Họ và tên: Lê Thị Thắng
MSSV: 11030818
Khoa: K56 Báo chí – Truyền thông
Môn: Các thể loại báo chí chính luận nghệ thuật
Đề bài:
1. Sưu tầm, đánh giá các thể loại phóng sự
2. Viết một bài phóng sự ( 1500 từ ). Đề tài tự chọn
Bài làm:
1. Sưu tầm, đánh giá các thể loại phóng sự
Báo chí ngày càng phát triển do nhu cầu tìm kiếm thông tin ngày càng
lớn của công chúng trước các vấn đề của xã hội. Chính vì vậy mà nhu cầu
thông tin càng lớn thì đòi hỏi phương thức thông tin ngày càng đa dạng. Từ
sự phát triển đa dạng và phong phú của báo chí người ta nhìn tổng quan
nhận ra một số bài báo trên một số báo có tính đặc thù riêng tương đối giống
nhau về mặt hình thức và kết cấu, mang tính tương đối ổn định và lâu dài.
Từ đó người ta quyết định phân ra từ sự phong phú và đa dạng của báo chí
thành các thể loại của báo chí. Sự phân chia đó vừa mang tính khoa học
trong học thuật để dễ dàng giảng dậy trong nhà trường và công tác giảng
dậy, truyền thụ được dễ dàng bài bản và khoa học, mà còn để người đọc dễ
dạng lựa chọn những thông tin mà mình quan tâm và ưa thích trên bc.
Trên báo chí người ta phân ra thành các thể loại và một số thể loại lại
được gom vào thành từng nhóm. Hiện nay chúng ta tạm thời cha báo chí
thành ba nhóm. Nhóm thứ nhất là thông tin sự kiện, nhóm này chỉ sơ lược về
sự kiện, sự việc, hiện tượng đó ở đâu? diễn ra như thế nào? với ai? Thời gian
1
nào? … trong tiêu chs của 5W + How. ở đây người đọc chỉ làm được sơ
đẳng nhất về sự việc vừa xảy ra. Ví dụ như tin tức, bài phản Ánh… còn
nhóm thứ hai lặng lẽ về thông tin lý lẽ nghĩa là dùng lập luận để trình bày
quan điểm của mình công nhận hay bác bỏ trước các hiện tượng đang diễn
ra. Nhóm này chủ yếu dùng thể loại văn nghị luận như các bài chính luận, xã
luận, bình luận. Được gọi là nhóm thông tin lý lẽ.

Cuối cùng là nhóm thứ ba, nhóm này nó làm mềm hoá thông tin, dưới
góc nhìn nhiều chiều và đa dạng sinh động hơn về sự vật sự việc trong quá
trình phát sinh, phát triển. Được gọi là nhóm thông tin thẩm mỹ ví dụ như
các thể loại phóng sự, ký, câu chuyện báo chí…, trong đó cái tôi của tác giả
được bộc lộ rất rõ trong văn phong cũng như trong câu chữ của bài. Trì trong
nhóm này, cái tôi tạo nên sự khác biệt mang tính bản chất đặc thù của tác
phẩm. Trong nhóm này nó bao gồm cả thông tin sự kiện và thông tin lý lẽ
nhưng nổi bật nhất của nhóm này là ngôn ngữ giàu chất văn học nghệ thuật,
nội dung chuyển tải nhiều vấn đề
1.1. Định nghĩa
Phóng sự, một thể loại của ký, là trung gian giữa văn học và báo chí.
Phóng sự khác với thông tấn ở chỗ nó không chỉ đưa tin mà còn có nhiệm vụ
dựng lại hiện trường cho mọi người quan sát, phán xét. Do đó, phóng sự
nghiêng hẳn về phía tự sự, miêu tả, tái hiện sự thật, nhưng nội dung tự sự
thường không dựa vào một cốt truyện hoàn chỉnh.
Hay ta có thể định nghĩa như sau:
Phóng sự là một thể tài báo chí, phản ánh những vấn đề có tính thời
sự, có ý nghĩa chính trị xã hội được bạn đọc quan tâm.Phóng sự có thể viết
bằng các bút pháp mang tính văn học. Trong phóng sự có tính nhân vật và
2
cái tôi trần thuật.Phóng sự giúp bạn đọc hiểu sâu hơn, rõ hơn sự việc và chia
sẻ được với tác giả những vấn đề được đặt ra trong tác phẩm.
1.2. Đặc điểm
Phóng sự đòi hỏi nhiều thời gian và công sức để điều tra, thâm nhập
thực tế và phỏng vấn nhiều người. Phóng sự cung cấp cho người đọc một cái
nhìn cận cảnh và toàn cảnh về một hiện tượng, thường là đặc biệt, diễn ra
trong xã hội. Thông qua những ghi chép cụ thể, sinh động tình hình một vấn
đề, một sự việc nào đó đang là vấn đề thời sự mang tính bức xúc, phóng sự
thể hiện tính chiến đấu cao độ, dùng sự thật để bác lại những nhận thức còn
sai lệch, lấy sự thật đời sống để ảnh hưởng đến nhận thức của xã hội. Do đặc

