Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

1

I. PHẦN MỞ ĐẦU
I.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục phổ thông, việc đổi mới phương pháp
dạy học được coi là một nhiệm vụ trọng tâm, một yêu cầu bức thiết đối với tất cả
các cấp học, bậc học nước ta. Đổi mới phương pháp dạy học nhằm góp phần đào
tạo những con người: tích cực, tự giác, năng động, sáng tạo, có năng lực vận
dụng những kiến thức được học vào cuộc sống. Đồng thời đổi mới phương pháp
dạy học nhằm tác động vào tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú cho người học,
hướng tới việc học tập chủ động, loại bỏ thói quen học tập thụ động.
Xuất phát từ mục tiêu chung của bộ môn Âm nhạc ở trường THCS là tiếp
tục củng cố, xây dựng phát triển năng lực âm nhạc cho học sinh. Qua phân môn
Âm nhạc thường thức, cung cấp cho các em những hiểu biết sơ lược mang tính
phổ biến về các hoạt động của nghệ thuật âm nhạc như sáng tác, biểu diễn, các
sinh hoạt âm nhạc, các loại nhạc cụ, các vấn đề của đời sống âm nhạc xưa và
nay, mối quan hệ giữa âm nhạc với đời sống, tác giả, tác phẩm âm nhạc có ảnh
hưởng trong xã hội.
Phân mơn Âm nhạc thường thức góp phần giáo dục cho các em có tình
cảm, đạo đức trong sáng, lành mạnh, hướng tới cái đẹp trong cuộc sống, nâng
cao hiểu biết về vốn sống, văn hố xã hội. Nói cách khác phân mơn Âm nhạc
thường thức góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục cho học sinh có một trình độ
“Văn hố âm nhạc” nhất định.
Chính vì xác định được mục tiêu của phân mơn cũng như xác định được
tính phức tạp, trừu tượng của môn học. Bản thân tôi là Giáo viên trực tiếp giảng
dạy nên tơi phải tìm mọi cách tiếp cận và thường xuyên đổi mới phương pháp
giảng dạy cho phù hợp với tính chất của phân mơn và thu hút học sinh hứng thú
học tập. Từ đó tơi quyết định đặt tên cho đề tài nghiên cứu của mình là “Đổi mới

phương pháp dạy học trong phân môn Âm nhạc thường thức”.
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

2

I.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Trong đề tài này tôi sẽ tập trung nghiên cứu nhằm vào 3 mục đích chính:
 Tìm hiểu chương trình phân mơn Âm nhạc thường thức ở
trường THCS.
 Dạy Âm nhạc thường thức theo hướng đổi mới nhằm phát
huy tính tích cực và giáo dục văn hóa âm nhạc cho học sinh.
 Phương tiện và đồ dùng dạy học phục vụ cho dạy học âm
nhạc thường thức.
I.3. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM

Thực hiện triển khai nhiệm vụ năm học của Ngành về việc dạy âm nhạc
trong chương trình thay sách giáo khoa và đổi mới phương pháp dạy học. Bản
thâm tôi được trực tiếp giảng dạy ở trường THCS Mạo Khê 2. Qua 3 năm thay
sách và đổi mới phương pháp dạy học, bản thâm tôi được học tập, bồi dưỡng và
tự nghiên cứu đã học tập được từ các lớp học của Ngành, của nhà trường và các
đồng nghiệp nhiều vấn đề về nhận thức, về phương pháp dạy học, về sử dụng
trang thiết bị và tổ chức lớp học.
I.4. ĐÓNG GÓP MỚI VỀ MẶT LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

 Về mặt lý luận
Mong muốn của tơi trong đề tài này là sẽ đóng góp thêm một số ý kiến bổ

sung để mơn Âm nhạc nói chung và phân mơn Âm nhạc thường thức nói riêng
có một phương pháp giảng dạy mới tạo được hứng thú cho học sinh khi học
phân môn này. Cụ thể:
+ Về đồ dùng dạy học
+ Về tổ chức lớp học
+ Về cách sử dụng sách bài tập
+ Về phương pháp dạy học

Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

3

 Về mặt thực tiễn
Giúp học sinh có nhận thức sâu sắc về phân môn Âm nhạc thường thức và
có dấu ấn tạo được khung chương trình cần giới thiệu:
+ Giới thiệu một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu
+ Một số nhạc cụ dân tộc và nhạc cụ phương tây phổ biến
+ Dân ca Việt Nam, một số hình thức sinh hoạt âm nhạc dân gian
+ Một số thể loại nhạc đàn đơn giản
+ Về tác dụng và ảnh hưởng của âm nhạc trong đời sống xã hội
+ Đôi nét về sáng tác thiếu nhi…

