rHl-VlP.NTiNHVB
DC
Jn rdlbi tlTdiln [[ rdlln [? nlltn llidltn
li
pl|tn [jglS tiBM 0515 U
E15
(HHl
HOI
fX);\i:
U.\
\(X
HO
FHAM
YEN \10
PHAM
LUNH
NHAN
S^
EH]
[BH]
TOC
PHA
HO PHAM YEN
MO
THUY TO NHAN
NGU
YEN MO
TtiUXTNG
- YEN MAC
YEN
MO
NINHBINH
OS
sa
MP
E
S
^0
Inlril
pl|tri
15IEJ
ii
15IEJ
ISIEJ
Sg
LSIEJ
rHisi
[HHl
15IEJ
15ISJ
15IEJ
ISTHJ
,1x1
V.
1
\\iliNI.S.O
!Hn\i;.TI\
]LM4L'L!CHSLfVAVANH0AVin
NAM
MA NOI-2003
J
Sla
u
Ma
iJ
sla
u
Sim
u
Sis
u
lis
u
Ms li
lis
u
3M
TOC PHA HO
PHAIJUTEV MO
• • •
THUY TO
NHAN NGU
YEN MO
THI/GfNG-YEN
MAC-YEN
MO-NINH BJNH
BIEN SOAN: KS. PHAM OINH NHAN
LOI GIOI THIEU:
TSKH.PHAM
KHAC Dl
LOI BAT :
GS.NGND.OINH
XUAN LAM
Kinh
dang
Mua
tl^u
nam Quy mui - 2003
PHAM DINH NHAN
Hau due
ddi
thu
14
ff^^f'
Hpi
OONG GIA Tpc Hp PHAM
YEN
MO
PHAM DINH NHAN
TOC
PHA
HO
PHAM \m
MO
THUY TO NHAN
NGU
YEN MO
THirOfNG-YEN
MAC-YEN MO-NINH BINH
LUU HANH NOI TOC
TRUNG TAM UNESCO
THONG TIN
Tl/LIEU
LjCH
SUfVA
VAN HOA VIET NAM
8-2003
&
MUC LUC
• •
Trang
LOnCICn THIEU
7
LCn Ndi DAU
9
PHAN MCI DAU :
TONG QUAN VE TOC PHA HO PHAM YEN
MO 15
1.
So luoc vd lich sir dong ho Pham Viet Nam
17
2.
Vai net ve
viing
dat Yen Mo. noi thuy
tO
ho Pham den lap nghiep 23
3.
Sir
hinh thanh va phat
tridn
cua dong ho Pham Yen Mo 29
PHAN THIJr NHAT : PHA
KY
HO
PHAM YEN
MO
35
1.
Sir
phan chia cac dai chi, trung chi va cac chi trong ho Pham Yen Mo 37
2.
Pha ky ho Pham Yen Mo, ghi chep theo
thii
tu
timg
doi 41
PHAN THIJf
HAI:
PHA HE
HO
PHAM YEN
MO
109
1.
Pha he
tir
doi thuy to den doi thu 7,
hinh
thanh 3 dai chi
110
2.
Pha he
tir
doi
thu
7 den doi thu 10,
hinh
thanh 14 trung chi 112
3.
Pha he
tij
ddi thu 10 den doi
thii
13,
hinh thanh 86 chi
126
4.
Pha he
til
doi
thii
13 den doi
thii
16, pha he cua cac chi 172
5.
Pha he tu doi thu
16
den nay 280
PHAN THIJf BA :
PHA DO HO PHAM YEN
MO 301
1.
Pha do
tir ddi
thuy to den doi thu 7, hinh thanh cac dai chi 303
2.
Pha do
tir
ddi thu 7 den
ddi
thu 10, hinh thanh cac trung chi 304
3.
Pha do
tiJ ddi
thu 10 den ddi thu
13,
hinh thanh cac chi 306
4.
Phil do
tir
ddi thu
13
den nay
317
PHAN PHU LUC :
CAC TU LIEU BO SUNG 347
1.
Vong Son nien pha 349
2.
Van bia "Pham Than Duat-Cuoc ddi va
sir
nghiep" 373
3.
Nien bieu Pham Than Duat 375
4.
Ve viec tdn vinh danh nhan Pham Than Duat 381
5.
Ngay gio cac vi to ho Pham Yen Mo 389
6. Cau doi va hoanh phi trong Nha thd ho Pham Yen MO 393
7.
Ve viec xay dung Nha thd ho Pham Yen Mo. 395
8. Van ban phap ly ve Nha thd
ho 401
9. Quy udc ve hoat dong ddng ho va Noi quy quan ly Nha thd ho 404
10.
Van te nhan ngay Gid Td va Khanh thanh Nha thd hp 406
11.
Bao cao
ciia
HDGT nhan ngay Gid To va Khanh thanh Nha thd ho 409
lin
BAT:
413
BAXG
CAC
cm/
VIET TAT
TRO^G PHAX
PHA HE
C.AC HOC VI, HOC HAM,
CHlTC
DANH
TRUOC 1945:
Sinh dd SD
Tu tai Nho hoc TT
Baho
BH
Huong muc HM
Pho ly PL
Ly trudng, Chanh xa LT
Phd tong PT
Chanh tong CTg
Cai doi CD
Tdng su Ts
Tri
phii
Tp
Tuan
phii
TP
SAU 1945:
Cir nhan CN
Ky su KS
Kien
true
su KTS
Bac sT BS
Dupe SI
DS
.
Liiat
su LS
Thae si
ThS
Tien sT TS
Phd Giao su PGs
Giao su GS
Pho
Chii
tich
PCT
Chu tich CT
CAC CAP HAM TRONG QUAN
DOI
:
Thieu ta ThT
Trung
ta
TrT
Thuong ta TgT
Dai ta DT
CAC
CHtr
VIET
TAT
KHAC :
Liet
SI
Ls ,
Ngay sinh S
Ngay
mat
M
Ngay gid Gid
,'H
i
Ldi Gidl
THIEU
Cuon
Tqc
phd ho
Phqm
Yen Mo (Ten Mo Thuong, Yen Mac, Yen Md, Ninh
Binh) la mot cudn tpc pha
dupe
bien soan cdng phu va nghiem
tiic \t
mdt ddng hp Pham
phat
lich
d dat Yen Md
tir
giua the ky XV. Day la mpt ddng hp Pham da cd 20 ddi va da
san sinh ra danh nhan Pham Than Duat, ngudi con ldi lac nha't
ciia
ddng hp, nha yeu nudc,
nha van hoa, ngudi gdp phan khdi ddng phong trao Can vuong chdng thuc dan xam luoc
cuoi
the
ky XIX.
