
So toi pham vd ngudi pham toi khdng qua xet xu.
Viec danh gia tinh hinh toi pham can cu vao nhung sd lieu tdi
pham va ngudi pham toi khdng qua xet xu la mdt di£m dang chu y khi
Bd luat hinh su quy dinh khai nidm tdi pham (tai Dieu 8) va Bd luat td
tung hinh su quy dinh nguyen tac suy doan vd tdi (tai Didu 10).
Nhung hanh vi nguy hiem cho xa hdi b mhc dd tdi pham song
chua du hoac khdng du dieu kidn de dua ra xet xu ddu nam trong pham
tru tinh hinh toi pham xam pham den boat ddng tu phap.
20
vi nhung can ch khac nhau ma phap luat da quy dinh. Can cd vao cac
quy dinh cua Bd luat hinh su va Bo luat td tung hinh su, c6 th£ phan chia
cac can cu dinh chi vu an lam hai loai: cac can cd co tinh chat minh oan
va cac can cd khdng co tinh cha't minh oan.
Cac can cd co tmh chat minh oan la:
- Khdng cd su viec pham toi (diem l.Didu 89 Bd luat td tung hinh
su).
- Hanh vi khdng cdu thanh tdi pham (diem 2, Di£u 89 Bd luat td
tung hinh su) .
Va cac can cd khdng cd tinh cha't minh oan la:
- Da het thdi hieu truy cuu trach nhiem hinh su (diem 5, Didu 89
Bd luat td tung hinh su).
- Bi can, bi cdo chd't (tru trubng hop cdn tai tham ddi vdi ngudi
khac-diem 7, Dieu 89 Bo luat td tung hinh su).
- Toi pham dupe dai xa (di£m 6, Dieu 89 Bd luat td tung hinh su).
- Khdng chdng minh dupe bi can pham tdi mac du da hdt thdi han
dieu tra (di£m b, khoan 1, Didu 139 Bd luat td tung hinh str).
- Cac can cd ve midn trach nhiem hinh su, midn truy cdu trach
nhiem hinh su quy dinh tai Didu 16 Bd luat hinh su ( tu y nua chdng
cham ddt viec pham tdi); khoan 1 Dieu 48 Bd luat hinh su (khi tid'n hanh
dieu tra, xet xu, do su chuyen bid'n cua tinh hinh ma hanh vi pham tdi
hoac ngudi pham tdi khdng con nguy hiem cho xa hdi nua); khoan 3
Dieu 59 Bd luat hinh su (neu la ngudi chua thanh nidn pham tdi ft
nghiem trong, gay hai khdng ldn, co nhieu tinh tid't giam nhe va nd'u