thù thể loại, tính chân thực về thời gian, địa điểm, sự kiện, con người và chi
tiết là những yếu tố cốt lõi của phóng sự.
Trong phóng sự thường nổi lên hình tượng tác giả xông xáo, tự mình
thăm dò, hỏi han người thực việc thực. Tác giả phóng sự báo chí thường là
những người tác nghiệp cho một cơ quan thông tấn, nhưng quan điểm riêng
của họ có ý nghĩa quan trọng, làm cho họ không chỉ là người đưa tin mà còn
là người phân tích độc lập, đáng tin cậy.
Phóng sự cũng như các bài báo khác luôn được định hình từ nguyên tắc
"four W": Who (Ai)?, Where (Ở đâu)?, When (Khi nào)?, What (Cái gì)?
Why (Tại sao)?
Phóng sự văn học, ngoài các tư liệu thực tế xác thực, nhà văn còn có
thể sử dụng các thủ thuật hư cấu nhất định nhằm làm cho câu chuyện được
kể trở nên hấp dẫn hơn. Những phóng sự văn học dạng này có thể kể
đến Ngục Kom Tum của Lê Văn Hiến; Việc làng, Dao cầu thuyền
tán của Ngô Tất Tố; Cạm bẫy người, Cơm thầy cơm cô của Vũ Trọng
Phụng. Tại Việt Nam trước 1945, Vũ Trọng Phụng còn được mệnh danh là
3
"vua phóng sự Bắc Kỳ", với những phóng sự ít nhiều có cốt truyện, có chỗ
đọc như tiểu thuyết.
Giá trị của một thiên phóng sự thể hiện ở cả hai mặt: thứ nhất, nó phải
nêu ra được những bằng chứng cụ thể với những tài liệu chính xác thể hiện
qua các con số, biểu đồ, thống kê; thứ 2, trên cơ sở phân tích tư liệu, số liệu,
nó phải đặt ra được những vấn đề thời sự mang ý nghĩa xã hội to lớn.
Ba đặc trưng chính của phóng sự:
a. Viết phóng sự phải có nhân vật:
Phóng sự là một thể tài của báo chí nhưng lại gần gủi với văn
học,thường viết về những vấn đề của xã hội và viết về những con người
trong một hoàn cảnh điển hình. Trong một chuần mực nào đó, những nhân
vật này đều có số phận, hoàn cảnh riêng.Một bài phóng sự không có nhân
vật thì chưa phải là phóng sự, không thể để tác giả nói mà hãy để cho nhân

vật được nói.Bạn đọc muốn biết số phận của nhân vật từ câu chuyện và hình
ảnh của chính họ.
b. Có cái tôi trần thuật:
- Trong phóng sự có cái tôi hay không? Có bao nhiêu thì vừa? Cái tôi
làm phóng sự hay lên hay dở đi? Có những dạng tôi nào trong phóng sự?
Khi nào thì cái tôi bị người ta ghét? Đây là vấn đề còn nhiều tranh cãi.
- Sự phát triển cái tôi tác giả trong phóng sự phát triển cùng với lịch
sử phát triển của phóng sự.
- Những tác phẩm được gọi là phóng sự thường sử dụng bút pháp tả
chân để tạo tính xác thực cho thông tin nhưng những nhà văn làm báo vẫn
còn sử dụng những thủ pháp dành riêng cho văn chương để làm báo.
- Từ năm 1986, đất nước ta đi vào công cuộc đổi mới trên mọi lĩnh
vực kinh tế, văn hóa, tư tưởng… Phóng sự với trọn vẹn tính phóng sự được
hình thành từ đây. Cái tôi của tác giả trong phóng sự lúc này cũng được định
4
hình rõ ràng, không chỉ ở mức người trần thuật, chứng kiến. Những phóng
sự này không những mang đậm dấu ấn của vấn đề mà còn bày tỏ chính kiến,
nêu những kiến nghị, đề xuất những giải pháp. Họ xưng tôi trong phóng sự
của mình như một cách khẳng định sự lao động nghiêm túc, đồng thời cũng
là sự khẳng định trực tiếp trách nhiệm của cá nhân trong thời buổi xã hội yêu
cầu ngày càng cao về trách nhiệm của nhà báo.
- Báo chí mang tính định hướng, nhà báo phải thể hiện rõ ràng lập
trường, quan điểm của mình, không được núp dưới bóng hai chữ khách quan
mà chỉ nêu vấn đề chung chung.
- Việc xưng tôi chỉ là một hình thức chứ chưa thể là căn cứ vững chãi
để xác định cái tôi tác giả trong phóng sự. Thực chất cái tôi tác giả trong
phóng sự là sự pha trộn của nhiều cái tôi: cái tôi nhân chứng, cái tôi trần
thuật, cái tôi thẩm định và cái tôi cảm xúc. Những cái tôi này không tách
bạch riêng rẻ mà xen kẻ một cách hài hòa và uyển chuyển, tạo nên những giá
trị cho tác phẩm phóng sự.

- Không có sự tách bạc rạch ròi nào giữa những cái tôi trong một
phóng sự mà chỉ có sự nổi trội của yếu tố này hay yếu tố khác trong cái tôi
đó. Các yếu tố này luôn kết hợp chặt chẽ với nhau. Nhờ sự kết hợp linh hoạt
giữa các yếu tố này mà bức tranh của hiện thực được tái hiện xác thực, sống
động, sắc nét, chuyển tải được chủ đề tư tưởng theo góc độ nhìn nhận và
quan điểm của người viết, có chiều sâu nội tâm và quan điểm của tác giả.
c. Có tính văn học:
- Tính văn học trong phóng sự là cách hành văn. Nhưng còn các thủ
pháp văn học cũng phải biết dùng sao cho đúng. Biết tường thuật khi cần
tường thuật, biết miêu tả khi cần miêu tả.
- Sử dụng văn học trong phóng sự là sử dụng ngôn ngữ tác giả, ngôn
ngữ nhân vật sao cho linh hoạt, sinh động, giàu hình ảnh.
5
- Viết một bài phóng sự cũng cần thiết có những trích dẫn câu nói có
trọng lượng của các nhân vật có liên quan, hoặc trích dẫn các số liệu, các câu
chuyện, điển tích… miễn là thấy nó phù hợp và có giá trị nâng thêm chất
lượng phóng sự.
- Viết phóng sự có một yêu cầu quan trọng là làm cho bạn đọc hiểu rõ
hơn, hiểu nhiều hơn về vấn đề bài báo đưa ra. Nhưng quan trọng hơn nữa là
tác giả phải truyền đến bạn đọc suy nghĩ, cảm xúc, nhận dịnh của mình để
bạn đọc chia sẻ.
* Kết cấu và bố cục của một bài phóng sự:
a. Đi lấy tài liệu:
- Nguyên tắc cơ bản đầu tiên vẫn là chính xác, thời sự và trung thực.
-Để tìm được đề tài cũng như ý tứ, chi tiết… Cách lấy tài liệu hay
nhất của phóng sự là quan sát, nắm bắt, ghi chép,rút ra nhận định và kiểm tra
nhận định đó. Như nhà thơ Raxun Gamzatop đã nói “Đừng nói cho tôi đề
tài. Hãy nói cho tôi đôi mắt!”
- Tài liệu của phóng sự rất chung chung và có thể có nhiều cách để
hiểu, nhiều khi đề tài và tư liệu chung chung không ai bị phản đối vì lĩnh

