Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

1

I. Phần mở đầu
I.1. Lý do chọn đề tài

Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục phổ thông, việc đổi
mới phơng pháp dạy học đợc coi là một nhiệm vụ trọng tâm,
một yêu cầu bức thiết đối với tất cả các cấp học, bậc học nớc ta.
Đổi mới phơng pháp dạy học nhằm góp phần đào tạo những
con ngời: tích cực, tự giác, năng động, sáng tạo, có năng lực
vận dụng những kiến thức đợc học vào cuộc sống. Đồng thời
đổi mới phơng pháp dạy học nhằm tác động vào tình cảm,
đem lại niềm vui, hứng thú cho ngời học, hớng tới việc học tập
chủ động, loại bỏ thói quen học tập thụ động.
Xuất phát từ mục tiêu chung của bộ môn Âm nhạc ở trờng
THCS là tiếp tục củng cố, xây dựng phát triển năng lực âm
nhạc cho học sinh. Qua phân môn Âm nhạc thờng thức, cung
cấp cho các em những hiểu biết sơ lợc mang tính phổ biến về
các hoạt động của nghệ thuật âm nhạc nh sáng tác, biểu diễn,
các sinh hoạt âm nhạc, các loại nhạc cụ, các vấn đề của đời
sống âm nhạc xa và nay, mối quan hệ giữa âm nhạc với đời
sống, tác giả, tác phẩm âm nhạc có ảnh hởng trong xã hội.
Phân môn Âm nhạc thờng thức góp phần giáo dục cho các
em có tình cảm, đạo đức trong sáng, lành mạnh, hớng tới cái
đẹp trong cuộc sống, nâng cao hiểu biết về vốn sống, văn
hoá xã hội. Nói cách khác phân môn Âm nhạc thờng thức góp
phần thực hiện mục tiêu giáo dục cho học sinh có một trình độ
Văn hoá âm nhạc nhất định.

Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

2

Chính vì xác định đợc mục tiêu của phân môn cũng nh
xác định đợc tính phức tạp, trừu tợng của môn học. Bản thân
tôi là Giáo viên trực tiếp giảng dạy nên tôi phải tìm mọi cách
tiếp cận và thờng xuyên đổi mới phơng pháp giảng dạy cho phù
hợp với tính chất của phân môn và thu hút học sinh hứng thú
học tập. Từ đó tôi quyết định đặt tên cho đề tài nghiên cứu
của mình là Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức.
I.2. Mục đích nghiên cứu

Trong đề tài này tôi sẽ tập trung nghiên cứu nhằm vào 3 mục
đích chính:
Tìm hiểu chơng trình phân môn Âm nhạc thờng thức ở trờng THCS.
Dạy Âm nhạc thờng thức theo hớng đổi mới nhằm
phát huy tính tích cực và giáo dục văn hóa âm
nhạc cho học sinh.
Phơng tiện và đồ dùng dạy học phục vụ cho dạy
học âm nhạc thờng thức.
I.3. Thời gian, địa điểm

Thực hiện triển khai nhiệm vụ năm học của Ngành về

việc dạy âm nhạc trong chơng trình thay sách giáo khoa và
đổi mới phơng pháp dạy học. Bản thâm tôi đợc trực tiếp giảng
dạy ở trờng THCS Mạo Khê 2. Qua 3 năm thay sách và đổi mới
phơng pháp dạy học, bản thâm tôi đợc học tập, bồi dỡng và tự
nghiên cứu đã học tập đợc từ các lớp học của Ngành, của nhà trờng và các đồng nghiệp nhiều vấn đề về nhận thức, về phơng pháp dạy học, về sử dụng trang thiết bị và tổ chức lớp học.
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

3

I.4. Đóng góp mới về mặt lý luận và thực tiễn



Về mặt lý luận

Mong muốn của tôi trong đề tài này là sẽ đóng góp thêm
một số ý kiến bổ sung để môn Âm nhạc nói chung và phân
môn Âm nhạc thờng thức nói riêng có một phơng pháp giảng dạy
mới tạo đợc hứng thú cho học sinh khi học phân môn này. Cụ
thể:
+ Về đồ dùng dạy học
+ Về tổ chức lớp học
+ Về cách sử dụng sách bài tập
+ Về phơng pháp dạy học




Về mặt thực tiễn

Giúp học sinh có nhận thức sâu sắc về phân môn Âm
nhạc thờng thức và có dấu ấn tạo đợc khung chơng trình cần
giới thiệu:
+ Giới thiệu một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu
+ Một số nhạc cụ dân tộc và nhạc cụ phơng tây phổ biến
+ Dân ca Việt Nam, một số hình thức sinh hoạt âm nhạc
dân gian
+ Một số thể loại nhạc đàn đơn giản
+ Về tác dụng và ảnh hởng của âm nhạc trong đời sống
xã hội
+ Đôi nét về sáng tác thiếu nhi