Trong pha cu khOng ghi vi Thuy to Nhan Ngu
ciia
ddng hp Pham nay tir dau den,
nhung theo truydn ngdn thi tir Thanh Hoa ra, dat vao vung bien Than
Phii
va dinh cu d dat
Yen Md tir
triiroc
khi cd con de Hdng
Dure dupe
diip vao nam
1475
thdi Le Tlianh Tdng.
Ngay nay con chau ddng hp Pham nay da lan toa di lam an sinh sdng tren khap
mpi mien dat nudc va d nudc ngoai, nhung vin cd quan he huyet tdc vdi noi cdi ngudn,
vdi que cha dat to
ciia
niii Bang sdng Can.
Tren co sd mpt ban pha cu bang chir Han va mdt so tu lieu bd sung, dng Pham
Dinh Nhan, chau ddi
thu"
14 cua ddng hp nay, nay la Phd trudng Ban Lien lac ddng hp
Pham Viet Nam, ddng thdi la Phd
Chii
tjch Hdi ddng Gia tpc hp Pham Yen MO, da day
cdng nghien
ciiai,
suu tam, tim hieu. ghi chep, thu
tir
qua lai trong gan mdt nam mdi lam
xong cudn tdc pha nay.
Dae
diem
ciia
cudn tpc pha nay the hien d chd : Dd la mdt cudn pha ghi lien tuc
cac ddi khdng sdt mdt ddi nao. khong
diii
quang. Tuy cd 2 nhanh da chuyen cu tir ddi
thiif
4,
nhung mdi tim
dupe
mdt nhanh d xa Khanh Nhac, huyen Yen Khanh,
tinh
Ninh Binh.
Nhanh nay da thanh mdt hp Pham ldn, da tim vd cdi ngudn va da cd pha rieng. Cdn mdt
nhanh nira vd Thanh Hoa nay chua ndi ket
dupe.
Dae
diem
thii:
hai
ciia
cudn Tdc pha nay la
dupe
trinh bay
dcly dii
ca 3 phan :
Piui
ky (ghi chep cac thdng lin chinh va hanh trang ndu cd
ciia
mdi ngudi), Phd he (ghi danh
saeh
theo he
ihd'ng
dpc)va phiin Phd do
(the
hidn
bang
so dd
true
he
ciia tftt cii
cac chi hp).
Ngoai ra cudn Tdc pha nay cdn cho ta biet thdm ve lich sir ndi chung ddng hp
Pham
a
Viet Nam, vd viing dat que huong noi phat
tich ciia
ddng hp nay va ve
sir
hinh
thanh va phat trien
ciia
ddng hp
(dupe
ghi trong Phan Md
dau ciia
cudn tdc pha)
Trong phan Phu luc d cudi, tac gia cdn cung ca'p thdm mpt sd tu lieu ve ddng ho,
vd danh nhan trong ddng hp, vd cac ngay gid cac vi to vv
Viec
cho ra dci mdt cudn
Id:
pha bien soan mdt
each
nghidm tiic. cdng phu. \ di
M;
ndi ket huyet tdc 20 ddi \a
\di
vide trinh bay
id
rang, theo tdi day la mdt cdng trinh \ira
mang
tinh
khoa hpc vira mang y nghia tam linh cao quy,
dii
chac rang cdn cd mot sd thieu
sdt nha't dinh. Do la mdt nd
lire
day tam huyet
ciia
mdt con ngudi cd tam long mudn tra
nghia vdi to tien, vdi ddng hp va vdi niem hy \'png con chau trong ddng hp ludn ngudng
vpng ve td tien
ciia
minh.
Thay mat Ban Lien lac ddng ho
Pham
Viet Nam. tdi tran trpng trudc thanh qua lao
dpng nay va xin
dupe
gidi thieu cudn
Tpc
phd ho Phqm Yen Mo vdi cac \i tdn trudng, ba
con cd bac ddng tdc hp Pham d khap noi dupe biet. de trong phbng trao "Van td lam tdng-
hp Pham ket ddng" hien nay, cd
tiid
tim ra
mdi
quan he huyd'l thdng vdi cac vi
dupe
ghi
trong ban Tdc pha nay. va tdi ciing tin chac rang ddi vdi ba con hp Pham Yen Md, day la
mdt mdn qua linh than quy gia ma ba con cung
\d\
cac con chau sau nay ludn luon nang
niu gin
giu.
Ha Nui, mua
tlui nam
Quy Mui, 2003
TSKH. PHAM KHAC DI
TRUONG BAN UEN LAC HO PHAM VIET NAM
^•-
LOI
AOI
DAU
Da la con chau
ciia
mdt ddng hp, khdng ai khdng
nghi
ve td tidn va ddng hp
ciia
minh. Con ngudi ta ai ai ciing deu cd cha me, dng ba, va trong cupc ddi
ciia
minh, nhat la
khi da man chieu xe bdng, khdng ai khdng cd ddi Ian tu hdi ve
td
lien ddng hp
ciia
minh
ra sao? Va chinh vi vay, udc mong
dupe
cd
x'ii
dupe dpc mdt cudn pha
ciia
ddng ho la udc
vpng chinh dang
eiia
mpi ngudi con chau
irong
hp.
Nam 1995, nhan dip ky niem lan thu
110
ngay mat
ciia
Cu Thuong Pham Than
Dual, ngudi con quang vinh va
lOi
lac nhat
ciia
ddng hp Dai Pham dat Yen Md, ciing vdi
vice
lo
chualn
bj cho
Id
ky niem nhu xuat ban
saeh
ndi ve Cu,
xay
dung Nha
bia
tudng
niem, quan he vdi cac co quan d Trung uong va dia phuong nhu UBND linh Ninh Binh,
Vien Sir hpc va Hdi Khoa hpc Lich sir Viet Nam de chuan bi tai lieu, phdi hpp
id
ehiic cac
Id
tudng niem, le dang huong va Hdi thao Khoa hpc ve danh nhan, tOi da co gang danh
thdi gian bidn soan tap
Hp
Phqm Yen
Md-So
do he tqc vd danh
.sdcli
hqu due
Pluini Tliciii
Dual de gdp phan vao dpt
Id
ky niem danh nhan dudi lieu de
:"Pham
Than Duat, nha yeu
nuoc,
nha van
hod,
nguoi gop phan khoi dong phong
trdo
Can Vuong chdng thuc ddn xdm luoc
cudi the ky XIX".