II. PHẦN NỘI DUNG
II.1. CHƯƠNG 1 : TỔNG QUAN

Quá trình giảng dạy âm nhạc mà trong đó có nội dung âm nhạc thường
thức, nếu người giáo viên âm nhạc ln có ý thức về yêu cầu giáo dục thẩm mỹ

qua môn học của mình, chắc chắn chúng ta sẽ có những suy nghĩ để cải tiến,
sáng tạo làm cho giờ học thêm sinh động, hấp dẫn mà mang đến cho học sinh
những xúc cảm, tình cảm thẩm mỹ âm nhạc thực sự. Điều đó góp phần rất quan
trọng vào việc làm đẹp tâm hồn của các em. Vì thế, muốn đẩy mạnh giáo dục
thẩm mỹ để nâng cao năng lực thẩm mỹ âm nhạc cho học sinh thì khơng có cách
nào khác ngồi việc nâng cao chất lượng giờ dạy âm nhạc qua tất cả các yếu tố
như: nội dung, phương pháp, phương tiện….và nhất là phải tạo ra một môi
trường âm nhạc sinh động làm cho học sinh vừa là người học, vừa là người
hưởng thụ và sáng tạo, sáng tạo ở đây có thể xem là sự sáng tạo trong cảm nhận
các hình tượng âm nhạc, các nội dung tác phẩm và sáng tạo trong cách biểu cảm
bài hát và trình diễn tác phẩm…
Khi đánh giá về năng lực chuyên môn, năng lực giảng dạy của giáo viên
âm nhạc, một môn học mà bản thân nó đã mang sẵn những yếu tố giáo dục thẩm
mỹ, không thể chỉ căn cứ vào việc truyền thụ kiến thức, kỹ năng đơn thuần của
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

4

giáo viên mà điều quan trọng hơn là phải xét sự tác động vào cảm xúc, tình cảm
và tâm hồn của học sinh. Sau mỗi bài âm nhạc thường thức học sinh cảm nhận
thêm một nét mới về âm nhạc với đời sống. Vì vậy ở mỗi tiết dạy, mỗi đơn vị
kiến thức cung cấp cho học sinh tôi luôn quan tâm đến việc liên hệ bài học đó
với thực tế cuộc sống. Thơng qua nhiều con đường khác nhau, bảo đảm yếu tố
sinh động, nhẹ nhàng mà dễ hiểu với các nội dung phù hợp và có tính giáo dục
cao.
Giờ dạy với phân mơn âm nhạc thường thức thành cơng theo tơi chính là
sự tự kỳ cơng, sáng tạo ngay từ khâu chuẩn bị thật chu đáo các thiết bị dạy học.

Trên cơ sở đó tổ chức hình thức giờ dạy một cách phù hợp, sáng tạo, tạo khơng
khí sơi nổi trong học sinh. Và cuối cùng, là nghệ thuật của người dạy hướng học
sinh đến với cái đích của giờ dạy là khắc sâu kiến thức trọng tâm của bài học.
II.2. CHƯƠNG 2 : NỘI DUNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Những kiến thức phổ thông về âm nhạc mà học sinh nên biết và cần biết
tạo thành nội dung phân mơn âm nhạc thường thức (cũng có tài liệu gọi là
thường thức âm nhạc, sẽ khơng chính xác nếu gọi là thưởng thức âm nhạc) đem
đến cho học sinh những hiểu biết sơ lược mang tính phổ biến về các hoạt động
của nghệ thuật âm nhạc.
II.2.1. Tìm hiểu chương trình phân mơn âm nhạc thường thức ở THCS

Chương trình âm nhạc THCS (ban hành theo Quyết định 03/2002/QĐ
BGD&ĐT ngày 24/1/2004 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo) quy định nội
dung phân môn âm nhạc thường thức như sau:
- Nghe nhạc có dẫn giải khoảng 20 tác phẩm để giới thiệu một số tác giả
tiêu biểu của âm nhạc Việt Nam và thế giới (một số nhạc sĩ được giải thưởng Hồ
Chí Minh về văn học, nghệ thuật, một số nhạc sĩ quen biết với thiếu nhi và một
vài nhạc sĩ thuộc trường phái cổ điển, lãng mạn và cận đại phương Tây).
- Giới thiệu:
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

5

+ Một số nhạc cụ dân tộc và nhạc cụ phương Tây phổ biến.
+ Dân ca Việt Nam, một số hình thức sinh hoạt âm nhạc dân gian.
+ Một số thể loại nhạc đàn đơn giản

+ Về tác dụng và ảnh hưởng của âm nhạc trong đời sống xã hội .
+ Đôi nét về sáng tác ca khúc thiếu nhi.
* Cụ thể:
 Lớp 6: Phần giới thiệu tác giả, tác phẩm:
- Nhạc sĩ Văn Cao và bài hát “Làng tôi”
- Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước và bài hát “Lên đàng’
- Nhạc sĩ Phong Nhã và bài hát “Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên
nhi đồng”
- Nhạc sĩ Mô - da
 Lớp 7: Phần giới thiệu về các nhạc cụ và các hình thức biểu diễn
- Sơ lược về một vài nhạc cụ phương Tây
- Một số thể loại bài hát
- Vài nét về âm nhạc thiếu nhi Việt Nam
- Vài nét về dân ca một số dân tộc ít người
 Lớp 7: Giới thiệu một số bài đọc thêm
- Hội Lim
- Hội xuân “Sắc bùa”
- Xuất xứ một bài ca
- Đàn tranh
- Đàn bầu
- Tiếng sáo Việt Nam…


Lớp 6: Giới thiệu một số bài đọc thêm
- Âm nhạc ở quanh ta
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”