II. Phần nội dung
II.1. Chơng 1 : Tổng quan

Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

4

Quá trình giảng dạy âm nhạc mà trong đó có nội dung
âm nhạc thờng thức, nếu ngời giáo viên âm nhạc luôn có ý thức
về yêu cầu giáo dục thẩm mỹ qua môn học của mình, chắc
chắn chúng ta sẽ có những suy nghĩ để cải tiến, sáng tạo làm

cho giờ học thêm sinh động, hấp dẫn mà mang đến cho học
sinh những xúc cảm, tình cảm thẩm mỹ âm nhạc thực sự.
Điều đó góp phần rất quan trọng vào việc làm đẹp tâm hồn
của các em. Vì thế, muốn đẩy mạnh giáo dục thẩm mỹ để
nâng cao năng lực thẩm mỹ âm nhạc cho học sinh thì không
có cách nào khác ngoài việc nâng cao chất lợng giờ dạy âm
nhạc qua tất cả các yếu tố nh: nội dung, phơng pháp, phơng
tiện.và nhất là phải tạo ra một môi trờng âm nhạc sinh động
làm cho học sinh vừa là ngời học, vừa là ngời hởng thụ và sáng
tạo, sáng tạo ở đây có thể xem là sự sáng tạo trong cảm nhận
các hình tợng âm nhạc, các nội dung tác phẩm và sáng tạo
trong cách biểu cảm bài hát và trình diễn tác phẩm
Khi đánh giá về năng lực chuyên môn, năng lực giảng dạy
của giáo viên âm nhạc, một môn học mà bản thân nó đã mang
sẵn những yếu tố giáo dục thẩm mỹ, không thể chỉ căn cứ
vào việc truyền thụ kiến thức, kỹ năng đơn thuần của giáo
viên mà điều quan trọng hơn là phải xét sự tác động vào cảm
xúc, tình cảm và tâm hồn của học sinh. Sau mỗi bài âm nhạc
thờng thức học sinh cảm nhận thêm một nét mới về âm nhạc với
đời sống. Vì vậy ở mỗi tiết dạy, mỗi đơn vị kiến thức cung
cấp cho học sinh tôi luôn quan tâm đến việc liên hệ bài học
đó với thực tế cuộc sống. Thông qua nhiều con đờng khác
nhau, bảo đảm yếu tố sinh động, nhẹ nhàng mà dễ hiểu với
các nội dung phù hợp và có tính giáo dục cao.
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức


5

Giờ dạy với phân môn âm nhạc thờng thức thành công
theo tôi chính là sự tự kỳ công, sáng tạo ngay từ khâu chuẩn
bị thật chu đáo các thiết bị dạy học. Trên cơ sở đó tổ chức
hình thức giờ dạy một cách phù hợp, sáng tạo, tạo không khí sôi
nổi trong học sinh. Và cuối cùng, là nghệ thuật của ngời dạy hớng học sinh đến với cái đích của giờ dạy là khắc sâu kiến
thức trọng tâm của bài học.
II.2. Chơng 2 : Nội dung vấn đề nghiên cứu

Những kiến thức phổ thông về âm nhạc mà học sinh nên
biết và cần biết tạo thành nội dung phân môn âm nhạc thờng
thức (cũng có tài liệu gọi là thờng thức âm nhạc, sẽ không
chính xác nếu gọi là thởng thức âm nhạc) đem đến cho học
sinh những hiểu biết sơ lợc mang tính phổ biến về các hoạt
động của nghệ thuật âm nhạc.
II.2.1. Tìm hiểu chơng trình phân môn âm nhạc th -

ờng thức ở THCS
Chơng trình âm nhạc THCS (ban hành theo Quyết định
03/2002/QĐ BGD&ĐT ngày 24/1/2004 của Bộ trởng Bộ Giáo dục
và Đào tạo) quy định nội dung phân môn âm nhạc thờng thức
nh sau:
- Nghe nhạc có dẫn giải khoảng 20 tác phẩm để giới thiệu
một số tác giả tiêu biểu của âm nhạc Việt Nam và thế giới (một
số nhạc sĩ đợc giải thởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật,
một số nhạc sĩ quen biết với thiếu nhi và một vài nhạc sĩ thuộc
trờng phái cổ điển, lãng mạn và cận đại phơng Tây).
- Giới thiệu:
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II



Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

6

+ Một số nhạc cụ dân tộc và nhạc cụ phơng Tây
phổ biến.
+ Dân ca Việt Nam, một số hình thức sinh hoạt âm
nhạc dân gian.
+ Một số thể loại nhạc đàn đơn giản
+ Về tác dụng và ảnh hởng của âm nhạc trong đời
sống xã hội .
+ Đôi nét về sáng tác ca khúc thiếu nhi.
* Cụ thể:


Lớp 6: Phần giới thiệu tác giả, tác phẩm:
- Nhạc sĩ Văn Cao và bài hát Làng tôi
- Nhạc sĩ Lu Hữu Phớc và bài hát Lên đàng
- Nhạc sĩ Phong Nhã và bài hát Ai yêu Bác Hồ Chí Minh

hơn thiếu niên nhi đồng
- Nhạc sĩ Mô - da


Lớp 7: Phần giới thiệu về các nhạc cụ và các hình
thức biểu diễn
- Sơ lợc về một vài nhạc cụ phơng Tây

- Một số thể loại bài hát
- Vài nét về âm nhạc thiếu nhi Việt Nam
- Vài nét về dân ca một số dân tộc ít ngời

Lớp 7: Giới thiệu một số bài đọc thêm
- Hội Lim
- Hội xuân Sắc bùa
- Xuất xứ một bài ca
- Đàn tranh
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

7

- Đàn bầu
- Tiếng sáo Việt Nam


Lớp 6: Giới thiệu một số bài đọc thêm
- Âm nhạc ở quanh ta
- Mõ và chuông
- Trống đồng thời đại Hùng Vơng
- Âm nhạc có từ bao giờ?