Nhung vi
siic
luc va thdi gian cd han nen lap Pha he lam
kiii
dd mdi chi de cap den
cac con chau
ciia
Trung chi cu Pham Than Dual cdn cac chi
kiiac irong
hp Dai Pham chua
kim dupe. Vai nam sau, nhat la vao nam 2000, do lo viec lo chirc
Id
ky niem
1 15
nam
ngay mat
ciia
Cu nhu vide ra 2 cudn saeh \'d Cu : cudn
Pliqm Tliqn
Dual todn tap va cudn
.Sdng
trdo non Bdng, lo vide phdi hpp ciing \'di Hdi Khoa hpc Lich sir Viet Nam
diic
lupng
Cu bang ddng tang UBND tinh Ninh Binh de dat d Nha Bao tang tinh,
vide
thanh
lap Quy Giai thudng sir hpc Pham Than Dual va lien hanh td chiic
Id
phat thudng hang
nam nhan ky niem
ngay
mat
ciia
Ngudi (tinh theo duong lich
29.11.1885) Id
ehiic d Van
Mid'u-Qud'c tir giam Ha Ndi, ndn cung chua danh
dupe
thdi gian de bidn
.soan
mdt cudn
tdc pha
ciia
ca ddng hp nhu udc nguyen tir
triroc
.
Budc sang nam 2002, cdng
vide
tdn vinh to lien da dupe ddn dp gan ven toan.
Trong thdi gian nay, cung vdi ba con trong hp lo vide
xay
dung Nha thd hp Dai Pham
ddng thdi cung la Nha thd danh nhan Pham Than
Dual,
tdi da quyet tam danh mdt phan
thdi gian bidn soan bd
Toe plid
ho
P/iqm
Yen Mo nay de kip ra mat trudc ngay gid Td va
kiKinh
thanh Nha thd hp
(lO.S.Quy Miii tiic
6.9.2003)
Cudn Tqc phd ho Phqm Yen Mo - Thuy td
Nhdn
Ngu- Yen Mo Thuang, Yen
Mqc,
Yen Mo. Ninh
Biidr
bidn soan ky nay gdm 5 phan . Ngoai Phan Md dau ndi vd lich sir
ddng hp Pham Viet Nam; ve que huong Yen Md, noi thuy to hp Pham den lap nghidp: \
d
qua trinh phat trien
ciia
ddng hp va Phan Phu luc d cudi ghi cac tai lieu bd
sung,
thi ndi
dung chinh cudn tdc pha cd 3 phan chfnh :
Phan
ihii
Nhat ; Phd
ley
ho
Pliqm
Yen Mo la phan ky ghi tat
ca
cac thdng tin chinh
timg ngudi theo limg the he (theo limg ddi) tir Thuy td Nhan Ngu ddn hdt ddi
thii
13.
theo
he Ihd'ng ngang
eiia
phuong phap
viet
gia pha.
Phan thir Hai : Phd he
hg
Phqm Yen Mo la phan ghi cac ban danh saeh con chau
ciia
tirng ngudi tu Thuy td Nhan ngu den hdt ddi
thu"
18,
theo he thdng dpc.
Phan
thii
Ba : Phd do ho Plum Yen Mo la phan the hien cac so dd he tdc
ciia
con
chau
true
he tat ca cac ddi lir Thuy td ddn
hd'l
ddi
18,
theo bieu dd ngang va dpc.
De lam rd ndi dung tirng phan, xin
liinh
bay nhu'ng didm co ban can chii y khi tim
hieu \a nghien
ciru
tpc pha :
1.
Phan thur
Nhat:
Phd ky ho Phqm Yen Mo :
Phan nay
chii
yeu can
cii
vao cudn Phqm tqc
plid l(y
bang chu Han
ciia
ddng hp
cdn giu lai
dupe
do dng Pham Lich chuyen cho tdi tir nam 1990'". Cudn Phqm
toe
phd ky
nay chi ghi den ddi thii: 12 kem ban dich cudn pha dd sang chir qud'c ngir do dng Pham
Niru
(tiic
Tho Niru) dich va tuc bidn le te timg phan mdt sd chi hp.
Qua nghidn
ciiii,
cd the' xac djnh cudn pha gdc chir Nho do lien nhan de lai, ngudi
chap but dau tidn
ciia
ban nay la cu Hy Lupng Pham Ta
(1741-1812)
thudc ddi
thii'
8, con
trudng cu Tuan Dire Pham Than Vuc, viet vao nhirng nam dau cua the ky XIX. Ngudi
\'id't
tiep la dng Pham Kinh
lir
Duy Thuan viet nam Minh Mdnh
ihiif
15 (1834)'
'^',
dng thudc
ddi thir
11
ddng trudng viet vao khoang 30 nam sau. Sau dd cd the' cdn mdt vai ngirdi bd
sung vao ban gdc nhung khdng ghi ten tuoi .
Ban djch
ciia
dng Tho
NOu
lam nam
1955 lupc
bd rat nhieu npi dung so vdi ban
gdc chir Nho
ina
tdi cd trong tay, dng da djch luoc bd di nhung ngay thang nam sinh,
ngay thang nam mat ma chi ghi ngay gid (khdng ghi nam). Phan djch lupc bd nhieu nhat
so \'di ban gdc la phan ndi ve cac vj to nir,
id
cd nghia la loan bd phan pha ky viet ve cac
ba nir irong ddng hp deu bj bd hdi. May nhd cdn ban gdc chir Han tdi da phai nhd ngudi
cd trinh dp cao ve Han Ndm djch bo sung va hieu
dinh
mdi cd
dii
tu lieu viet lai
phan
pha
ky theo phuong thirc mdi
'^'
Mdi
diem dang
chii
y la phan Pha ky nay bien soan theo he thdng ngang, nghia la
ghi theo thir tu trong mdt ddi
ciia
Ca ddng hp, rdi mdi ghi sang ddi sau theo
each
ghi
ciia
'" Co the.