6

- Mõ và chuông
- Trống đồng thời đại Hùng Vương
- Âm nhạc có từ bao giờ?
II.2.2. Dạy âm nhạc thường thức theo hướng phát huy tính tích cực và

giáo
dục văn hoá âm nhạc cho học sinh
Như chúng ta đã biết thời lượng dành cho âm nhạc thường thức trong các
tiết học được biên soạn trong sách giáo khoa rất hạn hẹp, do đó muốn dạy học
theo phương pháp đổi mới để phát huy tính tích cực của phân mơn này, giáo
viên phải có sự chuẩn bị thật đầy đủ, kỹ càng. Cụ thể là:
- Phải nắm vững các nội dung kiến thức cần truỳên đạt cho học sinh với
những thơng tin ngắn gọn, xúc tích.
- Phải có những câu hỏi gợi mở để học sinh cùng tham gia vào bài học
- Phải chuẩn bị minh hoạ các bài hát, bản nhạc do giáo viên tự trình bày
hoặc dùng băng, đĩa cho học sinh nghe.
- Chuẩn bị tranh ảnh liên quan đến nội dung bài học.
Các nội dung âm nhạc thường thức được viết trong sách giáo khoa hết sức
ngắn gọn do đó giáo viên cần sưu tầm thêm tư liệu để tham khảo, vừa để bổ
sung kiến thức cho bản thân, vừa có thể cung cấp thêm cho học sinh ở mức độ
cần và đủ.
Phân môn âm nhạc thường thức có 4 dạng bài là:
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
- Giới thiệu nhạc cụ.
- Giới thiệu các hình thức biểu diễn.
- Một số vấn đề của đời sống âm nhạc.
Những dạng bài trên có đặc điểm và tính chất khác nhau, do đó mỗi dạng
bài nên theo một quy trình dạy học riêng. Dù thực hiện theo quy trình nào cũng

Hồng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

7

phải coi trọng phần minh hoạ bằng âm thanh và hỏi - đáp để thầy với trò và giữa
học sinh với nhau cùng tham gia hoạt động.
 Đối với dạng bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm
Giáo viên cho học sinh làm quen với các nhạc sĩ, với những thông tin cơ
bản nhất như: tên thật, bút danh, năm sinh, quê quán và đôi nét về sự nghiệp
sáng tác âm nhạc của các nhạc sĩ. Một số tác phẩm nổi tiếng và các thành tích
mà các nhạc sĩ đã đạt được. Tiếp theo là giới thiệu một số bài hát điển hình với
lời bình ngắn gọn, súc tích và một bản nhạc kèm theo.
Ví dụ: Muốn giới thiệu về nhạc sĩ Hoàng Vân ta cần chú ý 4 nét chính sau
đây:
- Tóm tắt thân thế, sự nghiệp: Nhạc sĩ Hồng Vân tên thật là Lê Huy Ngọ,
cịn có bút danh là Y - Na, sinh năm 1930 tại Hà Nội
- Những sáng tác thành công: Tôi là người thợ mỏ, Tình ca Tây Nguyên,
Con chim vành khuyên, Ca ngợi Tổ quốc…
- Danh hiệu nhạc sĩ đã đạt được: Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học
nghệ thuật
- Tác phẩm nổi tiếng cần giới thiệu: Bài hát “Hò kéo pháo”
+ Lời bình: Bài hát “Hị kéo pháo” của nhạc sĩ Hoàng Vân âm vang mãi
cùng chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ năm 1954. Bài hát nói lên nỗi vất vả,
gian nan của bộ đội ta ngày đêm phải đưa những cỗ pháo nặng hàng tấn vượt
qua dốc núi, chiếm lĩnh trận địa.
+ Bài hát: Giáo viên treo bảng phụ có đầy đủ nốt nhạc và lời ca. Giáo viên
có thể trình diễn bài hát hoặc có thể cho học sinh nghe đĩa hoặc xem hình ảnh

Khi cho học sinh nghe nhạc cần phải cho nghe hai lần, sau khi giáo viên
thuyết trình, giới thiệu và nghe lần thứ 2, học sinh nêu lên cảm nhận và trao đổi
về tác phẩm được nghe.
Ví dụ: Giới thiệu về nhạc sĩ Lưu Hữu Phước và bài hát “Lên đàng”
- Giáo viên gợi ý để học sinh có thể trả lời được những câu hỏi như:
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

8

- Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước sinh ngày, tháng, năm nào? ở đâu?
Với câu hỏi này học sinh có thể tóm tắt được thân thế, sự nghiệp của nhạc
sĩ: Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước sinh ngày 12/9/1921 tại huyện Ơ Mơn, tỉnh Cần
Thơ. Cuộc đời và sự nghiệp âm nhạc của ông gắn liền với bước đi của lịch sử
cách mạng Việt Nam.
- Kể tên một số sáng tác thành cơng của ơng?
+ Reo vang bình minh
+ Tiếng gọi thanh niên
+ Thiếu nhi thế giới liên hoan
+ Giải phóng miền Nam…
- Tác phẩm nổi tiếng cần giới thiệu có tên gọi là gì?
+ Bài hát “Lên đàng”
- Bài hát ra đời vào năm nào?
+ Bài hát ra đời vào năm 194, được phổ biến rộng rãi trong thanh
niên, học sinh và có tác dụng mạnh mẽ nhằm kêu gọi lớp lớp tuổi trẻ tham gia
cách mạng cứu nước.
- Giáo viên đàn và cho học sinh cùng trình bày bài hát “Lên đàng”. Bởi đây là
một bài hát khá quen và được phổ biến rộng rãi vì thế học sinh có thể hát được.

