MỦC LỦC
Trang
MỦC LỦC 1
DANH MỦC NHỈỴNG TỈÌ VIÃÚT TÀÕT 3
DANH MỦC BNG BIÃØU 5
PHÁƯN 1: ÂÀÛT VÁÚN ÂÃƯ 7
PHÁƯN 2: CÅ SÅÍ L LÛN V THỈÛC TIÃÙN 9
2.1. VAI TR CA NGNH CHÀN NI B ÂÄÚI VÅÏI NÄNG HÄÜ 9
2.1.1.Vi nẹt vãư cạc häü v kinh tãú näng häü 9
2.1.2. Vai tr ca ngnh chàn ni b thët âäúi våïi näng häü 10
2.1.2.1. Ngnh chàn ni b cung cáúp cạc loải thỉûc pháøm qu 10
2.1.2.2. Chàn ni b cung cáúp sỉïc kẹo v phán bọn cho ngnh träưng trt 10
2.1.2.3. Chàn ni b l mäüt trong nhỉỵng úu täú âãø phạt triãøn cạc häü 10
2.2. CHÀN NI B THËT ÅÍ VIÃÛT NAM V NHỈỴNG KTTB Â ÂỈÅÜC CHUØN GIAO TRONG CHÀN NI B
THÅÌI GIAN QUA 11
2.2.1. Chuøn giao KTTB trong näng nghiãûp v näng thän 11
2.2.1.1. Khại niãûm vãư KTTB v chuøn giao KTTB 11
2.2.1.2. Mủc âêch v hãû thäúng chuøn giao KTTB 13
- Mủc âêch ca chuøn giao KTTB l nhàòm 13
- Hãû thäúng chuøn giao KTTB trong näng nghiãûp v näng thän 13
2.2.1.3. Ngỉåìi hỉåíng låüi trong chuøn giao KTTB vãư näng nghiãûp v näng thän 14
2.2.2. Cạc phỉång thỉïc chuøn giao KTTB tåïi näng dán 15
2.2.2.1. Cạc phỉång thỉïc tiãúp cáûn trong chuøn giao KTTB 15
2.2.2.2. Cạc phỉång phạp chuøn giao KTTB 17
2.2.2.3. Cạc nhán täú quút âënh sỉû thnh cäng ca cäng tạc chuøn giao KTTB vãư näng nghiãûp. 18
2.2.3. Tçnh hçnh chuøn giao KTTB åí nỉåïc ta 19
2.2.3.1.Ba giai âoản ca quạ trçnh chuøn giao KTTB trong näng nghiãûp 19
2.2.3.2.Nhỉỵng näüi dung chuøn giao KTTB trong näng nghiãûp v näng thän 20
2.2.3.3. Kãút qa, tạc âäüng ca hoảt âäüng chuøn giao KTTB trong näng nghiãûp 21
2.2.3.4. Cạc váún âãư näøi lãn trong chuøn giao KTTB trong näng nghiãûp 22
2.2.4. Tçnh hçnh chuøn giao KTTB vãư chàn ni b thët cho cạc häü åí nỉåïc ta 22

2.2.4.1. Sỉû biãún âäüng vãư säú lỉåüng v täúc âäü tàng ân ca c nỉåïc 22
2.2.4.2. Tçnh hçnh chuøn giao KTTB vãư chàn ni b cho näng häü åí nỉåïc ta 24
PHÁƯN 3: ÂÀÛC ÂIÃØM VNG - NÄÜI DUNG - PHỈÅNG PHẠP NGHIÃN CỈÏU.27
3.1. ÂÀÛC ÂIÃØM VNG NGHIÃN CỈÏU 27
3.1.1. Âàûc âiãøm vãư âiãưu kiãûn tỉû nhiãn - kinh tãú - x häüi tènh Thỉìa Thiãn Hú 27
3.1.1.1. Âiãưu kiãûn tỉû nhiãn 27
- Vë trê âëa l 27
- Âiãưu kiãûn âëa hçnh 27
- Âiãưu kiãûn khê háûu 28
3.1.1.2. Tçnh hçnh x häüi ca tènh Thỉìa Thiãn Hú 29
3.1.2. Tçnh hçnh sn xút näng nghiãûp caTènh 30
3.1.2.1. Hoảt âäüng sn xút träưng trt 30
3.1.2.2. Hoảt âäüng chàn ni 33
3.2. NÄÜI DUNG NGHIÃN CỈÏU 35
3.3. PHỈÅNG PHẠP NGHIÃN CỈÏU 35
3.3.1. Thu tháûp säú liãûu thỉï cáúp 35
1
3.3.2. Thu tháûp säú liãûu måïi 35
3.3.3. Phỉång phạp phán têch säú liãûu 38
PHÁƯN 4: KÃÚT QU NGHIÃN CỈÏU V THO LÛN 40
4.1.TÇNH HÇNH CHUØN GIAO KTTB TRONG CHÀN NI B ÅÍ TÈNH THỈÌA THIÃN HÚ 40
4.2.CẠC NGƯN CUNG CÁÚP THÄNG TIN VÃƯ CẠC KTTB TRONG CHÀN NI B CA HÄÜ 43
4.3. CẠC PHỈÅNG PHẠP CHUØN GIAO KTTB TRONG CHÀN NI B CHO HÄÜ 47
4.4. KÃÚT QU CA CẠC KTTB Â ÂỈÅÜC CHUØN GIAO TRONG CHÀN NI B ÅÍ CẠC HÄÜ 52
4.4.1. Âạnh giạ mỉïc âäü ph håüp ca cạc KTTB âỉåüc chuøn giao trong chàn ni b 52
4.4.2. Tçnh hçnh cháúp nháûn v ỉïng dủng cạc KTTB â âỉåüc chuøn giao 55
4.4.3.Cạc hçnh thỉïc quút âënh ạp dủng KTTB trong chàn ni b ca häü 59
4.5. NHỈỴNG HẢN CHÃÚ TRONG CHUØN GIAO CẠC KTTB VÃƯ CHÀN NI B 61
4.6. NHỈỴNG KHỌ KHÀN NGỈÅÌI DÁN GÀÛP PHI KHI ẠP DỦNG KTTB TRONG CHÀN NI B CA HÄÜ 65
4.7. ÂÃƯ XÚT CA NGỈÅÌI DÁN VÃƯ CẠC KTTB V DËCH VỦ ÂÁƯU VO CHO CHÀN NI B 70

4.7.1. Nhỉỵng nhu cáưu ca ngỉåìi dán vãư KTTB trong chàn ni b 70
4.7.2. Cạc âãư xút vãư dëch vủ âáưu vo cho sn xút chàn ni b ca häü 73
4.8. CẠC GII PHẠP ÂÃØ THỈÛC HIÃÛN CHUØN GIAO KTTB ÂỈÅÜC TÄÚT HÅN 75
PHÁƯN 5: KÃÚT LÛN V KIÃÚN NGHË 78
5.1. KÃÚT LÛN 78
5.2. ÂÃƯ XÚT 79
TI LIÃÛU THAM KHO 80
PHỦ LỦC 1: KÃÚT QU THO LÛN NHỌM 82
PHỦ LỦC 2: CẠC BIÃØU ÂÄƯ 90
MÄÜT SÄÚ HÇNH NH 97
2
DANH MUC NHặẻNG Tặè VIT TếT
ATT: Adaptive Technology Transfer (chuyóứn giao cọng nghóỷ ổùng duỷng)
BNNPNT: Bọỹ nọng nghióỷp vaỡ phaùt trióứn nọng thọn
CLBIPM: Cỏu laỷc bọỹ quaớn lyù tọứng hồỹp dởch haỷi
CLBKN: Cỏu laỷc bọỹ khuyóỳn nọng.
CN: Chỏỳp nhỏỷn
CT: Chổồng trỗnh
BCVB: ọửng Bũng vaỡ Caùt ven bióứn.
FAO: Food And Agriculture Organisation (Tọử chổùc nọng lổồng cuớa lión
hồỹp quọỳc).
FPR: Farmer Paticipatory Research (nghión cổùu hóỷ thọỳng nọng nghióỷp)
HND: Họỹi nọng dỏn.
HPN: Họỹi phuỷ nổợ.
HTX: Hồỹp taùc xaợ
HTXNN: Hồỹp taùc xaợ nọng nghióỷp
IFAD: International Fund for Agriculture Developmen (Quyợ quọỳc tóỳ vóử phaùt
trióứn nọng nghióỷp)
IPM: Intergated Pest Management (Quaớn lyù tọứng hồỹp dởch haỷi)
KHCN: Khoa hoỹc cọng nghóỷ

KN: Khuyóỳn nọng.
KT: Kyợ thuỏỷt.
KTTB: Kyợ thuỏỷt tióỳn bọỹ
MNTD: Mióửn Nuùi vaỡ Trung Du.
NAV: Nordie Assistance to Vietnam.
PRA: Participatory Rural Appraisals (nghión cổùu haỡnh õọỹng sổỷ tham gia
cuớa dỏn)
TBKT: Tióỳn bọỹ kyợ thuỏỷt
TOT: Transfer of Technology (chuyóứn giao cọng nghóỷ)
TW: Trung ổồng.
UBND: Uy ban nhỏn dỏn.
3
UD: ÆÏng duûng.
4
DANH MUC BANG BIỉU
Trang
Baớng 2.1: Sọỳ lổồỹng vaỡ tọỳc õọỹ tng õaỡn cuớa õaỡn boỡ phỏn bọỳ theo caùc vuỡng sinh thaùi
qua caùc nm tổỡỡ 22
Baớng 3.1: Dióỷn tờch gieo trọửng caùc loaỷi cỏy bióỳn õọỹng qua caùc
nm 30
Baớng 3.2: Dióỷn tờch vaỡ nng suỏỳt cuớa mọỹt sọỳ loaỷi cỏy qua caùc nm (2002-2004) 31
Baớng 3.3: Sọỳ lổồỹng caùc loaỷi vỏỷt nuọi qua caùc nm (2002-2004) 32
Baớng 3.4: Sọỳ lổồỹng õaỡn boỡ phỏn theo huyóỷn tổỡ nm 2002 õóỳn nm 2004 33
Baớng 3.5: Tọứng sọỳ họỹ õióửu tra. 35
Baớng4.1: Tỗnh hỗnh chuyóứn giao KTTB trong chn nuọi boỡ ồớ Thổỡa Thión Huóỳ 39
Baớng 4.2: Caùc nguọửn cung cỏỳp thọng tin vóử TBKT vóử chn nuọi boỡ cuớa họỹ 42
Baớng 4.3: Phổồng phaùp chuyóứn giao TBKT trong chn nuọi boỡ cho caùc họỹ 46
Baớng 4.4: Mổùc õọỹ phuỡ hồỹp cuớa caùc KTTB õaợ chuyóứn giao trong chn nuọi boỡ 51
Baớng 4.5: Tỗnh hỗnh chỏỳp nhỏỷn vaỡ ổùng duỷng caùc KTTB trong chn nuọi boỡ 54
Baớng 4.6: Caùc hỗnh thổùc quyóỳt õởnh vióỷc aùp duỷng KTTB trong chn nuọi boỡ cuớa