vực quá rộng nhưng với những bạn đọc khó tính, họ sẽ tìm ra ngay sự vô lí
của nó.
- Tư liệu của phóng sự thường không tự đến mà phải áp dụng tối đa
các ngón nghề của người viết: quan sát, hỏi, nghe.Nghe là nguồn tìm tài liệu
phong phú nhất.
- Nhặt nhạnh, thu lượm, phải tìm ra những cái riêng, ý riêng,nhận định
riêng thì bài viết mới có tính chất riêng để hấp dẫn bạn đọc.
b. Kết cấu:
6
- Đặt tít tựa, chapeau cho mối bài phóng sự là một nghệ thuật. Bạn
đọc cũng thường chú ý những bài học có tít hay, lời dẫn nhập hấp dẫn.Vì thế
độc giả cho rằng tít có hay thì đọc mới “đã”.
- Kinh nghiệm là nên đặt tít trước khi viết, vì như thế mới định hướng
tập trung vào chủ đề chính, không đi lạc đề.Cũng giống như một bà mẹ đặt
tên cho con vậy. Ai cũng muốn có tên hay, tên đẹp, và họ đã suy nghĩ rất
nhiều để có một cái tên có ý nghĩa.Cái tên nói lên phần nào nói lên tính cách
của con người.Cái tít phần nào nói lên nội dung của bài viết.
c. Bố cục:
Yêu cầu:
- Đặt vấn đề, hãy trực tiếp, đừng vòng vo, đi thẳng vào vấn đề,cho bạn
đọc biết là tác giả muốn viết gì.Đó là cách viết bao trùm nhất, báo chí nhất.
- Ngắn gọn đó là điều cần thiết nếu như bạn không muốn bạn đọc
buông tờ báo xuống.
- Nêu bật được ngay chủ đề của bài mà trong đó có thể có yếu tố thời
gian, địa điểm và bản chất của sự việc.
Mở bài:
- Nêu hoàng cảnh dẫn đến bài viết
- Hãy nói trực tiếp ngắn gọn cho bạn đọc biết.
- Cũng có thể viện dẫn một câu nói, ca dao, tục ngữ, câu hát…để đi
vào đề.

- Nêu ra một luận cứ, rồi đưa ra các luận chứng để vào bài.
- Từ đó triển khai tiếp các ý, các tài liệu thu nhập được cho bài viết
chặt chẽ và sinh động.
Thân bài:
- Đối với phóng sự, thân bài chính là trình bày vấn đề, giải quyết vấn
đề đã đặt ra ở phần mở bài.
7
- Những điều quan trọng nhất hãy đưa lên trước và có thể viết theo
những cách:
+ Theo trình tự thời gian.
+ Theo mô hình tam giác ngược.
+ theo mô hình viên kim cương.
Với cách viết này người viết dể hiểu, người đọc dễ đọc.Bởi các vấn đề
được chia ra thành các vấn đề nhỏ, theo trât tự cái quan trọng được đưa lên
trước.
- Kinh nghiệm thể hiện thân bài là chọn lọc chi tiết mà viết, tránh lối
kể lể một chiều.Chi tiết chính là thể hiện chữ H một cách đầy đủ.
- Nên xen kẽ các trích dẫn, đối thoại dẫn chứng.
- Lối viết luôn chuyển từ miêu tả, tường thuật đến bình luận và phân
tích.
- Cái tôi của tác giả cũng linh hoạt, lúc ẩn,lúc hiện để lấy vấn đề lên
cao trào. Luôn nhớ một điều rằng bài viết phải có thông tin và chỉ có thông
tin cần và đủ bài viết mới có giá trị.
Kết bài:
- Ngắn gọn
- Rõ ràng
- Nêu lại một lần nữa bản chất của sự việc sau khi đã phân tích, trình
bày ở thân bài.
- Kết luận một bài phóng sự không chỉ dừng lại ở đúc kết lại sự việc
mà còn kiến nghị giải quyết sự việc đó và nêu ra giải pháp để giải quyết vấn