Điều này vừa có lợi cho kiến thức, vừa tạo nên khơng khí học tập sơi nổi cho
học sinh.

 Đối với dạng bài: Giới thiệu nhạc cụ
Trong phần học này chúng ta cần chú ý đến 5 nét chính sau đây:
- Xuất xứ ra đời
- Cấu tạo, hình dáng, kích thước
- Chất liệu làm ra nhạc cụ
- Âm thanh, cách sử dụng
- Đặc trưng riêng của nhạc cụ
Ví dụ: Giới thiệu đàn T’rưng
Hồng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

9

- Xuất xứ: Cây đàn này có xuất xứ ở Tây Ngun
- Hình dáng, kích thước: Đàn nhìn giống một hình tháp dài khoảng 80 cm
- Cấu tạo, chất liệu: Đàn được làm bằng các ống nứa to, nhỏ, dài ngắn
khác nhau. Một đầu ống bịt kín bằng cách để nguyên các đầu mấu, đầu kia vót
nhọn.
- Cách sử dụng và âm thanh: Dùng dùi gõ vào các ống sẽ tạo thành âm
thanh cao, thấp khác nhau, tuỳ độ to, nhỏ, dài, ngắn của ống. Âm sắc của đàn
T’rưng hơi đục, tiếng không vang to nhưng khá đặc biệt. Ta có cảm giác như
tiếng suối chảy róc rách, tiếng thác đổ…
- Ứng dụng: Dùng trong các dàn nhạc dân tộc, trình diễn hồ tấu hoặc độc
tấu.
Ví dụ: Giới thiệu đàn vi - ô - lông

- Giáo viên cho học sinh quan sát cây đàn vi - ô - lông và đặt một số câu hỏi
như:
? Đàn vi - ơ - lơng cịn có tên gọi là gì? Đàn có mấy dây?
- Đàn vi - ơ - lơng cịn gọi là vĩ cầm, đàn có 4 dây
? Đàn vi - ô - lông sử dụng như thế nào?
- Đàn vi - ô - lông dùng cung kéo trên dây đàn
? Âm thanh của đàn vi - ô - lông?
- Đàn vi - ơ - lơng có âm thanh trầm, ấm
- Giáo viên cho học sinh nghe âm thanh của đàn vi - ơ - lơng trên đàn c- gan
hoặc cho học sinh nghe một số bản nhạc độc tấu vi - ô - lông.
* Đối với dạng bài giới thiệu nhạc cụ, giáo viên giới thiệu về hình dáng, cấu tạo,
chất liệu, công dụng của nhạc cụ. Giáo viên cho học sinh nghe âm thanh của
nhạc cụ trên đàn ooc -gan hoặc âm thanh thật của nhạc cụ. Việc làm này giúp
học sinh có cảm nhận về âm thanh của nhạc cụ một cách rõ ràng hơn, qua đó
giúp học sinh dễ dàng nhận biết nhạc cụ thông qua cảm nhận bằng âm thanh.
 Đối với dạng bài:
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

10

Ví dụ: Giáo viên giới thiệu về các hình thức hát bè (hát từ 2 người trở lên)
+ Hát bè chính

+ Hát bè hồ âm
hoặc

+ Hát bè phụ


hoặc hát 2, 3, 4…bè
+ Hát bè phức điệu

- Hợp xướng là đỉnh cao của nghệ thuật hát bè
- Các hình thức trên nhằm mục đích tạo nên sự hồ hợp của âm thanh trong các
hình thức biểu diễn
- Sau khi giáo viên giới thiệu về cách hát bè, giáo viên cùng với học sinh có thể
trình bày một vài trích đoạn bài hát có sử dụng cách hát 2 bè
- Giáo viên cho học sinh nghe một vài bài hợp xứơng có sử dụng 3 đến 4 bè
- Sau khi nghe GV có thể đặt câu hỏi:
? Cảm nhận của em khi nghe các bài hợp xướng nhiều bè?
Ví dụ: Giới thiệu về một số thể loại bài hát
Hát ru, hành khúc, bài hát lao động, bài hát sinh hoạt, vui chơi, bài hát trữ
tình, tình ca, bài hát nghi lễ, nghi thức.
- Giáo viên có thể đặt một số câu hỏi:
? Thế nào là thể loại hát ru?
Hát ru là những bài ca có âm điệu khoan thai, nhẹ nhàng, tiết tấu đung
đưa như để ru cho trẻ ngủ. Lời ca trong các bài hát ru thường nói về tình cảm mẹ
con…
? Kể tên một số bài hát ru quen thuộc?
+ Ru con (dân ca Nam Bộ)
+ Ru em (dân ca Xê - Đăng – Tây Nguyên)
+ Mẹ yêu con (Nguyễn Văn Tý)
+ Ru con mùa đông (Đặng Hữu Phúc)…
- Giáo viên có thể trình bày một số bài hát ru hoặc cho học sinh nghe băng đĩa
nhạc.
 Một số vấn đề của đời sống âm nhạc:
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II



Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

11

Đối với dạng bài này giáo viên có thể giới thiệu với học sinh một số hoạtd
động âm nhạc của từng vùng, từng miền, từng địa phương xoay quanh một số
bài học thêm như:
* Hội Lim: tìm hiểu về truỳên thống hát quan họ ở xã Nội Duệ, huỵên
Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.
* Hội xuân “Sắc bùa”
- Vào dịp Tết và đầu xuân, đồng bào Mường thường tổ chức hội xuân
“Sắc bùa”. Đây là một hình thức chúc tụng, cầu mong được mùa, mong cuộc
sống bình yên cho con người….
* Tiếng sáo Việt Nam
Sáo trúc là một nhạc cụ rất quen thuộc và phổ biến ở nước ta. Phải chăng
sáo làm bằng thứ nguyên liệu sẵn có từ những cây nứa, cây sậy, cây trúc nên cây
sáo đã được phổ biến ở khắp nơi. Cây sáo Việt Nam đã được các nghệ sĩ thổi
sáo nâng lên thành một nhạc cụ độc đáo để biểu diễn những bản nhạc hết sức
hấp dẫn với kỹ thuật trình tấu phức tạp, tinh tế. Trên sân khấu ca nhạc ở trong
nước và thế giới, cây sáo Việt Nam đã làm rung động hàng triệu trái tim những
người hâm mộ nghệ thuật. Còn có thể đến khá nhiều bài như:
+ Xuất xứ một bài ca
+ Bản hành khúc cách mạng
+ Đàn tranh
+ Cây đàn bầu….
Nói tóm lại trong bài bày, giáo viên cung cấp cho học sinh một khối
lượng kiến thức nhất định giúp học sinh có thêm hiểu biết về nghệ thuật đối với
đời sống tinh thần, văn hoá của con người.
Mỗi nội dung âm nhạc thường thức đã chứa đựng tính văn hoá âm nhạc.

Văn hoá là một khái niệm rất rộng (trình độ văn hố, ứng xử văn hố, văn hoá
trong giao tiếp, kinh doanh, văn hoá trong xã hội…). Văn hố âm nhạc có thể
xem là những hiểu biết có tính phổ thơng nhất về các vấn đề âm nhạc như:

Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

12

thưởng thức, đánh giá, nghe - xem ca nhạc, thị hiếu âm nhạc, tham gia và hưởng
ứng các hoạt động âm nhạc, những kiến thức sơ giản về âm nhạc…
Dạy tốt mỗi nội dung của phân môn âm nhạc thường thức chính là góp
phần vào việc hình thành trình độ văn hố âm nhạc nhất định cho học sinh.
II.2.3. Phương hướng và đồ dùng dạy học phục vụ cho dạy học âm nhạc

thường thức
Để dạy học các nội dung âm nhạc thường thức cần có những phương tiện
và đồ dùng dạy học như:
- Tranh ảnh
- Băng, đĩa nhạc
- Nhạc cụ
- Các tư liệu tham khảo
Trong đổi mới phương pháp dạy học ngồi việc tích cực hố các hoạt
động dạy - học của thầy và trò (đặc biệt là học sinh) thì phương tiện và đồ dùng
dạy học cũng phải được quan tâm thích đáng. Dạy âm nhạc nhất thiết giáo viên
phải sử dụng nhạc cụ. Hiện nay trường THCS đều được trang bị nhạc cụ. Băng
đĩa nhạc phục vụ cho dạy học cũng đã được sản xuất, tuy chưa đầy đủ như mong
muốn. Dạy âm nhạc thường thức không thể chỉ bằng lời giảng của giáo viên.

Muốn đạt hiệu quả cao, giáo viên phải cố gắng minh hoạ bằng âm thanh, hình
ảnh (nhất là âm thanh). Ngồi các phương tiện, thiết bị được Bộ Giáo dục và
Đào tạo trang bị cho các trường, giáo viên cần có ý thức tự sưu tầm, tự tìm tịi
nghiên cứu để có được những tư liệu, phương tiện để có thể sử dụng khi dạy âm
nhạc thường thức. Điều đó phụ thuộc vào lịng u nghề, ý thức trách nhiệm,
nhiệt tình và sự sáng tạo của mỗi giáo viên.
 Về đồ dùng dạy học:
- Phát huy hiệu quả đồ dùng đã có
- Chuẩn bị, làm thử tại phòng đồ dùng hoặc phòng chuyên dùng: đàn, máy
chiếu, âm ly, video…
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

13

- Chuẩn bị thêm đồ dùng mà phòng đồ dùng nhà trường chưa có.
Khi sử dụng âm nhạc thường thức, giáo viên có thể khuyến khích sự sáng tạo
của học sinh thông qua những bài tập như:
+ Sáng tạo khi làm tài liệu học tập: Việc làm này thể hiện sự sáng tạo và lòng
say mê học tập của học sinh

 Tự làm nhạc cụ gõ đơn giản, ví dụ thanh phách, hay những dụng cụ tạo
ra âm thanh (chai nhựa đựng viên bi, hòn sỏi, hạt đậu…)