inroc ciioii Pluini
tdc pho ky nay. cac
Cii
\6
xira
kia con co
nhChig
ban pha khac bang
cliO
Han
nlnriig
deu
ihai
lac
'-'
Ban pha do ong Tho
Niru
dich co ghi mdt y : Gan day
tim diroc quyefn T6c
pha cua 6ng Pham Dy nho dng
Pham Kfnh viei nam Minh Menh thu \5 (1834) trong pha co chep rang : Ba Nhan ngu hieu Tir An. Ba Lang
Phong hieu Tir Ai. Ba
1
ieu Phong hiiu Tir Can vv
"'" Pha viet theo loi cu
ciia
cac cu ngay
xira tlnrong
lay nguoi bien soan lam moc de
ifiili iigiroc
len then doi
\ii
de' goi cac bac
tien diroi
la
i6
ba hoac
u',
thuc vv Theo phuang thii'c moi.
a
day chi ghi ten cua tirng
nguoi va
kliong
k6 den nguoi bien soan
a
thir bac nao
10
cac Cu xua kia.
Vi
du : d ddi
thu-
6 cd 4 dng A, B, C, D, sang ddi
thii
7, dng A sinh
dupe
3
ngudi con, dng B sinh dupe 5 ngudi con, dng C khdng cd con va dng D sinh dupe 4 ngudi
con, thi trong phan pha ky d ddi thir 7 ghi lien 3 ngudi con
ciia
dng A liep theo la 5 ngudi
con
ciia
dng B, rdi den 4 ngudi con cua dng D, long cdng 12 ngudi; sang ddi thii: 6 lai ghi
thir tu tid'p tuc
ciia
tat ca con chau trong hp trong ddi dd. Trong cudn pha gdc, ngudi bidn
soan
chi
ghi lien tuc cac vj nam gidi, khdng ghi nir gidi theo
thu"
tu sinh ra, ma d cudi mdi
ddi mdi ghi toan bd cac vj nir gidi. Dae diem nay lam cho ngudi nghien
ciiu
thay khd xac
djnh vj
tri
thii: tu cua ngudi
nil
gidi trong sd anh em cung mdt cha me. Nhung may la cd
kem theo ngay thang nam sinh suy tir ban gdc chu Nho, nen cd the xac djnh
dupe
vj trf
thii
tu va dat dung thii: tu sinh ra, tuy nhidn khdng phai la cd
dii
tat ca, nen cd the cdn cd
chd chua that chinh xac.
Trong phan pha ky nay, ddi vdi mdi ngudi, ddu ghi hp ten
chO
ldt, ten chir, ten
hieu, con dng nao, chii'c danh hpc vj neu cd, ngay thang nam sinh, ngay thang nam mat,
neu khdng rd nam mat thi ghi ngay gid (ghi theo am Ijch), phan md dd d dau, cd bia hay
khdng. Tiep theo
la
ghi ve ngudi vp (hoac chdng) vdi du cac thdng tin nhu tren, ghi ca
con dng nao qud d dau. Sau dd la dng ba sinh bao nhieu con trai bao nhieu con gai , tdn
cac con
la
gi, va ngay thang nam sinh neu cd the.
Ddi vdi
nhung
nhan vat cd cdng vdi dat nudc, hoac cd tie'ng tam d dja phuong do
du'c hanh va tai nang thi ghi thdm phan hanh trang, cudc ddi va
sir
nghiep
ciia
nhan vat dd.
Ve
each
gpi cac the he tii:c cac ddi : theo pha cii tir xua de
lai,
cu Nhan Ngu la ddi
Thuy to, sau dd la ddi Tidn to gdm cac cu Lang Phong, Dinh Phong, Tidu Phong. Sau nira
mdi den ddi thii: Nha't (De nhat dai to)
la
cu Minh Luong. Den ddi
thii
6 (thuc te
la
ddi thii:
8)
thi
cd 2 cu cd con chau ndi ddi
la
cu Trung Hau va cu Danh Phuong, vi vay cac cu xua
gpi la 2 nganh hoac 2 chi. Dae diem trong hp Pham ta, nhirng ddi dau rat ft ngudi , nhung
nhirng ddi ve sau, nhat la tir ddi
thii
10 trd di, sd nhan
kh^u
tirng ddi
eang
ddng
diic,
sd ddi
lai them nhieu, ndn trong qua trinh nghien cim tpc pha, ldi da kien nghj mdt
each
phan
chia nhu sau va da
dupe
Hdi ddng Gia tdc nhat trf ddng y :
Ddi
thu"
7 hp Pham Yen Md cd 10 con chau (6 nam va 4 nCf). Trong 6 nam chi cd 3
cu cd con chau ndi ddi, nen chia ra
lam
3 Dai chi danh sd tir Dai chi I, Dai chi 2, ddn Dai
chi 3. Ddi thu 10, sd con chau trong ddi dd cd
81
vj (40 nam va 41 nu). Trong 40 nam
chi
cd 14 cu cd con chau ndi ddi den ngay nay, nen chia ra lam 14 Trung chi danh sd tir
Trung chi 1 de'n Trung chi 14, gdm :.
Dai chi 1 cd 3 Trung chi danh sd tir Trung chi 1, den Trung chi 3
" '"^
Dai chi 2 cd
10
Trung chi danh sd tir Trung chi
4Tld'n
Trung chi
13 -'
'
Dai chi 3 cd
1
Trung
chi:
Trung chi 14
'
•
Ddi thii: 13 , so con chau ddi nay cd 235 ngudi
(130
nam va 105 nir). Trong sd
130
nam chi cd 86 vj cd con chau nd'i ddi de'n ngay nay nen chia thanh 86 chi, tir chi 1 den chi
86.
Va hp Pham Yen Md den ngay hdm nay da cd con chau ddi thii' 18 (wc da cd 20 ddi).
11
Tuy nhien d phan Pha ky nay chi ghi ddn hdt ddi thii: 13 (ddi cac vj to
ciia
timg
chi).
Tdi hy vpng rang phan Pha ky cua cac Chi (tir ddi
13
trd xudng) se do con chau cac
ddi sau bien soan theo timg chi (gpi la Gia pha chi).
2.
Phan thiir Hai : Phd he ho Phqm Yen Mo:
Phan nay trinh bay Pha he dudi dang cac danh saeh ten ngudi ke ca nam lan nir
theo he ihd'ng dpc nghia la md la hd'l
thii
tu con chau
ciia
vi np xong mdi den \i kia la em .