II.2.2. Dạy âm nhạc thờng thức theo hớng phát huy tính

tích cực và giáo

dục văn hoá âm nhạc cho học sinh
Nh chúng ta đã biết thời lợng dành cho âm nhạc thờng
thức trong các tiết học đợc biên soạn trong sách giáo khoa rất
hạn hẹp, do đó muốn dạy học theo phơng pháp đổi mới để
phát huy tính tích cực của phân môn này, giáo viên phải có sự
chuẩn bị thật đầy đủ, kỹ càng. Cụ thể là:
- Phải nắm vững các nội dung kiến thức cần truỳên đạt
cho học sinh với những thông tin ngắn gọn, xúc tích.
- Phải có những câu hỏi gợi mở để học sinh cùng tham gia
vào bài học
- Phải chuẩn bị minh hoạ các bài hát, bản nhạc do giáo viên
tự trình bày hoặc dùng băng, đĩa cho học sinh nghe.
- Chuẩn bị tranh ảnh liên quan đến nội dung bài học.
Các nội dung âm nhạc thờng thức đợc viết trong sách giáo
khoa hết sức ngắn gọn do đó giáo viên cần su tầm thêm t liệu
để tham khảo, vừa để bổ sung kiến thức cho bản thân, vừa
có thể cung cấp thêm cho học sinh ở mức độ cần và đủ.
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

8

Phân môn âm nhạc thờng thức có 4 dạng bài là:
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
- Giới thiệu nhạc cụ.
- Giới thiệu các hình thức biểu diễn.
- Một số vấn đề của đời sống âm nhạc.

Những dạng bài trên có đặc điểm và tính chất khác
nhau, do đó mỗi dạng bài nên theo một quy trình dạy học
riêng. Dù thực hiện theo quy trình nào cũng phải coi trọng
phần minh hoạ bằng âm thanh và hỏi - đáp để thầy với trò và
giữa học sinh với nhau cùng tham gia hoạt động.
Đối với dạng bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm
Giáo viên cho học sinh làm quen với các nhạc sĩ, với những
thông tin cơ bản nhất nh: tên thật, bút danh, năm sinh, quê
quán và đôi nét về sự nghiệp sáng tác âm nhạc của các nhạc
sĩ. Một số tác phẩm nổi tiếng và các thành tích mà các nhạc
sĩ đã đạt đợc. Tiếp theo là giới thiệu một số bài hát điển hình
với lời bình ngắn gọn, súc tích và một bản nhạc kèm theo.
Ví dụ: Muốn giới thiệu về nhạc sĩ Hoàng Vân ta cần chú ý 4
nét chính sau đây:
- Tóm tắt thân thế, sự nghiệp: Nhạc sĩ Hoàng Vân tên
thật là Lê Huy Ngọ, còn có bút danh là Y - Na, sinh năm 1930 tại
Hà Nội
- Những sáng tác thành công: Tôi là ngời thợ mỏ, Tình ca
Tây Nguyên, Con chim vành khuyên, Ca ngợi Tổ quốc
- Danh hiệu nhạc sĩ đã đạt đợc: Giải thởng Hồ Chí Minh
về văn học nghệ thuật
- Tác phẩm nổi tiếng cần giới thiệu: Bài hát Hò kéo pháo
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

9


+ Lời bình: Bài hát Hò kéo pháo của nhạc sĩ Hoàng
Vân âm vang mãi cùng chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ năm
1954. Bài hát nói lên nỗi vất vả, gian nan của bộ đội ta ngày
đêm phải đa những cỗ pháo nặng hàng tấn vợt qua dốc núi,
chiếm lĩnh trận địa.
+ Bài hát: Giáo viên treo bảng phụ có đầy đủ nốt nhạc và
lời ca. Giáo viên có thể trình diễn bài hát hoặc có thể cho học
sinh nghe đĩa hoặc xem hình ảnh
Khi cho học sinh nghe nhạc cần phải cho nghe hai lần, sau
khi giáo viên thuyết trình, giới thiệu và nghe lần thứ 2, học sinh
nêu lên cảm nhận và trao đổi về tác phẩm đợc nghe.
Ví dụ: Giới thiệu về nhạc sĩ Lu Hữu Phớc và bài hát Lên
đàng
- Giáo viên gợi ý để học sinh có thể trả lời đợc những câu hỏi
nh:
- Nhạc sĩ Lu Hữu Phớc sinh ngày, tháng, năm nào? ở đâu?
Với câu hỏi này học sinh có thể tóm tắt đợc thân thế, sự
nghiệp của nhạc sĩ: Nhạc sĩ Lu Hữu Phớc sinh ngày 12/9/1921
tại huyện Ô Môn, tỉnh Cần Thơ. Cuộc đời và sự nghiệp âm
nhạc của ông gắn liền với bớc đi của lịch sử cách mạng Việt
Nam.
- Kể tên một số sáng tác thành công của ông?
+ Reo vang bình minh
+ Tiếng gọi thanh niên
+ Thiếu nhi thế giới liên hoan
+ Giải phóng miền Nam
- Tác phẩm nổi tiếng cần giới thiệu có tên gọi là gì?
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II



Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

10

+ Bài hát Lên đàng
- Bài hát ra đời vào năm nào?
+ Bài hát ra đời vào năm 194, đợc phổ biến rộng rãi
trong thanh niên, học sinh và có tác dụng mạnh mẽ nhằm kêu gọi
lớp lớp tuổi trẻ tham gia cách mạng cứu nớc.
- Giáo viên đàn và cho học sinh cùng trình bày bài hát Lên
đàng. Bởi đây là một bài hát khá quen và đợc phổ biến rộng
rãi vì thế học sinh có thể hát đợc. Điều này vừa có lợi cho kiến
thức, vừa tạo nên không khí học tập sôi nổi cho học sinh.
Đối với dạng bài: Giới thiệu nhạc cụ
Trong phần học này chúng ta cần chú ý đến 5 nét chính
sau đây:
- Xuất xứ ra đời
- Cấu tạo, hình dáng, kích thớc
- Chất liệu làm ra nhạc cụ
- Âm thanh, cách sử dụng
- Đặc trng riêng của nhạc cụ
Ví dụ: Giới thiệu đàn Trng
- Xuất xứ: Cây đàn này có xuất xứ ở Tây Nguyên
- Hình dáng, kích thớc: Đàn nhìn giống một hình tháp
dài khoảng 80 cm
- Cấu tạo, chất liệu: Đàn đợc làm bằng các ống nứa to, nhỏ,
dài ngắn khác nhau. Một đầu ống bịt kín bằng cách để
nguyên các đầu mấu, đầu kia vót nhọn.
- Cách sử dụng và âm thanh: Dùng dùi gõ vào các ống sẽ tạo

thành âm thanh cao, thấp khác nhau, tuỳ độ to, nhỏ, dài,
ngắn của ống. Âm sắc của đàn Trng hơi đục, tiếng không
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

11

vang to nhng khá đặc biệt. Ta có cảm giác nh tiếng suối chảy
róc rách, tiếng thác đổ
- ứng dụng: Dùng trong các dàn nhạc dân tộc, trình diễn
hoà tấu hoặc độc tấu.
Ví dụ: Giới thiệu đàn vi - ô - lông
- Giáo viên cho học sinh quan sát cây đàn vi - ô - lông và đặt
một số câu hỏi nh:
? Đàn vi - ô - lông còn có tên gọi là gì? Đàn có mấy dây?
- Đàn vi - ô - lông còn gọi là vĩ cầm, đàn có 4 dây
? Đàn vi - ô - lông sử dụng nh thế nào?
- Đàn vi - ô - lông dùng cung kéo trên dây đàn
? Âm thanh của đàn vi - ô - lông?
- Đàn vi - ô - lông có âm thanh trầm, ấm
- Giáo viên cho học sinh nghe âm thanh của đàn vi - ô - lông
trên đàn oóc- gan hoặc cho học sinh nghe một số bản nhạc
độc tấu vi - ô - lông.
* Đối với dạng bài giới thiệu nhạc cụ, giáo viên giới thiệu về hình
dáng, cấu tạo, chất liệu, công dụng của nhạc cụ. Giáo viên cho
học sinh nghe âm thanh của nhạc cụ trên đàn ooc -gan hoặc
âm thanh thật của nhạc cụ. Việc làm này giúp học sinh có cảm

nhận về âm thanh của nhạc cụ một cách rõ ràng hơn, qua đó
giúp học sinh dễ dàng nhận biết nhạc cụ thông qua cảm nhận
bằng âm thanh.
Đối với dạng bài:
Ví dụ: Giáo viên giới thiệu về các hình thức hát bè (hát từ 2 ngời trở lên)
+ Hát bè chính

+ Hát bè hoà âm

Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

hoặc

12

hoặc hát 2,

3, 4bè
+ Hát bè phụ

+ Hát bè phức điệu

- Hợp xớng là đỉnh cao của nghệ thuật hát bè
- Các hình thức trên nhằm mục đích tạo nên sự hoà hợp của
âm thanh trong các hình thức biểu diễn
- Sau khi giáo viên giới thiệu về cách hát bè, giáo viên cùng với học

sinh có thể trình bày một vài trích đoạn bài hát có sử dụng
cách hát 2 bè
- Giáo viên cho học sinh nghe một vài bài hợp xứơng có sử dụng
3 đến 4 bè
- Sau khi nghe GV có thể đặt câu hỏi:
? Cảm nhận của em khi nghe các bài hợp xớng nhiều bè?
Ví dụ: Giới thiệu về một số thể loại bài hát
Hát ru, hành khúc, bài hát lao động, bài hát sinh hoạt, vui
chơi, bài hát trữ tình, tình ca, bài hát nghi lễ, nghi thức.
- Giáo viên có thể đặt một số câu hỏi:
? Thế nào là thể loại hát ru?
Hát ru là những bài ca có âm điệu khoan thai, nhẹ
nhàng, tiết tấu đung đa nh để ru cho trẻ ngủ. Lời ca trong các
bài hát ru thờng nói về tình cảm mẹ con
? Kể tên một số bài hát ru quen thuộc?
+ Ru con (dân ca Nam Bộ)
+ Ru em (dân ca Xê - Đăng Tây Nguyên)
+ Mẹ yêu con (Nguyễn Văn Tý)
+ Ru con mùa đông (Đặng Hữu Phúc)
- Giáo viên có thể trình bày một số bài hát ru hoặc cho học
sinh nghe băng đĩa nhạc.
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

13

Một số vấn đề của đời sống âm nhạc:

Đối với dạng bài này giáo viên có thể giới thiệu với học sinh
một số hoạtd động âm nhạc của từng vùng, từng miền, từng
địa phơng xoay quanh một số bài học thêm nh:
* Hội Lim: tìm hiểu về truỳên thống hát quan họ ở xã Nội
Duệ, huỵên Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.
* Hội xuân Sắc bùa
- Vào dịp Tết và đầu xuân, đồng bào Mờng thờng tổ
chức hội xuân Sắc bùa. Đây là một hình thức chúc tụng, cầu
mong đợc mùa, mong cuộc sống bình yên cho con ngời.
* Tiếng sáo Việt Nam
Sáo trúc là một nhạc cụ rất quen thuộc và phổ biến ở nớc
ta. Phải chăng sáo làm bằng thứ nguyên liệu sẵn có từ những
cây nứa, cây sậy, cây trúc nên cây sáo đã đợc phổ biến ở
khắp nơi. Cây sáo Việt Nam đã đợc các nghệ sĩ thổi sáo
nâng lên thành một nhạc cụ độc đáo để biểu diễn những
bản nhạc hết sức hấp dẫn với kỹ thuật trình tấu phức tạp, tinh
tế. Trên sân khấu ca nhạc ở trong nớc và thế giới, cây sáo Việt
Nam đã làm rung động hàng triệu trái tim những ngời hâm
mộ nghệ thuật. Còn có thể đến khá nhiều bài nh:
+ Xuất xứ một bài ca
+ Bản hành khúc cách mạng
+ Đàn tranh
+ Cây đàn bầu.
Nói tóm lại trong bài bày, giáo viên cung cấp cho học sinh
một khối lợng kiến thức nhất định giúp học sinh có thêm hiểu
biết về nghệ thuật đối với đời sống tinh thần, văn hoá của con
ngời.
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II



Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

14

Mỗi nội dung âm nhạc thờng thức đã chứa đựng tính văn
hoá âm nhạc. Văn hoá là một khái niệm rất rộng (trình độ văn
hoá, ứng xử văn hoá, văn hoá trong giao tiếp, kinh doanh, văn
hoá trong xã hội). Văn hoá âm nhạc có thể xem là những hiểu
biết có tính phổ thông nhất về các vấn đề âm nhạc nh: thởng thức, đánh giá, nghe - xem ca nhạc, thị hiếu âm nhạc,
tham gia và hởng ứng các hoạt động âm nhạc, những kiến
thức sơ giản về âm nhạc
Dạy tốt mỗi nội dung của phân môn âm nhạc thờng thức
chính là góp phần vào việc hình thành trình độ văn hoá âm
nhạc nhất định cho học sinh.
II.2.3. Phơng hớng và đồ dùng dạy học phục vụ cho dạy

học âm nhạc
thờng thức
Để dạy học các nội dung âm nhạc thờng thức cần có
những phơng tiện và đồ dùng dạy học nh:
- Tranh ảnh
- Băng, đĩa nhạc
- Nhạc cụ
- Các t liệu tham khảo
Trong đổi mới phơng pháp dạy học ngoài việc tích cực
hoá các hoạt động dạy - học của thầy và trò (đặc biệt là học
sinh) thì phơng tiện và đồ dùng dạy học cũng phải đợc quan
tâm thích đáng. Dạy âm nhạc nhất thiết giáo viên phải sử
dụng nhạc cụ. Hiện nay trờng THCS đều đợc trang bị nhạc cụ.

Băng đĩa nhạc phục vụ cho dạy học cũng đã đợc sản xuất, tuy
cha đầy đủ nh mong muốn. Dạy âm nhạc thờng thức không
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

15

thể chỉ bằng lời giảng của giáo viên. Muốn đạt hiệu quả cao,
giáo viên phải cố gắng minh hoạ bằng âm thanh, hình ảnh
(nhất là âm thanh). Ngoài các phơng tiện, thiết bị đợc Bộ Giáo
dục và Đào tạo trang bị cho các trờng, giáo viên cần có ý thức tự
su tầm, tự tìm tòi nghiên cứu để có đợc những t liệu, phơng
tiện để có thể sử dụng khi dạy âm nhạc thờng thức. Điều đó
phụ thuộc vào lòng yêu nghề, ý thức trách nhiệm, nhiệt tình
và sự sáng tạo của mỗi giáo viên.
Về đồ dùng dạy học:
- Phát huy hiệu quả đồ dùng đã có
- Chuẩn bị, làm thử tại phòng đồ dùng hoặc phòng chuyên
dùng: đàn, máy chiếu, âm ly, video
- Chuẩn bị thêm đồ dùng mà phòng đồ dùng nhà trờng cha có.
Khi sử dụng âm nhạc thờng thức, giáo viên có thể khuyến
khích sự sáng tạo của học sinh thông qua những bài tập nh:
+ Sáng tạo khi làm tài liệu học tập: Việc làm này thể hiện sự
sáng tạo và lòng say mê học tập của học sinh

Tự làm nhạc cụ gõ đơn giản, ví dụ thanh phách, hay
những dụng cụ tạo ra âm thanh (chai nhựa đựng viên bi, hòn

sỏi, hạt đậu)

Làm Album âm nhạc theo nhóm 4 5 học sinh: học sinh
tìm hiểu và giới thiệu về sự nghiệp và cuộc đời các nhạc sĩ
Việt Nam hoặc nhạc sĩ nổi tiếng thế giới thông qua bài viết,
tranh ảnh, bản nhạc và những câu chuyện về họ. Để Album
âm nhạc có nhiều dữ liệu, giáo viên nên cho học sinh chuẩn bị
trong thời gian tơng đối dài (khoảng 2 3 tuần)
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