họỹ 58
Baớng 4.7: Nhổợng haỷn chóỳ trong chuyóứn giao TBKT vóử chn nuọi boỡ 60
Baớng 4.8: Nhổợng khoù khn maỡ ngổồỡi dỏn õang gỷp phaới trong vióỷc aùp duỷng TBKT
vóử chn nuọi
boỡ 64
Baớng 4.9: Nhổợng nhu cỏửu cuớa ngổồỡi dỏn vóử chuyóứn giao TBKT trong chn nuọi
boỡ 69
Baớng 4.10: Nhổợng nhu cỏửu cuớa ngổồỡi dỏn vóử caùc dởch vuỷ õỏửu vaỡo cho aùp duỷng
TBKT trong chn nuọi boỡ 72
5
6
PHệN 1: T VN ệ
Trong nọng nghióỷp, chn nuọi boỡ laỡ ngaỡnh saớn xuỏỳt coù thóứ khai thaùc tọỳi ổu
õióửu kióỷn tổỷ nhión cuớa õởa phổồng (õọửng baợi chn thaớ vaỡ phuỷ phóỳ phỏứm nọng
nghióỷp) õóứ taỷo ra lồỹi nhuỏỷn cho ngổồỡi chn nuọi. ỏy laỡ ngaỡnh chn nuọi khọng
caỷnh tranh lổồng thổỷc vồùi ngổồỡi, vỗ thổùc n cuớa boỡ chuớ yóỳu laỡ coớ vaỡ nhổợng phuỷ phóỳ
phỏứm nọng nghióỷp (rồm luùa, thỏn ngọ, khoai lang, ). Do vỏỷy, ngaỡnh chn nuọi boỡ
khọng nhổợng goùp phỏửn nỏng cao hióỷu quaớ cuớa ngaỡnh trọửng troỹt, maỡ coỡn goùp phỏửn
giaới quyóỳt vỏỳn õóử mọi trổồỡng.
Bón caỷnh õoù, lao õọỹng trong chn nuọi boỡ chuớ yóỳu laỡ tỏỷn duỷng cọng lao
õọỹng nhaỡn rọựi, dổ thổỡa trong nọng thọn cho nón õaợ taỷo cọng n vióỷc laỡm cho rỏỳt
nhióửu ngổồỡi dỏn vaỡ goùp phỏửn giaới quyóỳt caùc vỏỳn õóử vóử xaợ họỹi. Hồn thóỳ nổợa, lồỹi
nhuỏỷn tổỡ chn nuọi boỡ noùi chung vaỡ chn nuọi boỡ thởt noùi rióng trong thổỷc tóỳ laỡ
tổồng õọỳi cao, vỗ giaù baùn thởt boỡ ngoaỡi thở trổồỡng cao hồn caùc loaỷi saớn phỏứm chn
nuọi khaùc.
Thổỡa Thión Huóỳ laỡ tốnh coù tỗm nng õóứ phaùt trióứn chn nuọi boỡ, thóỳ nhổng
hióỷn nay chn nuọi boỡ ồớ tốnh nhỗn chung phaùt trióứn chổa tổồng xổùng vồùi tióửm nng
sụn coù cuớa vuỡng. Nguyón nhỏn laỡ do caùc họỹ chổa aùp duỷng nhổợng quy trỗnh kyợ thuỏỷt
nhióửu vaỡo trong chn nuọi. Nng suỏỳt chn nuọi chổa õaùp ổùng nhu cỏửu tióu duỡng
cuớa ngổồỡi dỏn. Bón caỷnh õoù, trổồùc õoỡi hoới ngaỡy caỡng cao cuớa chỏỳt lổồỹng cuọỹc sọỳng

thỗ nhu cỏửu tióu duỡng nhổợng nhu yóỳu phỏứm ngaỡy caỡng lồùn, nhỏỳt laỡ thổỷc phỏứm thởt.
Vỗ vỏỷy õóứ coù thóứ õaùp ổùng õoỡi hoới naỡy vióỷc chuyóứn giao KTTB vaỡo trong saớn xuỏỳt
nọng nghióỷp noùi chung vaỡ chn nuọi boỡ noùi rióng laỡ hóỳt sổùc cỏửn thióỳt.
Trong thồỡi gian qua, cuỡng vồùi vióỷc chuyóứn giao tióỳn bọỹ kyợ thuỏỷt (KTTB)
trong lộnh vổỷc nọng nghióỷp. Nhióửu cồ quan õaợ vaỡ õang thổỷc hióỷn chuyóứn giao nhióửu
KTTB trong chn nuọi boỡ noùi chung vaỡ chn nuọi boỡ thởt noùi rióng. Nhũm muỷc
õờch õóứ nỏng cao nng suỏỳt vaỡ chỏỳt lổồỹng, saớn lổồỹng thởt goùp phỏửn thoớa maợn nhu
cỏửu ngaỡy caỡng cao cuớa ngổồỡi dỏn vaỡ hổồùng sang xuỏỳt khỏứu. Ban õỏửu hoaỷt õọỹng õoù
õaợ mang laỷi nhổợng kóỳt quaớ nhỏỳt õởnh, goùp phỏửn nỏng cao thu nhỏỷp vaỡ caới thióỷn õồỡi
sọỳng cuớa caùc họỹ chn nuọi.
7
Tuy nhiãn, mäüt thỉûc tãú âàût ra l cạc KTTB âọ âãưu khäng bãưn vỉỵng: Thỉûc
hiãûn chuøn giao räưi nhỉng khäng âỉåüc ngỉåìi dán cháúp nháûn; hồûc cháúp nháûn
nhỉng khäng nhán räüng âỉåüc; hồûc khi cn dỉû ạn chuøn giao thç cọ kãút qu v khi
dỉû ạn kãút thục thç k thût chuøn giao âọ khäng cn täưn tải åí âëa phỉång nỉỵa.
Chênh váún âãư ny â tảo nãn khong cạch låïn giỉỵa nh nghiãn cỉïu v ngỉåìi näng
dán, khäng phủc vủ thiãút thỉûc cho thỉûc tiãùn sn xút. Nọ â lm hao täún khäng êt
tiãưn ca, sỉïc lao âäüng v thåìi gian ca cạc bãn (c bãn chuøn giao v ngỉåìi tiãúp
nháûn). Vç thãú, mủc tiãu âàût ra l phi lm nhỉ thãú no âãø gim khong cạch âọ v
thỉûc hiãûn thnh cäng cạc chỉång trçnh chuøn TBKT cho ngỉåìi dán. Âäưng thåìi,
nhán räüng cạc KTTB â âỉåüc chuøn giao - Âọ l váún âãư cáúp thiãút ca thỉûc tiãùn
sn xút âàût ra hiãûn nay.
Xút phạt tỉì thỉûc tãú âọ, chụng täi â tiãún hnh nghiãn cỉïu âãư ti “
Âạnh
giạ thỉûc trảng cäng tạc chuøn giao KTTB trong chàn ni b thët
cho cạc häü åí tènh Thỉìa Thiãn Hú
”. Thỉûc hiãûn âãư ti chụng täi nhàòm âảt
mủc tiãu sau âáy
Mủc tiãu ca âãư ti:
- Âạnh giạ thỉûc trảng ca viãûc chuøn giao KTTB trong chàn ni b thët

thåìi gian qua tải tènh Thỉìa Thiãn Hú.
- Âãư xút nhỉỵng gii phạp cho viãûc chuøn giao KTTB trong chàn ni b
cọ hiãûu qu hån thåìi gian tåïi.
8
PHÁƯN 2: CÅ SÅÍ L LÛN V THỈÛC TIÃÙN
2.1. Vai tr ca ngnh chàn ni b âäúi våïi näng häü
2.1.1.Vi nẹt vãư cạc häü v kinh tãú näng häü
Cọ ráút nhiãưu khại niãûm khạc nhau vãư cạc häü, theo Liãn Håüp Qúc: ” Häü l
nhỉỵng ngỉåìi cng säúng chung dỉåïi mäüt mại nh, cng àn chung v cọ chung mäüt
ngán qu “. Tải cüc häüi tho Qúc tãú láưn thỉï tỉ vãư qun l näng trải åí H Lan
nàm 1980, cạc âải biãøu â nháút trê ràòng “Häü l mäüt âån vë cå bn ca x häüi cọ liãn
quan âãún sn xút v tại sn xút, âãún tiãu dng v cạc hoảt âäüng x häüi khạc.
Nhỉ váûy häü l mäüt nhọm ngỉåìi cọ cng huút täüc säúng chung hay khäng säúng våïi
nhỉỵng ngỉåìi khạc huút täüc trong cng mäüt mại nh, àn chung v cọ chung mäüt
ngán qu [7]. Tỉì khại niãûm vãư häü ngỉåìi ta â âỉa ra khại niãûm vãư cạc häü: ”Cạc häü
l gia âçnh säúng bàòng nghãư näng, âỉåüc kãø l mäüt âån vë vãư màût chênh quưn” [7].
Häü näng dán l mäüt âån vë kinh tãú x häüi khạ âàûc biãût, trong cáúu trục näüi tải
ca cạc häü cạc thnh viãn cng huút täüc l ch thãø âêch thỉûc ca häü. Do âọ, åí
näng häü cọ sỉû thäúng nháút chàût ch giỉỵa viãûc såí hỉỵu, qun l, sỉí dủng cạc úu täú
sn xút, cọ sỉû thäúng nháút giỉỵa qụa trçnh sn xút, trao âäøi, phán phäúi v sỉí dủng,
tiãu dng trong mäüt âån vë kinh tãú. Do âọ, näng häü cọ thãø thỉûc hiãûn cng mäüt lục
nhiãưu chỉïc nàng m åí cạc âån vë khạc khäng thãø cọ âỉåüc.
Âàûc trỉng bao trm ca kinh tãú häü l cạc thnh viãn trong häü lm viãûc mäüt
cạch tỉû ch, tỉû nguûn vç låüi êch bn thán v gia âçnh mçnh. Lao âäüng trong häü ch
úu l táûn dủng lao âäüng gia âçnh. Kinh tãú näng häü nhçn chung l nãưn sn xút nh
mang tênh tỉû cáúp tỉû tục, hồûc cọ sn xút hng họa våïi nàng sút lao âäüng tháúp
nhỉng lải cọ vai tr quan trng trong quạ trçnh phạt triãøn sn xút näng nghiãûp åí
cạc nỉåïc âang phạt triãøn nọi chung v nỉåïc ta nọi riãng.
ÅÍ Viãût Nam tỉì khi ha bçnh láûp lải âãún nay, kinh tãú näng häü â tri qua
nhỉỵng bỉåïc biãún âäüng thàng tráưm nháút âënh nhỉng vai tr v vë trê ca nọ ngy