đề.Tác giả có thể nêu ra giải pháp của mình.
- Kết luận là phần phải viết đanh thép, ngắn gọn và gây ấn tượng
mạnh cho bạn đọc.Hãy tìm một chi tiết đắt để kết kết luận.Nếu tác giả cảm
8
thấy xúc động vì chính phần kết của mình thì có thể nói kết luận ấy thành
công.
Chú ý:
Ngoài ra ảnh còn được coi là một bộ phận không thể thiếu của một
bài phóng sự.
- Chúng ta không thể lấy ảnh để minh họa, mà phải là ảnh thực, ảnh
chụp trong cuộc, cùng thời gian và địa điểm xảy ra sự kiện đó. Ảnh phóng
sự còn góp phần nâng cao giá trị của phóng sự bằng sự xác thực và sinh
động.
- Ảnh phóng sự cần phải chứng minh cho bạn đọc thấy rằng tác giả đã
có mặt tại chỗ.
- Giúp bạn đọc hình dung ra được quan cảnh xảy ra sự việc và gương
mặt của nhân vật mà bài báo đã nói đến.
1.3. Các tiêu chí đánh giá một bài phóng sự hay
Đề tài:
Ai cũng biết đề tài hay quyết định đến một nữa giá trị của bài báo, điều ấy
càng đúng với thể loại phóng sự.
- Đề tài hay là đề tài gắn với những vấn đề thời sự nóng hổi, là một đề tài mà
phóng viên phát hiện ra mà mọi người ít biết hoặc chưa biết, là những vấn đề
thiết thực trong cuộc sống mà bạn đọc quan tâm. Đề tài hay còn là đề tài
mang tính xây dựng, góp phần tác động hiệu quả đến một thực trạng cần phê
phán hay một điều tốt đẹp cần cổ vũ.
Thể hiện hay:
- Có thể có những đề tài không mới nhưng vẫn được bạn đọc đón nhận bởi
cách viết hay, cách nhìn, góc nhìn độc đáo, khác lạ, mang tính phát hiện
sáng tạo trong cách thể hiện.

9
- Người viết chứng tỏ có tay nghề, viết có phong cách ngay từ đầu.Điều này
liên quan đến cách sữ dụng ngôn ngữ.
Có hiệu ứng xã hội cao:
- Một bài phóng sự khi trả lời được ba câu hỏi:
+ Viết cho ai?
+ Viết làm gì?
+ Viết như thế nào?
Mới là một bài phóng sự chặt chẽ về đề tài, phong cách thể hiện và mục
đích phản ảnh.
- Khi một bài phóng sự nêu đúng vấn đề hay nói cách khác là “ gãi
đúng chỗ ngứa” của bạn đọc là một bài viết có hiệu ứng tốt. Bài gây được
tiếng vang, tạo được dư luận góp phần vào việc thay đổi theo hướng tích cực
đối với xã hội là những bài viết có giá trị về lẫn hình thức và nội dung. Có
thể nói, những giá trị và hiệu ứng tích cực của một bài phóng sự là tập hợp
của các yếu tố, đề tài hay và cách thể hiện tốt, nhưng trên hết vẫn là tính vấn
đề của đề tài.
1.4. Thể loại
1.4.1. Phóng sự ảnh
Phóng sự ảnh còn được gọi là Câu chuyện bằng ảnh là một bộ hay
một loạt các bức ảnh báo chí dùng để kể một câu chuyện hoặc gợi lên
nhiều cảm xúc ở người xem từ những sự kiện có thật. Một phóng sự ảnh
thường thể hiện những hình ảnh ở những lát cắt điển hình và sâu sắc. Về
phần trình bày, phóng sự ảnh trên báo in thường được bố trí vào một trang
báo hoặc nhiều trang liên tiếp (phần lớn là hai trang giao nhau trên mặt báo).
Ảnh trong phóng sự hoàn toàn là những tác phẩm nhiếp ảnh được
chụp bằng phương pháp phóng sự (không có sự can thiệp, sắp đặt của người
chụp ảnh) và luôn luôn phải có phần chú thích cụ thể đi kèm bức ảnh để
10
chứng minh tính chân thực của sự việc. Một vài bức ảnh có thể có chú thích

chung nếu diễn tả cùng một sự việc nhưng tại những góc nhìn khác nhau.
Như tất cả các tác phẩm báo chí khác, phóng sự ảnh bao gồm phần tít
bài và nội dung tác phẩm. Có thể có hoặc không phần giới thiệu (Sa-pô). Nội
dung của một bài phóng sự ảnh bao gồm 3 phần chính: Tóm tắt nội dung tác
phẩm bằng lời, bộ ảnh và chú thích ảnh.
Trình tự của một phóng sự ảnh có thể theo diễn biến thời gian, không
gian (từ ngoài vào trong) hoặc cảm xúc (được sắp xếp một cách đặc biệt theo
ý đồ của tác giả). Ngoài ra, một phóng sự ảnh có thể không tuân theo bất cứ
trình tự nào, nghĩa là tác phẩm bao gồm một loạt những bức ảnh không được
sắp đặt thứ tự, để có thể xem được tất cả trong một lúc hay được lựa chọn
thứ tự bởi chính người xem.
1.4.2. Phóng sự truyền hình
Phóng sự truyền hình là thể loại quan trọng của báo chí truyền hình.
Sự ra đời của nó có thể đã manh nha từ những tác phẩm của điện ảnh từ cuối
thế kỹ XIX. Có thể nói, bộ phim “Tầu vào ga Laxiota” của anh em nhà
Luymiere, trình chiếu vào năm 1895, không chỉ được coi là dấu mốc ra đời
của ngành điện ảnh, mà còn báo hiệu cho sự ra đời của thể loại phóng sự
truyền hình một phần tư thế kỷ sau đó. Với cách lựa chọn vị trí cố định để
đặt máy quay, ghi lại toàn bộ cảnh đoàn tàu vào ga và các hoạt động trên sân
ga Laxiota ở thủ đô Pari - Pháp, không cần sự can thiệp của diễn xuất, dàn
dựng đã đem đến những thông tin bất ngờ và thú vị cho người xem. Bởi,
trước mắt họ là “cuộc sống như nó vốn có” đang diễn ra, tức là hình ảnh trên
phim và hiện thực không có cách biệt. Cùng thời gian đó anh em nhà
Skladanowski người Đức và anh em nhà Thomas Alwa Edison và The Brit
Robert William Paul, Moreover người Mỹ cũng cho ra đời những bộ phim
điện ảnh đầu tiên. Những bộ phim này được sản xuất theo kiểu chĩa ống kính
11
vào cảnh của hiện thực để quay, không có sự căn chỉnh khuôn hình, cỡ
cảnh
ở những bộ phim điện ảnh đầu tiên này, cả nhà sản xuất và người xem