 Làm Album âm nhạc theo nhóm 4 – 5 học sinh: học sinh tìm hiểu và
giới thiệu về sự nghiệp và cuộc đời các nhạc sĩ Việt Nam hoặc nhạc sĩ nổi tiếng
thế giới thông qua bài viết, tranh ảnh, bản nhạc và những câu chuyện về họ. Để
Album âm nhạc có nhiều dữ liệu, giáo viên nên cho học sinh chuẩn bị trong thời

gian tương đối dài (khoảng 2 – 3 tuần)
Những Album âm nhạc có giá trị, giáo viên nên chọn để trưng bày trong
phòng học âm nhạc hoặc khai thác sử dụng trên lớp. Học sinh thấy việc mình
làm có ích, điều đó sẽ khuyến khích tinh thầm tìm hiểu và ý thức học tập của các
em.
Trong nghệ thuật, sự sáng tạo của mỗi cá nhân đóng vai trị cực kỳ quan
trọng; sáng tạo có nhiều mức độ, có thể là phát triển từ những ý tưởng đã có, có
thể là thay đổi hệ thống nguyên tắc. Sự sáng tạo của các nghệ sĩ hình thành
những trường phái, phong cách nghệ thuật khác và xây dựng nên những chất
lượng nghệ thuật mới.
Ví dụ: Tiết 13 trong chương trình SGK Âm nhạc lớp 8
- Ơn tập bài hát: Hị ba lí
- Ơn tập đọc nhạc: TĐN số 4
- Âm nhạc thường thức: Một số nhạc cụ dân tộc.
+ Đồ dùng hiện có của các phịng thiết bị phục vụ cho tiết học này là: Máy
chiếu, đàn oóc - gan, âm ly, video, bản nhạc bài hát: Hò ba lí, bảng phụ chép
nhạc
Hồng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

14

+ Đồ dùng tự làm: làm dụng cụ gõ (thanh phách, song loan…) Vẽ tranh minh
hoạ về một số nhạc cụ: cồng, chiêng, đàn T’rưng, đàn đá và sưu tầm tranh, ảnh,
âm nhạc minh hoạ. Chép bản nhạc bài TĐN số 4.
Ví dụ: Tiết 14 chương trình SGK Âm nhạc lớp 6
- Ôn tập bài hát: Đi cấy
- Ôn tập đọc nhạc: TĐN số 5

- Âm nhạc thường thức: Sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc phổ biến
+ Đồ dùng hiện có của phịng thiết bị phục vụ cho tiết học này là: máy chiếu,
đàn oóc - gan, âm ly, video, bảng phụ chép nhạc.
+ Đồ dùng tự làm: Chép bản nhạc bài hát: Đi cấy
Chép bản nhạc bài TĐN số 5
Sưu tầm tranh ảnh, vẽ minh hoạ một số nhạc cụ dân tộc: đàn tranh, đàn
nguyệt
Mượn nhạc cụ thật để minh hoạ: đàn nhị, đàn bầu, trống, sáo. Trong tiết
học này giáo viên có thể vận dụng tính sáng tạo của học sinh bằng cách chia
theo nhóm tư 5 – 7 học sinh tự làm một trong số những nhạc cụ dân tộc (cho học
sinh chuẩn bị trước 2 tuần). Nhạc cụ nào đẹp giáo viên sẽ trưng bày tại phòng đồ
dùng học tập của nhà trường.
Nhận định: Nếu trực quan tốt thì việc dạy sẽ đơn giản nhưng rất phong phú và
hiệu quả.
 Về tổ chức lớp học:
Nếu đồ dùng chuẩn bị đã chu đáo thì việc tổ chức lớp học lại cần có sự
nghiên cứu, sắp xếp phù hợp mới thực sự phát huy hiệu quả.
Ví dụ: Khi xem băng hình thì lớp học cần tổ chức chung cả lớp, yêu cầu nghiên
cúu được đưa ra trước hoặc đồng thời với trình chiếu. Lớp học phải trật tự.
Khi tổ chức cho học sinh nghiên cứu mẫu nhạc cụ thì cần chia lớp thành
các nhóm, mỗi nhóm có thể nghiên cứu một mẫu nhạc cụ, thảo luận tập thể, sau
đó mỗi nhóm cử một đại diện lên trình bày, các nhóm khác bổ sung…Khi đó lại
Hồng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

15

cần đến khơng khí sơi nổi, chủ động, mạnh dạn và sáng tạo của mỗi học sinh ở

các nhóm.
- Khi nghiên cứu, giới thiệu về một nhạc sĩ hay bình một tác phẩm âm
nhạc thì lại có thể tổ chức một hình thức thi giữa các nhóm hoặc trong cả lớp.
Ví dụ:
“Lời bình hay nhất” về một ca khúc

có khống chế

“Lời giới thiệu hay nhất” về một nhạc sĩ

thời gian…

- Tổ chức hình thức thi vui để tìm hiểu về hình thức hát bè: hát đối một người,
hát bè chính một câu nào đó, người kia đối bằng bè quãng 3
- Thi vui để nhận dạng các bản nhạc khơng lời…
Càng nhiều hình thức tổ chức lớp học vui vẻ, sinh động càng tạo cho học
sinh sự tự nhiên trong nghiên cứu, học tập và nhất là dễ dàng phát huy năng
khiếu của các em.