cng âỉåüc khàóng âënh [15]. Âàûc biãût tỉì sau nghë quút 10 ca bäü chênh trë (1988)
ra âåìi âãún nay, kinh tãú näng häü dáưn dáưn khàóng âënh chäù âỉïng ca mçnh trong sn
xút näng nghiãûp â cọ nhỉỵng âọng gọp ngy cng r nẹt vo quạ trçnh tàng trỉåíng
v phạt triãøn näng nghiãûp, xáy dỉûng näng thän [7]. Khäng chè váûy, vai tr ca
9
kinh tãú näng häü cn âỉåüc thãø hiãûn cạc lénh vỉûc khạc nhỉ tảo ra thë trỉåìng räüng låïn
ca cạc ngnh kinh tãú khạc. Khi nàng sút lao âäüng tàng thç thu nháûp cho ngỉåìi
dán s tàng, h s âáưu tỉ vo cạc ngnh phi näng nghiãûp v tàng sỉïc mua cho cạc
loải sn pháøm ca cạc ngnh âọ. Bãn cảnh âọ, khi Kinh tãú cạc häü phạt triãøn cüc
säúng ca ngỉåìi dán âỉåüc äøn âënh nọ s gọp pháưn gim cạc tãû nản x häüi, cng cäú
v bo vãû qúc phng âäưng thåìi gọp pháưn bo vãû mäi trỉåìng sinh thại[15].
2.1.2. Vai tr ca ngnh chàn ni b thët âäúi våïi näng häü
2.1.2.1. Ngnh chàn ni b cung cáúp cạc loải thỉûc pháøm qu
Thët b l loải thët cọ giạ trë dinh dỉåỵng cao, protein ca thë b chỉïa nhiãưu
axit amin khäng thãø thay thãú. Thët b cọ âäü cm quan thỉûc pháøm cao thäng qua
mu sàõc hỉång vë, âäü mãưm, âäü ngt, såüi cå, Ngoi ra thët b cn cọ chỉïa nhiãưu
loải khoạng, vitamin, våïi 171kcalo/kg thët [15]. Vç váûy, thët b l loải thỉûc pháøm
khäng thãø thiãúu. Sỉỵa b cng l loải thỉûc pháøm qu âäúi våïi con ngỉåìi ,âàûc biãût l
ngỉåìi gi v tr em, ngỉåìi lao âäüng nàûng nhc, âáy l loải thỉûc pháøm cọ tè lãû tiãu
họa cao 98%.
2.1.2.2. Chàn ni b cung cáúp sỉïc kẹo v phán bọn cho ngnh träưng trt
Tỉì xa xỉa, äng cha ta â biãút dỉûa vo sỉïc kẹo ca tráu b âãø phủc vủ sn
xút. Trong thåìi âải cäng nghiãûp họa hiãûn âải họa hiãûn nay mạy mọc â dáưn dáưn
thay thãú sỉïc kẹo ca tráu b. Thãú nhỉng hiãûn nay cäng viãûc lm âáút váùn thu hụt
40% sỉïc kẹo tráu b v âạp ỉïng âỉåüc 70% sỉïc kẹo trong näng nghiãûp. Ngoi ra,
sỉïc kẹo ca tráu b cn âãø dng vo váûn chuøn hng họa, sn pháøm näng nghiãûp.
Phán tráu b l loải phán hỉỵu cå cọ giạ trë v khäúi lỉåüng âạng kãø, mäüt con
b cọ thãø cho âỉåüc 492,75kg/nàm (phán khä). Nhåì váûy m nọ â gọp pháưn ci tảo
âáút tàng nàng sút cáy träưng v náng cao hiãûu qu sn xút.
2.1.2.3. Chàn ni b l mäüt trong nhỉỵng úu täú âãø phạt triãøn cạc häü

Chàn ni b l ngnh sn sút khäng cảnh tranh lỉång thỉûc våïi con ngỉåìi,
thỉïc àn ca tráu b l phủ phãú pháøm ca träưng trt. “Nọ khạc våïi cạc ngnh chàn
ni khạc nhỉ chàn ni låün hay chàn ni gia cáưm - nhỉỵng ngnh cảnh tranh
10
mảnh m lỉång thỉûc våïi con ngỉåìi”[2]. Chênh vç thãú m nọ lm tàng hiãûu qu ca
chàn ni b nọi riãng v sn xút näng nghiãûp nọi chung.
ÅÍ nỉåïc ta hiãûn nay, lao âäüng nhn räùi cn nhiãưu, nháút l åí cạc vng näng
thän. Trong thåìi gian qua Chênh ph â thỉûc hiãûn nhiãưu chênh sạch âãø gii quút
lao âäüng dỉ thỉìa våïi ch trỉång “ly näng báút ly hỉång”. Ráút nhiãưu tènh åí khu vỉûc
miãưn Trung cọ täúc âäü tàng dán säú låïn do váûy ạp lỉûc dán säú ngy cng tàng, âáút cháût
ngỉåìi âäng, cäng àn viãûc lm khan hiãúm. Do váûy, vai tr ca ngnh chàn ni b
khäng chè gọp pháưn tàng thu nháûp m cn tảo cäng àn viãûc lm cho ngỉåìi dán
näng thän âàûc biãût l âäúi våïi ngỉåìi gi v tr em. Mäüt khi cüc säúng äøn âënh cọ
cäng àn viãûc lm thỉåìng xun, âỉåüc hc hnh con ngỉåìi s tỉû xáy dỉûng cho mçnh
nãúp säúng vàn minh, gim cạc tãû nản x häüi v xáy dỉûng âáút nỉåïc Viãût Nam giu
âẻp.
2.2. Chàn ni b thët åí Viãût Nam v nhỉỵng KTTB â âỉåüc chuøn
giao trong chàn ni b thåìi gian qua
2.2.1. Chuøn giao KTTB trong näng nghiãûp v näng thän
2.2.1.1. Khại niãûm vãư KTTB v chuøn giao KTTB
Hiãûn nay cọ quan âiãøm cho ràòng KTTB v tiãún bäü k thût (TBKT) l hai
khại niãûm cọ nghéa nhỉ nhau nhỉng trong thỉûc tãú hai khại niãûm ny hon ton
khạc nhau. TBKT l mäüt danh tỉì mang tênh trỉìu tỉåüng v bao quạt. Nọ thãø hiãûn
nhỉỵng nẹt måïi v “tiãún bäü” ca mäüt úu täú k thût no âọ nhỉng chỉa tháût âäưng
bäü, chỉa tháût kh thi åí thỉûc tiãùn sn xút, nháút l ngoi âäưng rüng ca näng dán,
vê dủ: Mäüt loải váût ni no âọ âỉåüc chỉïng minh l ph håüp våïi mä hçnh thê
nghiãûm ca mäüt viãûn nghiãn cỉïu nhỉng chỉa hàón l täút åí âäưng rüng ca näng dán
cọ âàûc âiãøm vãư kinh tãú - sinh thại - x häüi khạc nhau[1].
Ngỉåüc lải “KTTB trong näng nghiãûp l nhỉỵng k thût âỉåüc khàóng âënh l
ph håüp v kh thi vãư sinh thại, kinh tãú v x häüi trãn âäưng rüng ca näng dán,

gọp pháưn náng cao hiãûu qu sỉí dủng ngưn lỉûc trong näng nghiãûp, tảo âiãưu kiãûn
phạt triãøn bãưn vỉỵng vãư Kinh tãú x häüi v mäi trỉåìng trong näng nghiãûp v näng
thän”[1]. Theo quan âiãøm ny thç úu täú k thût åí âáy l täút hån, måïi hån so våïi
k thût hiãûn cọ. KTTB mang tênh “tiãún bäü” v ph håüp våïi nhu cáưu cng nhỉ cạc
11
õỷc õióứm cuớa cổ dỏn nọng thọn. KTTB goùp phỏửn nỏng cao nng suỏỳt hióỷu quaớ saớn
xuỏỳt kinh doanh vaỡ caới thióỷn õồỡi sọỳng cuớa nhỏn dỏn vaỡ cổ dỏn nọng thọn. KTTB
chố mang tờnh tổồng õọỳi bồới leợ õọỳi khi chuùng ta õỷt noù vồùi vuỡng naỡy coù thóứ laỡ mồùi
nhổng khi õỷt taỷi õởa phổồng khaùc coù thóứ laỡ khọng coỡn mồùi nổợa. Kyợ thuỏỷt tióỳn bọỹ
coù thóứ laỡ saớn phỏứm cuớa cồ quan nghión cổùu vaỡ chuyóứn giao, cuợng coù thóứ laỡ kóỳt quaớ
cuớa quaù trỗnh tổỷ õaùnh giaù, tổỷ lổỷa choỹn vaỡ õọứi mồùi cuớa nọng dỏn cho phuỡ hồỹp hồn
vồùi nhu cỏửu cuớa saớn xuỏỳt vaỡ õồỡi sọỳng cuớa chờnh baớn thỏn hoỹ.
Nhổ vỏỷy nóỳu chuùng ta noùi chuyóứn giao TBKT laỡ chổa chuỏứn xaùc, vỗ chuyóứn
giao TBKT tổùc laỡ chố chuyóứn giao mọỹt mọỹt yóỳu tọỳ kyợ thuỏỷt naỡo õoù chổa thỏỷt õọửng
bọỹ, chổa hoaỡn thióỷn, chổa õổồỹc kióứm õởnh tờnh thờch nghi vóử sinh thaùi - Kinh tóỳ - xaợ
họỹi trón õọửng ruọỹng cuớa nọng dỏn. Chờnh vỗ coù quan nióỷm nhổ vỏỷy, nón nhióửu cồ
quan õaợ khọng thaỡnh cọng trong vióỷc thổỷc hióỷn chuyóứn giao kyợ thuỏỷt cho nọng dỏn
õóứ nỏng cao nng suỏỳt. Chổùng minh cho vỏỳn õóử naỡy, nhióửu tốnh mióửn Trung õaợ
õóỳn caùc cồ quan nghión cổùu mua nhióửu giọỳng xoaỡi vaỡ vaới thióửu vóử vồùi mong
muọỳn xoùa õoùi giaớm ngheỡo cho ngổồỡi dỏn nọng thọn. Thóỳ nhổng kóỳt quaớ hióỷn
taỷi laỡ haỡng nghỗn hecta õoù khọng coù thu hoaỷch vaỡ laỡm cho cuọỹc sọỳng cuớa
ngổồỡi dỏn ngheỡo laỷi hoaỡn ngheỡo. Mọỹt sọỳ tốnh phờa Bừc trọửng haỡng chuỷc
hecta caỡ phó õaợ nhióửu nm nay nhổng cỏy khọng phaùt trióứn vaỡ khọng cho thu
hoaỷch. Do tỗnh traỷng naỡy maỡ laỡm cho cuọỹc sọỳng cuớa ngổồỡi dỏn nọng thọn õaợ
khoù khn nay laỷi khoù khn hồn[1].
Chuyóứn giao KTTB laỡ quaù trỗnh õổa caùc kyợ thuỏỷt tióỳn bọỹ õaợ õổồỹc khúng
õởnh laỡ õuùng õừn trong thổỷc tióựn vaỡo aùp duỷng trón dióỷn rọỹng õóứ õaùp ổùng nhu cỏửu
saớn xuỏỳt vaỡ õồỡi sọỳng[1]. Thọng thổồỡng quaù trỗnh phaùt trióứn kyợ thuỏỷt vaỡ cọng nghóỷ
chuyóứn giao traới qua ba giai õoaỷn bao gọửm: Hoaỷt õọỹng nghión cổùu, chuyóứn giao thổớ
nghióỷm vaỡ chuyóứn giao ồớ dióỷn rọỹng. Trong õoù, quaù trỗnh chuyóứn giao kyợ thuỏỷt ồớ