16

Những Album âm nhạc có giá trị, giáo viên nên chọn để
trng bày trong phòng học âm nhạc hoặc khai thác sử dụng trên
lớp. Học sinh thấy việc mình làm có ích, điều đó sẽ khuyến
khích tinh thầm tìm hiểu và ý thức học tập của các em.
Trong nghệ thuật, sự sáng tạo của mỗi cá nhân đóng vai
trò cực kỳ quan trọng; sáng tạo có nhiều mức độ, có thể là phát
triển từ những ý tởng đã có, có thể là thay đổi hệ thống
nguyên tắc. Sự sáng tạo của các nghệ sĩ hình thành những trờng phái, phong cách nghệ thuật khác và xây dựng nên những
chất lợng nghệ thuật mới.
Ví dụ: Tiết 13 trong chơng trình SGK Âm nhạc lớp 8
- Ôn tập bài hát: Hò ba lí
- Ôn tập đọc nhạc: TĐN số 4
- Âm nhạc thờng thức: Một số nhạc cụ dân tộc.
+ Đồ dùng hiện có của các phòng thiết bị phục vụ cho tiết học

này là: Máy chiếu, đàn oóc - gan, âm ly, video, bản nhạc bài
hát: Hò ba lí, bảng phụ chép nhạc
+ Đồ dùng tự làm: làm dụng cụ gõ (thanh phách, song loan) Vẽ
tranh minh hoạ về một số nhạc cụ: cồng, chiêng, đàn Trng,
đàn đá và su tầm tranh, ảnh, âm nhạc minh hoạ. Chép bản
nhạc bài TĐN số 4.
Ví dụ: Tiết 14 chơng trình SGK Âm nhạc lớp 6
- Ôn tập bài hát: Đi cấy
- Ôn tập đọc nhạc: TĐN số 5
- Âm nhạc thờng thức: Sơ lợc về một số nhạc cụ dân tộc
phổ biến

Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

17

+ Đồ dùng hiện có của phòng thiết bị phục vụ cho tiết học này
là: máy chiếu, đàn oóc - gan, âm ly, video, bảng phụ chép
nhạc.
+ Đồ dùng tự làm: Chép bản nhạc bài hát: Đi cấy
Chép bản nhạc bài TĐN số 5
Su tầm tranh ảnh, vẽ minh hoạ một số nhạc cụ dân tộc:
đàn tranh, đàn nguyệt
Mợn nhạc cụ thật để minh hoạ: đàn nhị, đàn bầu, trống,
sáo. Trong tiết học này giáo viên có thể vận dụng tính sáng tạo
của học sinh bằng cách chia theo nhóm t 5 7 học sinh tự làm

một trong số những nhạc cụ dân tộc (cho học sinh chuẩn bị trớc 2 tuần). Nhạc cụ nào đẹp giáo viên sẽ trng bày tại phòng đồ
dùng học tập của nhà trờng.
Nhận định: Nếu trực quan tốt thì việc dạy sẽ đơn giản nhng rất phong phú và hiệu quả.
Về tổ chức lớp học:
Nếu đồ dùng chuẩn bị đã chu đáo thì việc tổ chức lớp
học lại cần có sự nghiên cứu, sắp xếp phù hợp mới thực sự phát
huy hiệu quả.
Ví dụ: Khi xem băng hình thì lớp học cần tổ chức chung cả
lớp, yêu cầu nghiên cúu đợc đa ra trớc hoặc đồng thời với trình
chiếu. Lớp học phải trật tự.
Khi tổ chức cho học sinh nghiên cứu mẫu nhạc cụ thì cần
chia lớp thành các nhóm, mỗi nhóm có thể nghiên cứu một mẫu
nhạc cụ, thảo luận tập thể, sau đó mỗi nhóm cử một đại diện
lên trình bày, các nhóm khác bổ sungKhi đó lại cần đến

Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


18

Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

không khí sôi nổi, chủ động, mạnh dạn và sáng tạo của mỗi học
sinh ở các nhóm.
- Khi nghiên cứu, giới thiệu về một nhạc sĩ hay bình một
tác phẩm âm nhạc thì lại có thể tổ chức một hình thức thi
giữa các nhóm hoặc trong cả lớp.
Ví dụ:
Lời bình hay nhất về một ca khúc


có

khống

chế
Lời giới thiệu hay nhất về một nhạc sĩ thời gian
- Tổ chức hình thức thi vui để tìm hiểu về hình thức hát bè:
hát đối một ngời, hát bè chính một câu nào đó, ngời kia đối
bằng bè quãng 3
- Thi vui để nhận dạng các bản nhạc không lời
Càng nhiều hình thức tổ chức lớp học vui vẻ, sinh động
càng tạo cho học sinh sự tự nhiên trong nghiên cứu, học tập và
nhất là dễ dàng phát huy năng khiếu của các em.