Ddi vdi nam gidi thi ghi loan bd con chau chat true he, cdn ddi vdi nir gidi thi chi ghi ddn
ddi con, khdng ghi cac chau ngoai vi da thudc ve hp khac.
Trong phan nay dd' tidn theo rdi, cac danh
saeh dupe
chia ra nhidu bang :
Tir ddi thuy td de'n ddi
thii
7
-
Tir
ddi
thii
7 ddn ddi
thii 10
-
Tir
ddi
thii
10 den ddi
thii
13 theo dimg dai chi
Tir ddi thii' 13 den ddi
thii
16 theo timg dai chi , ,.
Tir ddi
16
de'n nay
,,
Mdi bang Pha he chia lam 4 cdt, mdi cdt
la
mdt ddi (Tir ddi 7 de'n ddi 10, tir ddi
10 de'n ddi 13, tir ddi 13 ddn ddi
16,
va tir ddi 16 de'n nay), ghi lan
luot
hdt con chau chat
cua ngudi anh xong mdi ddn ngudi em va ghi diing
thii
tu sinh ra ke ca nam lan nir. Ddi
vdi nhirng vj cd 2 hoac 3 ba vp, ghi hdt cac con ba ca trudc rdi mdi ghi cac con
ciia
ba tiep
theo.
Vdi nir gidi chi ghi ddn ddi con, khdng ghi ddi chau vi khdng phai la
true
he. Mdi
ngudi deu ghi hp ten, ten ldt, ten chir va tdn hieu ndu cd, ngay thang nam sinh (ky hieu
chir S), ngay thang nam mat (ky hieu chii: M), ndu khdng biet ngay thang nam mat thi ghi
ngay gid theo am
Ijch
(ky hieu chir Gid). Ngay thang cd the ghi theo am
Ijch
(nam am
Ijch
cd can chi), hoac theo duong Ijch. Sau dd la ghi hp va tdn ngudi vp (hoac chdng) vdi
dii
cac yeu to
kd
tren. Ghi xong vo chdng thi d cdt ben canh ghi cac con cung vdi
each
ghi
vira ke d tren, rdi de'n cac chau d cdt bdn canh cdt ghi cac con w Dd'i vdi nhirng ngudi cd
khoa bang, hpc ham, hpc vj, hoac chii'c danh thi ghi bang chir tat trudc ten ngudi theo
bang ky hieu viet tat. Tuy nhien. do ba con ddng hp hien nay sdng phan tan trong khap
nudc va d nudc ngoai ndn vide thu thap cac sd lieu cd nhidu khd khan, mdt sd trudng hpp
chua ghi day
dii,
mong ba con bd khuyet cho lan sau.
Vdi phan Pha he nay. cd the dd dang tim thay thdng tin ve con, chau, chat cua mdi
ngudi trong hp
la
dieu ma nhieu ngudi quan tam nha't, nhung each ghi theo danh
saeh
Pha
he nay khdng ghi chep dupe
nhiing
thdng tin khac ve hanh trang cudc ddi va su nghidp
cua timg ngudi trong khudn kho mdt bang ke danh saeh.
3.
Phan thiir 3 : Phd do ho Phqm Yen Mo :
Trong phan nay, trinh bay tren 100 so dd he tdc. Do ddng hp ddng con chau, nhieu
ddi ke tiep, khudn kho
saeh
lai cd han, nen phai phan chia cac bang so dd ra timg phan
theo mdt sd ddi va chi ghi so dd cac con chau
true
he trong cac dai chi, trung chi va chi
hp;
khdng ghi cac con chau nhimg vj khdng cd ngudi nd'i ddi (tuyet tu). Cac pha dd gdm :
12
- Pha dd hp Pham Ydn Md tir thuy to de'n ddi thir 7
- Cac pha dd tir ddi
thii
7 de'n ddi thir 10 theo timg dai chi
- Cac pha dd tir ddi
thii
10 ddn ddi thii:
13
theo timg trung chi
- Cac pha dd tir ddi
thii 13
de'n nay theo timg chi gdm 86 chi
Dae
biet trong
phSn
Pha dd nay,
chi
ghi con chau theo
true
he (ke' ca con trai
lan
con gai), khdng ghi cac con cua nii gidi (vi khdng phai la
true
he). Trong mdi d
ciia
pha
dd,
chi
ghi ten hp (them ten hieu, ne'u cd), khdng ghi cac thdng tin khac.
Cudi ciing la Phan Phu
luc
gdm cac tu
lieu
bd sung nham cung cap cho ba con
trong hp mdt sd tu lieu
lien
quan ddn ddng hp ma cd the' mdt sd ba con chua cd, nhu cac
tu lieu vd danh nhan ddng hp, tu
lieu
thdng ke ngay gid va md l6 w
Hy vpng cudn Tqc phd ho Phqm Yen Mo nay la mdt cudn pha cd mat
ddy
du cac
con chau hp Pham do
Diic
Thuy to Nhan Ngu sinh ra de'n nay da
dupe
20 ddi. Mong rang
cudn Pha nay se gdp phan giiip cho con chau mai sau bfd't rd vd ddng hp va t6 tidn cua
minh
va cung hy vpng rang ve sau nay ddng hp Pham Yen Md phat trien len ddng
due
hon nua, thi cac Chi hp se cd nhimg con chau quan
tam
va viet tiep Pha cua Chi ho minh.
De'
lam dupe
cudn tdc pha nay, ngudi bien soan da thira hudng duoc tu
lieu
trong
cudn Phqm
tqc
phd
ky
ban gdc bang chir Han cua tidn nhan de lai, ban djch Pliqm
tqc
pho
ky bang chir qud'c
ngii:
cua dng Tho Nun tii:c Pham
Nihi
tu Dinh Dan Nhu Cuong hidu Mao
Phong (1904-1979), cudn Ho Phqm Yen
Mo-Sa
do he tqc vd danh
sdeh
hqu due Phqm
Than Dual do tdi bien soan tir nam 1995 va mdt cudn so tay ghi chep cua ddng truong do
dng Pham Nhat Canh chuyen cho.