giai õoaỷn thổù ba cuớa quaù trỗnh phaùt trióứn cọng nghóỷ. Giai õoaỷn chuyóứn giao bao
gọửm vióỷc nhỏn rọỹng kyợ thuỏỷt õaợ õổồỹc khúng õởnh laỡ õuùng õừn khọng chố ồớ cồ quan
nghión cổùu maỡ coỡn laỡ do nọng dỏn tọứng kóỳt vaỡ õuùc ruùt kinh nghióỷm.
Quaù trỗnh chuyóứn giao KTTB laỡ quaù trỗnh giuùp nọng dỏn aùp duỷng õổồỹc caùc
KTTB õóứ giaới quyóỳt õổồỹc caùc khoù khn trong nọng nghióỷp vaỡ nỏng cao õồỡi sọỳng,
lồỹi ờch cuớa nọng dỏn. Cọng taùc chuyóứn giao chố thổỷc sổỷ thaỡnh cọng khi kóỳt quaớ
12
chuøn giao âỉåüc näng dán cháúp nháûn, täưn tải bãưn vỉỵng trong näng dán hồûc cäüng
âäưng, gọp pháưn ci thiãûn âåìi säúng cäüng âäưng åí näng thän.
2.2.1.2. Mủc âêch v hãû thäúng chuøn giao KTTB
- Mủc âêch ca chuøn giao KTTB l nhàòm
+ Âáøy mảnh sn xút hng họa mäüt cạch bãưn vỉỵng, gọp pháưn xáy dỉûng
näng thän theo hỉåïng cäng nghiãûp họa, hiãn âải họa, dán ch họa v håüp
tạc họa.
+ Náng cao thu nháûp ca näng dán, giụp näng dán gii quút v âạp ỉïng
cạc nhu cáưu cå bn ca h, thỉûc hiãûn xọa âọi gim ngho.
+ Náng cao dán trê trong näng thän.
+ Phạt hiãûn cạc váún âãư måïi ny sinh, tháøm âënh cạc kãút qu nghiãn cỉïu âãø
hçnh thnh chiãún lỉåüc nghiãn cỉïu.
- Hãû thäúng chuøn giao KTTB trong näng nghiãûp v näng thän
Hãû thäúng chuøn giao KTTB tåïi näng dán åí cạc nỉåïc phạt triãøn v âang
phạt triãøn bao gäưm: Hãû thäúng khuún näng (KN) nh nỉåïc, cạc cå quan nghiãm
cỉïu v âo tảo, cạc âon thãø x häüi (häüi Phủ nỉỵ, häüi Näng dán v häüi Cỉûu chiãún
binh) cạc täø chỉïc Chênh ph v Phi chênh ph Qúc tãú, quan trng l cạc täø chỉïc
cäüng âäưng (håüp tạc x, h täüc, cạc nhọm såí thêch ca näng dán)[3].
Hãû thäúng KN nh nỉåïc âỉåüc täø chỉïc tỉì Trung ỉång (TW) tåïi cạc tènh,
huûn v mäüt säú nåi, tåïi cäüng âäưng. Háưu hãút cạc nỉåïc âang phạt triãøn âãưu cọ Củc
khuún näng (bao gäưm c khuún näng, khuún ngỉ) tỉì TW tåïi tènh, huûn. Tỉì
huûn hçnh thnh nãn cạc trảm khuún näng v åí x cọ khuún näng cå såí thỉûc
hiãûn viãûc chuøn giao KTTB tåïi näng dán. Cạc cạn bäü tham gia vo khuún näng

nh nỉåïc thỉåìng l nhán viãn chênh ph, âỉåüc nh nỉåïc tr lỉång v thỉûc hiãûn
chuøn giao KTTB tåïi näng dán[1].
Cạc viãûn nghiãn cỉïu thỉåìng xáy dỉûng cạc trung tám nghiãn cỉïu - thỉûc
nghiãûm hay cạc tiãøu vng âãø khu vỉûc họa cạc KTTB sau âọ håüp tạc våïi näng dán
âãø thỉûc nghiãûm trỉåïc khi triãøn khai âải tr. ÅÍ mäüt säú nåi, mäüt säú viãûn v nh
13
trỉåìng cọ hãû thäúng tåïi cạc âëa phỉång âãø h triãøn khai cạc hoảt âäüng nghiãn cỉïu v
chuøn giao cạc kãút qu nghiãn cỉïu â âỉåüc khàóng âënh tåïi näng dán.
Cạc täø chỉïc phạt triãøn qúc tãú v phi chênh ph thỉûc hiãûn chuøn giao
KTTB thäng qua triãøn khai cạc dỉû ạn phạt triãøn näng nghiãûp v näng thän. Ty
theo quy mä v phảm vi ca dỉû ạn, cạc täø chỉïc phạt triãøn ny cọ thãø chuøn giao
theo hãû thäúng täø chỉïc ca dỉû ạn nhỉ cạc håüp pháưn khuún näng, phạt triãøn lám
nghiãûp, näng nghiãûp riãng biãût. Cạc cạn bäü chuøn giao ny thỉåìng âỉåüc cạc
chỉång trçnh dỉû ạn tr cäng, thỉûc hiãûn cạc hoảt âäüng chuøn giao ca chỉång trçnh.
Cạc täø chỉïc x häüi nhỉ: Häüi Phủ nỉỵ, häüi Näng dán, häüi nghãư nghiãûp cng
tham gia vo chuøn giao. Cạc täø chỉïc ny thỉåìng kãút håüp våïi cå quan khuún
näng, cạc viãûn, cạc trỉåìng thỉûc hiãûn chuøn giao. Vai tr ca cạc täø chỉïc ny l
tiãúp thu cạc KTTB, váûn âäüng, täø chỉïc cạc thnh viãn trong cäüng âäưng tham gia vo
quạ trçnh chuøn giao nhỉ ạp dủng, giụp âåỵ cạc thnh viãn khạc lm theo. Nhỉỵng
täø chỉïc ny coi viãûc chuøn giao KTTB l viãûc läưng ghẹp våïi cạc hoảt âäüng khạc
ca h.
Cäüng âäưng åí nhiãưu cáúp nhỉ: X, thän v xọm l täø chỉïc x häüi trong chuøn
giao. Näng dán âỉåüc täø chỉïc lải theo cạc nhọm x häüi nhỉ nhọm cng såí thêch, täø
KN, nhọm liãn gia, âãø giụp nhau ạp dủng cạc KTTB vo sn xút v âåìi säúng.
Trong cäüng âäưng cọ nhỉỵng näng dán tham gia chuøn giao gi l khuún näng tỉû
nguûn[1].
2.2.1.3. Ngỉåìi hỉåíng låüi trong chuøn giao KTTB vãư näng nghiãûp v näng thän
Nhọm hỉåíng låüi bãn tiãúp nháûn: Trong nhọm ny, näng dán âỉåüc xem l
ngỉåìi hỉåíng låüi trỉûc tiãúp cạc kãút qu KTTB âỉåüc chuøn giao. H l ngỉåìi tiãúp thu
v ỉïng dủng KTTB vo sn xút v âåìi säúng ca h. Tuy nhiãn näng dán ráút khạc

nhau vãư hon cnh kinh tãú, vàn họa, x häüi cho nãn cạch ỉïng xỉí tiãúp thu k thût
måïi cng ráút khạc nhau. Trong näng dán, cọ näng dán cọ näng dán tiãún bäü v näng
dán bo th, cọ näng dán ngho v giu, cọ näng dán säúng åí vng âäưng bàòng, gáưn
âä thë lải cọ ngỉåìi säúng vng nụi xa xäi, Vç thãú, ty vo phảm vi v mủc tiãu
ca cạc chỉång trçnh m ngỉåìi hỉåíng låüi chia thnh cạc nhọm mủc tiãu củ thãø:
Nhọm näng dán ngho, phủ nỉỵ, dán täüc thiãøu säú, näng dán vng sáu vng xa,
14
Nhoùm hổồớng lồỹi bón chuyóứn giao: où laỡ caùc cồ quan nghión cổùu vaỡ KN
khuyóỳn lỏm, caùc tọứ chổùc phaùt trióứn, caùc caù nhỏn vaỡ caùc doanh nghióỷp. Lồỹi ờch cuớa
hoỹ laỡ kóỳt quaớ nghión cổùu õổồỹc nọng dỏn vaỡ thở trổồỡng chỏỳp nhỏỷn. Caùc cồ quan
khuyóỳn nọng hoỹ hổồớng lồỹi vỗ hoỹ thổỷc hióỷn õổồỹc chổùc nng quaớn lyù Nhaỡ nổồùc vóử
khuyóỳn nọng chuyóứn giao KTTB tồùi nọng dỏn. Caùc tọứ chổùc phaùt trióứn, caùc chổồng
trỗnh dổỷ aùn cuỡng laỡ ngổồỡi hổồớng lồỹi trong chuyóứn giao. Vỗ hoỹ õaỷt õổồỹc caùc muỷc
õờch trong chổồng trỗnh phaùt trióứn nhổ giuùp caùc nhoùm muỷc tióu caới thióỷn cuọỹc sọỳng
cuớa hoỹ thọng qua aùp duỷng caùc KTTB õaợ õổồỹc chuyóứn giao. Caùc caù nhỏn caù doanh
nghióỷp õaỷt õổồỹc lồỹi ờch vỗ hoỹ thổỷc hióỷn õổồỹc caùc hoaỷt õọỹng marketing caùc saớn phỏứm
dởch vuỷ maỡ hoỹ mang tồùi, õaùp ổùng nhu cỏửu cho thở trổồỡng.
2.2.2. Caùc phổồng thổùc chuyóứn giao KTTB tồùi nọng dỏn
2.2.2.1. Caùc phổồng thổùc tióỳp cỏỷn trong chuyóứn giao KTTB
Theo Frank Ellis(1992), quaù trỗnh chuyóứn giao KTTB trong nọng nghióỷp
traới qua caùc phổồng thổùc tióỳp cỏỷn sau: Chuyóứn giao cọng nghóỷ (Transfer of
technology-TOT), chuyóứn giao cọng nghóỷ ổùng duỷng (Technology Transfer-ATT),
nghión cổùu hóỷ thọỳng nọng nghióỷp (Farming system reseacrch-FSR)[1].
Qua thồỡi gian caùc phổồng thổùc tióỳp cỏỷn trón dỏửn dỏửn hoaỡn thióỷn. Vaỡo nhổợng
nm cuọỳi thóỳ kyớ XX, õaợ xuỏỳt hióỷn phổồng thổùc tióỳp cỏỷn nghión cổùu coù sổỷ tham gia
cuớa nọng dỏn (Farmer Participatory Research-FPR). Theo nguọửn KTTB ngổồỡi ta
coù thóứ chia ra thaỡnh 3 phổồng phaùp tióỳp cỏỷn õoù laỡ: Phổồng thổùc tióỳp cỏỷn tổỡ dổồùi lón
(bao gọửm FRS), phổồng thổùc tióỳp cỏỷn tổỡ trón xuọỳng (bao gọửm TOT vaỡ ATT) vaỡ
phổồng phaùp chuyóứn giao coù sổỷ tham gia cuớa ngổồỡi dỏn (EPR). Sau õỏy laỡ mọỹt vaỡi
õỷc trổng cuớa caùc phổồng thổùc tióỳp cỏỷn.