II.3. CHƯƠNG 3 : PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
II.3.1. Kết quả

Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục phổ thông, việc đổi mới phương pháp
dạy học được coi là một nhiệm vụ trọng tâm, một yêu cầu bức thiết đối với tất cả
các cấp học, bậc học nước ta.
Chính vì vậy trong đề tài này nhận thức được tầm quan trọng của việc đổi
mới phương pháp dạy học bản thân tôi đã kỳ cơng nghiên cứu và sưu tầm cho
mình một cách dạy học phù hợp, sáng tạo theo kịp với phương pháp đổi mới
hiện nay. Đặc biệt đối với phân môn âm nhạc thường thức việc nghiên cứu, sưu
tầm, sáng tạo ra đồ dùng dạy học là đặc biệt cần thiết. Nó góp một phần quan

trọng trong thành cơng của giờ dạy.
Ở trường THCS Mạo Khê II, riêng tôi và các đồng nghiệp (kẻ cả các giáo
viên ở môn học khác) đều có một nét chung là phong trào sử dụng trang thiết bị
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

16

dạy học và huy động tăng cường các phương tiện hỗ trợ: Môn Âm nhạc với các
thiết bị khá đầy đủ như: đàn oóc - gan, đàn ghi - ta, máy chiếu, máy vi tính, đầu
video…đã thực sự phát huy được tác dụng của nó.
Ngồi ra, chúng tơi cịn sưu tầm thêm nhiều băng đĩa nhạc, băng hình và
tranh ảnh minh hoạ cho các bài giảng.
Hiện nay chúng tơi đang xây dựng biên tập đĩa hình cho các bài dạy phần
âm nhạc thường thức (phấn đấu đến tháng 9/2008) sẽ hồn thành. Đĩa hình gồm
những nội dung sau:
+ Giới thiệu hình dáng, tác dụng của các nhạc cụ dân tộc, một số nhạc cụ
phương Tây phổ biến.
+ Giới thiệu tập quán sinh hoạt văn hoá âm nhạc của một số dân tộc ít người.
+ Tư liệu và các nhạc sĩ, các tác phẩm nổi tiếng.
II.3.2. Đề nghị

Như chúng ta đã biết âm nhạc là lĩnh vực nghệ thuật của cái hay, cái đẹp
qua âm thanh của giọng hát và tiếng đàn trên những bài ca, bản nhạc cụ thể.
Chính nhờ cái hay, cái đẹp của nghệ thuật âm thanh mà âm nhạc đã đem đến cho
con người những cảm xúc thẩm mỹ- thẩm mỹ âm nhạc, làm cho người ta thoải
mái, thích thú, tâm hồn và tình cảm được nâng cao, trí tuệ được mở rộng, con
người trở nên tốt đẹp, cao thượng và hướng thiện.

Bản thân một giờ dạy âm nhạc ở trường THCS đã là một hoạt động mang
tính giáo dục thẩm mỹ cao vì trong mỗi giờ học các em học sinh được nghe hát,
nghe nhạc, được tập hát, tập đọc nhạc, tiếp xúc với những tác phẩm âm nhạc
chọn lọc hoặc những làn điệu dân ca giàu sức truyền cảm.
Chính vì vậy để cho giờ học đạt hiệu quả cao và khả năng âm nhạc của
các em được phát huy một cách tối đa tơi đề nghị:

Hồng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

17

+ Mỗi trường nên có một phịng học bộ mơn riêng. Phịng học này giúp
học sinh học tập thoải mái, hát to, đọc nhạc lớn hay thưởng thức âm nhạc sẽ
không làm ảnh hưởng đến các lớp học bên cạnh.
Ngồi ra có phịng học bộ mơn các em sẽ không phải chuyển đồ dùng học
tập như: Đàn, đài, bảng phụ…
Đây là những vật dụng rất dễ gãy hỏng nếu như va đập mạnh. Phịng học
bộ mơn sẽ giúp cho tiết học âm nhạc thành cơng hơn bởi có đầy đủ trang thiết bị
có thể phục vụ cho giờ dạy.
+ Đồ dùng trực quan góp phần rất quan trọng trong giờ dạy. Nếu như một
tiết học có đầy đủ đồ dùng trực quan học sinh học sẽ hứng thú hơn, hấp dẫn hơn
và đạt hiệu quả cao hơn. Chính vì vậy tơi mong muốn được trang bị thêm đồ
dùng trực quan cho môn Âm nhạc như:
 Bộ tranh, ảnh về các nhạc sĩ Việt Nam, các nhạc sĩ nước ngoài
 Bộ bản nhạc mẫu về các bài TĐN
 Một số nhạc cụ dân tộc, nhạc cụ phương Tây
 Băng đĩa của các bài hát chính khố

 Băng đĩa nhạc phục vụ cho phần âm nhạc thường thức
Có như vậy giáo viên mới có thời gian dành cho việc nghiên cứu phương
pháp giảng dạy tạo thành công cho giờ dạy.
Bản thân tơi có những giờ dạy tơi phải chuẩn bị quá nhiều đồ dùng trực
quan, mất rất nhiều thời gian.
Ví dụ: Tiết 13 (Âm nhạc lớp 7)
- Ôn tập bài hát: Khúc hát chim sơn ca
- Tập đọc nhạc: TĐN số 5
- Âm nhạc thường thức: Giới thiệu nhạc sĩ Betoven
- Trong tiết học này ngồi đồ dùng hiện có của phòng thiết bị giáo viên phải
chuẩn bị thêm đồ dùng như:
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