Ngoai ra, cdn do cdng lao
ciia
nhieu ngudi ma tdi nhd bd sung danh
saeh
cac ddi
con chau dang sdng hien nay vao cac ban pha he :
O que cd cac vj Pham Duy Ung, Pham Cdng Hoan, Pham Huy Ngu, Pham Van
Dai,
Pham Dang Quat, Pham Van
Trii,
Pham Van Phuong, Pham Dinh Khdi, Pham Hiing
Ba, w
6
nudc ngoai cd cac vj Pham
Dinh
Han, Pham
Ke'
Viem, Pham Quynh, Pham Thj
Loan, Pham Quang Chidu, Pham Van Huy, Pham Phiic Cir vv
O thanh phd Hd chf Minh cd cac vj Pham Canh, Pham Ngpc Lan, Pham Van Hanh
O Ha Ndi cd cac vj Pham Nam, Pham Ljch, Pham Khong Giai, Pham Thj A, Pham
Doa, Pham Dinh Dieu, Pham Dinh Lan, Pham Qud'c Sieu w
Tdi xin chan thanh cam
cm
tat ca cac vj tren day da giiip dd tdi hoan thanh cdng
vide
khd khan va nang nd nay.
13
Tuy nhidn, chac chan tap
'Tdc
phd ho Phqm Yen Mo " nay cdn nhidu thieu
sdt ve
ndi dung, cung nhu vd hinh thiic (do tU lam lay cac chd' ban
vi
tinh va so dd). Mong rang
tat ca cac ba con phat hien nhirng chd cdn thieu sdt, ddng gdp y kid'n, bd sung hoan chinh.
giiip cho con chau sau nay cd mdt tai lieu chfnh xac ve ddng hp minh.
f'-'
Thu tu gdp
y
bd sung, xin giri vd :
^'*^' ''
PHAM DINH NHAN
'
'
' ' """
110
Ngo
158
Ngoc Ha.
Ba
Dinh.
Ha
Noi
DT:
7221708-0903216362 : i
Fax
:
04.8326322
,
; ,
E.mail: phamdinhnhanjShn.vnn.vn
Tdi vd ciing cam on nhirng
ai
ddng gdp
y
kid'n dd hoan chinh tap Tdc pha nay
Hd Noi ngdy
10
thdng
8
nam
2003
,,^ ,
Ngudi bidn soan
:
.,
PHAM DINH NHAN
a
Ui
.•
.A\
.•::'in
i/Jti
,
•
•
:.•)'::
>
.U*;
Mir
i
"^^
t
. .;;;''l '
.'
1-Cl
.M iVH VV •
'r'
iZ
-••
-J
)
'.\L\I,.J
ILCCA
::
T
>
;•:•
')''
y
.:\
rr.r^f'/
.
•'
if,-
n
.I.LO
•••
-1.1 ineHH,ii.a
r/
.S
,.
••. .1 31I /
31;(::!v'
iT».'.
rl ,fH,oJ
,
'^ ,fi >
h'
o(i'^
• '^^
(
'
rr.:.'-;-
-n-''
A nil 6
•i
,
Ti.;'''
. -•••' ^;Mvi
.
.,i'I .£,^0
ii.
v: I
,
,
ti-'
nn;J:4 -''.A
.
14
Niii
Riin;j,
song Trinh
cii.i
iaiii;
que
Yji;
Mo.
ruti
ho
Pluim
Yon Mo
pli.il lich
Ngoi Dim ho
l'h;im
diroi
than nin
liang
(Vong
Son!
Nha
ihir
ho
I'luim,
nm ihii
d.inli
nhiin
I'luim
Than Dnat
inoi
.v."i\
ilirni:
lai
I'lL'WI
IIIW 1)1
,\l
Nha
yen
inu'ie.
.Nha \an
lu>,i.
Ngii(»i
eon
loi lae nli.il eiia
cliing
ho
I'ham
Ye-n
Mo
L in
chan o
noi
\a \e
iiiroe I
ire
liriTiii;
16
eua
(iimn
ho
liong
(long
d.inh
nhan
I'liani
Tlian Dii.u
lai Bao liing
linh Ninh tVinh
Nhii hia lirong
mem
J.inh
iilian
PH \M niw
:H
.\I
i.ii
Ihon
\L-U
\1O
I
liiiong.
Yen
\1.K.
Yen Mo. Nmh Binh
lloi ih.u.lJinahoe
\e
il.iiih iih.iii
I'li.im
III.Ill 1)11.ll
M TRU (UJimli
^
1 e
liion;.'
mem
(I,mil nil,ill
I'll.111!
1 li.iii I )ii,ii
1,11
\'an
Mieu
(,)iiiie
Tu
(iiaiii r
11,1 N>,I
u
Le
li.io giai ihuoiig
MI
hoe
I'ham
Than Dual lim
lim
2
I
2').
I
1.2001
)Uii
Van
Mien
C,)iioe
Tn C 11,1111 11.1
NOI
-**-
"t.
4
-*•
n
t
* \
H
*
^
-"^
•*
•*
«>
^ ^
£
5-
J
^.
^
X
^
i
It
•*-
J.
-#fc.
-*r
•t.
^i.
*
9
i
.«>
^
*.
^
*-
j«
•f
f-l
IM<
*
1
*
1
a.
—
1
%
'ST
1*
*
A
-;i
iS
T> '
^ Mill
Uang uong
han pha
^ 'joe
ho I'luim Ye-n Mo
Nhfnu:
saeh
il.l \u,'il
han
\e
danh nhim
I'liam
I
lu'iii Diiiil
Le-
(loi
ten
iruirng
Tieu
hoc
\a
Yen M;,e
Ihiinh Irirong Tien
hoe
Pham Than
Dniil (9.3.2000)
PHAN MO OAU
TONG QUAN
VE
TOC
PHA
HO PHAM YEN MO
15
so Ll/OC
VE LICH SLT
DONG HO PHAM VIET NA
Hp Pham Viet Nam, mdt thanh vien trong cdng ddng cac dan tdc Viet Nam da
xuat hien lir nhirng ngay dau dung nudc va giir nudc. Ciing vdi nhiing thang tram
ciia
ljch
sir, nhirng bien ddng vd mpi mat kinh te, xa hdi. van hoa va
sir
pha
Iron
chiing tdc, hp
Pham ciing nhu cac ddng hp khac d Viet Nam deu cd mdt Ijch sir lau ddi gan lien vdi timg
giai doan Ijch sir Viet Nam tir thupng co ddn nay, deu da ddng gdp cdng sii:c vao su duy ni
va phat trien ndi gidng, vao su nghiep dung nudc va giir nudc, md mang bd cdi. bao vd
qud huong, khai hoang lap ap, phat trien kinh te . bao tdn va phat tridn nhirng tinh hoa van
hoa
ciia
dan tdc.