- Chuyóứn giao cọng nghóỷ (TOT): Phổồng thổùc tióỳp cỏỷn naỡy rỏỳt phọứ bióỳn ồớ
thỏỷp kyớ 50-60 cuớa thóỳ kyớ XX. Quaù trỗnh chuyóứn giao KTTB laỡ quùa trỗnh truyóửn
thúng: KTTB tổỡ vióỷn nghión cổùu caùc nổồùc giaỡu sang caùc vióỷn nghión cổùu caùc nổồùc
ngheỡo, tổỡ vióỷn nghión cổùu cuớa caùc nổồùc ngheỡo sang caùc tung tỏm khuyóỳn nọng vaỡ
chuyóứn giao õóỳn nọng dỏn. Theo quan õióứm naỡy caùc KTTB chuyóứn giao õóửu laỡ tióỳn
bọỹ vaỡ hióỷn õaỷi caùc nổồùc caùc vuỡng õóửu coù thóứ aùp duỷng, khọng tờnh õóỳn õióửu kióỷn cuỷ
thóứ cuớa tổỡng vuỡng. Chờnh vỗ thóỳ nhióửu KTTB chuyóứn giao nhổng khọng thaỡnh cọng
15
vờ duỷ: Saớn xuỏỳt nhoớ, õióửu kióỷn kinh tóỳ ngheỡo naỡn laỡm sao aùp duỷng kyợ thuỏỷt cuớa
nhổng qui mọ xa lồùn, kinh tóỳ gia õỗnh khaù hồn.
- Phổồng thổùc chuyóứn giao cọng nghóỷ ổùng duỷng (ATT): Phổồng thổùc tióỳp cỏỷn
naỡy phọứ bióỳn vaỡo thỏỷp kyớ 70-80 cuớa thóỳ kyớ XX, õỷc trổng cuớa phổồng phaùp naỡy laỡ
hóỷ thọỳng õaỡo taỷo vaỡ gỷp gồợ nọng dỏn. KTTB õổồỹc chuyóứn giao tồùi nọng dỏn mọỹt
caùch chuớ õọỹng hồn thọng qua õaỡo taỷo vaỡ tỏỷp huỏỳn. Caùc bọỹ KN coù vai troỡ lồùn
chuyóứn giao KTTB vỗ hoỹ gỷp gồợ tổ vỏỳn caùc vỏỳn õóử cuỷ thóứ sau chuyóứn giao. Chờnh
vỗ thóỳ nhióửu KTTB õaợ õổồỹc chuyóứn giao thaỡnh cọng goùp phỏửn nỏng cao nng suỏỳt.
Tuy nhión, nhổợng nọng dỏn ngheỡo vỏựn khọng õổồỹc hổồớng thaỡnh quaớ naỡy bồới vỗ: Hoỹ
khọng nhỏỷn thổùc õổồỹc mỗnh thióỳu cọng nghóỷ, thióỳu caùc dởch vuỷ õỏửu vaỡo cho aùp
duỷng kyợ thuỏỷt mồùi, thióỳu caùn bọỹ vaỡ trỗnh õọỹ KN õóứ chuyóứn giao, vióỷc choỹn họỹ xỏy
dổỷng mọ hỗnh chổa õuùng, Do haỷn chóỳ trón maỡ phổồng phaùp naỡy khọng mỏỳy hióỷu
quaớ, khọng giaới quyóỳt vỏỳn õóử cho nọng dỏn saớn xuỏỳt nhoớ.
- Hóỷ thọỳng nghión cổùu nọng nghióỷp (FSR): Vaỡo cuọỳi thỏỷp kyớ 70 phổồng thổùc
tióỳp cỏỷn naỡy nhũm mang laỷi lồỹi cho nọng dỏn ngheỡo, saớn xuỏỳt nhoớ. Phổồng phaùp
naỡy laỡ quaù trỗnh nghión cổùu: Tỏỷp trung nghión cổùu vaỡo mọỳi quan hóỷ phuỷ thuọỹc qua
laỷi giổợa caùc yóỳu tọỳ hồỹp thaỡnh nọng traỷi vaỡ giổợa nọng traỷi vồùi caùc yóỳu tọỳ kinh tóỳ xaợ
họỹi bón ngoaỡi; Tỏỷp trung vaỡo laỡm tng hióỷu quớa cuớa hóỷ thọỳng nọng nghióỷp thọng
qua nghión cổùu nhũm thuùc õỏứy vióỷc saùng taỷo vaỡ kióứm nghióỷm caùc cọng nghóỷ õổồỹc
hoaỡn thióỷn[3]. Yóu cỏửu õỷt ra cho phổồng phaùp naỡy phaới hióứu õổồỹc vuỡng nghión
cổùu vaỡ bióỳt huy õọỹng sổỷ tham gia cuớa ngổồỡi dỏn. Tuy nhión phổồng phaùp vỏựn coỡn
õang mừc phaới nhổợng haỷn chóỳ: Do caùn bọỹ khọng coù kyợ nng giao tióỳp vaỡ khọng coù

chuyón nghaỡnh õóứ laỡm vióỷc theo nhoùm õa nghaỡnh, do caùc chổồng trỗnh dổỷ aùn chổa
tỏỷp trung vaỡo ngổồỡi ngheỡo, Nghión cổùu khọng coù sổỷ lión kóỳt chỷt cheợ giổợa ngổồỡi
nghión cổùu vaỡ nọng dỏn. Do vỏỷy, caùc nổồùc õang phaùt trióứn õang chuyóứn qua
phổồng phaùp nghión cổùu coù sổỷ tham gia cuớa ngổồỡi dỏn.
- Nghión cổùu coù sổỷ tham gia cuớa ngổồỡi dỏn (FPR): ỏy laỡ phổồng phaùp tióỳp
cỏỷn trong õoù nghión cổùu xuỏỳt phaùt tổỡ nọng dỏn, do nọng dỏn lỏỷp kóỳ hoaỷch vaỡ thổỷc
hióỷn trong sổỷ hồỹp taùc giổợa nọng dỏn vaỡ caùn bọỹ nghión cổùu. FPR coù nhổợng õỷc
õióứm:
16
+ Thu huùt sổỷ tham gia cuớa nọng dỏn vaỡo caùc quaù trỗnh nghión cổùu tỗm ra caùc
giaới phaùp thờch hồỹp cho nhu cỏửu cuớa nọng dỏn.
+ Nọng dỏn tham gia mọỹt caùch tờch cổỷc trong quaù trỗnh nghión cổùu .
+ Quaù trỗnh nghión cổùu õổồỹc tióỳn haỡnh trón õọửng ruọỹng cuớa nọng dỏn.
+ Caùn bọỹ nghión cổùu laỡ ngổồỡi khaùm phaù, ngổồỡi baỷn vaỡ laỡ cọỳ vỏỳn cuớa nọng
dỏn.
+ FPR õổồỹc dổỷa trón caùch tióỳp cỏỷn hóỷ thọỳng.
+ FPR yóu cỏửu sổỷ hồỹp taùc õa ngaỡnh giổợa nọng dỏn vaỡ caùn bọỹ nghión cổùu.
+ FPR khuyóỳn khờch phổồng phaùp saùng taỷo vaỡ linh hoaỷt.
FPR õổồỹc tióỳn haỡnh theo caùc bổồùc sau õỏy:
+ Xaùc õởnh vỏỳn õóử khoù khn maỡ nọng dỏn gỷp phaới.
+ Khaùm phaù vaỡ lổỷa choỹn nhổợng giaới phaùp coù thóứ thổỷc hióỷn õổồỹc õóứ vổồỹt qua
caùc khoù khn õoù.
+Thổớ nghióỷm vaỡ ổùng duỷng cọng nghóỷ.
+ aùnh giaù cọng nghóỷ vaỡ õi õóỳn ổùng duỷng.
2.2.2.2. Caùc phổồng phaùp chuyóứn giao KTTB
Phổồng phaùp chuyóứn giao KTTB trong nọng nghióỷp laỡ caùch thổùc chuyóứn
giao thọng tin vóử KTTB bao gọửm caớ kyợ thuỏỷt, tọứ chổùc saớn xuỏỳt, thở trổồỡng tồùi nọng
dỏn. Muỷc õờch khi sổớ duỷng phổồng phaùp naỡy laỡ nhũm giuùp cho nọng dỏn aùp duỷng
õổồỹc KTTB õoù trón dióỷn rọỹng. Nhỗn chung, coù 3 nhoùm phổồng phaùp chuyóứn giao:
- Phổồng phaùp tióỳp xuùc nhoùm: Caùn bọỹ chuyóứn giao truyóửn õaỷt thọng tin cuớa

KTTB qua nhoùm nọng dỏn bũng caùc phổồng phaùp: xỏy dổỷng mọ hỗnh, tỏỷp huỏỳn,
tham quan, họỹi nghở họỹi thoớa õỏửu bồỡ vaỡ thaớo luỏỷn nhoùm. Qua nhoùm coù nhióửu goùp yù
hồn vaỡ coù thóứ choỹn loỹc nhổợng yù kióỳn hay thọng qua goùp yù cuớa nhoùm.
- Phổồng phaùp tióỳp xuùc caù nhỏn: Caùn bọỹ chuyóứn giao thm, gỷp gồợ, tổ vỏỳn cho
tổỡng nọng dỏn thọng qua thổ vaỡ trao õọới õióỷn thoaỷi. Phổồng phaùp naỡy coù ổu õióứm
laỡ hióỷu quaớ chuyóứn giao khaù tọỳt, nhổng nhổồỹc õióứm laỡ õoỡi hoới phaới coù lổỷc lổồỹng KN
dọửi daỡo vaỡ coù nhióửu trổồỡng hồỹp caùn bọỹ KN chố tióỳp xuùc vồùi nhổợng caùc họỹ coù õióửu
kióỷn kinh tóỳ coỡn nhổợng họỹ vuỡng sỏu vuỡng xa vaỡ ngổồỡi ngheỡo ờt õổồỹc tióỳp cỏỷn.
- Phổồng phaùp thọng tin õaỷi chuùng: laỡ phổồng phaùp chuyóứn giao KTTB thọng
qua caùc phổồng tióỷn thọng tin õaỷi chuùng nhổ: õaỡi baùo, ti vi, video, tranh aùp phờch
17
vaỡ quaớng caùo. ặu õióứỳm cuớa phổồng phaùp naỡy sọỳ họỹ tióỳp cỏỷn tổồng õọỳi lồùn nhổng
nhổồỹt õióứm laỡ thọng tin truyóửn õaỷt chung nón caùc vuỡng coù õióửu kióỷn khaùc nhau
khọng thóứ aùp duỷng õổồỹc.
2.2.2.3. Caùc nhỏn tọỳ quyóỳt õởnh sổỷ thaỡnh cọng cuớa cọng taùc chuyóứn giao KTTB vóử
nọng nghióỷp
Dổỷa vaỡo Kinh nghióỷm cuớa caùc nghión cổùu trón thóỳ giồùi vaỡ thổỷc tióựn nổồùc ta õaợ
chố ra 6 nhoùm nhỏn tọỳ cồ baớn quyóỳt õởnh sổỷ thaỡnh cọng trong chuyóứn giao KTTB.
- Chờnh saùch cuớa chờnh phuớ: Chờnh saùch cuớa Chờnh phuớ vóử phaùt trióứn nọng
nghióỷp vaỡ nọng thọn, vóử cọng taùc chuyóứn giao KTTB trong nọng nghióỷp coù taùc
õọỹng lồùn õóỳn hỗnh thaỡnh hóỷ thọỳng phổồng thổùc vaỡ kóỳt quaớ, hióỷu quaớ chuyóứn giao.
Chờnh saùch seợ taỷo õióửu kióỷn õóứ cho caùc thaỡnh phỏửn Kinh tóỳ phaùt trióứn nhỏỳt laỡ Kinh
tóỳ tổ nhỏn, noù seợ huy õọỹng sổỷ õoùng goùp cuớa nhióửu nguọửn lổỷc caớ bón ngoaỡi lỏựn bón
trong. Caùc taùc giaớ Buỡi Maỷnh Haới vaỡ Nguyóựn Vn Thu (2001) cuợng chố ra rũng:
Caùc chờnh saùch thuùc õỏứy aùp duỷng cọng nghóỷ khọng nón chố quan tỏm õóỳn chờnh
saùch cung maỡ phaới quan tỏm õóỳn chờnh saùch cỏửu cọng nghóỷ.
- Nng lổỷc hóỷ thọỳng KN ồớ õởa phổồng: Caùc caùn bọỹ KN cỏửn coù nhổợng kyợ nng
nhỏỳt õởnh vóử ngaỡnh nghóử cuớa mỗnh, nừm vổợng nhổợng KTTB, cỏửn phaới hióứu õỷc
õióứm cuỷ thóứ cuớa vuỡng mỗnh hoaỷt õọỹng, coù vai troỡ quyóỳt õởnh õóỳn vióỷc thổỷc hióỷn
chuyóứn giao KTTB coù hióỷu quaớ. Hóỷ thọỳng KN caỡng õổồỹc tọứ chổùc phuỡ hồỹp vồùi õióửu