II.3. Chơng 3 : Phơng pháp nghiên cứu - kết quả nghiên cứu
II.3.1. Kết quả

Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục phổ thông, việc đổi
mới phơng pháp dạy học đợc coi là một nhiệm vụ trọng tâm,
một yêu cầu bức thiết đối với tất cả các cấp học, bậc học nớc ta.
Chính vì vậy trong đề tài này nhận thức đợc tầm quan
trọng của việc đổi mới phơng pháp dạy học bản thân tôi đã kỳ
công nghiên cứu và su tầm cho mình một cách dạy học phù hợp,
sáng tạo theo kịp với phơng pháp đổi mới hiện nay. Đặc biệt
đối với phân môn âm nhạc thờng thức việc nghiên cứu, su
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm

nhạc thờng thức

19

tầm, sáng tạo ra đồ dùng dạy học là đặc biệt cần thiết. Nó góp
một phần quan trọng trong thành công của giờ dạy.
ở trờng THCS Mạo Khê II, riêng tôi và các đồng nghiệp (kẻ
cả các giáo viên ở môn học khác) đều có một nét chung là
phong trào sử dụng trang thiết bị dạy học và huy động tăng cờng các phơng tiện hỗ trợ: Môn Âm nhạc với các thiết bị khá
đầy đủ nh: đàn oóc - gan, đàn ghi - ta, máy chiếu, máy vi
tính, đầu videođã thực sự phát huy đợc tác dụng của nó.
Ngoài ra, chúng tôi còn su tầm thêm nhiều băng đĩa
nhạc, băng hình và tranh ảnh minh hoạ cho các bài giảng.
Hiện nay chúng tôi đang xây dựng biên tập đĩa hình
cho các bài dạy phần âm nhạc thờng thức (phấn đấu đến
tháng 9/2008) sẽ hoàn thành. Đĩa hình gồm những nội dung
sau:
+ Giới thiệu hình dáng, tác dụng của các nhạc cụ dân tộc,
một số nhạc cụ phơng Tây phổ biến.
+ Giới thiệu tập quán sinh hoạt văn hoá âm nhạc của một số dân
tộc ít ngời.
+ T liệu và các nhạc sĩ, các tác phẩm nổi tiếng.
II.3.2. Đề nghị

Nh chúng ta đã biết âm nhạc là lĩnh vực nghệ thuật của
cái hay, cái đẹp qua âm thanh của giọng hát và tiếng đàn trên
những bài ca, bản nhạc cụ thể. Chính nhờ cái hay, cái đẹp của
nghệ thuật âm thanh mà âm nhạc đã đem đến cho con ngời
những cảm xúc thẩm mỹ- thẩm mỹ âm nhạc, làm cho ngời ta
thoải mái, thích thú, tâm hồn và tình cảm đợc nâng cao, trí


Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

20

tuệ đợc mở rộng, con ngời trở nên tốt đẹp, cao thợng và hớng
thiện.
Bản thân một giờ dạy âm nhạc ở trờng THCS đã là một
hoạt động mang tính giáo dục thẩm mỹ cao vì trong mỗi giờ
học các em học sinh đợc nghe hát, nghe nhạc, đợc tập hát, tập
đọc nhạc, tiếp xúc với những tác phẩm âm nhạc chọn lọc hoặc
những làn điệu dân ca giàu sức truyền cảm.
Chính vì vậy để cho giờ học đạt hiệu quả cao và khả
năng âm nhạc của các em đợc phát huy một cách tối đa tôi đề
nghị:
+ Mỗi trờng nên có một phòng học bộ môn riêng. Phòng
học này giúp học sinh học tập thoải mái, hát to, đọc nhạc lớn
hay thởng thức âm nhạc sẽ không làm ảnh hởng đến các lớp
học bên cạnh.
Ngoài ra có phòng học bộ môn các em sẽ không phải
chuyển đồ dùng học tập nh: Đàn, đài, bảng phụ
Đây là những vật dụng rất dễ gãy hỏng nếu nh va đập
mạnh. Phòng học bộ môn sẽ giúp cho tiết học âm nhạc thành
công hơn bởi có đầy đủ trang thiết bị có thể phục vụ cho giờ
dạy.
+ Đồ dùng trực quan góp phần rất quan trọng trong giờ dạy.

Nếu nh một tiết học có đầy đủ đồ dùng trực quan học sinh
học sẽ hứng thú hơn, hấp dẫn hơn và đạt hiệu quả cao hơn.
Chính vì vậy tôi mong muốn đợc trang bị thêm đồ dùng trực
quan cho môn Âm nhạc nh:

Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

21

Bộ tranh, ảnh về các nhạc sĩ Việt Nam, các nhạc sĩ nớc
ngoài
Bộ bản nhạc mẫu về các bài TĐN
Một số nhạc cụ dân tộc, nhạc cụ phơng Tây
Băng đĩa của các bài hát chính khoá
Băng đĩa nhạc phục vụ cho phần âm nhạc thờng thức
Có nh vậy giáo viên mới có thời gian dành cho việc nghiên
cứu phơng pháp giảng dạy tạo thành công cho giờ dạy.
Bản thân tôi có những giờ dạy tôi phải chuẩn bị quá
nhiều đồ dùng trực quan, mất rất nhiều thời gian.
Ví dụ: Tiết 13 (Âm nhạc lớp 7)
- Ôn tập bài hát: Khúc hát chim sơn ca
- Tập đọc nhạc: TĐN số 5
- Âm nhạc thờng thức: Giới thiệu nhạc sĩ Betoven
- Trong tiết học này ngoài đồ dùng hiện có của phòng thiết bị
giáo viên phải chuẩn bị thêm đồ dùng nh:
+ Viết bản nhạc bài TĐN số 5