đều chưa quan tâm đến kỹ thuật, người ta chỉ chú ý đến nội dung của phim.
Mãi tới năm1897, kỹ thuật sản xuất phim có chút ít thay đổi, ống kính máy
quay đã chuyển động được từ trái sang phải và ngược lại. Nhờ có kỹ thuật
mới, phóng sự báo chí ( journalistic reportage) ra đời và thay thế cho các bộ
phim phản ánh sự thật ( film of fact) ở thời kỳ đầu. Một trong những bộ
phim đầu tiên được sản xuất theo đúng nghĩa phóng sự báo chí là phim về sự
kiện Lễ đăng quang của nữ hoàng Victoria (1897). Toàn bộ sự kiện được ghi
hình liên tục, từ lúc bắt đầu cho đến khi kết thúc. Sau đó, các thiết bị lưu
hình ảnh đã ghi, chỉnh khuôn hình… xuất hiện. Các thiết bị này giúp các nhà
làm phim có thể sắp xếp các chi tiết hình ảnh vào trong khuôn hình và cảnh
phim, tạo ra kịch tính làm cho phim hấp dẫn hơn. Cách cung cấp thông tin
chân thật “như bản thân cuộc sống vốn có” của phim thời kỳ này chính là
một trong những đặc tính định dạng của Phóng sự truyền hình. Đó là : Phản
ánh hiện thực khách quan trong qúa trình diễn biến phát sinh, phát triển.
Năm 1900, nhiều Phóng sự điện ảnh mang tính báo chí được tái tạo và dàn
dựng. Những sự kiện lịch sử trọng đại được tái tạo lại theo đúng sự kiện diễn
ra trong hiện thực. Lúc này người ta cũng có thể xây dựng những bộ phim
“bán” lịch sử, có cấu trúc riêng theo ý đồ đạo diễn mong muốn.
Đến năm 1929 các phương tiện kỹ thuật, đặc biệt là camera có nhiều
cải tiến. Lúc này máy quay có thể “chộp” tất cả những hình ảnh nhà quay
phim mong muốn. Hạn chế của máy quay lúc này là không tua lại băng để
kiểm tra hình ảnh vừa quay. Tuy nhiên, ở Mỹ cùng thời gian này đã chế tạo
được máy quay tua lại được. Bằng máy quay với ống kính tự do các nhà làm
phim đã cho ra đời hàng loạt Phóng sự phản ánh trực tiếp cuộc sống hàng
12
ngày. Tính thời sự của vấn đề, cách lựa chọn chi tiết, những khuôn hình cỡ,
cảnh chuẩn mực trong các bộ phim này đã mang lại sự thành công, đánh dấu
một thời vàng son của phim Phóng sự điện ảnh.
Từ năm 1932 trở đi, phim có tiếng mới thịnh hành ở nhiều nước như:
Đức, Anh, Mỹ, Nga. Đến năm 1935, hầu hết các phim truyền hình đều có

tiếng và có diễn biến theo trình tự thời gian. Tuy nhiên, hình và tiếng còn
chưa ăn khớp với nhau. Khi các thiết bị hậu kỳ được cải tiến, đặc biệt là các
thiết bị montage thì vấn đề này mới được giải quyết. Phóng sự chỉ thực sự
phát triển khi phim có tiếng nói ra đời. Tuy hình ảnh và âm thanh chưa ăn
khớp nhưng các phóng sự đã bắt đầu chuyển tải những nội dung chính trị -
xã hội sâu sắc.
Năm 1980, máy âm thanh stereo ra đời, các vấn đề tồn tại của âm
thanh được giải quyết. Cũng thời kỳ này, máy quay video cũng xuất hiện,
Tuy nhiên, băng có kích cỡ lớn và khi tháo băng ra phải tháo trong phòng có
ánh sáng mờ. Vì vậy ảnh hưởng nhiều đến tốc độ sản xuất chương trình của
truyền hình nó chung và phóng sự truyền hình nói riêng.
Năm 1990 các vấn đề này được khắc phục, camera quay bằng băng từ
có kích thước nhỏ, đường hình và đường tiếng riêng, có thể xem được ngay
hình ảnh vừa quay Sự tiến bộ của kỹ thuật, đặc biệt là các thiết bị sản xuất
chương trình truyền hình màu đã tạo đem đến cho truyền hình một gương
mặt mới. Các chương trình truyền hình trở nên phong phú, đa dạng, nhanh
chóng, kịp thời và hấp dẫn hơn. Các thể loại phóng sự, bình luận, phỏng
vấn xuất hiện ngày càng nhiều cùng với tin tức. Thời lượng dành cho phim
thời sự tài liệu ít hơn và các phim loại này có nội dung ngắn gọn hơn.
ở Việt Nam, truyền hình ra đời muộn nên thời kỳ đầu các phim thời sự
tài liệu điện ảnh đảm nhiệm vai trò thông tin thời sự và chủ yếu chiếu trong
các rạp chiếu phim. Những thước phim thời sự tài liệu “Hồ Chủ tịch từ Pháp
13
trở về”, “Trận đánh Ô Cầu Dền” (1946), “Dưới mái trường mới”(1960)
được xem là những thước phim thời sự tài liệu quý. Đến năm 1970, Truyền
hình Việt Nam ra đời, những Phóng sự truyền hình đầu tiên xuất hiện như:
“Hà Nội Năm ngày đọ sức” (1972), “Tiếng trống trường” (1973), “Việt Nam
và những chiếc xe đạp” (1975), rồi đến hàng loạt phóng sự về chiến dịch Hồ
Chí Minh lịch sử như phim: “Trên đường qua Huế giải phóng”, “Đà Nẵng
giải phóng” Những bộ phim tài liệu điện ảnh được phát trên sóng truyền