kióỷn kinh tóỳ vn hoùa xaợ họỹi cuớa õởa phổồng bao nhióu thỗ hióỷu quaớ chuyóứn giao
caỡng cao bỏỳy nhióu.
- Cọng taùc lỏỷp kóỳ hoaỷch: caùc nổồùc õang phaùt trióứn coù xu hổồùng lỏỷp kóỳ hoaỷch
KN coù sổỷ tham gia cuớa nọng dỏn vaỡo caùc hoaỷt õọỹng chuyóứn giao tổỡ vióỷc: Xaùc õởnh
nhu cỏửu, õóử xuỏỳt giaới phaùp, tọứ chổùc saớn xuỏỳt trón caùc nguọửn lổỷc õởa phổồng, õaùnh
giaù raỡ soaùt vaỡ hoaỡn thión quy trỗnh kyợ thuỏỷt, Tỏỳt caớ sổỷ tham gia õổồỹc lỏỷp thaỡnh kóỳ
hoaỷch hoaỷt õọỹng, coù vai troỡ quyóỳt õởnh õóỳn sổỷ thaỡnh cọng trong chuyóứn giao
KTTB.
- Baớn chỏỳt cuớa KTTB õổồỹc chuyóứn giao tồùi nọng dỏn: Baớn chỏỳt cuớa KTTB coù
vai troỡ quyóỳt õởnh õóỳn sổỷ thaỡnh cọng trong chuyóứn giao vỗ nóỳu KTTB õoù phuỡ hồỹp
vồùi nhu cỏửu, õióửu kióỷn õởa phổồng, trỗnh õọỹ ngổồỡi dỏn, thỗ KTTB õổồỹc chỏỳp
18
nhỏỷn nhanh vaỡ ổùng duỷng coù hióỷu quaớ. Coỡn nóỳu KTTB õoù quaù xa vồỡi vồùi cuọỹc sọỳng
cuớa ngổồỡi dỏn thỗ hoỹ seợ khọng tióỳp nhỏỷn vaỡ vỗ thóỳ hióỷu quaớ chuyóứn giao khọng tọỳt.
- Caùc nhỏn tọỳ thuọỹc vóử ngổồỡi dỏn tióỳp nhỏỷn: Bao gọửm caùc yóỳu tọỳ nhổ vọỳn õỏửu
tổ, kióỳn thổùc, hỗnh thổùc tọứ chổùc saớn xuỏỳt, trỗnh õọỹ, phong tuỷc tỏỷp quaùn, khaớ nng
tióỳp xuùc vồùi caùc phổồng tióỷn thọng tin õaỷi chuùng, caùc nhỏn tọỳ naỡy coù vai troỡ
quyóỳt õởnh õóỳn sổỷ thaỡnh cọng trong chuyóứn giao vỗ nóỳu ngổồỡi dỏn naỡo coù caùc yóỳu tọỳ
trón tọỳt thỗ khaớ nng tióỳp thu KTTB nhanh hồn.
- ỷc õióứm cuớa cọỹng õọửng tióỳp nhỏỷn KTTB: Cỏỳu truùc xaợ họỹi, hoỹ tọỹc, phỏn bọỳ
dỏn cổ, õióửu kióỷn vóử giao thọng vaỡ sổỷ tióỷn lồỹi vóử thở trổồỡng coù aớnh hổồớng nhỏỳt õởnh
õóỳn quaù trỗnh chuyóứn giao KTTB cho ngổồỡi dỏn.
Toùm laỷi, coù nhióửu nhoùm nhỏn tọỳ quyóỳt õởnh õóỳn sổỷ thaỡnh cọng trong chuyóứn
giao KTTB trong saớn xuỏỳt nọng nghióỷp. Vỗ vỏỷy caùc nhaỡ laỡm cọng taùc chuyóứn giao
cỏửn quan tỏm õóỳn vỏỳn õóử naỡy õóứ thổỷc hióỷn chuyóứn giao KTTB coù hióỷu quaớ hồn goùp
phỏửn nỏng cao cuọỹc sọỳng cho ngổồỡi dỏn[1].
2.2.3. Tỗnh hỗnh chuyóứn giao KTTB ồớ nổồùc ta
2.2.3.1.Ba giai õoaỷn cuớa quaù trỗnh chuyóứn giao KTTB trong nọng nghióỷp
Vióỷc chuyóứn giao kyợ thuỏỷt tióỳn bọỹ trong nọng ngióỷp ồớ Vióỷt Nam gừn boù vồùi
sổỷ phaùt trióứn cuớa nóửn nọng nghióỷp vaỡ õổồỹc chia thaỡnh ba giai õoaỷn chuớ yóỳu:

- Giai õoaỷn trổồùc nm 1998, KTTB õổồỹc chuyóứn giao chuớ yóỳu qua caùc hồỹp
taùc xaợ nọng nghióỷp (HTXNN) theo hóỷ thọỳng saớn xuỏỳt kóỳ hoaỷch hoùa tỏỷp trung.
KTTB õổồỹc chuyóứn giao tổỡ cồ quan nghión cổùu tồùi nọng thọn thọng qua caùc bọỹ
phỏỷn chổùc nng phoỡng Trọửng troỹt, Chn nuọi, Thuớy saớn cuớa UBND huyóỷn. Caùc
caùn bọỹ cuớa phoỡng nọng nghióỷp õổồỹc phỏn cọng tng cổồỡng xuọỳng caùc õởa
phổồng õóứ chố õaỷo, giuùp caùc hồỹp taùc xaợ (HTX) ổùng duỷng KTTB. ỷc trổng cồ baớn
cuớa giai õoaỷn naỡy laỡ xỏy dổỷng õióứm chố õaỷo gừn lióửn vồùi tọứ chổùc HTXNN. Mọ
hỗnh naỡy phuỷc vuỷ nóửn kinh tóỳ tỏỷp trung, chổa phaùt trióứn cao õọỹ sổỷ saùng taỷo vaỡ
nguọửn lổỷc õởa phổồng.
- Giai õoaỷn tổỡ 1988 õóỳn 1993 gừn lióửn vồùi sổỷ ra õồỡi cuớa Nghở quyóỳt 10 BT/
cuớa ban bờ thổ TW aớng vóử caới tióỳn toaỡn dióỷn cọng taùc quaớn lyù nóửn nọng nghióỷp.
Vồùi Nghở quyóỳt 10, kinh tóỳ họỹ õổồỹc hỗnh thaỡnh vaỡ phaùt trióứn. Cọng taùc chuyóứn giao
19
KTTB ồớ giai õoaỷn giao thồỡi giổợa nóửn nọng nghióỷp kinh tóỳ tỏỷp thóứ sang nọng nghióỷp
kinh tóỳ họỹ. KTTB vỏựn õổồỹc õổa vóử õởa phổồng theo kónh (phoỡng nọng nghióỷp).
Tuy nhión, ồớ nhióửu õởa phổồng, tờnh chỏỳt hoaỷt õọỹng HTXNN õaợ thay õọứi, nón cọng
taùc chuyóứn giao KTTB coù sổỷ luùng tuùng trong phổồng thổùc, caùch laỡm vaỡ bióỷn phaùp
chuyóứn giao trong giai õoaỷn naỡy.
- Giai õoaỷn tổỡ 1993 õóỳn nay vồùi sổỷ hỗnh thaỡnh hóỷ thọỳng KN nhaỡ nổồùc.
Trổồùc nhổợng bỏỳt cỏỷp vóử cọng taùc chuyóứn giao KTTB trong nón nọng nghióỷp õang
quaù õọỹ chuyóứn õọứi sang cồ chóỳ kinh tóỳ thở trổồỡng nhổ õaợ thaớo luỏỷn ồớ giai õoaỷn 2.
Ngaỡy 2/3/93, Chờnh phuớ ban haỡnh Nghở õởnh13/CP vóử cọng taùc KN mồớ õỏửu vióỷc
hỗnh thaỡnh hóỷ thọỳng KN Vióỷt Nam, õaùp ổùng yóu cỏửu mồùi cho sổỷ phaùt trióứn nọng
nghióỷp vaỡ nọng thọn nổồùc ta. Hóỷ thọỳng KN nhaỡ nổồùc õổồỹc hỗnh thaỡnh vaỡ laỡ bọỹ
phỏỷn tọứ chổùc quan troỹng trong chuyóứn giao KTTB tồùi nọng nghióỷp vaỡ nọng thọn.
Theo quyóỳt õởnh naỡy, mọỹt hóỷ thọỳng KN nhaỡ nổồùc õaợ õổồỹc thaỡnh lỏỷp tổỡ TW tồùi 64
tốnh vaỡ hỏửu hóỳt caùc huyóỷn trong caớ nổồùc. Luùc naỡy phoỡng nọng nghióỷp ồớ caùc huyóỷn
chố laỡm chổùc nng quaớn lyù nhaỡ nổồùc vóử nọng nghióỷp. Mỷt khaùc, do chuyóứn õọứi
chờnh saùch vóử nghión cổùu vaỡ chuyóứn giao, gừn kóỳt giổợa doanh nghióỷp vaỡ nọng dỏn,
vióỷc chuyóứn giao KTTB khọng ngổỡng do caùn bọỹ KN nhaỡ nổồùc tióỳn haỡnh maỡ coỡn do