18

+ Viết bản nhạc bài TĐN số 5
+ Vẽ ảnh về nhạc sĩ Betoven
+ Sưu tầm đĩa nhạc về một số tác phẩm nổi tiếng của Betoven
Ví dụ: Tiết 10 (Âm nhạc lớp 8)
- Ôn tập bài hát: Nối vòng tay lớn
- Tập đọc nhạc: TĐN số 3
- Âm nhạc thường thức: Nhạc sĩ Nguyễn Văn Ký và bài hát: Mẹ yêu con
- Trong tiết học này ngoài đồ dùng hiện có của phịng thiết bị giáo viên phải
chuẩn bị thêm đồ dùng như:
+ Chép bài TĐN số 3
+ Vẽ ảnh về nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý
+ Sưu tầm băng đĩa nhạc có bài hát “Mẹ yêu con”

+ Một số bài hát nổi tiếng của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý

III. PHẦN KẾT LUẬN - ĐỀ NGHỊ
Quan niệm và cảm xúc của mỗi người trước cái đẹp luôn khác nhau, từ
quan niệm đó nảy sinh nhiều ý tưởng và trường phái khác nhau trong nghệ thuật.
Trong quá trình giảng dạy âm nhạc ở trường phổ thông, giáo viên cần tạo mọi
điều kiện để học sinh phát huy được những cảm xúc nghệ thuật và sự sáng tạo
trong học tập.
Muốn làm được điều đó, học sinh cần q trình rèn luyện không chỉ ở
môn Âm nhạc. Sáng tạo giúp học sinh phát huy được những suy nghĩ, tư tưởng
và hành động của mình, nâng cao kết quả học tập và hình thành những năng lực
riêng biệt của các em.
Đổi mới phương pháp giảng dạy trong phân môn âm nhạc thường thức
giúp học sinh cảm nhận thêm một nét mới về âm nhạc với đời sống. Vì vậy, ở
mỗi tiết dạy, mỗi đơn vị kiến thức cung cấp cho học sinh tơi ln quan tâm đến
việc liên hệ bài học đó với thực tế cuộc sống. Thông qua nhiều con đường khác
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

19

nhau, bảo đảm yếu tố sinh động, nhẹ nhàng mà dễ hiểu với các nội dung phù
hợp và có tính giáo dục cao.
Ví dụ:
Với nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu và tác phẩm:
“Bóng cây Kơ - nia” thì bằng vài câu hát trích ngang khẳng định được
giai điệu chủ đạo trong các tác phẩm của ơng. “Bóng cây Kơ - nia” với chất liệu
âm nhạc dân gian Tây Nguyên

Bấy nhiêu thôi chúng ta đã khắc sâu trong học sinh về chân dung của một
nhạc sĩ, đã nói hộ bao người nỗi niềm tâm sự của mình và lơi cuốn người nghe
đến với một khung cảnh cuộc sống xa cách đầy nhớ nhung da diết và sự thuỷ
chung bền chặt.
Giờ dạy với phân môn âm nhạc thường thức thành công theo tơi chính là
sự tự kỳ cơng, sáng tạo ngay từ khâu chuẩn bị thật chu đáo các thiết bị dạy học.
Trên cơ sở đó tổ chức hình thức giờ dạy một cách phù hợp, sáng tạo, tạo
khơng khí sơi nổi trong học sinh.
Và cuối cùng là nghệ thuật của người dạy hướng học sinh đến với cái đích
của giờ dạy là khắc sâu kiến thức trọng tâm của bài học.
Đổi mới phương pháp dạy học trong môn Âm nhạc nhằm góp phần đào
tạo những con người: tích cực, tự giác, năng động, sáng tạo có năng lực vận
dụng những kiến thức được học vào cuộc sống. Đồng thời đổi mới phương pháp
dạy học nhằm tác động vào tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú cho người học,
hướng tới việc học tập chủ động, loại bỏ thói quen học tập thụ động.
Trên đây là một vài ý kiến của cá nhân tơi xin được mạnh dạn trình bày
trong sáng kiến kinh nghiệm này với mong muốn ý kiến của mình sẽ được các
đồng chí tham gia, bổ sung, chỉnh sửa để bản thân tôi được học tập, rèn luyện
trau dỗi chuyên môn, nghiệp vụ và vững vàng, tự tin hơn trong sự nghiệp trồng
người.
Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II


Đổi mới phương pháp dạy học trong phân môn “Âm nhạc thường thức”

20

Xin chân thành cảm ơn!
Mạo Khê, ngày 20 tháng 4 năm 2008
NGƯỜI VIẾT


Hoàng Kim Thanh

TÀI LIỆU THAM KHẢO
- SGK Âm nhạc lớp 6, 7, 8, 9 NXBGD, năm 2002, 2003, 2004, 2005
- SGV Âm nhạc lớp 6, 7, 8, 9 NXBGD, năm 2002, 2003, 2004, 2005
- Máy nghe băng, đĩa nhạc 6, 7, 8, 9
- Đàn phím điện tử
- Phương pháp dạy học âm nhạc của Hoàng Long - Hoàng Lân NXB Đại
học sư phạm năm 2005

Hoàng Kim Thanh – Trường THCS Mạo Khê II