Viet ve ljch sir
ciia
mdt ddng hp hay bidn soan tdc pha cua mdt ddng hp khdng the
lach rdi
sir
nghien cuu va tim hieu ljch sir
ciia
dan tdc, bdi vi ljch sir cua mdt dan tdc la
sir
tfch hpp
ciia
Ijch sir cac ddng hp, ljch sir
ciia
cac dja phuong,
ciia
cac nhan vat ljch sir
trong cac ddng hp da cd nhieu cdng hien cho dat nude.
Trong ljch sir Viet Nam. nhan vat ljch sir hp Pham xuat hien dau tidn trong chfnh
sir nhu trong cac bd Dqi Viet sd ky todn
thit.
Khdm dinh Viet
.sit
thong gidm cuong muc,
Dqi Viet
.su
ky lien
bien Vd
danh tudng Pham Tu d thd' ky thir VI sau cdng nguyen. Ong la
vj khai qud'c cdng than nha Tidn Ly, da cd cdng giiip Ly Nam De danh quan Luong (nam
542),
binh djnh Chidm Thanh (543). dung nen Nha nudc Van xuan (544). Vi
lao ludng
nay cd
que
d thdn Vuc, xa Quang Liet, huyen Thanh Dam nay la xa Thanh
Liet,
huyen
Thanh lii,
llianh
phd Ha Ndi.
Day la xet ve mat
cii lieu
ljch sir chfnh thdng. Cdn theo cac ban than pha, than tfch
Ihi
ta tha'y cd
sir
xuai hien cac vj hp Pham sdm hon nhu Pham Hai (Nam Hai Dai vuong)
xuai hien vao the ky thir
III
trudc cdng nguyen, ngudi da ciing vdi Tan Vidn Son thanh
giiip vua Himg thir
18
danh Thuc. Ong
dupe
nhan dan nhieu noi lap den thd nhu d Thai
Thuy (Thai Binh)
\a
d mdt sd noi khac thupc cac viing duyen hai Bac, Trung bd.
Nhu vj tudng Pham Gia vao nam 208 trudc cdng nguydn da ciing vdi tudng Trjnh
Huan la nhirng vj tudng
ciia
An Duong Vuong, sau khi bj Trieu Da danh thua da lui quan
ve vimg Hoai Du:c ciing nhan dan khai pha dai dai lap ra Hang Cai Chudm, nay cdn di
lich
d ,\a Yen NghTa. Hoai
Dire.
Ha Tay.
Nhu Pham Danh
Huong,
chdng chua cudi
ciia
VQ Thi Thuc. sau trd thanh Bat Nan
tudng quan.
nii
ludng
ciia
Hai Ba Trung. Pham Danh Huong da bj TO Djnh gidi ciing vdi
17
Vu Cdng Chai, bd
ciia
VQ Thj Thuc. Vu Thi Thuc da
thoal
chay ve viing Chu Dien \ a day
binh tai day theo Hai Ba Trung khdi nghia, nay cdn than tfch d ddn thd tai xa Doan
Hung,
huyen Hung Ha, Thai Binh*".
Rat tid'c, sir
lieu
chfnh
thd'iig
ve ba \j hp Pham trudc Pham Tu khdng cd, ndn tir
bao
lau
nay, nhat la tir sau nhirng nam 70
ciia
the ky trudc. cac nha sir hpc va cac nha
nghidn cuu van hoa cung chi mdi ndi nhieu va chii y khai thae nhieu ve nhan vat Pham
Tu vi dng
la
nhan vat ljch sir hp Pham dau tidn xuai hien trong chfnh sir
'•'.
Pham Tu sinh ngay 10 thang 3 nam Bfnh Thin (19.4.476) tai xa Quang Liet, nay la
Thanh Liet, huyen Thanh Tri, Ha Ndi. Ong la vj ludng dung dau Ban Vd
ciia
trieu dinh Ly
Nam De. Nam 544 Nha nudc Van Xuan ra ddi
ihi
nam 545 Nha Luong lai dem quan sang
xam
chiem nudc ta. Trong tran chien da'u khdng
can
su'c tai Nga Ba Sdng (sdng Hdng va
Td Ljch) de bao ve thanh Tdng Binh (Ha Ndi ngay nay), dng da tir tran d tudi 70. Ong
dupe
phong
la
Dd Hd Dai vuong, dupe thd lam thanh hoang tai den thd d qud huong dng,
xa Thanh Liet, Thanh Tri, Ha Ndi.
Tid'p nd'i chf cha dng, con Pham Tu la Pham
Tinh
da giiip Ly Phat Tir
xay
dung
trieu chfnh. Con Pham TTnh
la
Pham Hien da ndi len khdi nghia chidu md quan chdng lai
quan Nha Tuy nhirng nam 603-605.
Vdi truyen thdng vi dan vi nudc, cac trieu dai tid'p theo trong ljch sir Viet Nam, hp
Pham ndi chung ddu cd nhung danh lhan,vd tudng cdng hien nhieu cdng lao cho dai nudc.
The'
ky thii' X, hp Pham cd Ddng Giap tudng quan Pham Chidm, hau due ddi
thii
15
cua Pham Tu da cd cdng Idn trong vide giiip Ngd Quyen dai pha quan Nam Han. Cd siir
quan Pham Phdng At
tiic
Pham Bach Hd, ngudi dai Dang Chau (thudc Hung Ydn ngay
nay) da dem quan ve vdi Dinh Bd
Linh,
giiip Dinh Bd LTnh ihd'ng nhai dai nudc. Thdi
Dinh-Ld cd hai anh em
la Ta'tudng
Pham Hap va Dai ludng Thai Uy Pham Cu Lupng.
Ngudi sang lap ra Vuong tridu Ly
la
Ly Cdng
U^n
cd me
la
ngudi hp Pham. Ba la Pham
Thj Nga que d Duong Ldi, Bac Ninh sau nay
dupe
phong la Ly trieu Qudc
mfui.