caùc vióỷn nghión cổùu, caùc tọứ chổùc phaùt trióứn vaỡ caùc doanh nghióỷp tióỳn haỡnh.
2.2.3.2.Nhổợng nọỹi dung chuyóứn giao KTTB trong nọng nghióỷp vaỡ nọng thọn
Nọỹi dung chuyóứn giao KTTB tỏỷp trung chuớ yóỳu vaỡo phọứ bióỳn aùp duỷng giọỳng
cỏy trọửng vaỡ vỏỷt nuọi, phuỷc vuỷ chuyóứn dởch cồ cỏỳu nọng nghióỷp. Mọỹt sọỳ nồi õaợ
chuyóứn giao KTTB vóử cọng nghóỷ sau thu hoaỷch, baớo quaớn phuỷc vuỷ cho nọng dỏn.
Trong õoù troỹng tỏm vỏựn laỡ giọỳng mồùi, ổu thóỳ lai vóử saớn xuỏỳt. Caùc cồ quan õaợ
chuyóứn giao bũng caùc phổồng phaùp: Tỏỷp huỏỳn, xỏy dổỷng mọ hỗnh, tham quan,
Tuy nhión phổồng phaùp trỗnh dióựn mọ hỗnh vaỡ tỏỷp huỏỳn vỏựn laỡ chờnh. Kóỳt quaớ coù
nhióửu mọ hỗnh chuyóứn giao KTTB rỏỳt thaỡnh cọng nhổ: Vióỷn ngọ, cọng ty cheỡ Vióỷt
Nam, cọng ty Bọng Vióỷt Nam, vióỷn luùa õọửng bũng Sọng Cổớu Long, Coù thóứ toùm
từt mọ hỗnh ồớ caùc daỷng sau:
- Mọ hỗnh doanh nghióỷp - khuyóỳn nọng - nọng dỏn laỡ mọ hỗnh chuyóứn giao coù
sổỷ tham gia cuớa doanh nghióỷp.
20
- Mọ hỗnh khuyóỳn nọng - nọng dỏn laỡ mọ hỗnh khuyóỳn nọng Nhaỡ nổồùc phọỳi hồỹp
vồùi nọng dỏn.
- Mọ hỗnh ngỏn haỡng - khuyóỳn nọng - nọng dỏn laỡ mọ hỗnh coù sổỷ tham gia cuớa
ngỏn haỡng họự trồỹ vaỡ quaớn lyù vọỳn vay.
- Mọ hỗnh 3+1 laỡ mọ hỗnh khuyóỳn nọng, doanh nghióỷp, ngỏn haỡng cuỡng lión kóỳt
vồùi nọng dỏn saớn xuỏỳt ra haỡng hoùa.
2.2.3.3. Kóỳt quớa, taùc õọỹng cuớa hoaỷt õọỹng chuyóứn giao KTTB trong nọng nghióỷp
Cọng taùc chuyóứn giao KTTB trong thồỡi gian qua õaợ õaỷt õổồỹc mọỹt sọỳ kóỳt quaớ
õaùng chuù yù nhổ sau: aùp ổùng õổồỹc nhu cỏửu chố õaỷo cuớa aớng vaỡ Nhaỡ nổồùc, taỷo
õổồỹc loỡng tin vaỡ hổồớng ổùng cuớa nọng dỏn, thổỷc hióỷn õổồỹc chuyóứn giao KTTB tồùi
nọng dỏn theo chổồng trỗnh KN coù hióỷu quớa vóử hoaỷt õọỹng saớn xuỏỳt nọng nghióỷp.
Cọng taùc chuyóứn giao õaợ goùp phỏửn duy trỗ tọỳc õọỹ tng trổồớng tổỡ 4-4,5%, phaùt trióứn
nọng saớn haỡng hoùa õồỡi sọỳng nọng dỏn õổồỹc caới thióỷn õaùng kóứ. Khỏu õọỹt bióỳn laỡ õaợ
õổa nhióửu giọỳng cỏy trọửng vỏỷt nuọi coù nng suỏỳt cao vaỡ chỏỳt lổồỹng tọỳt, aùp duỷng kyợ
thuỏỷt canh taùc tión tióỳn nhổ: Quy trỗnh boùn phỏn hồỹp lyù, bióỷn phaùp quaớn lyù dởch haỷi
(IPM), quy trỗnh phoỡng vaỡ trở bóỷnh cho vỏỷt nuọi, Kóỳt quaớ nhổ sau

- Trọửng troỹt: Luùa lai õaợ tổỷ tuùc 13% giọỳng, tỏỷp huỏỳn cho 29.000 nọng dỏn. Ngọ
lai chióỳm 65% dióỷn tờch vaỡ õaỷt saớn lổồỹng 1,7 trióỷu tỏỳn. Phaùt trióứn õổồỹc 785 ha cỏy
n quaớ theo mọhỗnh thỏm canh. Chờnh vỗ thóỳ laỡm tng saớn lổồỹng lổồng thổỷc tổỡ
18,89 trióỷu tỏỳn lón 53,85 trióỷu tỏỳn nm 2002[1].
- Chn nuọi: aợ caới taỷo õaỡn boỡ, tng tyớ lóỷ boỡ lai tổỡ 15-25% sọỳ con. Thổỷc hióỷn
naỷc hoùa õaỡn lồỹn, õóỳn nm 1999 coù 50.000 lồỹn naùi vaỡ 1.000.000 lồỹn thởt theo hổồùng
naỷc, õaợ phaùt trióứn 1.271 mọ hỗnh gaỡ thaớ vổồỡn vồùi 9766 họỹ tham gia[1].
- Cồ cỏỳu muỡa vuỷ: aợ thổỷc hióỷn chuyóứn dởch 300ha luùa sang trọửng caùc loaỷi cỏy
khaùc, tióu bióứu mióửn nuùi chuyóứn sang trọửng caùc loaỷi cỏy coù giaù trở cao[1].
- Xỏy dổỷng õổồỹc 448 mọ hỗnh khuyóỳn lỏm ồớ 52 tỗnh vồùi 14.154 họỹ tham gia.
Tọứng dióỷn tờch trọửng 12.013ha, trong õoù coù 6.038ha cỏy lỏm nghióỷp, 456ha cỏy n
quaớ, 1874ha cỏy õỷc saớn vaỡ 2043 ha cỏy caới taỷo õỏỳt[1].
- Cọng taùc KN taỷo ra xaợ họỹi hoùa KN rọỹng raợi, phaùt huy sổùc maỷnh cuớa hóỷ thọỳng
chờnh trở, hỗnh thaỡnh bổồùc õỏửu phổồng phaùp KN hióỷu quaớ vaỡ phong phuù[1].
21
2.2.3.4. Cạc váún âãư näøi lãn trong chuøn giao KTTB trong näng nghiãûp
- Hãû thäúng v lỉûc lỉåüng cạn bäü KN tuy räüng låïn song cn phán tạn c vãư täø
chỉïc, mủc tiãu, näüi dung, thiãúu vai tr qun l chung âãø hỉåïng cäng tạc KN phủc
vủ chiãún lỉåüc phạt triãøn ca ngnh v âëa phỉång.
- Hãû thäúng KN cå såí cn úu c vãư säú lỉåüng v cháút lỉåüng, âàût biãût åí vng sáu
vng xa, vng âäưng bo dán täüc êt ngỉåìi, 20% säú huûn chỉa cọ trảm KN, 40% säú
x chỉa cọ cạn bäü KN. Viãûc phán cäng nhiãûm vủ chỉa rnh mảch c åí cáúp TW,
tènh, huûn v x, cọ biãøu hiãûn KN thnh cäng củ âiãưu hnh qun l nh nỉåïc.
Nàng lỉûc KN cn báút cáûp so våïi u cáưu.
- Mủc tiãu, näüi dung KN cn hẻp, phán tạn ch úu måïi táûp trung vo hỉåïng
dáùn k thût chỉa âạp ỉïng våïi nhu cáưu phạt triãøn näng nghiãûp hng họa cháút lỉåüng
cao, chỉa vỉån tåïi mä hçnh täøng håüp gàõn träưng trt chàn ni, chãú biãún våïi tiãu
thủ.
- Phỉång phạp tiãúp cáûn cn nàûng vãư xáy dỉûng mä hçnh trçnh diãùn theo kiãøu tỉì
trãn xúng chỉa ph håüp våïi nhu cáưu v âiãưu kiãûn âëa phỉång. Phỉång phạp

chuøn giao cn nàûng vãư táûp hún v lm mä hçnh, âỉa tỉåíng ca ngỉåìi ngoi
hån l ca dán nãn kãút qu ca chỉång trçnh khäng theo mong mún.
- Chỉa cọ mä hçnh v phỉång phạp chuøn giao ph håüp, chỉa cọ sỉû kãút håüp
hi ha giỉỵa cạc hãû thäúng KN - doanh nghiãûp - cạc viãûn - cạc täø chỉïc phạt triãøn.
- Kinh phê cho KN c hản chãú, chỉa cọ ngưn lỉûc tỉì âiûa phỉång ch úu dỉûa
vo ngưn kinh phê cáúp trãn.
- Chênh sạch cho KN cå såí váùn chỉa r rng v chỉa âỉåüc thäúng nháút.
2.2.4. Tçnh hçnh chuøn giao KTTB vãư chàn ni b thët cho cạc häü
åí nỉåïc ta
2.2.4.1. Sỉû biãún âäüng vãư säú lỉåüng v täúc âäü tàng ân ca c nỉåïc
Âäúi våïi näng nghiãûp nỉåïc ta, tỉì xa xỉa chàn ni tráu b â âỉåüc chụ trng
phạt triãøn lm ngưn cung cáúp sỉïc kẹo quan trng báûc nháút trong cå nghiãûp nh
näng. Khi thỉûc hiãûn cäng nghiãûp họa v hiãûn âải họa näng nghiãûp, ngưn cung
cáúp sỉïc kẹo âỉåüc thay thãú bàòng mạy âäüng lỉûc song chàn ni b lải khäng bë loải
22
boớ maỡ vỏựn tióỳp tuỷc vỏựn phaùt trióứn maỷnh[14]. Chn nuọi boỡ laỡ nguọửn cung cỏỳp thổỷc
phỏứm coù giaù trở cho con ngổồỡi. Trổồùc tỗnh hỗnh dởch cuùm gia cỏửm hióỷn nay õóứ õaớm
baớo nhu cỏửu dinh dổồợng cho ngổồỡi thởt boỡ õoùng vai troỡ rỏỳt quan troỹng. Chờnh vỗ thóỳ
maỡ sọỳ lổồỹng vaỡ tọỳc õọỹ tng õaỡn trong thồỡi gian qua õaợ khọng ngổỡng tng lón.
Baớng 2.1: Sọỳ lổồỹng vaỡ tọỳc õọỹ tng õaỡn boỡ phỏn bọỳ theo vuỡng sinh thaùi
TT Nm
Vuỡng
2002 2003 2004
Tọứng õaỡn
(nghỗn
con)
Tọỳc õọỹ
tng
õaỡn(%)
Tọứng õaỡn