hình có giá trị tuyên truyền và sức tác động to lớn tới công chúng vào thời
kỳ đó. Chúng trở thành những hình ảnh tư liệu có một không hai, ghi nhận
một giai đoạn lịch sử oanh liệt, hào hùng của dân tộc, lưu truyền cho các thế
hệ hôm nay và mai sau.
Nhờ sự tiến bộ của công nghệ truyền hình, máy quay phim nhựa được
thay bằng máy quay băng từ, kỹ thuật dựng xé, dán được thay bằng bàn
dựng analog, các thiết bị kỹ thuật sản xuất truyền hình đen trắng đuợc thay
bằng kỹ thuật màu và đặc biệt khi công nghệ tin học, viễn thông và kỹ thuật
số được áp dụng vào truyền dẫn và sản xuất chương trình truyền hình thì thể
loại phóng sự mới thực sự phát huy hết khả năng vốn có của nó là phản ánh
hiện thực bằng những dòng hình ảnh, âm thanh liên tục từ chính cuộc sống.
Sự phong phú đa dạng về nội dung và hình thức thể hiện, sự sinh động của
ngôn ngữ hình ảnh, âm thanh đã dưa phóng sự truyền hình lên ngôi, trở
thành một trong những thể loại quan trọng, luôn luôn được khán giả mong
đợi.
Vào những năm đầu của thế kỷ XXI, sự phát triển của truyền thông đa
phương tiện đã mở ra nhiều hình thức thông tin mới với kỹ thuật hiện đại và
tiện lợi cho người sử dụng. Những thay đổi đó đã tác động mạnh mẽ đến nội
dung, hình thức thể hiện của các chương trình truyền hình nói chung và
phóng sự truyền hình nói riêng. Phóng sự phản ánh trực tiếp các vấn đề của
14
đời sống hiện thực kể cả những vấn đề bức xúc, gay cấn, những ngang trái,
bí ẩn, ly kỳ Số lượng các chương trình truyền hình ngày càng nhiều. Hơn
nữa, hàng ngày khán giả truyền hình còn tiếp nhận vô số thông tin trên nhiều
phương tiện truyền thông khác nhau, nhịp sống hiện đại cũng lôi kéo người
ta vào nhiều công việc khác nên các chương trình truyền hình ngày càng có
xu thế ngắn gọn và chất lượng hơn. Phóng sự truyền hình cũng đổi mới để
phù hợp với nhu cầu và tâm lý tiếp nhận thông tin của công chúng báo chí
thời hiện đại. Do đó, hiện nay, các Phóng sự có thời lượng ngắn chiếm đa số
trên sóng truyền hình.

Song song với sự phát triển của kỹ thuật sản xuất chương trình, kỹ
thuật truyền dẫn sóng truyền hình cũng phát triển rất nhanh chóng. Các
chương trình truyền hình bây giờ không những mang tính thời sự cao mà
còn đến với công chúng bằng rất nhiều hình thức như: truyền hình cáp,
truyền hình kỹ thuật số, truyền hình qua điện thoại, truyền hình Internet
Trước sự phát triển của các phương tiện truyền thông hiện đại, các loại hình
báo chí đang vận dụng tiến bộ khoa hoạc kỹ thuật để tự đổi mới, tăng sức
cạnh tranh và chiếm lĩnh thị trường thông tin. Truyền hình cũng đang từng
bước chuyển mình, thay đổi mô hình quản lý, phương pháp sản xuất chương
trình và đa dạng hoá các hình thức dịch vụ, đổi mới trang thiết bi, nâng cao
chất lượng chương trình, thời lượng phát sóng đem đến cho khán giả
những chương trình truyền hình đặc sắc và sống động, giữ được vị trí quan
trọng hàng đầu trong hệ thống các phương tiện truyền thông đại chúng ở
nước ta hiện nay.
Cùng với sự phát triển của truyền hình, Phóng sự truyền hình cũng
không ngừng thay đổi và từng bước hoàn thiện về cả nội dung và hình thức.
Với khả năng cung cấp thông tin một cách đầy đủ, cụ thể, hấp dẫn, khách
quan, sinh động trong quá trình vận động, phát sinh, phát triển của sự vật,
15
hiện tượng bằng hình ảnh và âm thanh, Phóng sự truyền hình đã và đang
có vị trí, vai trò quan trọng trong các chương trình truyền hình. Sự xuất hiện
của Phóng sự không chỉ làm cho thông tin truyền hình thêm hấp dẫn mà còn
đem đến cho chương trình “hơi thở cuộc sống”, sự mềm mại, uyển chuyển,
thông tin tràn đầy cảm xúc, dễ đi vào lòng người.
Chính sự phát triển phong phú và đa dạng của Phóng sự truyền hình
qua các thời kỳ đã dẫn đến có nhiều quan niệm khác nhau về thể loại này.
Tất nhiên mỗi quan niệm thể hiện góc nhìn riêng của một người hoặc một
nhóm nhỏ những nguời quan tâm đến về thể loại này.
Trong tác phẩm “Báo chí truyền hình” (NXB Thông tin, 2004, trang
59), các tác giả G.V.Cudonhetxop, X.L. Xvich, A.La. Iuropxki có viết:

“Phóng sự là thể loại báo chí thông tin nhanh chóng trên báo chí, đài phát
thanh, truyền hình về một sự kiện nào đó mà phóng viên đã chứng kiến, can
dự vào”. Theo quan niệm này thì yếu tố đứng đầu trong phóng sự là khả
năng thông tin nhanh chóng về một sự kiện do tác giả bài phóng sự trực tiếp
chứng kiến và thực hiện.
Nhìn nhận phóng sự từ góc độ phương pháp phản ánh, Jean-Luc
Martin- Lagardette cho rằng: “Phóng sự là cuộn phim mà người ta truyền đi
những hình ảnh đã được xác định nhờ có các bố cục liên tiếp”. ông còn cho
rằng: “Phóng sự phải làm cho nhìn thấy, nghe thấy, cảm thấy, sờ thấy.
Phóng sự sử dụng cách viết trực tiếp, thường ở thì hiện tại, bằng cách tăng
các giai thoại cụ thể, những hình ảnh, những chi tiết và những thành ngữ
độc đáo” (“Hướng dẫn cách viết báo”, Jean-Luc Martin- Lagardette, NXB
Thông Tấn, Hà nội , năm 2003, trang 98).
Từ góc độ phương pháp xây dựng tác phẩm phóng sự, Brigitte Besse
DiDier Desormeaux tác giả cuốn “Phóng sự truyền hình”, NXB Thông Tấn,
Hà Nội, năm 2003 viết: “Phóng sự là kết quả của những logíc hội tụ dựa
16
trên hình ảnh và âm thanh: sản phẩm phức hợp này phải được tổ chức xung
quanh một số cảnh chủ chốt, những cảnh này làm nổi bật ý nghĩa của phóng
sự từ lúc xây dựng cho đến khi phát đi và đượ mọi người tiếp nhận”.(trang
104)
ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu báo chí cũng đưa ra nhiều quan niệm
về phóng sự truyền hình. Các quan niệm đó cũng xuất phát từ nhiều góc độ
tiếp cận khác nhau.
Trong bài “Nhà báo nên viết phóng sự”, đăng ngày 25/7/2006, trên
“Nghề báo.com”, tác giả Minh Phương có viết: “Phóng sự truyền hình phản
ánh sự kiện bằng hình ảnh và tiếng động là chủ yếu, lời dẫn của phóng viên
như một chất keo trong suốt” khâu nối các chi tiết và tư liệu báo chí thành
một kết cấu thống nhất, gợi cảm”.
Hiện nay, trong lĩnh vực báo chí truyền hình cũng đang tồn tại sự

thiếu thống nhất cách gọi tên các dạng phóng sự. Ví dụ: những phóng sự
phát trong các bản tin thời sự hàng ngày của Đài Truyền hình Việt Nam
đang được gọi theo nhiều cách khác nhau như: Phóng sự tin, Tin phóng sự,
Phóng sự thời sự, Phóng sự ngắn…
Trong cuốn “Phóng sự - tính chuyên nghiệp và đạo đức”, của
M.I.Sostak có viết: “Tin phóng sự đã cho thấy mình là một người tiên phong
đắc lực của xu thế thời đại” (trang 15).
Trong hội thảo “Đào tạo truyền hình”, tổ chức tháng 11, năm 2005, tại
Học viện Báo chí truyên truyền, ông Sebastian Fellmeth chuyên gia, phóng
viên truyền hình Đức nói về “Phóng sự tin” như sau: “Phóng sự tin thường
có thời lượng từ 1 phút 30 đến 2 phút 30, phóng viên phải có mặt tại nơi xảy
ra sự kiện, thu thập thông tin, phỏng vấn, có thái độ rõ ràng trong quá trình
trình bày sự kiện. Trong phóng sự có trích phỏng vấn, sử dụng âm thanh
17
nguyên bản của người phát biểu, tham gia, chứng kiến sự kiện và các âm
thanh ở hiện trường”.
Cũng trong cuốn “Phóng sự tính chuyên nghiệp và đạo đức” của
M.I.Sostak, NXB Thông Tấn, Hà Nôị, năm 2003, trang 47 có viết: “Các tin
thời sự cứng chính là hình thức giới thiệu một tác phẩm phóng sự như một
sự định hình đơn giản, một sự phản ánh tài liệu và hiện thực, như “một
thông tin thuần tuý” khách quan cao độ. Mặc dù vậy, đó là hình thức văn
học hoàn chỉnh với đầy đủ các tiêu chí cần thiết của thể loại: khả năng tác
động đặc biệt, phong cách và tiết tấu đặc biệt, bố cục đặc biệt”; hay:
“Người ta chờ đợi ở các tác giả phóng sự tin tức trong thời gian ngắn nhất
về các vụ việc, hành vi, các phát biểu mới nhất”.
Như vậy, vấn đề còn lại ở đây là cách gọi tên dạng phóng sự này.
Chúng ta có thể gọi “phóng sự tin” hay “Tin phóng sự” hoặc “Phóng sự thời
sự” hay “Phóng sự ngắn” đều được.
Phóng sự truyền hình là thể loại đặc trưng của truyền hình, chuyển
tải nội dung thông tin nóng hổi, sinh động đến công chúng ở thời hiện tại,