Dudi
trieu Ly hp Pham lai phat nhieu ve ban van, mpt
ifong
nhiing vj trang nguydn dau tidn
ngudi hp Pham la Pham Cdng Binh, ngudi Yen Lac, VTnh Phiic. Ong dd trang nguydn
khoa Mau Thin (1208) cimg vdi Pham Tir Hu. Vao cudi trieu Ly, cd 3 vj dai than hp Pham
da ddng gdp nhidu cdng sii:c vao vide thanh lap trieu dai mdi
ciia
nha Tran. Dd la Pham
Kfnh An sau dupe phong Thai Uy
(1236),
Pham Ung Than va Pham Ung Mdng lam tdi Td'
tudng
(1254).
Ddi Tran cdn cd nhidu van quan nhu Pham Tdng Mai va Pham Tdng Ngd
va con cua Pham Tdng Ngd la Pham Su Manh ngudi qud gdc Kfnh
Chii,
Kinh Mdn, Hai
Duong. Pham Tdng Ngd cdn la vd tudng trieu Tran cimg vdi Pham Cu Trfch. Ndi bat nhat
'"Danh
nhdn Thai
Binh. tap 1. So
VHTTThai
Binh.
1986. Trang 9.10
'•'
Trong
Tulieii
ddng
hp
Pham (tap I) in nam 1998. Ban
Lien
lac hp Pham
Viet
Nam co neu
y kieii
"Trong
khi chua phat hien duoc didu gi moi thi nen chang cac dong ho Pham chiing ta ciing
trSn trpng
suy ton Cu
Pham Tu la Thuy
i6
hp Pham"
I^
la Didn soai Thupng tudng quan Pham Ngii Lao qud gdc
Phii
Ung. huyen Dudng Hao.
Id
Khoai Chau nay la huyen An Thi, Hung Ydn. Con trai Pham Ngu Lao la Pham Nhii'
Due
nhidu lan danh bai quan Chidm Thanh d phfa Nam, dupe phong Binh Chiem Thupng
tudng quan tudc Due Nghia hau. Ong cung la thuy td
ciia
ddng hp Pham d Thanh Hoa ma
gdc tir Hung Yen vao lap nghiep, ciing la thupng thuy td cua cac ddng hp Pham d Quang
Nam, Quang Ngai.
Dudi thdi Ld, hp Pham da cd
2
vj tham gia tir nhiing ngay dau khdi nghia Lam Son
ciia
Le Lpi. Dd la Pham Van Xao dupe xep vao hang Khai qud'c cdng than,
dupe
phong
Thai Bao rdi Thai Phd va Pham Van dupe phong la Dai tudng quan Binh chuong quan
qud'c trpng su. Nhan vat vd tudng hp Pham ndi danh dudi trieu Le Thanh Tdng la Pham
Nhif
Tang, chau
ciia
Pham Nhir
Due,
chau 5 ddi
ciia
Pham Ngu Lao. Ong la ngudi ciing
vdi Le Niem, dudi cd
ciia
Ld Thanh Tdng, danh bai quan Chiem Thanh, ha thanh Do Ban,
bat sdng vua Chiem la Tra Toan, tao dieu kien md rdng dai dai Dai Viet,
ihanh
lap thira
tuydn Quang Nam,
dupe
phong la Binh Chidm Hung qudc Quang Duong hau. Ve van
quan dudi trieu Ld, hp Pham cd 4 vj cd chan trong Thi xa "Tao Dan nhj thap bat lii"
ciia
Le Thanh Tdng. Dd la Pham Can
True,
Piiam
Trf Khidm,
Piiiim
Dao Phii \a
Piiam
Nhu
Hue.
Trong 1758 vj dd dai khoa dudi trieu Ld, cd 122 vj hp Pham, chiem 7%. Va danh
nhan hp Pham thdi Ld rat nhieu: dd la trang nguydn Pham Ddn Ld, cac danh than thupng
thu Piiam Khac Than, Pham Du, Pham Ba Ky, Pham Cdng
Nghj.
Pham Ba. Pham Phiic
Chidu. Pham Hao. Pham Gia Md. Pham Khiem Bfnh
Dudi vuong tridu Mac hp Pham ciing phat nhieu ve dudng khoa cir : cd ldi 2 vi
trang nguyen hp Pham la Pham Dang Quydi va Pham Chai ciing nhidu vj dai khoa khac.
Thdi Ld Trung hung
(1533-1789).
hp Pham cung san sinh ra nhieu danh nhan ma
tidu bieu la nha sir hpc Pham Cdng
Trii"
lam ldi Thupng thu. Ddng cac Dai hpc
si.
Id
tudng, tudc Yen Quan cdng.
Dudi trieu Nguydn, hp Pham cd Pham Dang Hung
(1765-1825),
Thupng thu bd Ld
kidm Tdng tai Qud'c sir quan. Ong cdn cd con gai la ba Pham Thj Hang, thii: phi
ciia
Thieu
Trj,
me de
ciia
Tu Dire, ndi tie'ng vdi danh phong Tir Du Hoang Thai hau. Dudi
irieu
Nguydn hp Pham cdn cd nhieu dai than nhu Pham
The
Hien
(1803-1861),
Hoang Giap
Tam Dang Pham Van Nghj (1805-1881), Thupng thu Pham Phii
Thii
(1820-1880).
Pham
Hiiu Nghi
(1797-1862),
Pham Quy Thfch (1760-1825), Pham Dinh Hd
(1768-1839)
tac
gia
ciia Vil
Trung tuy but va Tang thuong
ngdti
hic,
Pham Dinh Toai
(1817-1901).
tac gia
ciia
Dqi Nam qudc
sii
dien ca
w
Va ddng hp Pham Ydn Md da ddng gdp mdt nhan vat
ljch sir cudi the ky XIX, dd la Pham Than Dual (1825-1885), Thupng thu bd Hinh,
Thupng thu bp Hd, Co Mat vien dai than. Hiep Bidn dai hpc
si.
ngudi da cimg Tdn Thai
Thuydi phd vua Ham Nghi ra son phdng Quang Tri. ha chie'u Can Vuong chd'ng quan
xam
lupc.
Trong phong trao ndi day hudng ung chidu Can vuong, d Thanh Hoa cd an sat Pham
Banh'", lanh tu
ciia
cudc khdi nghia Ba Dinh ciing vdi Dinh Cdng Trang.
"Con
giii
cu Pham Banh la Pham
Tiii
Muoi lay chau
dich
ton
ciia
Pham Than Dual la Pham
Tt-ian
Dam.