+ Vẽ ảnh về nhạc sĩ Betoven
+ Su tầm đĩa nhạc về một số tác phẩm nổi tiếng của
Betoven
Ví dụ: Tiết 10 (Âm nhạc lớp 8)
- Ôn tập bài hát: Nối vòng tay lớn
- Tập đọc nhạc: TĐN số 3
- Âm nhạc thờng thức: Nhạc sĩ Nguyễn Văn Ký và bài hát:
Mẹ yêu con

Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

22

- Trong tiết học này ngoài đồ dùng hiện có của phòng thiết bị
giáo viên phải chuẩn bị thêm đồ dùng nh:
+ Chép bài TĐN số 3
+ Vẽ ảnh về nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý
+ Su tầm băng đĩa nhạc có bài hát Mẹ yêu con
+ Một số bài hát nổi tiếng của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý

III. Phần kết luận - đề nghị
Quan niệm và cảm xúc của mỗi ngời trớc cái đẹp luôn khác
nhau, từ quan niệm đó nảy sinh nhiều ý tởng và trờng phái
khác nhau trong nghệ thuật. Trong quá trình giảng dạy âm
nhạc ở trờng phổ thông, giáo viên cần tạo mọi điều kiện để
học sinh phát huy đợc những cảm xúc nghệ thuật và sự sáng

tạo trong học tập.
Muốn làm đợc điều đó, học sinh cần quá trình rèn luyện
không chỉ ở môn Âm nhạc. Sáng tạo giúp học sinh phát huy đợc
những suy nghĩ, t tởng và hành động của mình, nâng cao
kết quả học tập và hình thành những năng lực riêng biệt của
các em.
Đổi mới phơng pháp giảng dạy trong phân môn âm nhạc
thờng thức giúp học sinh cảm nhận thêm một nét mới về âm
nhạc với đời sống. Vì vậy, ở mỗi tiết dạy, mỗi đơn vị kiến thức
cung cấp cho học sinh tôi luôn quan tâm đến việc liên hệ bài
học đó với thực tế cuộc sống. Thông qua nhiều con đờng khác
nhau, bảo đảm yếu tố sinh động, nhẹ nhàng mà dễ hiểu với
các nội dung phù hợp và có tính giáo dục cao.
Ví dụ:
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

23

Với nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu và tác phẩm:
Bóng cây Kơ - nia thì bằng vài câu hát trích ngang
khẳng định đợc giai điệu chủ đạo trong các tác phẩm của
ông. Bóng cây Kơ - nia với chất liệu âm nhạc dân gian Tây
Nguyên
Bấy nhiêu thôi chúng ta đã khắc sâu trong học sinh về
chân dung của một nhạc sĩ, đã nói hộ bao ngời nỗi niềm tâm
sự của mình và lôi cuốn ngời nghe đến với một khung cảnh

cuộc sống xa cách đầy nhớ nhung da diết và sự thuỷ chung
bền chặt.
Giờ dạy với phân môn âm nhạc thờng thức thành công
theo tôi chính là sự tự kỳ công, sáng tạo ngay từ khâu chuẩn
bị thật chu đáo các thiết bị dạy học.
Trên cơ sở đó tổ chức hình thức giờ dạy một cách phù hợp,
sáng tạo, tạo không khí sôi nổi trong học sinh.
Và cuối cùng là nghệ thuật của ngời dạy hớng học sinh đến
với cái đích của giờ dạy là khắc sâu kiến thức trọng tâm của
bài học.
Đổi mới phơng pháp dạy học trong môn Âm nhạc nhằm góp
phần đào tạo những con ngời: tích cực, tự giác, năng động,
sáng tạo có năng lực vận dụng những kiến thức đợc học vào
cuộc sống. Đồng thời đổi mới phơng pháp dạy học nhằm tác
động vào tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú cho ngời học,
hớng tới việc học tập chủ động, loại bỏ thói quen học tập thụ
động.

Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

24

Trên đây là một vài ý kiến của cá nhân tôi xin đợc mạnh
dạn trình bày trong sáng kiến kinh nghiệm này với mong muốn
ý kiến của mình sẽ đợc các đồng chí tham gia, bổ sung,
chỉnh sửa để bản thân tôi đợc học tập, rèn luyện trau dỗi

chuyên môn, nghiệp vụ và vững vàng, tự tin hơn trong sự
nghiệp trồng ngời.
Xin chân thành cảm ơn!
Mạo Khê, ngày 20 tháng 4
năm 2008
Ngời viết

Hoàng Kim Thanh

Tài liệu tham khảo
Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II


Đổi mới phơng pháp dạy học trong phân môn Âm
nhạc thờng thức

25

- SGK Âm nhạc lớp 6, 7, 8, 9 NXBGD, năm 2002, 2003, 2004,
2005
- SGV Âm nhạc lớp 6, 7, 8, 9 NXBGD, năm 2002, 2003, 2004,
2005
- Máy nghe băng, đĩa nhạc 6, 7, 8, 9
- Đàn phím điện tử
- Phơng pháp dạy học âm nhạc của Hoàng Long - Hoàng
Lân NXB Đại học s phạm năm 2005
- Phơng pháp giảng dạy âm nhạc trong nhà trờng phổ
thông của Phan Trần Bảng, NXB giáo dục năm 2000

Hoàng Kim Thanh Trờng THCS Mạo Khê II