được thể hiện theo trình tự logíc diễn biến của sự kiện, vấn đề qua dòng
hình ảnh và âm thanh của hiện thực mà phóng viên lựa chọn, sắp xếp.
Trong quá trình thể hiện phóng sự, chính kiến, thái độ và cảm xúc của
phóng viên bộc lộ rõ qua việc phân tích, cắt nghĩa, lý giải sự kiện, vấn đề
đó.
Giống như phóng sự Báo in, Phát thanh đối tượng phản ánh của phóng
sự truyền cũng là những sự kiện, hiện tượng, vấn đề, con người có thật
đang hiển hiện trong đời sống xã hội, tại thời điểm cụ thể đối tượng của
phóng sự đang là tâm điểm thu hút sự chú ý của nhiều người trong xã hội.
Điều khác biệt của Phóng sự truyền hình so với phóng sự của các loại
hình báo chí khác là đối tượng của Phóng sự truyền hình có thể là cả sự kiện
18
như: một cuộc mít tinh, một trận bóng đá, một ngày hoạt động hiến máu
nhân đạo nhưng nó cũng có thể chỉ là một phần của sự kiện.
Cách lựa chọn từng góc độ của sự kiện và phản ánh sự kiện qua nhiều
góc độ, ở nhiều phóng sự trong những bản tin, những chương trình khác
nhau và phát sóng vào những thời điểm khác nhau rất phù hợp với tâm lý
tiếp nhận thông tin của khán giả truyền hình và với nhịp sống của con người
trong xã hội hiện đại. Bởi, nó giúp cho người xem có thể nắm được toàn bộ
diễn biến của sự kiện mà không phải tập trung quá lâu trong một thời gian.
Tuy nhiên, những Phóng sự truyền hình có thời lượng dài không phải
là không có chỗ đứng. Thực tế cho thấy các phóng sự dài trong các chương
trình chuyên đề, tạp chí vẫn đang chiếm được vị trí quan trọng trên sóng
và chiếm được tình cảm của không ít khán giả truyền hình.
Song thực tế cho thấy, so với phóng sự có thời lượng dài thì phóng sự
ngắn vẫn chiếm ưu thế và xuất hiện nhiều hơn trên sóng truyền hình. Sở dĩ
có hiện tượng này là vì Phóng sự truyền hình chịu ảnh hưởng từ đặc điểm
của báo chí truyền hình. Đó là: phản ánh sự kiện có thật, đã và đang hiển
hiện trong cuộc sống, tốc độ thông tin nhanh, thời lượng thông tin bị dồn
nén, thông tin cùng một lúc tác động vào cả thị giác và thính giác của người

xem làm cho họ khó tập trung, dễ xao nhãng khi tiếp nhận thông tin trong
thời gian dài, hơn nữa thông tin chỉ đến với khán giả một lần, không có điều
kiện quay trở lại. Vì vậy, thay cho việc làm một phóng sự dài 15 - 20 phút về
một sự kiện, vấn đề phóng viên thường “làm” nhiều phóng sự ngắn từ một
phút rưỡi đến ba phút, mỗi phóng sự chỉ lựa chọn một hoặc hai góc độ để
phản ánh về sự kiện, vấn đề đó.
Lựa chọn đối tượng, góc độ phản ánh và xác định thời lượng phù
hợp với thể loại phóng sự là việc làm cần thiết và bắt buộc đối với phóng
viên truyền hình. Nó cũng là đặc điểm, yêu cầu của Phóng sự truyền hình
19
trong thời báo chí truyền thông đa phương tiên. Đây cũng là đặc điểm mang
tính chất riêng biệt của phóng sự truyền hình.
Đây là đặc trưng rất riêng biệt của phóng sự so với các thể loại báo chí
truyền hình và phóng sự của các loại hình báo chí khác. Bởi, các phương
tiện diễn đạt và thể hiện của Phóng sự truyền hình là sự hội lưu lắp ghép các
cảnh quay được trong dòng hình ảnh liên tục có lồng tiếng.
Các phương tiện diễn đạt và thể hiện của truyền hình được cấu thành
bởi: bối cảnh, khuôn hình, cỡ cảnh, những phương pháp bỏ qua, lặp lại,
những thủ pháp dựng hình, những động tác máy quay, những thủ pháp
xuống đen, mờ chồng, những khoảng lặng, những lời nói, tiếng động, âm
nhạc Trong phóng sự các phương tiện diễn đạt và thể hện này được phóng
viên sử dụng tối đa và đầy sáng tạo trong từng cảnh quay.
Khả năng kể chuyện bằng dòng hình ảnh liên tục có lồng tiếng về sự
kiện và vấn đề là đặc trưng của phóng sự truyền hình mà không có thể loại
nào của truyền hình, cũng như phóng sự của loại hình báo chí nào có được.
Một sự kiện, vấn đề trong đời sống hiện thực thường diễn ra trong một
không gian rộng và thời gian dài hơn rất nhiều so với khi nó diễn ra trên
truyền hình. Tuy vậy, để phóng sự đạt được nội dung và hình thức thể hiện
đầy đủ, chi tiết và hấp dẫn, yêu cầu đặt ra đối với phóng viên là phải rút
ngắn khoảng thời gian từ lúc sự kiện xảy ra trong cuộc sống đến khi xảy ra

trên màn ảnh nhỏ càng ngắn bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu nhưng không gây
cho người xem cảm giác sự kiện bị cắt gọt.
Trong thể hiện phóng viên phải làm cho người xem có tâm trạng vui,
buồn, sửng sốt, bất ngờ như chính tâm trạng của phóng viên và họ cảm thấy
được đến tận nơi và tận mắt chứng kiến sự kiện xảy ra. Các đặc tính chủ yếu
như phản ánh logíc phát triển của sự kiện, vấn đề bằng hình ảnh và âm
20
thanh, những đánh giá, bình luận sự kiện phải được phối hợp sử dụng nhịp
nhàng trong Phóng sự.
Các dạng phóng sự truyền hình: phóng sự điều tra, phóng sự trực tiếp,
phóng sự có hậu kỳ.
2. Viết một bài phóng sự
21