(nghỗn
con)
Tọỳc õọỹ
tng
õaỡn(%)
Tọứng õaỡn
(nghỗn
con)
Tọỳc õọỹ
tng
õaỡn(%)
Caớ Nổồùc 4062,9 4,2 4394,4 8,2 4907,9 11,7
1 ọửỡng Bũng Sọng Họửng 502,1 4,0 542,3 8,0 604,4 11,5
2 Nuùi vaỡ trung du Bừc Bọỹ 725,9 7,1 771,3 6,3 828,4 7,4
3 Bừc Trung Bọỹ 855,9 0,8 899 5,0 990,4 10,2
4 Duyón Haới Trung Bọỹ 793,5 2,7 842,1 6,1 917,9 9,0
5 Tỏy Nguyón 432,5 -1,6 476 10,1 547,1 14,9
6 ọng Nam Bọỹ 474,8 8,5 534,6 12,6 599,7 12,2
7 ọửng Bũng Sọng Cổớu Long 278,2 26,5 329,1 18,3 419,8 27,6
(Nguọửn: Nión giaùm thọỳng kó 2002-2005)[4]
Qua sọỳ lióỷu trón cho thỏỳy sọỳ lổồỹng õaỡn boỡ khọng ngổỡng tng qua caùc nm
tióu bióứu nm 2002 caớ nổồùc chố coù 4062,9 nghỗn con sang nm 2004 tọứng õaỡn laỡ
lón 4907,9 nghỗn con (tng lón 845 nghỗn con). aỡn boỡ tỏỷp trung chuớ yóỳu ồớ caùc
vuỡng Bừc Trung Bọỹ (990,4 nghỗn con), Duyón Haới Trung Bọỹ (917,9 nghỗn con)ỹ,
vuỡng Nuùi vaỡ Trung du Bừc Bọỹ (828,4 nghỗn con). Qua õoù cho thỏỳy caùc vuỡng naỡy
coù nhióửu tióửm nng õóứ phaùt trióứn chn nuọi boỡ. vuỡng Tỏy Nguyón vaỡ ọửng bũng
sọng Cổớu Long coù tọứng õaỡn ờt nhỏỳt trong caớ nổồùc (lỏửn lổồỹt laỡ: 547,1 vaỡ 419,8 nghỗn
con).
Tọỳc õọỹ tng õaỡn thay õọứi lồùn, nm 2003 tọỳc õọỹ tng õaỡn chố õaỷt 8,2 %
nhổng qua nm 2004 thỗ tọỳc õọỹỹ tng õaỡn lón õóỳn 11.7% (tng 3,4%/nm). Qua sọỳ

lióỷu cho thỏỳy tọỳc õọỹ tng õaỡn coù sổỷ khaùc bióỷt rỏỳt lồùn giổợa vuỡng. Trong khi vuỡng
23
ọửng Bũng Sọng Cổớu Long coù tọỳc õọỹ tng õaỡn cao nhỏỳt trong caớ nổồùc (27,6%,
nm 2004) thỗ vuỡng ọửi Nuùi vaỡ Trung Du Phờa Bừc laỷi tọỳc õọỹ tng õaỡn rỏỳt
thỏỳp( 7,4%,nm 2004) . Nhỗn chung tọỳc õọỹ tng õaỡn cuớa caùc vuỡng õóửu tng, qua õoù
cho chuùng ta thỏỳy tỗnh hỗnh chn nuọi boỡ õang dỏửn phaùt trióứn. Nguyón nhỏn sỏu xa
cuớa sổỷ tng õaỡn naỡy laỡ do giaù boỡ lai Sind, boỡ thởt tng õọỹt ngọỹt laỡm cho ngổồỡi dỏn
nọng thọn thỏỳy õổồỹc lồỹi ờch nón tờch cổỷc mua boỡ vóử nuọi.
2.2.4.2. Tỗnh hỗnh chuyóứn giao KTTB vóử chn nuọi boỡ cho nọng họỹ ồớ nổồùc ta
Caùc KTTB vóử giọỳng: Trong thồỡi gian qua õóứ õaùp ổùng nhu cỏửu cuớa thở trổồỡng
Nhaỡ nổồùc ta õaợ chuù troỹng õóỳn cọng taùc caới taỷo õaỡn boỡ nọỹi.
Thồỡi kyỡ 1991-1995, do hỗnh thổùc nuọi boỡ tỏỷp trung khọng coù hióỷu quaớ nón
nọng trổồỡng hổợu nghở Vióỷt Nam - Mọng Cọứ õaợ chuyóứn õọứi hỗnh thổùc tọỳ chổùc saớn
xuỏỳt chn nuọi tỏỷp trung sang hỗnh thổùc nuọi theo cồ chóỳ họỹ gia õỗnh. Mọựi gia õỗnh
õổồỹc nhỏỷn tổỡ 2-3con boỡ caùi sinh saớn, tuỡy khaớ nng nóỳu coù õióửu kióỷn nuọi tổỡ 5-8
con. Bón caỷnh õoù nọng trổồỡng õaợ tọứ chổùc caùc dởch vuỷ õóứ phuỷc vuỷ cho họỹ gia õỗnh
nhổ laỡ: Họự trồỹ giọỳng coớ, tọứ chổùc phọỳi giọỳng, tọứ chổùc khaùm chổợa bóỷnh cho boỡ, tọứ
chổùc tióm phoỡng õởnh kyỡ vaỡ tỏứy giun saùn, óỳn thaùng 6/1996 nọng trổồỡng õaợ cung
cỏỳp õổồỹc 256 con boỡ õổỷc vaỡ caùi cho caùc tốnh tổỡ vuỡng Nam Trung Bọỹ õóỳn caùc tốnh
khu 4 cuợ, caùc tốnh vuỡng õọửng bũng Bừc Bọỹ, tốnh Laỷng Sồn, Cao Bũng, Laỡo Cai,
Yón Baùi, Hoaỷt õọỹng õoù õaợ goùp phỏửn caới taỷo õaỡn boỡ Vióỷt Nam theo hổồùng sind
hoùa[4].
Lỏửn õỏửu tión dổỷ aùn caới taỷo õaỡn boỡ tióỳn haỡnh tổỡ 1995-1998 tióỳn haỡnh trón 27
tốnh vaỡ thaỡnh phọỳ vồùi 231 huyóỷn cuỡng 472.000 họỹ nọng dỏn tham gia. Dổỷ aùn sổớ
duỷng 500 boỡ õổỷc giọỳng. Kóỳt quaớ õaỷt õổồỹc laỡ saớn xuỏỳt ra 350.000 con lai laỡm tng
thóm hồn 25.000tỏỳn thởt hồi. Do giaù baùn ngoaỡi thở trổồỡng cuớa boỡ lai cao hồn boỡ nọỹi
laỡ 1,5-2 lỏửn nón tố lóỷ boỡ lai tng tổỡ 15-25%[17]. Tióỳp tuỷc chổồng trỗnh, trong nm
2002 caùc hoaỷt õọỹng KN vóử phaùt trióứn chn nuọi boỡ õaợ tióỳn haỡnh trón 31 Tốnh vồùi sọỳ
lổồỹng phọỳi giọỳng 11.400con, tố lóỷ thuỷ thai õaỷt 65% bũng kyợ thuỏỷt thuỷ tinh nhỏn
taỷovaỡ cho nhaớy trổỷc tióỳp. Hióỷu quaớ, tỏửm voùc boỡ õổồỹc nỏng cao vaỡ taỷo cọng n vióỷc

laỡm cho nhióửu caùc họỹ tham gia chn nuọi boỡ[5].
Chờnh nhồỡ sổỷ tờch cổỷc chuyóứn giao vóử giọỳng maỡ tọỳc õọỹ tng õaỡn cuớa boỡ lai
trong caớ nổồùc khọng ngổỡng tng lón. Thồỡi kyỡ 1995-1998 tọỳc õọỹ tng õaỡn boỡ lai laỡ
24
3%, nhỉng sang thåìi k 1998-2005 täúc âäü tàng ân ca b lai âảt 5%[16]. Chênh
nhåì täúc âäü ny m hiãûn nay c nỉåïc cọ tè lãû täøng ân b lai l 30%. Tuy nhiãn,
theo nhiãưu nháûn âënh cho ràòng täúc âäü tàng ân ny váùn cn ráút cháûm, bçnh qn c
nỉåïc cọ täúc âäü tàng ân b lai chè âảt 0,7%/nàm. Trong thåìi gian qua cäng tạc ci
tảo ân b näüi âỉåüc tiãún hnh bàòng cạc k thût nhỉ: Thủ tinh nhán tảo trãn cå såí
tinh b âäng lảnh åí trong nỉåïc v nháûp bãn ngoi; Dng âỉûc giäúng F
1
, F
2
cọ cháút
lỉåüng täút ngoải hçnh âẻp, tháûm chê dng c âỉûc giäúng Zãbu cho nhy trỉûc tiãúp våïi
b cại lai trong vng; Nháûp thưn b ngoải vo âãø chàn ni[4][5].
Hiãûn nay, c nỉåïc cọ khong 70% l b vng v 30% cn lải l giäúng b lai
våïi cạc giäúng nhỉ: lai Sind, Brahman â, Brahman tràõng, Charolais, Limousin,
Crimuosin, Sahiwal, Thỉûc tiãùn sn xút cho tháúy cạc giäúng ny t ph håüp åí
nỉåïc ta. Trong âọ, mäüt säú tènh â lai tảo v tàng t lãû b lai trong täøng ân nhỉ:
Bçnh Âënh lai tảo âỉåüc 4500con b thët cháút lỉåüng cao gäưm cạc giäúng
Crimuosin(cuba), Limuosin(M) v Charolais (Phạp) cọ ỉu âiãøm thët mãưm, ngon tè
lãû thët s cao, sn lỉåüng b trỉåíng thnh âảt 6tả/con.[2];[8].
Cạc KTTB vãư thỉïc àn, chàm sọc, chưng trải v thụ y: Nỉåïc ta l mäüt nỉåïc
näng nghiãûp våïi nhiãưu loải cáy träưng cho nãn cọ ngưn phủ phãú pháøm phong phụ.
Trong thåìi gian qua, âãư tàng vãư säú lỉåüng v cháút lỉåüng ngưn thỉïc àn cho chàn
ni b Nh nỉåïc â tiãún hnh chuøn giao nhiãưu KTTB vãư chãú biãún cạc loải thỉïc
àn cho b nhỉ: Chãú biãún råm urã, chua thỉïc àn, chãú biãún v sỉí dủng tng urã, rè
máût tỉì mêa, kháøu pháưn thỉïc àn bäø sung, bạnh dinh dỉåỵng, [16] â v âang âỉåüc
chuøn giao vo trong chàn ni b trong c nỉåïc. Mäüt säú mä hçnh tiãu biãøu nhỉ:

hiãûu qu ca bäø sung rè máût v hảt bäng åí ÂàkLàk[6]; Ni väù bẹo lai sind bàòng
råm cọ bäø sung c xanh. urã, b bia v cho úng dáưu lảc[11]; b dỉïa chua,
chua thán cáy lảc[14] Cho âãún thåìi âiãøm hiãûn tải cọ nhiãưu cạc häü åí cạc vng â
thnh cäng trong ạp dủng KTTB ny nhỉ: tènh Qung Ngi, tènh Qung Bçnh, tènh
Bçnh Âënh mäüt säú tènh phêa Bàõc,
Do quạ trçnh âä thë họa v gia tàng dán säú diãûn têch chàn th ngy cng bë
thu hẻp gáy khäng êt khọ khàn cho chàn ni b. Gii quút tçnh trảng ny, Chênh
ph â triãøn khai nhiãưu mä hçnh âãø phạt triãøn diãûn têch träưng c thay thãú ngưn
thỉïc àn thiãúu hủt. Trong thåìi gian qua, cọ nhiãưu giäúng c âỉåüc nghiãn cỉïu v âỉa
25